Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 stycznia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 stycznia 2014 roku

sprawy z wniosku A. D. i K. D.

z udziałem M. K. i E. K.

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 23 września 2013 roku, sygn. akt I Ns 758/12

postanawia: oddalić apelację i ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 813/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy K. i A. małż. D. wnosili o ustanowienie na sąsiedniej nieruchomości oznaczonej nr działki (...), należącej do uczestników M. i E. małż. K., służebności drogi koniecznej szerokości 4 metry i długości 25 metrów, ciągnącej się wzdłuż wschodniej granicy nieruchomości.

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2013r. wydanym w sprawie INs 758/12 Sąd Rejonowy w Opocznie wniosek oddalił ustalając, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

K.i A.małż. D.są właścicielami nieruchomości położonej w D.przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów numerem(...). Nieruchomość ta zabudowana jest domem mieszkalnym i zabudowaniami gospodarczymi. Nieruchomość graniczy z zabudowaną nieruchomością oznaczoną w ewidencji gruntów numerem (...) stanowiącą własność E.i M.małż. K., którzy otrzymali ją od G. P.- matki E. K.- na podstawie umowy darowizny sporządzonej w formie aktu notarialnego w dniu 5 lipca 1995 r. przed notariuszem J. R.. A nr (...). Umowa darowizny nie wskazywała, że nieruchomość obciążona jest jakimkolwiek ograniczonym prawem rzeczowym.

Działka należąca do K. i A. małż. D. zabudowana jest domem mieszkalnym o długości około 11,10 m usytuowanym blisko ulicy. Przy tym budynku od strony południowej znajduje się ogrodzenie złożone z dwóch przęseł i około 2/3 trzeciego o łącznej długości 4,10 m.

Z drugiej strony budynku mieszkalnego od strony północnej znajduje się furtka stanowiąca wyjście na podwórko o szerokości około 1 m i mocowane na stałe przęsło ze sztachet metalowych o szerokości 2 m, przymocowane pomiędzy dwoma słupkami metalowymi. Do słupka metalowego od strony północnej przymocowane jest jedno skrzydło bramy wykonanej z takich samych prętów metalowych. Szerokość bramy wynosi 3,40 m, jest ona dwuskrzydłowa i otwiera się wahadłowo. Przy słupku metalowym rośnie stare drzewo liściaste około 60 cm od słupka w kierunku budynków K. i A. małż. D.. W odległości ok. 90 cm od słupka znajduje się drewniany palik, który został wbity przez geodetę i wyznacza linię graniczną pomiędzy działkami stron, co wskazuje, że działka K. i A. małż. D. rozciąga się jeszcze ok. 90 cm za metalowym słupkiem.

Od schodów wejściowych, przy budynku mieszkalnym małżonków D., do furtki w ogrodzeniu odległość wynosi 3 m.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 14 października 2010 r. w sprawie sygn. akt I C 93/10 Sąd Rejonowy w Opocznie przywrócił powodowi K. D. współposiadanie samowolnie naruszonego przez pozwanego M. K. pasa gruntu o szerokości około 2,50 m i długości 23,80 m ciągnącego się z zachodu od ulicy (...) w kierunku wschodnim, położonego na północ za obecnym ogrodzeniem z siatki poprzez nakazanie pozwanemu usunięcia przedmiotowego płotu i ponowne zamontowanie wspólnej bramy.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2012 r. w sprawie sygn. akt I Ns 15/11 Sąd Rejonowy w Opocznie po rozpoznaniu sprawy z wniosku K.i A.małż. D.o zasiedzenie części działki położonej w D.przy ul. (...)oznaczonej w ewidencji gruntów numerem(...) w kształcie prostokąta o długości 25 m i szerokości 4 m ciągnącej się wzdłuż wschodniej granicy tej działki, a przylegającej do granicy działki nr (...)- oddalił wniosek.

M. i E. małżonkowie K. wystąpili z pozwem o eksmisję K. i A. małżonków D. z pasa gruntu położonego w D. - części działki (...) o szerokości około 4 m i długości ok. 25 m i sprawa toczy się w Sądzie Rejonowym w Opocznie sygn. akt I C 47/12.

K. i A. małżonkowie D. korzystali z pasa gruntu, którego dotyczyły w/w sprawy toczące się w Sądzie Rejonowym w Opocznie sygn. akt I C 93/10 i sygn. akt I Ns 15/11 wspólnie z właścicielami nieruchomości sąsiedniej M. i E. małż. K., ułatwiając sobie w ten sposób dostęp do swojej nieruchomości.

Pomimo odgrodzenia części wjazdu przez małżonków K., co było podstawą do wytoczenia przez małżonków D. sprawy o naruszenie posiadania, dostęp do nieruchomości małżonków D. z drogi publicznej był możliwy, a zawężony wjazd wystarczał do wjechania na podwórko samochodem osobowym.

K. D. ma 71 lat, jego żona 63. W gospodarstwie rolnym maja króliki, kury oraz zbierają siano i ziemniaki. Nie mają ani samochodu osobowego, ani ciągnika rolniczego. Czynności związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego wykonuje ich zięć. Z uwagi na stan zdrowia, do K. D. przyjeżdża karetka pogotowia, która albo wjeżdża na podwórko albo staje przy drodze i K. D. dochodzi do niej.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu przeprowadzony dowód z oględzin nieruchomości, akta spraw sądowych toczących się miedzy stronami oraz zeznania stron.

W ocenie Sądu Rejonowego wniosek nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 145 § 1 k.c. jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).

Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między zainteresowanymi nie dojdzie do porozumienia sąd zarządzi, o ile jest to możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej (art. 145 § 2 k.c). Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno -gospodarczy (art. 145 § 3 k.c).

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że zabudowana nieruchomość wnioskodawców K. i A. małż. D. usytuowana jest bezpośrednio przy drodze publicznej - ulicy (...) w D.. Od strony tej ulicy po jednej stronie budynku mieszkalnego znajduje się ogrodzenie o łącznej długości około 4,90 m, zaś po drugiej stronie budynku mieszkalnego wnioskodawców działka ma jeszcze szerokość około 3,90 m - jest tu furtka, ogrodzenie i rośnie stare drzewo liściaste.

Następnie sąd dokonał interpretacji pojęcia ,, odpowiedni dostęp” powołując się przy tym na bogate w tej kwestii orzecznictwo Sadu Najwyższego i stwierdził, że w przypadku nieruchomości należącej do wnioskodawców K. i A. małż. D. brak jest podstaw do przyjęcia, iż nieruchomość ta nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Tym samym wniosek o ustanowienie drogi koniecznej kosztem nieruchomości sąsiedniej nie znajduje uzasadnienia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

Sąd przyjął, że kształt działki wnioskodawców K. i A. małż. D., jej położenie i usytuowanie na niej budynków umożliwia wykonanie dogodnego wjazdu na nieruchomość zarówno z jednej, jak i drugiej strony budynku mieszkalnego od strony drogi publicznej - ulicy (...). Od strony południowej działka ma szerokość około 4,90 m, a zatem wykonanie bramy i wytyczenie wjazdu nie powinno nastręczać większych trudności. Z kolei od strony północnej działka ma już wytyczony wjazd, a jego poszerzenie wymagałoby jedynie wycięcia rosnącego tam starego drzewa liściastego.

Zdaniem Sądu obie wyżej wymienione możliwości usytuowania wjazdu na nieruchomość umożliwiają prawidłowe korzystanie z nieruchomości i znajdujących się na niej zabudowań. Nie są uzasadnione twierdzenia wnioskodawców, że brak drogi koniecznej uniemożliwi im korzystanie z nieruchomości. Przeczą temu znajdujące się w aktach sprawy fotografie, na których wyraźnie widać, że nawet w momencie zagrodzenia przez uczestników postępowania małżonków K. części dotychczasowej drogi dojazdowej wjazd na nieruchomość wnioskodawców samochodem osobowym był możliwy. Jedynym utrudnieniem w tym przypadku byłby, jak wywodzą wnioskodawcy, brak możliwości zawrócenia samochodem na podwórku. Sąd zauważył, iż wnioskodawcy nie posiadają ani samochodu osobowego ani ciągnika rolniczego. Nie można także przesądzać braku umiejętności kierowców karetek pogotowania wjazdu na podwórko wnioskodawców K. i A. małżonków D.. Zresztą odległość od drzwi wejściowych ich budynku mieszkalnego do furtki wynosi zaledwie 3 m i jak wydaje się odległość te można pokonać nawet pieszo.

W ocenie Sądu wskazywane przez wnioskodawców to utrudnienie nie może stanowić podstawy dla uwzględnienia wniosku o ustanowienie drogi koniecznej. Sprzeciwiałoby się to bowiem zasadzie równości praw właścicielskich. Droga konieczna ustanowiona kosztem nieruchomości sąsiedniej służyłaby jedynie poprawieniu komfortu korzystania z nieruchomości wnioskodawców, a nie stanowiła konieczność, bez której dostęp do nieruchomości byłby niemożliwy, bądź znacznie utrudniony. Takie rozstrzygnięcie stałoby w sprzeczności z aktualnie obowiązującymi przepisami prawa oraz kierunkiem orzecznictwa Sądu Najwyższego .

Podkreślił także, iż po wejściu w życie Konstytucji RP z dn. 2 kwietnia 1997 r. wzmocniono rangę i znaczenie prawa własności. Ochrona praw własności stała się jedną z zasad konstytucyjnych (art. 21 ust. 1 Konstytucji). Unormowania te niewątpliwie wpływają na wykładnię przepisów zawartych w kodeksie cywilnym a dotyczących ograniczeń wynikających np. z art. 145 kc.

W toku postępowania Sąd oddalił wniosek pełnomocnika wnioskodawców o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego geodety celem sporządzenia projektu drogi koniecznej, a także wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu ruchu drogowego na okoliczność, czy połączenie nieruchomości wnioskodawców z drogą publiczną jest odpowiednie ze względu na możliwość wjazdu, wyjazdu oraz dokonywania manewrów zawracania na nieruchomości, uznając przeprowadzenie tych dowodów za niecelowe i zbędne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy wniosek o ustanowienie służebności oddalił a o kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 520§ 1 k.p.c.

Od powyższego postanowienia apelację złożyli wnioskodawcy zarzucając

- naruszenie prawa materialnego art. 145§ 1 kc przez niewłaściwe jego zastosowanie do stanu faktycznego wynikającego z dowodów zebranych w niniejszej sprawie;

- naruszenie przepisów prawa procesowego, mające znaczenie dla treści orzeczenia polegające w szczególności na oddaleniu wniosków dowodowych i uznaniu zupełnie bezpodstawnie, że sprawa została należycie wyjaśniona,

- błędne ustalenie, że brak jest przesłanek dla ustanowienia służebności drogi koniecznej.

Występując z tymi zarzutami wnosili o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Uczestnicy postępowania w odpowiedzi na apelację wnosili o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona a podniesione w niej zarzuty są całkowicie chybione. Sąd pierwszej instancji oddalając wniosek nie naruszył przepisu prawa materialnego art. 145 kc, jak również nie poczynił błędnych ustaleń o braku przesłanek do ustanowienia służebności drogi koniecznej.

Stosownie do przepisu art. 145 kc przesłanką ustanowienia służebności drogi koniecznej jest brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej nieruchomość na rzecz której służebność ma być ustanowiona. Jak podkreśla się w orzecznictwie, chodzi tu nie tylko o sytuację całkowitego braku dostępu, ale także o taką, gdy nieruchomość ma wprawdzie dostęp do drogi, ale jest on nieodpowiedni z punktu widzenia sposobu korzystania z tej nieruchomości, zgodnego z jej przeznaczeniem (por. wyr. SN z 19.3.2002 r., IV CKN 895/00, Legalis, a także post. SN z 7.11.2003 r., V CK 396/02, Legalis i wyr. SN z 13.4.2011 r., V CSK 317/10, Legalis). Przez brak odpowiedniego dostępu do nieruchomości należy rozumieć sytuację, która nie pozwala właścicielowi korzystać z nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem i właściwościami (por. post. SN z 6.2.2009 r., IV CSK 401/08, Legalis).

W przedmiotowej sprawie bezspornym jest, że zarówno nieruchomość wnioskodawców jak i sąsiednia uczestników położone są przy drodze publicznej – ul. (...). Sąd pierwszej instancji przeprowadził dowód z oględzin nieruchomości w oparciu o który ustalił, iż znajdujący się przy ulicy dom mieszkalny wnioskodawców oddalony jest o 4,9 m od południowej granicy nieruchomości oraz o 3,9 m od północnej granicy. W jego ocenie odległości te sprawiają, że nieruchomość wnioskodawców ma zapewniony odpowiedni dostęp do drogi publicznej.

Powyższą ocenę sądu pierwszej instancji należy w pełni podzielić. Wskazane szerokości rzeczywiście zapewniają możliwość wjazdu na nieruchomość wnioskodawców i to zarówno z jednej jak i drugiej strony ich budynku mieszkalnego. Są one nawet większe niż szerokość pasa ruchu na najlepszych drogach publicznych (dla przykładu szerokość pasa ruchu na autostradzie wynosi 3,75m – por. § 9 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących autostrad płatnych z dnia 16 stycznia 2002 r. (Dz.U. Nr 12, poz. 116). Jedyną zaś przeszkodą w swobodnym korzystaniu z wjazdu istniejącego od strony północnej jest rosnące na nieruchomości wnioskodawców drzewo, jednakże to wnioskodawcy powinni doprowadzić do usunięcia tego drzewa, nie zaś występować z roszczeniem o ustanowienie służebności, skierowanym przeciwko właścicielom sąsiedniej nieruchomość.

Analiza przedmiotowej sprawy, w tym wypowiedzi samych wnioskodawców składanych w toku postępowania przekonuje, że rzeczywistą intencją wnioskodawców było uzyskanie uprawnienia do części nieruchomości uczestników, która była przedmiotem nieformalnej umowy kupna sprzedaży zawartej w 1982roku między wnioskodawcą K. D. a poprzedniczką prawną uczestników. Tymczasem przesłanką ustanowienia służebności drogowej jest brak odpowiedniego dostępu nieruchomości do drogi publicznej. Ten zaś w przypadku nieruchomości wnioskodawców jest zapewniony i to bez potrzeby korzystania z nieruchomości uczestników.

Natomiast w związku postawionym w apelacji zarzutem naruszenia przez sad pierwszej instancji prawa procesowego przez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego geodety i biegłego ds. ruchu drogowego należy stwierdzić, że zarzut taki wnioskodawcom w przedmiotowej sprawie nie przysługuje . Wniosek o dopuszczenie w sprawie powyższych dowodów został zgłoszony przez profesjonalnego pełnomocnika wnioskodawców na rozprawie w dniu 19 września 2013r. Jak wynika z protokołu rozprawy po wydaniu przez sad postanowienia oddalającego powyższy wniosek dowodowy, pełnomocnik wnioskodawców nie skorzystał z możliwości zgłoszenia zastrzeżenia w trybie art. 162kpc. Przepis ten stanowi, że strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo że strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy. Ponieważ żadna z tych wyżej wymienionych okoliczności nie zachodzi , zatem brak wniesionego zastrzeżenia skutkuje niemożnością powoływania się apelujących na zarzut uchybienia przepisom postępowania.

Zresztą nawet gdyby takie zastrzeżenie w odpowiednim czasie zostało złożone, to i tak zarzut ten nie byłby zasadny. Stosownie do przepisu art. 278kpc dopuszczenie dowodu z opinii biegłego następuje wówczas, gdy dla rozstrzygnięcia sprawy potrzebne są wiadomości "specjalne", czyli wiedza z różnych dziedzin nauki, techniki czy sztuki. Wiadomości specjalne to wiadomości wykraczające poza zakres wiadomości przeciętnej osoby posiadającej ogólne wykształcenie, niezależnie od tego, czy wiedza ta jest znana członkom składu orzekającego. O tym, czy dla rozstrzygnięcia sprawy niezbędne są wiadomości specjalne, decyduje sąd . Z kolei o tym, czy istniejący dostęp nieruchomości do drogi publicznej jest odpowiedni, decydują każdorazowo okoliczności faktyczne konkretnej sprawy .

Podzielić należy stanowisko sadu pierwszej instancji, że mając na uwadze wyniki oględzin nieruchomości, wielkość nieruchomości wnioskodawców oraz usytuowanie na niej budynków (zaznaczonych na mapie k-4) , do dokonania oceny odpowiedniości dostępu , nie były wymagane wiadomości specjalne z dziedziny geodezji oraz ruchu drogowego. Przeprowadzenie tych dowodów było zbędne i prowadziłoby do zwłoki postępowania. Oddalając wniosek dowodowy wnioskodawców sąd pierwszej instancji nie naruszył zatem prawa procesowo (art. 217 §3kpc).

Z tych względów apelacja jako pozbawiona uzasadnionych podstaw podlega oddaleniu – art. 385 kpc.

Na oryginale właściwe podpisy