Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2020 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Barbara Bojakowska

Joanna Składowska

Sędziowie Elżbieta Zalewska-Statuch

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2020 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) SA z siedzibą w W.

przeciwko A. O. i J. O.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 18 grudnia 2019 roku, sygnatura akt I C 246/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza solidarnie od A. O. i J. O. na rzecz (...) Bank (...) SA z siedzibą w W. 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 127/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 18 grudnia 2019 r., wydanym pod sygn. akt I C 246/19, Sąd Rejonowy w Wieluniu zasądził od pozwanych A. O. i J. O. solidarnie na rzecz powoda (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 60 990,39 złotych z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej Narodowego Banku Polskiego, ale nie wyższymi niż w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonymi od kwoty 57 546,03 złotych od 22 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty oraz 6 163 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 5 400 złotych kosztów zastępstwa prawnego (pkt 1 i 2); nie obciążając pozwanych nieuiszczoną częścią brakującej opłaty sądowej od pozwu (pkt. 3).

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

W dniu 19 kwietnia 2016 r. pozwani zawarli z powodowym bankiem umowę nr (...) Kredyt P., na podstawie której bank udzielił im kredytu przeznaczonego na konsolidację zadłużenia w wysokości 66 577,76 złotych. Kredyt był oprocentowany - (...) wyniosła 16,57%. Od kwoty kredytu została naliczona prowizja w wysokości 4,99% kwoty kredytu. Kredyt miał być spłacony w 96 miesięcznych ratach poprzez potrącanie wymagalnych należności z rachunku bankowego kredytobiorców. Całkowity koszt kredytu wyniósł 47 271,98 złotych, a kwota do zapłaty - 110 527,51 złotych. Powód zastrzegł dla siebie w umowie prawo do rozwiązania umowy za 30-dniowym terminem wypowiedzenia, m.in. w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków określonych w umowie. Oświadczenie o wypowiedzeniu miało być doręczone listem poleconym na adres kredytobiorców wskazany w umowie.

W związku z wypowiedzeniem kredytu przez powodowy bank pozwani pismem z 14 marca 2018 r. zostali wezwani do spłaty całości zadłużenia.

Na podstawie ksiąg rachunkowym banku na dzień 22 czerwca 2018 r. figuruje wymagalna i niespłacona wierzytelność przysługująca wobec pozwanych w kwocie dochodzonej pozwem.

Po wypowiedzeniu umowy pozwani nie dokonali na rzecz powoda jakichkolwiek wpłat.

Jak zauważył Sad Rejonowy, zgodnie z art. 3 oraz 6 § 2 k.p.c., strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody, a także obowiązani są przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko.

W sprawie niniejszej pozwani wnieśli sprzeciw od nakazu zapłaty wydanego postępowaniu upominawczym, w którym, w myśl art. 503 § 1 k.p.c., powinni przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy oraz okoliczności faktyczne i dowody.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, wdanie się w spór co do istoty sprawy nie może ograniczać się do zwykłej negacji roszczenia co do zasady, jak też kwestionowania jego wysokości poprzez ogólnikowe twierdzenie, że dochodzona pozwem kwota jest niewłaściwa (w domyśle zawyżona). Strona pozwana winna bowiem merytorycznie odnieść się do poszczególnych okoliczności faktycznych przywołanych dla uzasadnienia żądania (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.). Tymczasem obrona pozwanych przed dochodzonym roszczeniem sprowadziła się praktycznie do zaprzeczenia wiarygodności jednego z dokumentów, na których powód opierał swoje żądanie oraz podniesienia kwestii nieprawidłowej kwoty zadłużenia, bez szczegółowego jej rozwinięcia. Pozwani byli przy zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy wzywani w terminie 2 tygodni do powołania twierdzeń i zarzutów przeciwko żądaniu pozwu oraz zgłoszenia wniosków dowodowych na ich poparcie pod rygorem pominięcia spóźnionych, czego nie uczynili. Przez swą nieusprawiedliwioną nieobecność na rozprawie pozbawili się też możliwości przedstawienia ustnie swych racji. Należy zatem przyjąć, że pozwani ani nie przyznali ani też nie zaprzeczyli faktom, na których zasadzało się powództwo w zakresie wysokości zobowiązania pozwanych. Zebrany materiał dowodowy, wsparty stanowiskiem procesowym obu stron pozwalał zatem na ustalenie wysokości aktualnego zadłużenia pozwanych na podstawie art. 230 k.p.c. w związku z dokumentem w postaci wyciągu z ksiąg rachunkowych banku. Pozwani nie złożyli jakichkolwiek dokumentów potwierdzających, że po wypowiedzeniu umowy kredytowej dokonali wpłat, których powód nie uwzględnił przy redagowaniu pozwu.

Zawarta pomiędzy stronami umowa pod względem prawnym stanowi kredyt w rozumieniu art. 69 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe oraz kredyt konsumencki w rozumieniu ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Z ustaleń wynika, że została w sposób ważny zawarta a, następnie prawidłowo wykonana przez bank w zakresie udostępnienia pozwanym środków pieniężnych. Pozwani zaprzestali spłacania rak kredytu, co legło u podstaw rozwiązania umowy za wypowiedzeniem.

Pozwani nie wykazali żadnym dowodem, że kredyt spłacili albo w inny sposób doszło do umorzenia zobowiązania w całości albo w części. Nie twierdzili, że dochodzona pozwem kwota jest zawyżona np. poprzez nieuwzględnienie niektórych wpłat albo ich nieprawidłowe rozliczenie (zarachowanie). Ciężar dowodu na tę okoliczność spoczywał, zgodnie z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., na pozwanych.

Dlatego powództwo zostało uwzględnione wraz z odsetkami - zgodnie z art. 481 i art. 359 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł według zasady odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 98 k.p.c.).

Pozwani wnieśli apelację od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie całości i zarzucając:

1.  naruszenie art. 379 pkt 5 k.p.c., poprzez odmowę ustanowienia dla pozwanych pełnomocnika z urzędu, pomimo że nie byli oni w stanie samodzielnie i prawidłowo podjąć obrony, albowiem nie znają się na prawie, a na wynajęcie przez nich zawodowego pełnomocnika ich nie stać;

2.  naruszenie art. 95 ust. lila ustawy prawo bankowe poprzez przyjęcie, że strona powodowa przedkładając wyciąg z ksiąg rachunkowych wykazała istnienie i wysokość przysługującej jej wobec pozwanych wierzytelności, podczas gdy przedłożony do pozwu opisany powyżej dokument prywatny mógł dowodzić jedynie tego, że osoba która go wystawiał złożyła określonej treści oświadczenia, albowiem nie zostało przez powódkę wykazane prawidłowe umocowanie W. K. do łącznego wystawienia wraz z innym upoważnionym pracownikiem strony powodowej wyciągu z ksiąg rachunkowych banku;

3.  naruszenie art. 6 k.c. polegające na błędnym przyjęciu, że zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu strona powodowa wykazała przedłożonymi do pozwu dokumentami przysługujące jej względem pozwanych roszczenia zarówno co do zasady jaki co do wysokości, a także przyjęciu, że pozwani nie zaoferowali w ramach procesu materiału dowodowego, który mógłby tamować lub niweczyć roszczenia powódki;

4.  naruszenie art. 98 k.p.c., poprzez niezasadne obciążenie pozwanych kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa prawnego strony powodowej, do którego doszło w następstwie wydania przez Sąd Pierwszej instancji błędnego rozstrzygnięcia w przedmiocie roszczenia głównego;

5.  naruszenie art. 233 k.p.c., poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów prowadzące do uznania, że istnienie i wysokość wierzytelności została skutecznie wykazana przez stronę powodową dokumentami prywatnymi przedłożonymi przez nią do pozwu, przejawiająca się w:

- bezzasadnym przyjęciu, że wierzytelność z tytułu umowy kredytu dochodzonego w ramach niniejszego postępowania została skutecznie postawiona w stan wymagalności pomimo, iż materiał dowodowy jednoznacznie wskazywał, że korespondencja w tym zakresie nie została bezpośrednio pozwanym doręczona;

- bezzasadne przyjęcie, że strona powodowa wykazała istnienie i strukturę wierzytelności zgłoszonej w ramach postępowania o zapłatę,

- bezzasadne przyj ecie, że kwoty których zwrotu domaga się powódka zostały w ogóle pozwanym wypłacone;

- błędne przyjęcie, że pozwani zostali prawidłowo zobowiązani przez Sąd do przedstawienia wszystkich twierdzeń i dowodów, pomimo iż takie wezwanie nie zostało do nich skierowane.

W oparciu o przedstawione zarzuty skarżący wnieśli o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości;

2.  ewentualnie, uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy temu Sądowi celem ponownego rozpoznania.

Powód domagał się oddalenia apelacji na koszt skarżących.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W judykaturze przyjmuje się, że ocena, czy doszło do pozbawienia strony możności obrony jej praw, powinna być dokonywana przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy.

Przesłanka przewidziana w art. 379 pkt 5 k.p.c. zachodzi wtedy, gdy rzeczywiście, na skutek naruszenia przepisów przez sąd, strona nie brała udziału w postępowaniu sądowym lub w istotnej jego części albo też w sytuacji pozbawienia jej możności podejmowania czynności procesowych, zmierzających do ochrony jej sfery prawnej.

Przepisy procedury cywilnej nie przewidują obligatoryjnego udziału w procesie fachowego pełnomocnika. Zgodnie z art. 117 § 5 k.p.c., sąd uwzględnia wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, jeżeli uzna jego udział w sprawie za potrzebny.

W sprawie niniejszej wniosek pozwanych o ustanowienie pełnomocnika z urzędu został rozpoznany przez Sad Rejonowy. Postanowieniem z 26 czerwca 2019 r. wniosek w tym zakresie oddalono, a zażalenie skarżących no to rozstrzygnięcie zastało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Sieradzu z 26 sierpnia 2019 r.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, odmowa ustanowienia dla strony adwokata z urzędu w zasadzie nie może być kwalifikowana jako nieważność postępowania wskutek pozbawienia strony możności obrony jej praw. Wyjątek dotyczy jedynie sytuacji, gdy strona swoim zachowaniem wykazuje podstawową nieznajomość reguł postępowania sądowego lub nieporadność, skutkującą tym, że nie jest w stanie wykorzystać prawnych możliwości jej prowadzenia (por. m.in. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1999 r., II UKN 418/98, OSNP 2000, Nr 9, poz. 359, z dnia 19 marca 2004 r., IV CK 218/03, niepubl., z dnia 2 marca 2005 r., III CK 533/04, niepubl., z dnia 14 stycznia 2009 r., IV CZ 106/08, niepubl., z dnia 28 marca 2012 r., II UK 167/11, niepubl., z dnia 3 sierpnia 2012 r., I CSK 106/12, niepubl.). O takiej szczególnej sytuacji, zważywszy na sposób obrony w procesie, treść i formę stawianych przez pozwanych zarzutów oraz znajomość przepisów procesowych nie może być mowy.

Wbrew zarzutom, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, w takim zakresie, na jaki zezwalały przeprowadzone dowody.

Obowiązek udowodnienia roszczenia przez stronę powodową nie obliguje do przewidywania wszelkich możliwych zarzutów, jakie potencjalnie może podnieść strona przeciwna i w konsekwencji do zgłoszenia wszelkich dowodów już na etapie pozwu. W okolicznościach sprawy, nawet wniesienie przez pozwanych sprzeciwu od nakazu zapłaty nie pozwoliło na ustalenie konkretnych kwestii spornych. W sprzeciwie pozwani ograniczyli się bowiem do ogólnego stwierdzenia, że kwestionują roszczenie co do zasady i wysokości, a wierzytelności w księgach rachunkowych ich „nie interesują”. Tymczasem, jak słusznie wskazywał Sąd Rejonowy, podejmując obronę, pozwany winien wskazać konkretnie z jakimi okolicznościami się nie zgadza i ustosunkować się do twierdzeń strony powodowej o faktach (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2014 r., V CSK 78/14, LEX nr 1567490, z dnia 9 lipca 2009 r., III CSK 341/08, LEX nr 584753).

Jeśli chodzi o wyciąg z ksiąg bankowych, zgodnie z art. 95 ust. 1a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1876), w postępowaniu cywilnym nie ma mocy dokumentu urzędowego, przewidzianej w art. 244 k.p.c., to jednak stanowi dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c. Oczywiście, z dokumentem prywatnym, odmiennie niż w przypadku dokumentu urzędowego, nie wiąże się domniemanie prawne, że jego treść przedstawia rzeczywisty stan rzeczy. Nie jest natomiast tak, że dokumenty prywatne nie posiadają mocy dowodowej, albo ich moc dowodowa jest na tyle słaba, że nie jest dopuszczalne uwzględnienie powództwa wyłącznie w oparciu o takie środki dowodowe. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 czerwca 2004 r., IV CK 474/03, dokumenty prywatne nie korzystają z domniemania zgodności z prawdą oświadczeń w nich zawartych, co jednak nie oznacza, że są one niezgodne z rzeczywistością. O materialnej mocy dowodowej dokumentu prywatnego, zależnej od jego treści, rozstrzyga sąd według ogólnych zasad oceny dowodów zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. Samo zaś zaprzeczenie zgodności treści powoływanych przez stronę powodową dokumentów z rzeczywistością nie podważa ich formalnej mocy dowodowej. Podlegają one ocenie według ogólnych zasad w kontekście całokształtu materiału dowodowego. Sąd Okręgowy podziela powyższy pogląd.

Po wniesieniu przez pozwanych sprzeciwu, powód załączył do akt nie tylko wyciąg z ksiąg bankowych, ale także umowę kredytową zawierającą podpisy pozwanych oraz wezwania do zapłaty kierowane do pozwanych w 2018 r.

Pozwani zatem otrzymali dokumenty, z których jasno wynikało na jakiej podstawie powód dochodzi roszczenia, skoro zobowiązanie kredytowe opiewało na kwotę 66 577,76 złotych, a całkowity koszt kredytu wynosił 47 271,98 złotych. Umowa przewidywała również prawo banku do wypowiedzenia w razie naruszenia warunków spłaty przez kredytobiorców.

W reakcji nie wykazali, aby dokonywali wpłat w terminie i tym samym nie dali podstaw do wypowiedzenia umowy. Nie kwestionowali też, że samo wypowiedzenie miało miejsce. Jak podkreślił Sąd pierwszej instancji, nie stawili się na rozprawie i nie zaprezentowali ze swej strony jakichkolwiek twierdzeń o faktach mogących pozostawać w opozycji do przedstawionej przez powoda podstawy faktycznej pozwu. Kwestionowane przez skarżący zobowiązanie wynika zaś z wykonanego zarządzenia sędziego z 10 kwietnia 2019 r. (k. 35 akt sprawy).

Fakt wykonania zobowiązania musi udowodnić dłużnik, jak również musi wykazać, że spełnienie przez niego świadczenia było wykonaniem obowiązków wynikających z treści zobowiązania. Sposób przeprowadzenia dowodów określają przepisy prawa cywilnego procesowego, tym niemniej również przepisy prawa cywilnego materialnego zawierają postanowienia umożliwiające dłużnikowi uzyskanie dowodu wykonania zobowiązania (pokwitowanie - art. 462 k.c.).

Rozstrzygnięcie Sądu uwzględniające powództwo jest zatem prawidłowe, co przesadza o zasadnym obciążeniu pozwanych kosztami procesu zgodnie z art. 98 k.p.c.

Z tych wszystkich względów, apelacja - na podstawie art. 385 k.p.c. - podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zasądzając od skarżących na rzecz powoda zwrot kosztów zastępstwa procesowego przez radcę prawnego wg stawki określonej zgodnie z § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2018 poz. 265), tj. w wysokości 2 700 złotych.