Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 02 listopada 2020 r.

Sąd Rejonowy w Kaliszu w V Wydziale Gospodarczym w składzie:

Przewodniczący: sędzia Katarzyna Górna-Szuława

Protokolant: sekr. sąd. Anna Zakrzewska

po rozpoznaniu w dniu 02 listopada 2020 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa: P. G.

przeciwko : (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą
w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna
z siedzibą w W. na rzecz powoda P. G. kwotę 4.891,25 zł (cztery tysiące osiemset dziewięćdziesiąt jeden złotych 25/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 06 listopada 2018r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od pozwanego (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna
z siedzibą w W. na rzecz powoda P. G. kwotę 163,68 zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

4.  nakazuje pobrać od powoda P. G. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kaliszu kwotę 39,05 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych,

5.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kaliszu kwotę 56,18 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

sędzia Katarzyna Górna-Szuława

Sygn. akt V GC 2371/17

UZASADNIENIE

W dniu 08 maja 2017 r. (data wpływu) powód P. G. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wystąpił do Sądu Rejonowego w Kaliszu V Wydziału Gospodarczego przeciwko (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą
w W. z pozwem o zapłatę w postępowaniu upominawczym kwoty 8.347,75 zł
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 10 października 2016 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego ubezpieczyciela na jego rzecz kosztów procesu,
w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu swojego żądania powód wskazał, iż w dniu 22 sierpnia 2016 r.
w wyniku kolizji drogowej doszło do uszkodzenia samochodu osobowego marki V. (...) nr rej. (...) stanowiącego własność A. K. (1). Sprawca szkody w dniu zdarzenia posiadał polisę odpowiedzialności cywilnej zawartą ze stroną pozwaną. Ubezpieczyciel uznał, co do zasady, swoją odpowiedzialność za powstałą szkodę i wypłacił bezsporną część odszkodowania. Powód podniósł, że w związku z uszkodzeniem swojego samochodu poszkodowana korzystała z pojazdu zastępczego marki N. (...). Strony ustaliły dobową stawkę najmu na kwotę 350,00 zł netto, zaś okres najmu wyniósł 31 dni. Łączny koszt najmu samochodu wyniósł 13.345,50 zł brutto. Powód wskazał, że na podstawie umowy cesji wierzytelności z dnia 23 sierpnia 2016 r. poszkodowana przelała na niego wierzytelność przysługującą jej wobec pozwanego w zakresie zwrotu kosztów najmu samochodu zastępczego. Podniósł, że po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego pozwany przyznał i wypłacił mu kwotę 3.750,00 zł tytułem odszkodowania w zakresie kosztów najmu pojazdu zastępczego oraz odmówił wypłaty w pozostałym zakresie.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 29 sierpnia 2017 r. wydanym w sprawie sygn. akt V GNc 1906/17 Referendarz Sądowy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Z przedmiotowym rozstrzygnięciem nie zgodził się pozwany ubezpieczyciel reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika i w dniu 20 września 2017 r. (data wpływu) złożył sprzeciw, w którym wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu przyznał, że po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego przyznał i wypłacił powodowi kwotę 3.750,00 zł tytułem zwrotu kosztów najmu pojazdu. Uznał za uzasadniony okres najmu w wymiarze 15 dni i zweryfikował dobową stawkę tego najmu do kwoty 250,00 zł netto.

Pozwany zakwestionował okres najmu pojazdu zastępczego oraz wysokość stawki dobowej, według której powód określił swoje roszczenie. Podniósł, że w trakcie telefonicznej rejestracji szkody poinformował zgłaszającego szkodę zarówno o możliwości niezwłocznego zorganizowania pojazdu zastępczego, jak i akceptowanej przez niego dobowej stawce najmu. Pozwany wskazał, że z uwagi na niezasadność roszczenia głównego kwestionuje również roszczenie odsetkowe. Podniósł, że jego ewentualne uwzględnienie winno nastąpić dopiero od daty wyrokowania.

W toku procesu strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód P. G. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) w K. w oparciu o wpis do (...). Zaś pozwany ubezpieczyciel (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest wpisany do rejestru przedsiębiorców prowadzonego w ramach Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...).

Fakty bezsporne.

W dniu 22 sierpnia 2016 r. w wyniku kolizji drogowej doszło do uszkodzenia samochodu osobowego marki V. (...) nr rej. (...) stanowiącego własność A. K. (1). Sprawca szkody w dniu zdarzenia posiadał polisę odpowiedzialności cywilnej zawartą ze stroną pozwaną.

Fakty bezsporne.

Uszkodzony samochód był użytkowany przez poszkodowaną w prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Z tego tytułu była uprawniona do odliczenia 50% podatku VAT.

Dowód: oświadczenie k. 12v, wydruk (...) k. 14, zeznania świadków: A. K. (1) k. 169, e-protokół rozprawy z dnia 11.01.2018r. 00:02:45-00:12:38, A. K. (2) k. 169-170, e-protokół rozprawy z dnia 11.01.2018r. 00:12:38-00:23:16.

Szkoda został zgłoszona ubezpieczycielowi w dniu zdarzenia, tj. 22 sierpnia 2016 r. przez męża poszkodowanej A. K. (2) i zarejestrowana pod numerem (...).
W trakcie zgłaszania szkody pracownik pozwanego zaoferował mu najem pojazdu zastępczego. A. K. (2) oświadczył, iż najem został już uzgodniony z salonem (...) w K.. Wtedy konsultant poinformował go, że wysokości akceptowanych przez niego dobowych stawek najmu pojazdu zastępczego, które będzie akceptował na wypadek skorzystania z usług innej wypożyczalni. W przypadku pojazdu poszkodowanej była to kwota 250,00 zł netto za dobę.

Dowód: nagranie zgłoszenia szkody płyta CD k. 143.

Również w korespondencji mailowej wysłanej do męża poszkodowanej dnia 22 sierpnia 2016 r. o godz. 17.00 na adres mailowy wskazany w zgłoszeniu szkody (...) ubezpieczyciel poinformował o możliwości wynajmu samochodu zastępczego bezpośrednio od współpracujących z nim wypożyczalni samochodów oraz przesłał cennik zawierający zestawienie dobowych stawek najmu akceptowanych przez niego za określony segment pojazdu. Wskazał, numer telefonu i adres mailowy, za pośrednictwem którego poszkodowana mogła się skontaktować z wypożyczalnią pojazdów zastępczych w przypadku zainteresowania usługą. Poinformował jednocześnie, że w przypadku wynajęcia samochodu zastępczego we własnym zakresie zarówno okres najmu, jak i jego koszt będą podlegać weryfikacji. Stawka za wynajem pojazdu z segmentu (...) midi (odpowiadającego klasie pojazdu uszkodzonego) została określona w informacji na 250,00 zł netto.

Dowód: potwierdzenie wysyłki danych k. 108, e-mail k. 109, informacja o pojeździe zastępczym k. 110.

Samochód zastępczy może być udostępniony przez ubezpieczyciela niezwłocznie po zgłoszeniu szkody. Takie auto odpowiada klasie pojazdu uszkodzonego. Czas najmu samochodu zależy od rodzaju szkody. Uwzględnia niezbędne etapy jej likwidacji. W dacie szkody pozwany ubezpieczyciel miał podpisaną umowę główną z firmą w W., która zatrudniała wielu podwykonawców. W umowie z tym operatorem są określone stawki oferowane klientom. Wynajmowane samochody są 3-4 letnie, zadbane, odpowiedniej klasy. Najemcy nie pokrywają żądnych należności.

Dowód: zeznania świadka W. Ż. k. 229-230, e-protokół rozprawy z dnia 30.11.2018r. 00:04:49-00:33-50.

W dniu 23 sierpnia 2016 r. poszkodowana A. K. (1) prowadząca działalność gospodarczą pod firmą (...) w N. zawarła z powodem umowę najmu pojazdu zastępczego oraz cesji wierzytelności. Na podstawie tej umowy wynajęła od powoda samochód osobowy marki V. (...) nr rej. (...). Strony ustaliły dobową stawkę najmu na kwotę 350,00 zł netto. Płatność za najem miała nastąpić przelewem na podstawie faktury VAT w ustalonym w niej terminie płatności. Umowa została zawarta na czas określony, zaś wydanie pojazdu nastąpiło w dniu jej podpisania. Jednocześnie strony zawarły umowę cesji wierzytelności, na mocy której poszkodowana przelała na powoda swoją wierzytelność - prawo do odszkodowania z tytułu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego - przysługującą jej wobec pozwanego w związku ze szkodą z dnia 22 sierpnia 2016 r. nr (...). Umowę podpisała poszkodowana i osoba umocowana do działania w imieniu powoda.

Dowód: umowa najmu pojazdu oraz cesji wierzytelności k. 11v-12, pełnomocnictwo k. 13.

Samochód zastępczy był niezbędny poszkodowanej do wykonywania działalności gospodarczej i czynności życia codziennego. W dacie szkody w firmie poszkodowanej był jeszcze jeden pojazd, ale użytkowali go pracownicy.

Dowód: oświadczenie k. 12v, zeznania świadka A. K. (2) k. 169-170, e-protokół rozprawy z dnia 11.01.2018r. 00:12:38-00:23:16.

Pojazd zastępczy był używany przez poszkodowaną od dnia 23 sierpnia 2016 r. do dnia 23 września 2016 r., tj. przez 31 dni.

Dowód: protokół zdawczo-odbiorczy k. 14v.

Szkoda w pojeździe poszkodowanej została zakwalifikowana jako całkowita. Pozwany poinformował o tym poszkodowaną w dniu 30 sierpnia 2016 r.

Dowód: e-mail k. 102, wycena k. 103-107.

Decyzją z dnia 19 września 2016 r. ubezpieczyciel przyznał poszkodowanej odszkodowanie za uszkodzony pojazd w wysokości 37.000,00 zł.

Dowód: e-mail k. 94, decyzja k. 95.

Wypłata odszkodowania nastąpiła w dniu 21 września 2016 r.

Fakt bezsporny.

Po zakończeniu postępowania likwidacyjnego pozostałość samochodu została wystawiona przez ubezpieczyciela na platformie internetowej.

Dowód: zeznania świadka A. K. (2) k. 169-170, e-protokół rozprawy z dnia 11.01.2018r. 00:12:38-00:23:16.

W dniu 03 października 2016 r. powód wystawił poszkodowanej A. K. (1) fakturę VAT nr (...) na kwotę 10.850,00 zł netto, tj. 13.345,50 zł brutto tytułem kosztów wynajmu pojazdu zastępczego. Jako formę płatności wskazano przelew, a termin zapłaty określono na dzień 17 października 2016 r.

Dowód: faktura VAT k. 10.

Powód zgłosił pozwanemu roszczenia z tytułu kosztów wynajmu przez poszkodowaną pojazdu zastępczego w dniu 04 października 2016 r.

Dowód: e-mail k. 86.

Na podstawie decyzji z dnia 07 listopada 2016 r. pozwany ubezpieczyciel przyznał
i wypłacił powodowi kwotę 3.750,00 zł tytułem zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego. Za uzasadniony uznał okres najmu w wymiarze 15 dni, tj. 8 dni od dnia powstania szkody do dnia zakwalifikowania jej jako całkowitej oraz 7 dni od przekazania tej informacji na sprzedaż wraku i zakup innego pojazdu. Nadto zweryfikował dobową stawkę najmu do kwoty 250,00 zł netto.

Dowód: decyzja k. 8-9.

Poszkodowana zakupiła nowy samochód w miejsce uszkodzonego w styczniu 2017 r.

Dowód: zeznania świadka A. K. (2) k. 169-170, e-protokół rozprawy z dnia 11.01.2018r. 00:12:38-00:23:16.

Dobowa stawka najmu pojazdu zastosowana przez powoda w kwocie 350,00 zł netto nie mieściła się w granicach stawek rynkowych stosowanych przez przedsiębiorców trudniących się wynajmem pojazdów na lokalnym rynku w okresie objętym pozwem, która wynosiła 330,00 zł netto.

Dowód: opinia biegłego sądowego z dziedziny ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków drogowych, techniki samochodowej, wyceny wartości pojazdów oraz kosztów jakości napraw pojazdów samochodowych wraz z załącznikami k. 243-248, opinia uzupełniająca k. 279-280.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych do akt przez strony do akt, dokumentów z aktach szkodowych ubezpieczyciela, zeznań świadków: A. K. (1), A. K. (2) i W. Ż. oraz pisemnej opinii biegłego sądowego z dziedziny ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków drogowych, techniki samochodowej, wyceny wartości pojazdów oraz kosztów jakości napraw pojazdów samochodowych mgr inż. K. S..

Sąd uznał za wiarygodne w całości dokumenty przedłożone do akt sprawy. Ich autentyczność oraz prawdziwość stwierdzonych w nich faktów nie budziła jego wątpliwości, nie zostały one również zakwestionowane przez strony procesu (art. 210§2 kpc i art. 230 kpc).

Sąd uznał również zeznania słuchanych w sprawie świadków za wiarygodne w całości. Były one spontaniczne, spójne, logiczne i znajdowały potwierdzenie w zgromadzonych
w sprawie dokumentach. Nadto nie zostały one zakwestionowane przez strony procesu (art. 210§2 kpc i art. 230 kpc).

Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Sama opinia nie może być źródłem materiału faktycznego sprawy ani stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłych. Opinia biegłego podlega, jak inne dowody, ocenie według art. 233§1 kpc, lecz co odróżnia ją pod tym względem, to szczególne dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych
w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej (postanowienie SN
z dnia 07 listopada 2000 r., I CKN 1170/98). Specyfika oceny tego dowodu wyraża się zatem w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia i wiedzy powszechnej. Podkreślić należy, iż dowód z opinii biegłego podlega ocenie Sądu według mierników właściwych dla przedmiotu konkretnej opinii, a więc z punktu widzenia zgodności z zasadami logicznego rozumowania, wiedzy powszechnej, podstaw teoretycznych opinii wskazujących na wiedzę biegłego, sposobu formułowania opinii i jej wniosków, także ze względu na ich jednoznaczność i zgodność z postawionymi biegłemu pytaniami, jednakże bez wnikania w ten zakres materii opinii, która wynika z wiedzy specjalistycznej biegłego (tak uzasadnienie wyroku SO w Łodzi z dnia 24 sierpnia 2020 r., XIII Ga 700/19, uzasadnienie wyroku SA w Krakowie z dnia 16 stycznia 2020 r., I ACa 1049/18). Konieczność zasięgnięcia opinii biegłego ogranicza samodzielność Sądu w zakresie dokonywania ustaleń wymagających wiadomości specjalnych. Sąd nie jest związany opinią biegłego, ale nie może, nie podzielając jego merytorycznych wypowiedzi ingerować w treść opinii, wprowadzać
w miejsce merytorycznych wywodów biegłego własnych stwierdzeń dotyczących przedmiotu opinii. Zdyskwalifikowanie w całości lub w części albo zweryfikowanie wywodów opinii biegłego nie może być dokonane bez posłużenia się wiedzą specjalistyczną (tak uzasadnienie wyroku SO w Łodzi z dnia 24 sierpnia 2020 r., XIII Ga 700/19 oraz uzasadnienie wyroku SA w Katowicach z dnia 20 grudnia 2019 r., I ACa 620/19).

Po doręczeniu odpisu opinii biegłego pełnomocnik powoda złożył zastrzeżenia i wniósł o zlecenie biegłemu opinii uzupełniającej, w której wyjaśni, na jakiej podstawie ustalił wskazana w opinii dobowa stawkę najmu. Pełnomocnik pozwanego ubezpieczyciela nie kwestionował opinii.

W opinii uzupełniającej biegły odniósł się do stanowiska strony powodowej i podtrzymał opinię główną sporządzoną w sprawie. Wskazał, że sporządził ustalił stawkę najmu w oparciu o oferty firm wynajmujących pojazdy zastępcze w ramach ubezpieczenia OC.

Pełnomocnicy stron nie kwestionowali uzupełniającej opinii biegłego.

Z uwagi na powyższe Sąd podzielił opinię i opinię uzupełniającą biegłego sądowego
z dziedziny ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków drogowych, techniki samochodowej, wyceny wartości pojazdów oraz kosztów jakości napraw pojazdów samochodowych mgr inż. K. S.. W ocenie Sądu opinia biegłego jest jasna i logiczna, a nadto została sporządzona fachowo i rzetelnie. Wnioski wywiedzione w opinii są należycie uzasadnione
i wolne od błędów logicznych oraz wewnętrznych sprzeczności, co świadczy o dużym doświadczeniu zawodowym i rzetelnej wiedzy fachowej biegłego. Biegły w sposób kompleksowy i wyczerpujący ustalił wysokość dobowej stawki najmu. Obliczając ją wziął pod uwagę wypożyczalnie samochodów działające na lokalnym rynku, z uwzględnieniem oferowanych przez nie warunków wynajmu oraz klasę pojazdu uszkodzonego i stwierdził, że dobowa stawka najmu tym segmencie klasy (...) tj. takiej, jak uszkodzony i wynajęty zastosowana przez powoda nie mieści się w granicach stawek występujących na lokalnym rynku

Na rozprawie w dniu 02 listopada 2020 r. Sąd oddalił pozostałe wnioski dowodowe, albowiem nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. W szczególności nie miały takiego znaczenia cenników przedłożonych przez powoda, albowiem nie wynika z nich kiedy i gdzie oferowane w nich warunki obowiązywały.

Sąd zważył, co następuje:

Pozostaje poza sporem, że w dniu 22 sierpnia 2016 r. w wyniku kolizji drogowej doszło do uszkodzenia samochodu osobowego marki V. (...) nr rej. (...) stanowiącego własność A. K. (1). Jest nadto bezsporne, iż strona pozwana była ubezpieczycielem sprawcy kolizji w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz że uznała odpowiedzialność za powstałą szkodę co do zasady. Poza sporem pozostaje również okoliczność, iż w pojeździe poszkodowanej wystąpiła szkoda całkowita.

Poza sporem pozostawało również, że na mocy umowy cesji z dnia 23 sierpnia 2016 r. powód nabył wierzytelność przysługującą uprzednio poszkodowanej A. K. (1), obejmującą odszkodowanie za szkodę wynikającą z najmu pojazdu zastępczego związaną
z kolizją z dnia 22 sierpnia 2016 r. Tym samym wstąpił w prawa dotychczasowej wierzycielki, tj. przysługującego wobec strony pozwanej z tytułu tych kosztów, a nie wypłaconego jeszcze w tym zakresie odszkodowania, na podstawie art. 509§1 i 2 kc i może zatem skutecznie realizować jej uprawnienia również w zakresie dochodzenia należności na drodze sądowej.

W sprzeciwie pozwany ubezpieczyciel zakwestionował uzasadniony okres najmu pojazdu zastępczego oraz wysokość zastosowanej przez powoda dobowej stawki czynszu wynajmu samochodu.

W myśl art. 361§1 i 2 kc zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Przy czym odszkodowanie winno zrekompensować
w całości poniesioną przez poszkodowanego szkodę.

Zgodnie zaś z art. 822§1 kc, przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. Przy tym §4 cytowanego przepisu przewiduje, że uprawniony do odszkodowania może dochodzić roszczenia bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń.

Jak podkreśla się w orzecznictwie, utrata możliwości korzystania z rzeczy wskutek jej zniszczenia czy uszkodzenia stanowi szkodę majątkową. Odszkodowanie, jakie zobowiązany jest w takiej sytuacji wypłacić zakład ubezpieczeń, obejmuje wszelkie celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki poniesione w celu przywrócenia stanu poprzedniego rzeczy. Niemożność korzystania z rzeczy, np. z samochodu, który został uszkodzony i wymaga naprawy, jest normalnym następstwem szkody, o której mowa w art. 361§1 kc, powodującym obowiązek wypłaty odszkodowania, w szczególności gdy zastąpienie rzeczy uszkodzonej
w okresie jej naprawy wymagało wydatków. Co do możliwości zaliczenia kosztów najmu pojazdu zastępczego do normalnych następstw uszkodzenia samochodu Sąd Najwyższy wypowiedział się w wyroku z dnia 08 września 2004 r. (IV CK 672/03, Lex nr 146324),
w którym wskazał m.in., że postulat pełnego odszkodowania przemawia za przyjęciem stanowiska o potrzebie zwrotu przez ubezpieczyciela tzw. wydatków koniecznych, potrzebnych na czasowe używanie zastępczego środka komunikacji w związku
z niemożliwością korzystania z niego wskutek zniszczenia. W przypadku wystąpienia wymienionych przesłanek, naprawienie szkody przez podmiot do tego zobowiązany, powinno polegać na przywróceniu w majątku poszkodowanego stanu rzeczy naruszonego zdarzeniem wyrządzającym szkodę, nie może przewyższać jednak wysokości faktycznie poniesionej szkody. Postulat pełnego odszkodowania przemawia za przyjęciem stanowiska
o potrzebie zwrotu przez ubezpieczyciela tzw. wydatków koniecznych, potrzebnych na czasowe używanie zastępczego środka komunikacji w związku z niemożliwością korzystania z niego wskutek zniszczenia albo uszkodzenia.

Z art. 361§1 i 2 kc wynika zasada pełnego odszkodowania w granicach adekwatnego związku przyczynowego. Zobowiązany do naprawienia szkody ponosi więc odpowiedzialność za wszystkie normalne następstwa zdarzenia, pozostające z tym zdarzeniem w adekwatnym związku przyczynowym. Niewątpliwie normalnym następstwem w rozumieniu art. 361§1 kc jest niemożność korzystania z samochodu przez poszkodowanego, w sytuacji jego uszkodzenia lub zniszczenia. Jeżeli więc poszkodowany poniósł w związku z tym koszty, które były konieczne, na wynajem pojazdu zastępczego, to mieszczą się one w granicach skutków szkodowych podlegających wyrównaniu.

Stosownie do przepisu art. 354§2 kc wierzyciel powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Ponadto, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym
i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tj. Dz.U. 2016 poz. 2060 ze zm.), w razie zaistnienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem obowiązkowym, osoba uczestnicząca w nim jest obowiązana między innymi do zapobieżenia, w miarę możliwości, zwiększeniu się szkody.

Poszkodowana zatem, jako wierzycielka była, w świetle powołanych powyżej przepisów, zobowiązana dążyć do minimalizacji rozmiarów szkody oraz do współdziałania przy wykonaniu zobowiązania w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego oraz ustalonym zwyczajom.

Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem w wyniku którego doszło do szkody całkowitej, pozostają koszty najmu samochodu zastępczego tylko w okresie – co do zasady – od dnia zniszczenia pojazdu do dnia, w którym poszkodowany może nabyć podobny pojazd, nie dłuższy niż do dnia zapłaty odszkodowania (tak: wyrok SN z dnia 8 września 2004 r., IV CK 672/03). Co jednak istotne, dopuszcza się również wyjątek od tej zasady, iż w sytuacji gdy stwierdzono szkodę całkowitą, odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje również celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego także w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego (tak: uchwała SN z dnia 22 listopada 2013 r., III CZP 76/13). Przedmiotowe stanowisko Sądu Najwyższego Sąd rozpoznający niniejszą sprawę
w pełni podziela uznając, że czasem refundowanego najmu pojazdu zastępczego
w przypadku szkody całkowitej jest okres od dnia wynajęcia pojazdu zastępczego w związku ze zniszczeniem samochodu stanowiącego własność poszkodowanej do dnia, w którym mogła nabyć faktycznie i obiektywnie odtworzyć możliwość korzystania ze zniszczonej rzeczy, w tym zagospodarować jej pozostałość. Szkoda bowiem równoznaczna jest
z uszczerbkiem majątkowym, obejmującym różnicę pomiędzy obecnym stanem majątkowym, a stanem majątkowym, jaki zaistniałby, gdyby nie zdarzenie wywołujące szkodę (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2008 r. sygn. akt III CZP 62/08).

Szkoda została zakwalifikowana jako całkowita. Pozwany poinformował o tym poszkodowaną e-mailem z dnia 30 sierpnia 2016 r. Decyzją z dnia 19 września 2016 r. ubezpieczyciel przyznał jej odszkodowanie w wysokości 37.000,00 zł. Przy czym w aktach szkodowych brak jest potwierdzenia dokonania przelewu przyznanego świadczenia. Powód wskazał, że poszkodowana otrzymała je w dniu 21 września 2016 r., czego pozwany nie kwestionował (art. 210§2 kpc i art. 230 kpc).

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, iż uzasadniony okres najmu obejmuje czas od daty wynajęcia pojazdu zastępczego (uszkodzony samochód nie nadawał się do jazdy) do dnia wypłaty odszkodowania oraz dodatkowe 7 dni na zagospodarowanie wraku i ustalił ten okres od dnia 23 sierpnia 2016 r. do dnia 21 września 2016 r. (29 dni) plus 7 dni na zagospodarowanie pozostałości pojazdu, tj. do dnia 28 września 2016 r. Łącznie 36 dni. Powód jednak domagał się odszkodowania za 31 dni., a Sąd był tym żądaniem związany (art. 321§1 kpc). Pozwany w trakcie postępowania likwidacyjnego wypłacił już powodowi odszkodowanie za 15 dni. Tym samym do dopłaty pozostała kwota za 16 dni. Przy czym pozwany uznał za uzasadniony okres 7 dni na zagospodarowanie pozostałości uszkodzonego samochodu i zakup nowego.

W przedmiotowej sprawie pozwany podniósł, a przedkładając płytę CD zwierającą nagranie zgłoszenia szkody oraz potwierdzenie wysłania e-maila zawierającego akceptowane przez niego dobowe stawki najmu również wykazał (art. 6 kc w zw. z art. 232 kpc), że w trakcie zgłoszenia szkody złożył zgłaszającemu szkodę mężowi poszkodowanej ofertę organizacji bezkosztowego najmu pojazdu zastępczego bezpośrednio od współpracujących z nim wypożyczalni samochodów oraz poinformował o akceptowanych przez niego dobowych stawkach najmu pojazdu zastępczego w przypadku wypożyczenia samochodu od innego podmiotu. W przypadku pojazdu klasy (...) było to 250,00 zł netto.

Zasadnie więc pozwany, jako dłużnik, w ramach właściwego wykonania zobowiązania wskazywał na możliwość skorzystania przez poszkodowaną ze złożonej przez niego oferty wynajmu pojazdu zastępczego, po niższej stawce dniowej.

Pozwany wykazał tym samym, że to zastosowana przez niego stawka wynajmu pojazdu zastępczego powinna mieć zastosowanie, tym bardziej w sytuacji, gdy poszkodowany nie podjął żadnej aktywności, aby obnażyć nieatrakcyjność oferty. Oferta w znaczeniu art. 66§1 kc ma bowiem wyłącznie wyrażać czytelną wolę kontrahenta co do zawarcia umowy określonej treści, albo doprowadzenia do zawarcia umowy określonej treści (w przypadku pośrednictwa). Propozycja ubezpieczyciela wynajmu pojazdu zastępczego złożona poszkodowanemu podczas oględzin dyspozycję tę wypełniała, gdyż wskazywała na najważniejszy element umowy w postaci stawki dziennej wynajmu pojazdu w klasie odpowiadającej uszkodzonemu wskutek kolizji samochodowi. Niewątpliwie okoliczność ta ma istotne znaczenie dla oceny zasadności zakresu dochodzonego przez powoda odszkodowania, szczególnie w sytuacji gdy, poszkodowany nie podjął żądnych działań w celu ujawnienia pozorności oferty złożonej przez stronę pozwaną.

W konsekwencji przedstawienia przedmiotowej oferty doszło do przeniesienia ciężaru dowodu na powoda, jako wierzyciela, w zakresie wykazania, iż w realiach rozpoznawanej sprawy zastosowana przez wynajmującą stawka pomimo, iż wyższa od zaproponowanej przez pozwanego ubezpieczyciela, powinna znaleźć zastosowanie. W tym wypadku działanie powoda (poszkodowanego) miało polegać na aktywności polegającej na obowiązku bardziej ścisłego współdziałania z dłużnikiem, a tym samym obowiązku odniesienia się do złożonej oferty. Tymczasem powód nie wykazał, że poczynione zostało jakiekolwiek rozeznanie, co do propozycji pozwanego.

W tym wypadku zaniechania powoda w kwestii udowodnienia, że oferta pozwanego nie zaspokajała uzasadnionego interesu poszkodowanego jako wierzyciela spowodowało, że strona powodowa powinna liczyć się z negatywnymi konsekwencjami zaniechania współpracy z pozwanym, o której mowa w art. 354 kc (por. wyrok SO w Łodzi z dnia 28 listopada 2016 r., sygn. akt XIII Ga 603/16).

Na podkreślenie zasługuje okoliczność, iż wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione (por. uchwała SN z dnia 24 sierpnia 2017 r., III CZP 20/17). W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że nie mogą być uznane za celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki, które nie są konieczne do wyeliminowania negatywnego następstwa majątkowego w postaci utraty możliwości korzystania z uszkodzonego (zniszczonego) pojazdu, gdy następstwo to może być wyeliminowane – bez uszczerbku dla godnych ochrony interesów poszkodowanego – w inny, mniej uciążliwy dla dłużnika sposób. Jeżeli zatem ubezpieczyciel proponuje poszkodowanemu – we współpracy z przedsiębiorcą trudniącym się wynajmem pojazdów – skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu albo zniszczonemu (zwłaszcza co do klasy i stanu pojazdu), zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia, a mimo to poszkodowany decyduje się na poniesienie wyższych kosztów najmu innego pojazdu, koszty te – w zakresie nadwyżki – będą podlegały indemnizacji tylko wtedy, gdy wykaże szczególne racje, przemawiające za uznaniem ich za „celowe i ekonomicznie uzasadnione”. W tym kontekście istotne znaczenie ma nie tylko równorzędność samego pojazdu, ale także dodatkowych warunków umowy, takich jak np. czas i miejsce udostępnienia oraz zwrotu pojazdu zastępczego czy też obowiązek wpłaty kaucji. Jeżeli istotne warunki wynajmu proponowanego przez ubezpieczyciela (we współpracy z przedsiębiorcą wynajmującym pojazdy) czynią zadość potrzebie ochrony uzasadnionych potrzeb poszkodowanego, nie ma podstaw, by obciążać osoby zobowiązane do naprawienia szkody wyższymi kosztami związanymi ze skorzystaniem przez poszkodowanego z droższej oferty. Odstępstwa od tej reguły nie uzasadniają drobne niedogodności o charakterze niemajątkowym, które mogą wiązać się np. z koniecznością nieznacznie dłuższego oczekiwania na podstawienie pojazdu zastępczego proponowanego przez ubezpieczyciela. Z uwagi na ciążący na ubezpieczycielu obowiązek szczególnej, podwyższonej staranności nie można też przypisać decydującego znaczenia czynnikowi
w postaci szczególnego zaufania, jakie poszkodowany ma do kontrahenta, z którego usług chciałby skorzystać. Poniesienia wyższych kosztów nie uzasadnia również sama przez się prostota skorzystania z oferty najmu złożonej przez przedsiębiorcę prowadzącego warsztat naprawczy, w którym uszkodzony pojazd ma być naprawiany. Konieczność dodatkowego kontaktu z ubezpieczycielem – w praktyce zwykle telefonicznego – nie może być uznana za niedogodność, która uzasadnia poniesienie wyższych kosztów najmu. Co więcej, należy uznać, że w ramach ciążącego na poszkodowanym obowiązku minimalizacji szkody
i współdziałania z dłużnikiem (ubezpieczycielem) mieści się obowiązek niezwłocznego zasięgnięcia informacji co do tego, czy ubezpieczyciel może zaproponować poszkodowanemu pojazd zastępczy równorzędny uszkodzonemu (zniszczonemu). Nie ma to nic wspólnego
z koniecznością poszukiwania przez poszkodowanego najtańszej oferty rynkowej najmu, nie jest bowiem istotne to, czy propozycja ubezpieczyciela jest najtańsza, lecz to, że jest przez niego akceptowana. Sąd Najwyższy podkreślił, że proponowana wykładnia nie eliminuje ani nie ogranicza przysługującej poszkodowanemu swobody wyboru kontrahenta, od którego najmie pojazd. Sprawia jedynie - ze względu na obowiązek zapobiegania zwiększeniu rozmiarów szkody - że zawierając umowę na mniej korzystnych warunkach od proponowanych przez ubezpieczyciela, poszkodowany będzie zmuszony ponieść część związanych z tym kosztów. Przeciwko przedstawionemu stanowisku nie przemawia wystarczająco silnie przyjmowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, że odpowiedzialnością ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej objęte są - jako „niezbędne
i ekonomicznie uzasadnione” - koszty naprawy pojazdu ustalone według cen, którymi posługuje się swobodnie wybrany przez poszkodowanego warsztat naprawczy dokonujący naprawy samochodu, choćby odbiegały (były wyższe) od cen przeciętnych, jeżeli tylko odpowiadają cenom stosowanym przez usługodawców na lokalnym rynku (por. zwłaszcza uchwała SN z dnia 13 czerwca 2003 r., III CZP 32/03, i postanowienie SN z dnia 24 lutego
2006 r., III CZP 91/05). Trzeba zwrócić uwagę, że w przypadku kosztów naprawy pojazdu służących bezpośrednio wyeliminowaniu już istniejącej szkody majątkowej interes poszkodowanego podlega intensywniejszej ochronie niż w przypadku wydatków na najem pojazdu zastępczego, które nie służą wyrównaniu szkody - utrata możliwości korzystania z rzeczy nie jest szkodą - lecz jedynie wyeliminowaniu negatywnych następstw majątkowych doznanych przez poszkodowanego w wyniku uszkodzenia (zniszczenia) pojazdu (por. uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11). W konsekwencji wymagania dotyczące pokrycia obu kategorii kosztów różnią się. O ile celowość
i ekonomiczność wydatków służących bezpośrednio restytucji (naprawie pojazdu) jest kontrolowana co do zasady tylko w wąskich granicach określonych w art. 363§1 zd. 2 kc,
o tyle w przypadku kosztów służących wyeliminowaniu negatywnych następstw majątkowych - jest samoistną, podstawową przesłanką warunkującą zakwalifikowanie tych wydatków jako szkodę (tak wyrok SO w Łodzi z dnia 30 maja 2018 r., XIII Ga 1126/17). Oczywiście poszkodowany nie ma obowiązku dokonać wynajmu pojazdu zastępczego według cen najniższych, czy też nawet średnich, przeciętnych na danym rynku, bowiem trudno oczekiwać od poszkodowanego dokładnego zapoznawania się z cenami rynkowymi przed dokonaniem wynajmu pojazdu. Jednakże nie może to oznaczać akceptowania roszczeń o zwrot każdych poniesionych faktycznie kosztów najmu, w sytuacji, gdy istniała realna możliwość wynajmu po stawkach znacznie niższych. Przy czym strona powodowa nie podważyła owej realności.

Niewątpliwie decyzja o wynajmie pojazdu zastępczego podjęta została autonomicznie
i dopiero po zakończeniu najmu skierowane zostało żądanie do ubezpieczyciela o zwrot wydatków, to jednak w realiach rozpoznawanej sprawy, w ramach zgodnej współpracy
z ubezpieczycielem jako dłużnikiem, swoją decyzję o odmowie najmu pojazdu zastępczego
w oparciu o ofertę złożoną przez pozwaną, strona powodowa winna oprzeć na przekonaniu, że była ona dla niej mniej korzystna, tak pod względem jakości jak i ceny tej usługi niż ta,
z której skorzystał poszkodowany. Tymczasem strona powodowa nie wykazała żadnych okoliczności, którymi kierowała się poszkodowana podejmując decyzję o odrzuceniu oferty pozwanej. Nie udowodniła, by rozeznał tą oferty tak, co do warunków najmu, jak i nie porównał jej ceny z innymi ofertami, a tym samym powód nie wykazał, że zastosowanie wyższej stawki za faktycznie wynajęty pojazd zastępczy niż oferowany było uzasadnione.

Przy czym Sąd miał na uwadze, iż poszkodowana została poinformowany o możliwości zorganizowania najmu pojazdu zastępczego, jak i stosowanej przez pozwanego stawce w dniu wynajęcia samochodu zastępczego. Z protokołu zdawczo-odbiorczego załączonego do akr jednoznacznie wynika, że poszkodowana wynajęła pojazd zastępczy następnego dni po zgłoszeniu szkody, znała zatem stawkę, do wysokości której ubezpieczyciel zaakceptuje wydatek.

Przy czym zgodnie z opinią biegłego Sądowego sporządzoną w sprawie dobowa stawka najmu pojazdu zastosowana przez powoda w kwocie 350,00 zł netto nie mieściła się
w granicach stawek rynkowych stosowanych przez przedsiębiorców trudniących się wynajmem pojazdów na lokalnym rynku w okresie objętym pozwem.

Dlatego też Sąd przyjął, że za cały okres najmu pojazdu zastępczego winna znaleźć zastosowanie dobowa stawka najmu stosowana przez ubezpieczyciela, tj. 250,00 zł netto. Przy czym poszkodowana była uprawniona do odliczenia 50% VAT, zatem stawka ta winna wynieść 278,75 zł.

Z powyższych względów zasadnym było ustalenie zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego w stawce 275,00 zł za dobę, wykazanej przez stronę pozwaną jako uzasadniona za cały okres najmu w wymiarze 31 dni, tj. w wysokości 8.641,25 zł. Przy czym pozwany wypłacił już powodowi kwotę 3.750,00 zł tytułem refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego. Z uwagi na powyższe powodowi przysługiwało dalsze odszkodowanie
w kwocie 4.891,25 zł (8.641,25 zł – 3.750,00 zł). Dlatego też Sąd zasądził tą kwotę od pozwanego na rzecz powoda i oddalił powództwo w pozostałym zakresie, o czym orzekł w pkt 1 i 2 sentencji wyroku.

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy i kierowców pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów obejmuje również odpowiedzialność ubezpieczonych z tytułu odsetek za opóźnienie świadczenia, powód zaś domagał się ich zasądzenia.

Według art. 481§1 kc w razie opóźnienia w spełnieniu przez dłużnika świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosił. Natomiast zgodnie z art. 817 kc i z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tj. Dz.U. 2016 poz. 2060 ze zm.) zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie.

W przedmiotowej sprawie powód domagał się zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty odszkodowania po upływie 14 dni od daty doręczenia faktury VAT. Natomiast roszczenie w zakresie kosztów najmu pojazdu zastępczego zostało zgłoszone ubezpieczycielowi w dniu 04 października 2016 r. Dlatego też Sąd uwzględnił roszczenie odsetkowe od zasądzonej kwoty od dnia 06 listopada 2016 r. (art. 115 kc) do dnia zapłaty
i oddalił je w pozostałym zakresie, o czym orzekł w pkt 1 i 2 sentencji wyroku.

W odpowiedzi na pozew pozwany ubezpieczyciel zakwestionował datę żądania odsetek z uwagi na niezasadność roszczenia głównego kwestionuje również roszczenie odsetkowe. Podkreślić w tym miejscu należy, że zasądzenie odsetek od daty wyrokowania prowadziłoby w istocie do ich umorzenia za okres przed datą wyroku i stanowiło nieuzasadnione uprzywilejowanie dłużnika, skłaniając go niekiedy do zwlekania z wykonaniem opóźnionego świadczenia w oczekiwaniu na orzeczenie Sądu znoszące obowiązek zapłaty odsetek za wcześniejszy okres. W tej sytuacji nie sposób przychylić się do twierdzeń strony pozwanej o zasadności ustalenia odsetek od zasądzonej kwoty od innej daty niż wyżej przyjęta.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 kpc, zgodnie z zasadą stosunkowego ich rozdzielenia.

Na koszty te w rozpoznawanej sprawie złożyła się opłata sądowa od pozwu w kwocie 418,00 zł obliczona zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz.U. tj. z 2016 r., poz. 623 ze zm.), koszty zastępstwa procesowego stron w kwocie po 1.817,00 zł obliczone zgodnie z §2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) i §2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.), kwota po 17,00 zł tytułem opłaty od pełnomocnictwa wynikająca z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 1000) oraz koszty opinii biegłego w łącznej wysokości 1.095,23 zł (pozwany uiścił zaliczkę na koszty opinii w wysokości 1.000,00 zł). Powód poniósł koszty procesu w kwocie 2.235,00 zł, pozwany w wysokości 2.817,00 zł, zaś Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Kaliszu w wysokości 95,23 zł. Koszty procesu poniesione przez strony wyniosły łącznie 5.052,00 zł. Przy czym Sąd nie uwzględnił w swoich rozliczeniach kosztów postępowania zażaleniowego, gdyż Sąd Okręgowy w Łodzi nie zawarł takiego nakazu w swoim rozstrzygnięciu.

Pozwany ubezpieczyciel przegrał proces w 59%, zaś powódka w 41% i w takiej części winni ponieść jego koszty. Mając na względzie powyższe Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 163,68 zł tytułem zwrotu kosztów procesu od oddalonej części powództwa,
o czy orzekł w pkt 3 sentencji wyroku.

Nadto, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach Sądowych w sprawach cywilnych Sąd nakazał pobrać od powoda kwotę 39,05 zł, zaś od pozwanego kwotę 56,18 zł na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kaliszu tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (nieuiszczonych kosztów opinii biegłego), o czym orzekł w pkt 4 i 5 sentencji wyroku.

sędzia Katarzyna Górna-Szuława