Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XVII AmA 6/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia SO Małgorzata Perdion-Kalicka
Protokolant –	Starszy sekretarz sądowy Jadwiga Skrzyńska

po rozpoznaniu 23 września 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) sp. z o.o. w Ł.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z 2 października 2019 r. Nr (...)

1. oddala odwołanie;

2. zasądza od (...) sp. z o.o. w Ł. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

Sygnatura akt: XVII AmA 6/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 2 października 2019 r., znak (...), po przeprowadzeniu postępowania przeciwko (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł.

I. na podstawie art. 26 ust. 1 uokik oraz art. 33 ust. 4,5 i 6 uokik, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów:

1. określone w art. 24 ust. 1 i 2 uokik, działania (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. polegające na nieobniżaniu całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego o:

-: opłatę za doręczenie kwoty pożyczki do miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy i jej przekazania przez przedstawiciela spółki, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;
-: opłatę za doręczenie formularza wniosku pożyczkowego do miejsca zamieszkania konsumenta przez przedstawiciela spółki i jego odebranie przez przedstawiciela spółki, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;

-: kwotę kary umownej z tytułu naruszenia zobowiązań umownych, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;

-: opłatę za badanie zdolności kredytowej, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;
-: opłatę za badanie wniosku o pożyczkę gotówkową oraz przetwarzanie wstępnych informacji dostarczonych przez konsumenta, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;
-: wstępną opłatę administracyjną, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;

to jest o koszty kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, w przypadku spłaty kredytu przed terminem określonym w umowie, co stanowi naruszenie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2019 r., poz. 1083) i godzi w zbiorowe interesy konsumentów;

2. określone w art. 24 ust. 1 i 2 uokik, działania (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. polegające na nakładaniu na konsumentów kary umownej za nieprzedstawienie umowy poręczenia w terminie 3 dni od daty podpisania umowy o kredyt konsumencki, co jest sprzeczne z naturą zabezpieczenia spłaty zobowiązania i w konsekwencji narusza dobre obyczaje i godzi w zbiorowe interesy konsumentów;

3. określone w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, działania (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. polegające na proponowaniu umów pożyczki na warunkach przewidujących obowiązek ustanowienia zabezpieczenia pożyczki w postaci umowy poręczenia w terminie 3 dni po zawarciu umowy, przy jednoczesnym braku uzależnienia wypłaty pożyczki bądź kontynuacji umowy od terminowego ustanowienia ww. zabezpieczenia, co skutkuje udzielaniem konsumentom pożyczek pomimo braku wymaganego przez samego przedsiębiorcę zabezpieczenia, co utrudnia prawidłową ocenę przez konsumenta proponowanych warunków udzielenia pożyczki, a tym samym może prowadzić do zniekształcenia zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta, co stanowi nieuczciwe praktyki rynkowe w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017 r., poz. 2070) i godzi w zbiorowe interesy konsumentów;

- i nakazał zaniechanie ich stosowania;

II. na podstawie art. 27 ust. 2 w zw. z art. 27 ust. 1 uokik oraz art. 33 ust. 4, 5 i 6 uokik Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów określone w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, działanie (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. polegające na ustalaniu w proponowanych umowach pożyczki harmonogramu spłat przewidującego znaczne wydłużenie okresu spłaty pożyczki poprzez ustalenie kwoty większości rat pożyczki na poziomie kilku groszy, co skutkuje nieuzasadnionym obciążaniem konsumentów dodatkowymi kosztami, które nie mogłyby być naliczone przy zastosowaniu powszechnie stosowanych metod ustalania wysokości i ilości rat spłaty pożyczek (w tym rat wyrównawczych), co może w konsekwencji utrudniać prawidłową ocenę przez konsumenta proponowanych warunków udzielenia pożyczki, a tym samym może prowadzić do zniekształcenia zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017 r., poz. 2070) i godzi w zbiorowe interesy konsumentów;

- i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 października 2018 r.

III. na podstawie art. 103 uokik Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nadał niniejszej decyzji w zakresie pkt. I sentencji decyzji rygor natychmiastowej wykonalności.

IV. na podstawie art. 26 ust. 2 uokik oraz art. 33 ust. 4,5 i 6 uokik Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w związku z praktykami stwierdzonymi w pkt. I. 1 sentencji niniejszej decyzji poprzez:

1) przekazanie listem poleconym lub doręczenia bezpośrednio – w terminie miesiąca od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji – w ramach przysporzenia konsumenckiego – każdemu konsumentowi, który w okresie od dnia 16 maja 2016 r. do dnia uprawomocnienia się decyzji, przed terminem (przed zakończeniem umowy) spłacił kredyt udzielony przez (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. sformułowanej w sposób czytelny i zrozumiały pisemnej informacji o treści:

„W związku z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaną w dniu 2 października 2019 r. nr (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. informuje, że stosowała praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów polegające na nieobniżaniu całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego o:

-: opłatę za doręczenie kwoty pożyczki do miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy i jej przekazania przez przedstawiciela spółki, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;
-: opłatę za doręczenie formularza wniosku pożyczkowego do miejsca zamieszkania konsumenta przez przedstawiciela spółki i jego odebranie przez przedstawiciela spółki, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;

-: kwotę kary umownej z tytułu naruszenia zobowiązań umownych, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;

-: opłatę za badanie zdolności kredytowej , pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;
-: opłatę za badanie wniosku o pożyczkę gotówkową oraz przetwarzanie wstępnych informacji dostarczonych przez konsumenta, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;
-: wstępną opłatę administracyjną, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;

to jest koszty kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, w przypadku spłaty kredytu przed terminem określonym w umowie, co jest niezgodne z art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2019 r., poz. 1083) i godzi w zbiorowe interesy konsumentów.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że w związku z wcześniejszą spłatą przez Pana/Panią pożyczki w celu odzyskania nadpłaconej kwoty istnieje możliwość złożenia reklamacji wraz z podaniem numeru rachunku. Reklamację należy przesłać pocztą na adres: [ (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. uzupełni adres] lub drogą mailową na adres: [ (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. uzupełni adres mailowy]”

2) dokonanie zwrotu części:

-: opłaty za doręczenie kwoty pożyczki do miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy i jej przekazania przez przedstawiciela spółki, pod warunkiem, że opłata ta miała zastosowanie;
-: opłaty za doręczenie formularza wniosku pożyczkowego do miejsca zamieszkania konsumenta przez przedstawiciela spółki i jego odebranie przez przedstawiciela spółki, pod warunkiem, że opłata ta miała zastosowanie;

-: opłaty kary umownej z tytułu naruszenia zobowiązań umownych, pod warunkiem, że opłata ta miała zastosowanie;

-: opłaty za badanie zdolności kredytowej, pod warunkiem, że opłata ta miała zastosowanie;
-: opłatę za badanie wniosku o pożyczkę gotówkową oraz przetwarzanie wstępnych informacji dostarczonych przez konsumenta, pod warunkiem, że opłata ta miała zastosowanie;
-: wstępnej opłaty administracyjnej, pod warunkiem, że opłata ta miała zastosowanie,

proporcjonalnie do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy pożyczki w związku z jej wcześniejszą spłatą, konsumentom, którzy w okresie od dnia 16 maja 2016 r. do dnia uprawomocnienia się decyzji spłacili pożyczkę w terminie wcześniejszym niż przewidziany w umowie i złożą reklamację, o której mowa w pkt. IV.1 sentencji niniejszej decyzji. Ww. zwrotu (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. dokona w terminie 30 dni od dnia złożenia reklamacji na numer rachunku bankowego wskazany w reklamacji.

V. na podstawie art. 26 ust. 2 oraz art. 27 ust. 4 w zw. z art. 26 ust. 2 uokik oraz art. 33 ust. 4,5 i 6 uokik Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w związku z praktykami stwierdzonymi w pkt. I oraz II sentencji niniejszej decyzji poprzez:

1) złożenie na oficjalnej stronie internetowej (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. (w dacie wydania niniejszej decyzji jest to strona internetowa (...) w ciągu 7 (siedmiu) dni od daty uprawomocnienia się przedmiotowej decyzji i utrzymywania na przedmiotowej stronie internetowej przez okres 3 miesięcy od daty opublikowania oświadczenia o treści:

„W związku z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaną dnia 2 października 2019 r. nr (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. informuje, że stosowała praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów polegające na:

-: nieobniżaniu całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego o niektóre koszty kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, w przypadku spłaty kredytu przed terminem określonym w umowie,
-: nakładaniu na konsumentów kary umownej za nieprzedstawienie umowy poręczenia w terminie 3 dni od daty podpisania umowy o kredyt konsumencki,
-: proponowaniu umów pożyczki na warunkach przewidujących obowiązek ustanowienia zabezpieczenia pożyczki w postaci umowy poręczenia w terminie 3 dni po zawarciu umowy, przy jednoczesnym braku uzależnienia wypłaty pożyczki bądź kontynuacji umowy od terminowego ustanowienia ww. zabezpieczenia,
-: ustalaniu w proponowanych umowach pożyczki harmonogramu spłat przewidującego znaczne wydłużenie okresu spłaty pożyczki poprzez ustalenie kwoty większości rat pożyczki na poziomie kilku groszy, co skutkuje nieuzasadnionym obciążaniem konsumentów dodatkowymi kosztami, które nie mogłyby być naliczone przy zastosowaniu powszechnie stosowanych metod ustalania wysokości i ilości rat spłaty pożyczek.”

w następujący sposób:

-: czarną czcionką (kod szesnastkowy (...)# (...)) (...) na białym tle (kod szesnastkowy (...) #ffffff),
-: tekst powyższego oświadczenia wyjustowany,
-: w górnej części strony głównej na oficjalnej stronie internetowej (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł. (w dacie wydania niniejszej decyzji jest to strona internetowa (...) bez możliwości zamknięcia informacji przez użytkownika, oświadczenie ma być widoczne przez cały czas gdy użytkownik jest na stronie (oświadczenie nie może przybrać formy np. rotacyjnego banera czy slajdera),
-: czcionka powinna odpowiadać wielkości czcionki zwyczajowo używanej na ww. stronie internetowej, tekst umieszczony w ramce, o rozmiarze takim, aby była ona w całości wypełniona oświadczeniem, o którym mowa w niniejszym punkcie, z uwzględnieniem marginesu 2 cm z każdej strony.

2) przekazanie listem poleconym lub doręczenia bezpośrednio – w terminie 2 (dwóch) miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji – wszystkim konsumentom, którzy zawarli i aktualnie wykonują umowy z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł., sformułowanej w sposób czytelny i zrozumiały pisemnej informacji o treści:

„Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w decyzji z dnia 2 października 2019 r., nr (...) uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów działania (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł. polegające na:

-: nieobniżaniu całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego o niektóre koszty kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, w przypadku spłaty kredytu przed terminem określonym w umowie,
-: nakładaniu na konsumentów kary umownej za nieprzedstawienie umowy poręczenia w terminie 3 dni od daty podpisania umowy o kredyt konsumencki,
-: proponowaniu umów pożyczki na warunkach przewidujących obowiązek ustanowienia zabezpieczenia pożyczki w postaci umowy poręczenia w terminie 3 dni po zawarciu umowy, przy jednoczesnym braku uzależnienia wypłaty pożyczki bądź kontynuacji umowy od terminowego ustanowienia ww. zabezpieczenia,
-: ustalaniu w proponowanych umowach pożyczki harmonogramu spłat przewidującego znaczne wydłużenie okresu spłaty pożyczki poprzez ustalenie kwoty większości rat pożyczki na poziomie kilku groszy, co skutkuje nieuzasadnionym obciążaniem konsumentów dodatkowymi kosztami, które nie mogłyby być naliczone przy zastosowaniu powszechnie stosowanych metod ustalania wysokości i ilości rat spłaty pożyczek.

Treść decyzji nr (...) dostępna jest na stronie (...) .”

VI. na podstawie art. 26 ust. 3 oraz art. 27 ust. 4 w zw. z art. 26 ust. 3 uokik art. 33 ust. 4,5 i 6 uokik, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. obowiązek publikacji wersji jawnej niniejszej decyzji w całości, w związku z praktykami stwierdzonymi w punktach I oraz II sentencji niniejszej decyzji, na koszt (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł., na oficjalnej stronie internetowej tego przedsiębiorcy (w dacie wydania niniejszej decyzji jest to strona internetowa (...) w ciągu 7 (siedmiu) dni od daty uprawomocnienia się przedmiotowej decyzji, w ten sposób, że odnośnik do treści decyzji o tytule „Decyzja Prezesa UOKiK nr (...) o uznaniu praktyk (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł. za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów”, sporządzonym czarną czcionką (kod szesnastkowy (...)# (...)) (...) na białym tle (kod szesnastkowy (...) #ffffff), o rozmiarze nie mniejszym niż 24 px, powinien zostać umieszczony na stronie głównej oraz utrzymywania jej na przedmiotowej stronie internetowej przez okres 3 (trzech) miesięcy od daty opublikowania na stronie internetowej.

VII. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik oraz art. 33 ust. 4,5 i 6 uokik, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł.:

1. w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 uokik w zakresie opisanym w pkt. I.2 sentencji niniejszej decyzji, karę pieniężną w wysokości 313 320,00 zł płatną do budżetu państwa;

2. w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik w zakresie opisanym w pkt. I.3 sentencji niniejszej decyzji, karę pieniężną w wysokości 313 320,00 zł płatną do budżetu państwa;

3. w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik w zakresie opisanym w pkt. II sentencji niniejszej decyzji, karę pieniężną w wysokości 275 722,00 zł płatną do budżetu państwa.

VIII. na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 uokik oraz na podstawie art. 263 § 1, art. 263 § 2 i art. 264 § 1 kpaw zw. z art. 83 uokik, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów obciążył (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. kosztami przeprowadzonego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w kwocie 90,80 zł (dziewięćdziesiąt złotych 80/100) oraz zobowiązał do ich zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (decyzja, k. 6-40v)

Od przedmiotowej Decyzji (...) sp. z o.o. wniosła odwołanie, zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej uchylenie w całości, ewentualnie o jej zmianę przez:

a. uchylenie pkt. IV sentencji decyzji, dotyczącego obowiązku usunięcia trwających skutków naruszenia, o którym mowa w pkt. I.1 sentencji decyzji, w całości – względnie, przez zmianę pkt. IV sentencji decyzji w takim zakresie, by powód miał możliwość:

i. określenia najbardziej adekwatnej i słusznej zarówno dla kredytodawcy, jak i pożyczkobiorcy metody kalkulacji kwot podlegających zwrotowi,

ii. dokonywania oceny zasadności otrzymywanych reklamacji oraz nieuwzględnienia reklamacji w przypadku, gdy okażą się one bezzasadne,

(...). uznaniu, że działania wskazane skarżoną decyzją dotyczą wyłącznie klientów, którzy dokonali wcześniejszej spłaty kredytu po dniu 11 września 2019 roku,

b. uchylenie pkt. V.2 sentencji decyzji;

c. uchylenie pkt. VII sentencji decyzji dotyczącego kar pieniężnych w całości – względnie, o jego zmianę przez:

i. znaczne obniżenie kary pieniężnej wskazanej w pkt. VII.1 sentencji decyzji (za praktykę, o której mowa w pkt. I.2 sentencji decyzji),

ii. uchylenie pkt. VII.2 sentencji decyzji, jako że kara za tę praktykę została już nałożona w pkt. VII. 1 sentencji decyzji, względnie o jego zmianę przez znaczne obniżenie kary pieniężnej wskazanej w pkt. VII.2 sentencji decyzji,

(...). uchylenie pkt. VII.3 sentencji decyzji, względnie o jego zmianę, przez znaczne obniżenie kary pieniężnej wskazanej w pkt. VII.3 sentencji decyzji.

W każdym wypadku powódka wniosła o zasądzenie od Prezesa UOKiK na rzecz (...) sp. z o.o. kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji powódka zarzuciła:

I. w zakresie twierdzenia, że powód dopuścił się naruszenia art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.) ( pkt I.1, pkt IV, pkt V, pkt VI sentencji decyzji):

A. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1) art. 7, art. 8 § 1, art. 9, art. 124 kpa w zw. z art. 83 uokik oraz art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (dalej: (...)), polegające na sformułowaniu sentencji i uzasadnienia postanowienia o wszczęciu postępowania w sprawie podejrzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a także szczegółowego uzasadnienia zarzutów tam wskazanych, w sposób niejasny, który budzi wątpliwości co do czynu, który jest zarzucany powodowi, co naruszyło prawo powoda do obrony;

2) art. 7, art. 8 § 1, art. 107 § 1 i 3 kpa w zw. z art. 83 uokik oraz art. 6 (...) poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie polegające na:

a. uzasadnieniu decyzji w sposób sprzeczny z jej sentencją, w szczególności pkt. I.1 sentencji;

b. uzasadnieniu decyzji w sposób wewnętrznie sprzeczny, budzący wątpliwości co do czynu, który jest zarzucany powodowi, co narusza jego prawo do obrony, utrudniając mu zaskarżenie decyzji;

3) art. 105 § 1 kpa w zw. z art. 83 uokik poprzez ich niezastosowanie i nie umorzenie przedmiotowego postępowania mimo braku przesłanek potwierdzających- stosowanie przez powoda praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów;

4) art. 24 ust. 1 i 2 uokik poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i stwierdzenie stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów mimo braku podstaw do takiego stwierdzenia;

5) art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 83 uokik polegające na naruszeniu zasady swobodnej oceny dowodów i uznanie, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że opłaty, które nie są zwracane przez powoda w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki oraz niezapłacone opłaty, które są pobierane przez powoda w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki nie dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, co skutkowało błędnym zastosowaniem art. 49 ust. 1 u.k.k. do kosztów kredytu, które nie dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy i tym samym miało wpływ na rozstrzygnięcie;

6) art. 7, art. 77 § 1, art. 107 § 3 kpa w zw. z art. 83 uokik polegające na braku wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych sprawy, tj. braku ustalenia czy opłaty, które nie są zwracane przez powoda w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki oraz niezapłacone opłaty, które są pobierane przez powoda w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy – co skutkowało błędnym zastosowaniem art. 49 ust. 1 u.k.k. do kosztów kredytu, które nie dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy i tym samym miało wpływ na rozstrzygnięcie;

B. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

7) art. 49 ust. 1 u.k.k. przez jego błędną wykładnię, a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że nieobniżenie całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki o opłaty, które nie dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy i stanowi praktykę ograniczającą konkurencję, co w konsekwencji narusza art. 49 ust. 1 u.k.k.;

8) art. 49 ust. 1 u.k.k. w zw. z art. 8 kpa oraz art. 2 Konstytucji RP poprzez ich błędną wykładnię, a w rezultacie nieprawidłowe zastosowanie poprzez uznanie, że uzasadnionym jest uznanie stosowania przez powoda praktyki ograniczającej konkurencję od dnia 16 maja 2015 roku, nie zaś od dnia 11 września 2019 roku;

9) art. 26 ust. 2 i 4 oraz 27 ust. 4 uokik poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na:

a. nałożeniu na powoda obowiązku usunięcia trwających skutków praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów mimo braku podstaw do stwierdzenia stosowania takiej praktyki;

b. nałożeniu na powoda obowiązku udzielenia konsumentom informacji, że powód dopuścił się praktyki polegającej na nieobniżaniu całkowitego kosztu kredytu o koszty dotyczące okresu, o który skrócono okres obowiązywania umowy, podczas gdy powód takiej praktyki się nie dopuścił;

c. nałożeniu na powoda obowiązku zwrotu części opłat, które nie dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki;

d. nałożeniu na powoda nieproporcjonalnego środka w postaci obowiązku zwrotu części opłat według arbitralnie wybranej przez Prezesa Urzędu metody, arbitralnym przyjęciu, że naruszenie trwa od dnia 16 maja 2016 roku i niezależnie od tego, czy reklamacja złożona przez konsumenta jest uzasadniona, czy też nie;

e. nałożeniu na powoda nieproporcjonalnego środka w postaci obowiązku przekazania listem poleconym lub doręczenia bezpośrednio – w terminie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się skarżonej decyzji – wszystkim konsumentom, którzy zawarli i aktualnie wykonują umowy z powodem informacji o treści wskazanej w sentencji skarżonej decyzji.

II. w zakresie stwierdzenia, że zachowanie powoda polegające na wymaganiu przedstawienia umowy poręczenia w terminie 3 dni od daty zawarcia umowy pożyczki, nakładaniu kary umownej za brak przedstawienia umowy poręczenia oraz kontynuowania wykonywania umowy pożyczki mimo braku przedstawienia umowy poręczenia narusza dobre obyczaje oraz art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (dalej: upnpr) (pkt I.2, pkt I.3, pkt V, pkt VI, pkt VII.1, pkt VII.2 sentencji decyzji):

A. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1) art. 105 § 1 kpa w zw. z art. 83 uokik poprzez ich niezastosowanie i nie umorzenie przedmiotowego postępowania mimo braku przesłanek potwierdzających stosowanie przez powoda praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów;

2) naruszenie art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 84 uokik przez brak wszechstronnej oceny zebranego materiału dowodowego, polegający na pominięciu w ocenie dowodów na okoliczność, jakie informacje przekazywane są pożyczkobiorcy w kontekście możliwości nałożenia na niego kary umownej, co skutkowało błędnym uznaniem, że przewidywanie kary umownej za brak przedstawienia umowy poręczenia jest sprzeczne z dobrymi obyczajami;

3) art. 7, art. 77 § 1, art. 107 § 3 kpa w zw. z art. 83 uokik polegające na braku wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych sprawy, tj. braku ustalenia jakie informacje przekazywane są pożyczkobiorcy w kontekście możliwości nałożenia na niego kary umownej, co skutkowało błędnym uznaniem, że przewidywanie kary umownej za brak przedstawienia umowy poręczenia jest sprzeczne z dobrymi obyczajami;

B. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

4) art. 24 ust. 1 i 2 uokik poprzez jego błędną wykładnię, a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie poprzez uznanie, że zachowanie polegające na nakładaniu na kredytobiorców kary umownej za brak przedstawienia umowy poręczenia w terminie 3 dni od daty podpisania umowy pożyczki jest sprzeczne z naturą zabezpieczenia spłaty zobowiązania i narusza dobre obyczaje;

5) art. 4 ust. 1 upnpr przez jego błędną interpretację, a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie poprzez uznanie, że zachowanie polegające na proponowaniu umów pożyczki na warunkach przewidujących obowiązek ustanowienia zabezpieczenia pożyczki w postaci umowy poręczenia, w terminie 3 dni po zawarciu umowy pożyczki, przy jednoczesnym braku uzależnienia wypłaty pożyczki lub kontynuacji umowy pożyczki od terminowego ustanowienia ww. zabezpieczenia i stwierdzenie na podstawie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, że powód dopuścił się stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, o których mowa w art. 4 ust. 1 upnpr;

6) art. 26 ust. 2 i 4 oraz art. 27 ust. 4 uokik poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na nałożeniu na powoda obowiązku usunięcia trwających skutków praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów mimo braku podstaw do stwierdzenia stosowania takiej praktyki;

7) art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nałożenie na powoda kar pieniężnych mimo braku podstaw do stwierdzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

8) art. 24 ust. 1 i 2 uokik poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że praktyki wskazane w pkt. I ust. 2 i 3 skarżonej decyzji stanowią dwie odrębne praktyki rynkowe, co w konsekwencji prowadzi do naruszenia art. 7, art. 8 kpa w zw. z art. 83 uokik, art. 2 Konstytucji oraz art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik przez nałożenie na powoda dwóch kar pieniężnych za ten sam czyn, polegający na stosowaniu w umowach pożyczki postanowień przewidujących obowiązek przedstawienia umowy poręczenia w terminie 3 dni od daty zawarcia umowy pożyczki pod rygorem zapłaty kary pieniężnej przy jednoczesnym braku uzależnienia wypłaty pożyczki bądź kontynuacji umowy od terminowego ustanowienia ww. zabezpieczenia;

9) art. 111 oraz 106 ust. 1 pkt 4 uokik przez nałożenie na powoda kar pieniężnych w rażąco wygórowanej wysokości, w oderwaniu od okoliczności, które powinny mieć wpływ na wymiar kary lub przy nienależytym ich uwzględnieniu;

III. w zakresie stwierdzenia, że zachowanie powoda polegające na ustalaniu harmonogramu spłat przewidującego wydłużenie okresu spłaty pożyczki przez ustalenie kwoty większości rat pożyczki na poziomie kilku groszy narusza art. 4 ust. 1 upnpr (pkt II, pkt V, pkt VI, pkt VII.3 sentencji decyzji):

1) art. 7a § 1, art. 8 i art. 9 kpa w zw. z art. 83 uokik, art. 32 ust. 1 Konstytucji, art. 6 (...) oraz art. 28 ust. 1 uokik polegające na niepodjęciu przez Prezesa Urzędu działań zmierzających do wydania decyzji zobowiązującej w odniesieniu do praktyki wskazanej w pkt. II sentencji decyzji oraz uniemożliwieniu powodowi przedstawienia zmodyfikowanej propozycji zobowiązań, wbrew przyjętej przez Prezesa Urzędu praktyce i nie wydaniu decyzji zobowiązującej, co skutkowało nałożeniem na powoda kary pieniężnej;

2) art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik przez nałożenie na powoda kary pieniężnej mimo, że powód w toku postępowania zaniechał stosowania praktyki i dobrowolnie podjął działania zmierzające do usunięcia trwających skutków praktyki;

3) art. 111 oraz art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik przez nałożenie na powoda kary pieniężnej w rażąco wygórowanej wysokości, w oderwaniu od okoliczności, które powinny mieć wpływ na wymiar kary lub przy nienależytym ich uwzględnieniu. (odwołanie, k. 41-76)

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (odpowiedź na odwołanie, k. 101-123v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. jest przedsiębiorcą wpisanym do Krajowego Rejestru Sądowego pod nr (...) (KRS powoda, k. 81-85). Spółka działa od 2014r i prowadzi działalność w kilkunastu miastach Polski, m.in., Ł., B., K., K., K., O., W., K.

W ramach tej działalności (...) sp. z o.o. w roku 2017 udzielała kredytów konsumenckich w wysokości od 400 zł do 5000 zł (całkowite kwoty kredytów: 400 zł, 500 zł, 600 zł, 800 zł, 1000 zł, 1300 zł, 1600 zł, 2000 zł, 2500 zł, 3000 zł, 3500 zł, 4000 zł, 4500 zł, 5000 zł).

Przedsiębiorca zawiera umowy pożyczki w miejscu zamieszkania klienta bądź w miejscu wskazanym przez klienta. Zawierając umowy powódka wykorzystywała wzorce umów m. in. o nazwie: „umowa pożyczki gotówkowej - (...)” oraz „umowa pożyczki gotówkowej – (...)”. Do dnia 19 lutego 2018 r. spółka udzieliła 33 775 pożyczek gotówkowych, 16 952 z nich zostało spłacone przed terminem określonym w umowie. (pismo powoda z 2 lutego 2017 r., k. 17-24 akt adm.; formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego – pożyczka gotówkowa – (...), k. 190-198 akt adm.; formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego – pożyczka gotówkowa – (...), k. 199-207 akt adm.; wzór umowy pożyczki gotówkowej – (...) na 4000 zł, k. 47-51 akt adm.; wzór umowy pożyczki gotówkowej – (...) na 600 zł, k. 52-53v akt adm.; pismo powoda z 5 marca 2018 r., k. 710 akt adm.)

W stosowanym przez stronę powodową wzorcu umowy pożyczki gotówkowej - (...) zawarte są m.in. następujące postanowienia:

1. „Pożyczkobiorca ponosi opłatę w wysokości 1099 zł za rozpoznanie wniosku o udzielenie pożyczki gotówkowej oraz przetwarzanie wstępnych informacji dostarczonych przez pożyczkobiorcą. Opłata ta jest należna w całości w dniu podpisania niniejszej umowy, lecz dla ułatwienia pożyczkobiorcy strony ustalają, że jej płatność częściowa zostanie uwzględniona w każdej z rat wskazanych w art. 3(1), p.1. W przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki, strony uzgadniają, że pożyczkobiorca będzie zobowiązany do spłaty całości pozostałej kwoty w zakresie dotychczas nieuregulowanym” (art. 3(1) ust. 6C wzoru umowy pożyczki gotówkowej iCredit na 4000 zł, k. 47-48 akt adm.);

2. „Pożyczkobiorca ponosi opłatę w wysokości 229 zł za dostarczenie do miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy wniosku i jego odbiór przez przedstawiciela. Strony ustalają, że opłata jest należna w całości w dniu podpisania niniejszej umowy, lecz dla ułatwienia pożyczkobiorcy strony ustalają, że jej płatność częściowa zostanie uwzględniona w każdej z rat wskazanych w art. 3(1), p.1. W przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki, strony uzgadniają, że pożyczkobiorca będzie zobowiązany do spłaty całości pozostałej kwoty w zakresie dotychczas nieuregulowanym” (art. 3(1) ust. 6E wzoru umowy pożyczki gotówkowej iCredit na 4000 zł, k. 48 akt adm.);

3. „Pożyczkobiorca ponosi opłatę w wysokości 399 zł za dostarczenie kwoty pożyczki do miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy i jej wypłaty przez konsultanta kredytowego. Strony ustalają, że opłata ta jest należna w całości w dacie podpisania niniejszej umowy, lecz dla ułatwienia pożyczkobiorcy, jej częściowa płatność zostanie uwzględniona w każdej z rat wskazanych w art. 3(1), p.1. W przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki, strony uzgadniają, że pożyczkobiorca będzie zobowiązany do spłaty całości pozostałej kwoty w zakresie dotychczas nieuregulowanym” (art. 3(1) ust. 6C wzoru umowy pożyczki gotówkowej (...) na 600 zł, k. 48 akt adm.);

4. „Pożyczkobiorca ponosi opłatę za zarządzanie w wysokości 899 zł należną za monitorowanie systemu spłat w czasie trwania umowy i działania operacyjne z tym związane. Dla ułatwienia pożyczkobiorcy strony ustalają, że częściowa płatność tej kwoty zostanie uwzględniona w każdej z rat wskazanych w art. 3(1), p.1. W przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki, pożyczkobiorca będzie zobowiązany do pokrycia tej opłaty proporcjonalnie do okresu trwania umowy” (art. 3(1) ust. 6F wzoru umowy pożyczki gotówkowej (...) na 5000 zł, k. 160-160v akt adm.)

Analogiczne postanowienia powód zawarł we wzorcu umowy pożyczki gotówkowej - (...) – (...):

1. „Pożyczkobiorca ponosi wstępną opłatę administracyjną w wysokości 599 zł za przygotowanie dokumentacji do umowy pożyczki, założenie i skompletowanie akt, a także rezerwację odpowiedniej sumy pieniężnej do udostępnienia pożyczkobiorcy. Opłata jest należna w całości w dniu podpisania niniejszej umowy, lecz dla ułatwienia pożyczkobiorcy strony ustalają, że jej płatność częściowa zostanie uwzględniona w każdej z rat wskazanych w art. 3(1), p.1. W przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki, strony uzgadniają, że pożyczkobiorca będzie zobowiązany do spłaty całości pozostałej kwoty w zakresie dotychczas nieuregulowanym” (art. 3(1) ust. 6C wzoru umowy pożyczki gotówkowej (...) na 1300 zł, k. 78-578v4v akt adm.);

2. „Pożyczkobiorca ponosi opłatę w wysokości 229 zł za dostarczenie do miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy wniosku i jego odbiór przez przedstawiciela. Strony ustalają, że opłata ta jest należna w całości w dniu podpisania niniejszej umowy, lecz dla ułatwienia pożyczkobiorcy jej częściowa płatność zostanie uwzględniona w każdej z rat wskazanych w art. 3(1), p.1. W przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki, strony uzgadniają, że pożyczkobiorca będzie zobowiązany do spłaty całości pozostałej kwoty w zakresie dotychczas nieuregulowanym” (art. 3(1) ust. 6C wzoru umowy pożyczki gotówkowej (...)na 600 zł, k. 54-54v akt adm.)

4. „Pożyczkobiorca ponosi opłatę w wysokości 699 zł za oszacowanie ryzyka kredytowego poprzez sprawdzenie przez pożyczkodawcę odpowiednich baz danych w celu uzyskania informacji służących do oceny wypłacalności i zdolności kredytowej pożyczkobiorcy. Strony ustalają, że opłata ta jest należna w całości w dniu podpisania niniejszej umowy, lecz dla ułatwienia pożyczkobiorcy, jej częściowa płatność zostanie uwzględniona w każdej z rat wskazanych w art. 3(1), p.1. W przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki, strony uzgadniają, że pożyczkobiorca będzie zobowiązany do spłaty całości pozostałej kwoty w zakresie dotychczas nieuregulowanym” (art. 3(1) ust. 6C wzoru umowy pożyczki gotówkowej – „(...)” na 1000 zł, k. 84-84v akt adm.);

5. „Pożyczkobiorca ponosi opłatę w wysokości 1299 zł za świadczenie usług odbioru przez przedstawiciela spółki należnych spłat każdej z rat pożyczki wskazanych w art. 3(1) w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy, pod adresem wskazanym w niniejszej umowie. Strony ustalają, że opłata ta jest należna w całości w dacie podpisania niniejszej umowy, lecz dla ułatwienia pożyczkobiorcy, jej częściowa płatność zostanie uwzględniona w każdej z rat wskazanych w art. 3(1), p.1. Opłata jest należna za każdą wizytę domową przedstawiciela w dzień wymagalności raty lub w dzień następny celem odebrania wymagalnych rat, niezależnie od tego czy nastąpi płatność rat/y. Strony ustalają, że w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki, opłata będzie należna do dnia, kiedy ostatnia rata przypadająca przed dniem wcześniejszej spłaty pożyczki stała się wymagalna” (art. 3(1) ust. 6E wzoru umowy pożyczki gotówkowej – „(...)” na 5000 zł, k. 163-164v akt adm.)

Pomimo wcześniejszej spłaty kwoty udzielonej pożyczki klienci ponosili całkowite koszty związane z umową o kredyt konsumencki, takie jak:

-: niezapłacone części opłaty za doręczenie kwoty pożyczki do miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy i jej przekazania przez przedstawiciela spółki, pod warunkiem, że opłata ta ma zastosowanie;
-: niezapłaconych części opłaty za doręczenie formularza wniosku pożyczkowego do miejsca zamieszkania konsumenta przez przedstawiciela spółki i jego odebranie przez przedstawiciela spółki, pod warunkiem, że opłata ta miałaby zastosowanie;

-: niezapłaconych części opłaty kary umownej z tytułu naruszenia zobowiązań umownych, o ile klient zostałby obciążony taką karą;

-: niezapłaconych części opłaty za badanie zdolności kredytowej, pod warunkiem, że opłata ta miałaby zastosowanie;
-: niezapłaconych części opłaty za badanie wniosku o pożyczkę gotówkową oraz przetwarzanie wstępnych informacji dostarczonych przez konsumenta, pod warunkiem, że opłata ta miałaby zastosowanie;
-: niezapłaconych części wstępnej opłaty administracyjnej, pod warunkiem, że opłata ta miałaby zastosowanie.

Pobieranie ww. opłat pomimo wcześniejszej spłaty pożyczki było ustalone w treści umowy, a ich wysokość była zależna od kwoty udzielonej pożyczki i okresu jej spłaty.

W przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki, powodowa spółka pomniejszała całkowite zobowiązania konsumenta z tytułu udzielonej pożyczki jedynie o kwoty:

– niewymagalnych odsetek od daty wcześniejszej spłaty

– niezapłacone koszty od daty wcześniejszej spłaty, jeśli takie koszty były naliczane, takie jak: opłaty za zarządzanie i opłaty za odbiór rat pożyczki w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy należne za wizyty po dniu wcześniejszej spłaty, o ile miały zastosowanie. (formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego – pożyczka gotówkowa – (...), k. 194-195 akt adm.; formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego – pożyczka gotówkowa – (...), k. 205 akt adm.; pismo powoda z 2 lutego 2017 r., k. 21-22 akt adm.)

W zawieranych z klientami umowach pożyczek powodowa spółka zastrzegała kary umowne za nieprzedstawienie umowy poręczenia w terminie 3 dni od daty podpisania umowy o kredyt konsumencki. Wysokość kary umownej była stała i zależała od kwoty pożyczki i okresu na jaki została ona udzielona, a wynosiła od 2,45% do 39,93% wysokości kwoty kredytu. W wielu przypadkach nałożenie kary umownej powodowało przekroczenie kosztów kredytu ponad kwotę kredytu. (formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego – pożyczka gotówkowa – (...), k. 196 akt adm.; formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego – pożyczka gotówkowa – (...), k. 205 akt adm.)

W umowach pożyczek gotówkowych spółka zawarła m. in. następujące postanowienie:

„Pożyczkobiorca jest zobowiązany zapewnić w przeciągu 3 dni od daty podpisania niniejszej umowy pożyczkodawcy zabezpieczenie opisane poniżej:

(1) umowę poręczenia podpisaną przez poręczyciela, który spełnia wszystkie wskazane niżej wymogi:

-: dysponuje zaświadczeniem od pracodawcy o wysokości swojego wynagrodzenia,
-: kwota netto wynagrodzenia za pracę poręczyciela przekracza 2500 zł,
-: świadczy pracę na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, nie jest pożyczkobiorcą ani poręczycielem z tytułu innej umowy pożyczki zawartej z (...) sp. z o.o.,
-: nie posiada żadnych niespłaconych należności, których data wymagalności powstała w okresie ostatnich trzech lat, ani zobowiązań wobec innych banków i innych instytucji pożyczkowych.

(2) Strony uzgadniają, że w przypadku naruszenia przez pożyczkobiorcę obowiązku wynikającego z punktu 6D pożyczkobiorca zobowiązany jest do zapłaty na rzecz pożyczkodawcy kary umownej w kwocie 144,86 zł. Strony ustalają, że kara umowna za naruszenie postanowień umowy jest należna w całości po upływie terminu na zapewnienie zabezpieczenia w osobie poręczyciela. Pożyczkobiorca oświadcza, że na wypadek obciążenia go karą umowną, wnosi o rozłożenie płatności kary na raty płatne wraz z ratami pożyczki, o jakich mowa w art. 3(1), p.1. w ten sposób aby każda z rat nr 1 do 6 powiększona została o kwotę 20,66 zł, rata nr 7 powiększona została o kwotę 20,69 zł, a każda z rat oznaczonych numerami od 8 do 28 – 0,05 zł. Strony uzgadniają, że w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki, pożyczkobiorca będzie zobowiązany do spłaty całości pozostałej kwoty w zakresie dotychczas nieuregulowanym.” (art. 3(1) ust. 6D wzoru umowy pożyczki gotówkowej – (...) (...)” na 600 zł, k. 163-164v akt adm.)

Dwa rodzaje umów pożyczki gotówkowej zawieranych przez powodową spółkę różniły się częstotliwością spłaty rat: (...) – raty tygodniowe w ilości 63, 107, 133 lub 169 oraz (...) (...) – raty miesięczne w ilości 15, 28 lub 44. Raty udzielanych pożyczek nie miały równych wysokości i dzieliły się na trzy grupy rat. Zawsze pierwsze raty były najwyższe i niemal całkowicie zaspakajały roszczenia z umowy pożyczki, następna grupa rat była ustalana w wysokości jednej średniej raty, która była nieznacznie niższa (do kilku złotych), a wysokość ostatnich rat wynosiła od 0,04 zł do 0,09 zł. Zatem harmonogram spłat przewidywał, że suma wszystkich rat z ostatniej grupy i raty średniej stanowiła w przybliżeniu wysokość jednej najdroższej z rat (formularze informacyjne dotyczące pożyczki gotówkowej (...) k.191 i 200 akt adm). Z dniem 1 października 2018r spółka zmieniła model ustalania harmonogramu spłaty pożyczki w ten sposób, że wszystkie raty (zarówno tygodniowe jak i miesięczne) są równiej wysokości (formularze informacyjne dotyczące poszczególnych rodzajów pożyczek k. 898, 902, 907, 911 akt adm). Jednocześnie spółka skróciła okresy spłat poszczególnych rodzajów pożyczek.

Od 1 października 2018 r. spółka (...) sp. z o.o. zmieniła też ofertę kredytów konsumenckich i udziela pożyczek gotówkowych w czterech wariantach wykorzystując jeden wzorzec umowy. Każdy rodzaj pożyczki różni się jej kwotą, okresem spłat, wysokością rat i opłatami. Pożyczka gotówkowa "(...)” udzielana jest w wysokości od 400 zł do 5000 zł, pożyczka gotówkowa „(...)” od 400 zł do 8000 zł, pożyczka gotówkowa „(...)” od 400 zł do 3500 zł, pożyczka gotówkowa „(...)” od 400 zł do 5000 zł. W zależności od rodzaju zawartej umowy pożyczki i jej kwoty, pożyczkobiorca ponosi koszty w postaci:

-: opłaty wstępnej w wysokości 115 zł;
-: opłaty za analizę zdolności kredytowej w wysokości 170 zł;
-: opłaty za opcję przesunięcia daty płatności w wysokości 280 zł;
-: opłaty za zarządzanie pożyczką, w zależności od rodzaju pożyczki w wysokości 200 zł, 240 zł, 640 zł, 880 zł, 1000 zł;
-: opłaty za ekspresowe rozpoznanie wniosku o przyznanie pożyczki w wysokości 210 zł;
-: opłaty za profesjonalne doradztwo w zakresie kredytowania i optymalizacji kosztów w wysokości 730 zł.

Podobnie do pierwotnie oferowanych kredytów, zmieniona oferta spółki również przewiduje cotygodniowe i comiesięczne raty, ale wysokość każdej z wymaganych rat jest równa. Od 1 października 2018 r. spółka (...) sp. z o.o. zmieniła harmonogram spłat pożyczek również dla umów podpisanych przed dniem 1 października 2018 r. i zawarła z klientami aneksy do umów pożyczek gotówkowych. Zmiany objęły wyrównanie wysokości każdej raty i co za tym idzie skrócenie okresu spłaty kredytu oraz zmniejszenie wysokości kar umownych. (pismo powoda z 12 października 2018 r., k. 890-892 akt adm.; formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego – pożyczka gotówkowa – (...), k. 898-901v akt adm.; formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego – pożyczka gotówkowa – (...) P., k. 902-906 akt adm.; formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego – pożyczka gotówkowa – (...), k. 907-910 akt adm.; formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego – (...) – Emeryt (...), k. 911-914v akt adm.; aneks do umowy pożyczki pieniężnej (...) nr (...), 17.08.2016, k. 938-939 akt adm.; aneks do umowy pożyczki pieniężnej (...) nr (...) 22.6.2018 22.6.2018, k. 1039-1040 akt adm.).

W toku postępowania administracyjnego powód wyraził chęć złożenia wniosku o wydanie decyzji zobowiązaniowej. W tym celu 12 marca 2018 r. odbyło się spotkanie przedstawicieli Spółki wraz z pracownikami Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Ł., a w piśmie z 12 kwietnia 2018 r. ( dowód: karty 744 – 749) (...) przedstawiła następujące propozycje co do zmiany praktyk i rekompensaty dla konsumentów:

1. Propozycje dotyczące wymogów dla poręczyciela:

a. zróżnicowanie wymogu określonej wysokości wynagrodzenia netto wymaganego dla poręczyciela,

b. akceptowanie wszystkich rodzajów umów o pracę z wyjątkiem umowy o pracę na okres próbny,

c. akceptowanie osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych,

d. złagodzenie wymogów dotyczących braku zobowiązań poręczyciela poprzez ograniczenie ich tylko do braku zobowiązań wobec banków i instytucji pożyczkowych,

e. możliwość wywiązania się ze spełnienia umownego obowiązku zapewnienia poręczyciela na dowolnym etapie okresu obowiązywania umowy pożyczki w ten sposób, że gdy konsument przedstawi poręczenie w ciągu 3 dni, to nie ma kary umownej, a gdy przedstawi poręczenie po ww. terminie, to kara umowna jest nakładana, ale będzie liczona tylko za okres do przedstawienia poręczenia.

Przy czym odnośnie kary umownej spółka nie zmieniła zasadniczego stanowiska nadal uznając, że ma prawo do pobierania kary umownej za nieprzedstawienie umowy poręczenia oraz, że nie stanowi ona opłaty pobieranej za zwiększone ryzyko udzielenia pożyczki.

W kwestii zarzutów dotyczących okresu spłat pożyczki oraz liczby rat spółka zaproponowała dokonanie następujących zmian w warunkach umów:

a. niskie kwotowo raty zostaną usunięte,

b. liczba rat zostanie zmniejszona,

c. płatność ostatniej raty zostanie odroczona o 1,5 roku w stosunku do poprzedniej raty.

Spółka przedstawiła w piśmie 12 kwietnia 2018 również propozycje dotyczące kompensaty dla konsumentów:

a. Spółka zaproponowała rekompensatę dla klientów, którzy są stroną aktywnej umowy pożyczki zawartej z (...) po 10 marca 2016 r. (tj. dniu od którego rozpoczęto stosowanie umów pożyczek z długim terminem płatności). Rekompensata miałaby polegać na obniżeniu kosztów pożyczki poprzez (i) zwolnienie z obowiązku zapłaty kwoty odsetek ujętych w ratach pożyczki wymagalnych po dacie złożenia przez klienta wniosku o obniżenie kosztów, (ii) zwolnienie z obowiązku zapłaty kwoty opłaty za zarządzanie oraz opłaty za świadczenie usługi odbioru rat pożyczki w miejscu wskazanym przez Pożyczkodawcę ujętych w ratach wymagalnych po dacie złożenia przez klienta wniosku o obniżenie kosztów,

b. publikacja przez 1 miesiąc informacji o możliwości uzyskania ww. rekompensaty na stronie internetowej Spółki oraz przekazanie informacji uprawnionym konsumentom za pośrednictwem konsultantów,

c. zwolnienie z odsetek oraz opłat w ww. zakresie oraz ponowne przeliczenie kosztów pożyczki nastąpiłoby w terminie 1 tygodnia począwszy od dnia złożenia wniosku.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy oraz w toku postępowania administracyjnego, których wiarygodności nie podważała żadna ze stron procesu, a Sąd nie znalazł także podstaw aby je kwestionować.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Podstawę do ustalenia przez Prezesa UOKiK, że powódka naruszała zbiorowe interesy konsumentów stanowił przepis art. 24 ust 1 i 2 uokik. W myśl powołanej regulacji zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przy czym przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności: nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji, a także naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji oraz proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów, ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru.

O bezprawności w rozumieniu powołanego przepisu możemy mówić, gdy zachowanie przedsiębiorcy – czyli jego działanie jak również zaniechanie – jest sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym, a więc zarówno z normami prawnymi, jak również z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Bezprawność jest przy tym obiektywnym czynnikiem, a więc niezależna jest od winy i jej stopnia, jak również bez znaczenia jest świadomość istnienia naruszeń. Bezprawność jest także niezależna od wystąpienia szkody.

Zasadniczo w świetle treści powołanego art. 24 uokik do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów dochodzi poprzez bezprawne działanie przedsiębiorcy godzące w interesy konsumentów, o ile to działanie wywołuje negatywne skutki w sferze praw i obowiązków konsumentów. Przy czym skutki te muszą dotykać szerszego kręgu konsumentów, czyli odnosić się do obecnych, przyszłych i potencjalnych konsumentów, a więc naruszać prawa nieograniczonej bliżej nieokreślonej liczby konsumentów. Interes prawny konsumentów rozumiany jest jako określone potrzeby konsumenta, które zostały uznane przez ustawodawcę za godne ochrony (tak SN w uzasadnieniu uchwały z 13 lipca 2006r III SZP 3/06, OSNP 2007, nr 1-2, poz.35).

Do naruszenia przez powoda zbiorowych interesów konsumentów doszło przy udzielaniu przez niego konsumentom pożyczek. Udzielanie pożyczek konsumentom zasadniczo uregulowane zostało w Ustawie o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r. z późniejszymi zmianami (dalej jako ukk).

Ustawa ta przez umowę o kredyt konsumencki rozumie umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności:

1) umowę pożyczki;

2) umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego;

3) umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia;

4) umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia;

5) umowę o kredyt odnawialny (art. 3 ukk).

Ustawa przewiduje, w art. 30, że umowa o kredyt konsumencki, zasadniczo powinna określać poza danymi stron umowy:

– rodzaj kredytu;

– czas obowiązywania umowy;

– całkowitą kwotę kredytu;

– terminy i sposób wypłaty kredytu;

– stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy;

– rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia;

– zasady i terminy spłaty kredytu, w szczególności kolejność zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, w tym informację o prawie, o którym mowa w art. 37 ust. 1; jeżeli w ramach kredytu stosuje się różne stopy oprocentowania dla różnych należności kredytodawcy, należy także podać kolejność zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet różnych należnych sald, dla których stosuje się różne stopy oprocentowania;

– zestawienie zawierające terminy i zasady płatności odsetek oraz wszelkich innych kosztów kredytu, w przypadku gdy kredytodawca lub pośrednik kredytowy udziela karencji w spłacie kredytu;

– informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie;

– roczną stopę oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu;

– skutki braku płatności;

– informację o konieczności poniesienia opłat notarialnych, o ile wystąpią;

– sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje;

– termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym;

– prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz procedurę spłaty kredytu przed terminem;

– informację o prawie kredytodawcy do otrzymania prowizji za spłatę kredytu przed terminem i o sposobie jej ustalania, o ile takie prawo zastrzeżono w umowie;

– informację o prawie, o którym mowa w art. 59 ust. 1;

– warunki rozwiązania umowy;

– informację o możliwości korzystania z pozasądowego rozstrzygania sporów oraz zasadach dostępu do tej procedury, jeżeli takie prawo przysługuje konsumentowi;

– wskazanie organu nadzoru właściwego w sprawach ochrony konsumentów.

W myśl art. 49 ust. 1 ukk w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.

Zgodnie z definicją zawartą w art. 5 pkt 6 ukk całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:

a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz

b) koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach

- z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.

Odnosząc powyższe przepisy prawa do stanu faktycznego sprawy niniejszej należy ocenić czy zachowanie przedsiębiorcy było zgodne, czy też niezgodne z obowiązującymi zasadami porządku prawnego tj. zarówno z prawem jak i dobrymi obyczajami. Przy czym należy podkreślić, że o bezprawności działania decyduje, w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, całokształt okoliczności konkretnego stanu faktycznego.

Nie budzi w sprawie niniejszej wątpliwości, że powód jest przedsiębiorcą i że podejmuje działania w obrocie z konsumentami. Pozostaje więc do rozstrzygnięcia kwestia czy działania powoda opisane w stanie faktycznym naruszają zbiorowe interesy konsumentów, tj. czy są one sprzeczne z przepisami prawa lub naruszają dobre obyczaje, a także czy stanowią nieuczciwą praktykę rynkową, gdyż taki zarzut został postawiony powodowi w zaskarżonej decyzji w odniesieniu do praktyk opisanych w pkt I.3 i II. decyzji.

Generalny zakaz stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych zawarty został w artykule 3 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007r o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, wdrażającej dyrektywę 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. (Dz. U. UE L nr 149, str. 22; dalej: Dyrektywa). Pojęcie nieuczciwych praktyk rynkowych zostało zdefiniowane w art. 4 ust. 1 powołanej ustawy stosownie do którego, praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców, wobec konsumentów, jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania, lub po jej zawarciu.

Definicja praktyki rynkowej, zawarta w art. 2 pkt 4 upnpr, określa ją jako działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta. Wyjaśnienie pojęcia praktyki rynkowej stanowi w zasadzie dosłowne powielenie definicji zawartej w Dyrektywie (art. 2 pkt d Dyrektywy). Przy czym ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym przez produkt rozumie każdy towar lub usługę, w tym nieruchomości, prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych (ar 2 pkt 3);

Przywołany przepis art. 4 ust. 1 upnpr definiuje nieuczciwą praktykę rynkowa za pomocą klauzuli generalnej – sprzeczności z dobrymi obyczajami. Klauzula generalna dobrych obyczajów stanowi zwrot niedookreślony, który należy odnosić do ocen i norm postępowania w obrocie gospodarczym, będących wyznacznikami uczciwości kupieckiej. Chodzi tu zatem o dobre obyczaje handlowe, które są lub powinny być respektowane w działalności gospodarczej. Obyczaje, które określają pewien standard zachowań przedsiębiorców, zdeterminowany koniecznością zapewnienia ochrony pozostałym uczestnikom obrotu – w tym wypadku konsumentom. Zgodnie z poglądami judykatury, dobrym obyczajem jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka, oparty na regule postępowania zgodnego z zasadami etyki, moralności i aprobowanymi społecznie obyczajami. Do dobrych obyczajów zaliczyć należy, w szczególności, następujące wartości: uczciwość, szczerość, lojalność, rzetelność i fachowość. Natomiast jako sprzeczne z dobrymi obyczajami należy rozumieć działania, które uniemożliwiają realizację tych wartości, w tym także działania prowadzące do dezinformacji lub wywołania u konsumenta błędnego mniemania, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, czyli działania powszechnie uznawane za nieuczciwe, nierzetelne lub sprzeczne z akceptowanymi standardami postępowania. Przy czym wchodzą tu w grę nie tylko działania naruszające interesy ekonomiczne konsumenta, lecz również sytuacje, w których zostanie spowodowany u niego dyskomfort, próżny trud, wynikające z naruszenia prywatności, wygody, poczucia godności osobistej, nałożenia uciążliwych obowiązków, czy braku satysfakcji z zawarcia umowy określonej treści.

Dla zrozumienia czym jest „praktyka sprzeczna z dobrymi obyczajami”, o jakiej stanowi przepis art. 4, warto odwołać się do definicji nieuczciwej praktyki handlowej (rynkowej) zawartej w art. 5 ust 2 Dyrektywy, który definiuję ja jako sprzeczną z wymogami staranności zawodowej i w sposób istotny zniekształcającą lub mogącą w sposób istotny zniekształcić zachowanie gospodarcze względem produktu przeciętnego konsumenta, do którego dociera bądź do którego jest skierowana, lub przeciętnego członka grupy konsumentów, jeżeli praktyka handlowa skierowana jest do określonej grupy konsumentów. Przy czym zdefiniowana w Dyrektywie "staranność zawodowa" oznacza standard dotyczący szczególnej wiedzy i staranności, których można w racjonalny sposób oczekiwać od przedsiębiorcy w jego relacjach z konsumentami, zgodnie z uczciwymi praktykami rynkowymi i/lub ogólną zasadą dobrej wiary w zakresie jego działalności;

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym nie definiuje natomiast pojęcia „istotnego zniekształcenia zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta”. Posiłkując się art. 2 lit. e) Dyrektywy - wyjaśniającym pojęcie „istotnego zniekształcenia zachowania gospodarczego konsumentów” - należy przyjąć, że istotne zniekształcenie zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta oznacza wykorzystywanie praktyki rynkowej w celu znacznego ograniczenia zdolności konsumenta do podjęcia świadomej decyzji i skłonienia go tym samym do podjęcia decyzji dotyczącej transakcji, której w innej sytuacji by nie podjął.

Należy także podkreślić, że ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym zakazuje zarówno faktycznego, jak i potencjalnego zniekształcania zachowań rynkowych konsumentów. Bez znaczenia pozostaje przy tym kwestia motywacji, zamiaru, czy świadomości sprawcy. Nie jest konieczne, aby niedozwolone działanie było podjęte np. z zamiarem osiągnięcia zysku, wprowadzenia w błąd. Już samo zagrożenie interesu konsumentów stanowi bowiem przedmiot ochrony prawnej.

Działanie przedsiębiorcy musi być oceniane z perspektywy przeciętnego konsumenta, który w świetle ustawy o nieuczciwych praktykach rynkowych jest dostatecznie poinformowany, uważny i ostrożny, świadomie podejmuje decyzje na podstawie dostępnych informacji. Nie można jednak uznać, że posiada on wiedzę specjalistyczną, która jest kompletna i profesjonalna.

Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności niniejszej sprawy Sąd Okręgowy podziela stanowisko Prezesa UOKiK, co do kwalifikacji prawnej praktyki, zarzuconej powodowi w pkt I.1 zaskarżonej decyzji, jako naruszającej zbiorowe interesy konsumenta.

Powód, nakładając na pożyczkobiorcę opłaty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy w związku z wcześniejszą spłatą pożyczki, dopuścił się naruszenia art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Z treści tego przepisu jasno wynika, że w sytuacji przedterminowego spłacenia kredytu, całkowity koszt kredytu powinien zostać obniżony o koszty dotyczące okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, nawet jeśli pożyczkobiorca poniósł opłaty jeszcze przed uregulowaniem kredytu. W tej kwestii Sąd Okręgowy podziela pogląd wyrażony przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zgodnie z którym „prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta” (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 11 września 2019 r., sygn. akt C-383/18, Legalis nr 2253206; podobne stanowisko zawarte zostało w wyroku Sądu Najwyższego z 12 grudnia 2019r w sprawie III CZP 45/19).

W świetle regulacji zawartej w przepisie art. 49 ust 1 ukk, (...) sp. z o.o. nie może ograniczać obniżania kosztów kredytu w razie jego spłaty przed terminem, jedynie do kosztów związanych z okresem obowiązywania umowy. Tymczasem wykorzystywane przez powoda wzorce umów obciążały pożyczkobiorcę także w sytuacji przedterminowej spłaty pożyczki pełną wysokością opłat za:

-: doręczenie kwoty pożyczki do miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy i jej przekazania przez przedstawiciela spółki;
-: doręczenie formularza wniosku pożyczkowego do miejsca zamieszkania konsumenta przez przedstawiciela spółki i jego odebranie przez przedstawiciela spółki;

-: zastrzeżoną karę umowną z tytułu naruszenia zobowiązań umownych;

-: badanie zdolności kredytowej;
-: badanie wniosku o pożyczkę gotówkową oraz przetwarzanie wstępnych informacji dostarczonych przez konsumenta;
-: wstępną opłatę administracyjną.

Zdaniem Sądu obniżenie kosztów kredytu, o jakim mowa w art. 49 ust 1 ukk, dotyczy wszystkich możliwych kosztów kredytu, tj. zarówno tych już poniesionych przez kredytobiorcę, jak i tych, które miały być poniesione w trakcie dalszego trwania kredytu, czyli tych, które miały być uiszczane po terminie wcześniejszej spłaty. Obniżenie kosztów, w razie wcześniejszej spłaty kredytu, dotyczy więc wszystkich kosztów, niezależnie od tego kiedy zostały poniesione. A zatem koszty poniesione przy zawarciu umowy w całości także podlegają stosownej redukcji. Jednoznacznie wskazuje na to wprost ostatni passus przepisu art. 49 ust 1 upp, w myśl którego kredyt ulega obniżeniu o te koszty „chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą”. Obniżenie kosztów w razie wcześniejszej spłaty kredytu jest też niezależne od charakteru tych kosztów, skoro przepis stanowi o obniżeniu „całkowitego kosztu kredytu”. Obejmuje więc też te koszty, których wysokość nie jest zależna od okresu obowiązywania umowy (tak też TSUE w wyroku z 11.09.2019r).

Obniżenie całkowitego kosztu kredytu w razie wcześniejszej spłaty musi być proporcjonalne do czasu, o jaki skrócono wykonywanie umowy.

Wobec powyższego praktyka powoda, polegająca na nieobniżaniu całkowitych kosztów kredytów konsumenckim o koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy w przypadku spłaty kredytu przed terminem, jako sprzeczna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa, stanowi naruszenie zbiorowych interesów konsumentów. Niewątpliwie praktyka powoda godzi w interesy konsumentów, którzy mimo wcześniejszej spłaty kredytu nie odzyskiwali stosownej części kosztu kredytu, należnej im w świetle treści art. 49 ust 1 ukk.

Nie sposób także zgodzić się z powodem, że decyzja Prezesa UOKiK jest dotknięta nieważnością, lub że jej treść jest na tyle niejasna, że naruszane zostało prawo powoda do obrony, z uwagi na sprzeczność między sentencją pkt I. 1 decyzji a jej uzasadnieniem.

Zdaniem Sądu taka sprzeczność nie zachodzi, gdyż opis praktyki zawarty w sentencji stanowi przytoczenie treści przepisu art. 49 ust 1 ukk, zaś jej uzasadnienie zawiera wykładnię tego przepisu. Sformułowanie zarzutu w decyzji, że powód dopuścił się „nieobniżenia całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego o [tu wymieniono opłaty stanowiące koszt kredytu], tj. o koszty kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy” nie jest też zdaniem Sądu sprzeczne z uzasadnieniem decyzji, gdyż w rzeczy samej stanowi sedno praktyki i świadczy o sprzeczności praktyki powoda z przepisem art. 49 ust 1 ukk.

W kwestii okresu w jakim powód stosował praktykę, to niewątpliwe jest w sprawie, że powód taką praktykę stosował także przed 16 maja 2016r. Niemniej jednak organ przyjął cezurę czasową w tej dacie, w związku z wydaniem w tym dniu przez Prezesa UOKiK i KNF stanowiska w sprawie wykładni art. 49 ukk, które wskazywało na właściwą interpretację przepis art. 49 ust 1 ukk. Prezes UOKiK w zaskarżonej decyzji słusznie przyjął, że o ile do czasu wspólnego stanowiska organów nadzoru na rynkiem finansowym i chroniącego konsumentów, można przyjąć, że wykładnia przepisu nie była jednolita, co mogło w pewnym zakresie usprawiedliwiać zachowanie przedsiębiorców działających wbrew treści przepisu, to jednak od opublikowania wspólnego stanowiska, przedsiębiorca działający w sposób odmienny, musiał się liczyć z tym, że działa wbrew przepisowi prawa, z niekorzyścią dla interesów ekonomicznych własnych klientów będących konsumentami.

Nie można też przyjąć, jak chciał tego powód, że dopiero wyrok TSUE z 11.09.2019 potwierdzający tę wykładnię jest tym momentem, w którym można zarzucić powodowi działanie sprzeczne z art. 49 ust 1 ukk. W ocenie Sądu treść przepisu krajowego art. 49 ust 1 ukk była jednoznaczna od momentu jego uchwalenia, skoro wskazywała zarówno, że obniżenie dotyczy „całkowitego kosztu kredytu” oraz, że dotyczy to także kosztów, które konsument „poniósł przed wcześniejszą spłatą”. Wyrok TSUE potwierdził tylko taką wykładnię prawa Unii, tj Dyrektywy 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008r w sprawie umów o kredyt konsumencki, na jaką już wcześniej wskazywały krajowe organy (stanowisko KNF i UOKiK w sprawie wykładni art. 49 ukk). Nie ma więc podstaw do przyjęcia, że dopiero odpowiedź na pytanie prejudycjalne Sądu Polskiego dała podstawę do takiej wykładni art. 49 ust 1 ukk. Zatem powód, co najmniej od 16 maja 2016r, kiedy zostało opublikowane stanowisko KNF i UOKiK dotyczące wykładni art. 49 ust ukk, musiał mieć świadomość, że jego praktyka jest sprzeczna z treścią tego przepisu. Jeśli więc, mimo takiej interpretacji, inaczej postępował względem kredytobiorców, którzy dokonali wcześniejszej spłaty kredytu, to musiał się liczyć z potencjalnymi konsekwencjami za naruszania praw konsumentów. Nic bowiem nie wskazuje na to, że powód miał podstawy do przyjęcia innej wykładni przepisu art. 49 ust 1 ukk, niż ta wynikająca wprost z treści art. 49 ust 1 ukk oraz tej wyartykułowanej we wspólnym stanowisku UOKiK i KNF.

Kolejna praktyka stosowana przez powoda w relacjach z konsumentami, opisana w pkt I.2 decyzji także narusza zbiorowe interesy konsumentów, gdyż narusza dobre obyczaje.

Praktyka ta dotyczy nakładania na konsumentów kary umownej za nieprzedstawienie umowy poręczenia w terminie 3 dni od podpisania umowy o kredyt konsumencki.

Zgodnie z art. 483 kc można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Przy czym w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara w zastrzeżonej wysokości należy się wierzycielowi bez względu na wysokość poniesionej szkody (art. 484 k.c.).

Kara umowna jest zatem swoistym zabezpieczeniem naprawienia szkody poniesionej przez stronę. Jednakże w sprawie niniejszej zastrzeżenie przez powodową spółkę kary umownej nie miało takiego celu.

Kara umowna była w tym przypadku zastrzeżona na wypadek nieprzedstawienia przez kredytobiorcę poręczenia umowy kredyty w ciągu 3 dni od jej podpisania. Zatem powód oczekiwał od kredytobiorcy dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu przez poręczyciela. Zabezpieczenie to miało w oczywisty sposób zmniejszać ryzyko kredytowe powoda, gdyż w sytuacji udzielenia poręczenia otrzymywałby on dodatkowego, rezerwowego dłużnika, który zobowiązał się kredyt spłacić. Niezłożenie przez kredytobiorcę takiego poręczenia nie skutkowało jednak nie zawarciem umowy lub jej rozwiązaniem i odmową wypłaty kwoty kredytu, gdyż umowa przewidywała w takiej sytuacji karę umowna dla kredytobiorcy. Jak słusznie zauważył Prezes UOKiK, takie rozwiązanie nie przyczyniało się do zmniejszenia ryzyka kredytowego, lecz odwrotnie zwiększało je. Kredytobiorca zobowiązany do uiszczenia dodatkowej opłaty w postaci kary umownej stawał się bowiem uboższy o tę kwotę, a tym samym mniej wypłacalny. Przy czym kwota kary umownej miała być spłacalna ratalnie i doliczana do kwoty raty kredytu.

W konsekwencji, oczekiwane i zastrzeżone przez powoda w umowie poręczenie – nie spełniało swojej funkcji zabezpieczającej, a więc było sprzeczne z istotą tej instytucji prawnej.

Błędne jest więc twierdzenie powoda, że swoboda umów (przewidziana w art. 353¹ k.c.) pozwalała mu na wykreowanie takiej konstrukcji umowy o kredyt konsumencki, gdyż swoboda ta doznaje ograniczeń nie tylko ze względu na treść norm prawnych, ale też ze względu na właściwość (naturę) stosunku prawnego, jak i ze względu na zasady współżycia społecznego, z którymi każda umowa musi pozostawać w zgodzie.

Jeśli więc powód zastrzegł karę umowną na wypadek nieprzedstawienia poręczenia umowy, to zdaniem Sądu taka konstrukcja prawna jest sprzeczna z naturą umowy poręczenia.

Warto przy tym odnotować, że zasadniczo w obrocie cywilny złożenie poręczenia jest warunkiem zawarcia umów, które ma zabezpieczać, ewentualnie warunkiem wypłaty świadczenia, gdyż brak poręczenia w istotny sposób zwiększa ryzyko dla udzielającego pożyczki. Tymczasem powód udzielając pożyczki przed uzyskaniem poręczenia, nie oczekiwał w istocie złożenia poręczenia, gdyż satysfakcjonująca była dla niego już sama kara umowna, która stanowiła dodatkowy dochód dla spółki, pomimo, że spółka nie ponosił żadnej szkody majątkowej z racji niezłożenia poręczenia.

W ocenie Sądu ukrytym celem tak skonstruowanej umowy pożyczki, w której brak umowy poręczenia skutkował nałożeniem kary umownej, a nie nieudzieleniem pożyczki, było ukrycie rzeczywistych kosztów kredytu, gdyż w istocie rzeczy, kara umowna była, przewidzianą w ustawie o kredycie konsumenckim, opłatą za zwiększenie ryzyka braku spłaty kredytu konsumenckiego. Taka konstrukcja prawna skutkowała obejściem przepisów art. 5 pkt 6 i 6a, art. 36a ust. 2 oraz art. 25 ukk dotyczących całkowitego kosztu kredytu, pozaodsetkowych kosztów kredytu oraz informowania o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania.

Pozaodsetkowe koszty kredytu to wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek. Pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą być wyższe w całym okresie kredytowania od całkowitej kwoty kredytu (art. 36a ust. 2 ukk). Powód nie kwalifikując otrzymywanej kary umownej jako opłaty za zwiększone ryzyko, czym w istocie była ta kara, nie wilczał kary umownej do kosztów kredytu, co skutkowało też tym, że mógł pobierać koszty w wyższej wysokości niż ustawowe maksimum tych kosztów. W konsekwencji w odniesieniu do niektórych umów zawieranych przez powoda z konsumentami, rzeczywista suma kosztów jakie ponosił konsument, uwzględniając w tym karę umowną, była wyższa niż kwota pożyczki.

Praktyka powoda dotycząca zastrzeżenia kary umownej w sytuacji nie złożenia poręczenia, skutkowała też obejściem wymogów określonych w art. 25 ust. 1 ukk dotyczących rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania.

Rzeczywista roczna stopa oprocentowania ( (...)) stanowi bowiem pochodną całkowitego koszty kredytu ponoszonego przez konsumenta. Jest to całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym (art. 5 pkt 12 ukk). Kara umowna przewidziana przez powoda nie podlega wliczeniu do tych kosztów, gdy tymczasem w rzeczywistości stanowi dla kredytobiorcy taki koszt, a dla kredytodawcy jest dodatkowym wynagrodzeniem za wzrost ryzyka kredytowego, spowodowanego brakiem poręczenia. Zatem pominięcie tego kosztu przy ustalaniu (...) powoduje, że konsument nie ma pełnej i rzetelną wiedzę na temat faktycznych kosztów pożyczki oraz nie może w istocie porównać oferty powoda określanej przez (...) z innymi ofertami na rynku. Konsument zna co prawda wysokość kary umownej, ale nie jest w stanie stwierdzić, jak nałożenie kary umownej wpływa na m.in. rzeczywistą roczną stopę oprocentowania.

Podobnie rzecz się ma z określeniem faktycznej wysokości raty kredytu, bo o ile powód informuje, że uiszczenie kary umownej nastąpi w ratach, to już nie dolicza tej kwoty do raty kredytu, co skutkuje tym, że konsument nie otrzymuje informacji o całkowitej kwocie każdej raty, jaką ma do zapłacenia. Brak jest takiej informacji zarówno w formularzu informacyjnym, jak i w samej umowie pożyczki.

Taka konstrukcja zabezpieczenia umowy pożyczki, jaką przewidywał powód, jest więc nie tylko sprzeczna z naturą umowy poręczenia, ale przede wszystkim może służyć obejściu przepisów ustawy o kredycie konsumenckim o maksymalnych pozaodsetkowych kosztach kredytu.

Praktyka powoda dotycząca umowy poręczenia, prowadzi więc w konsekwencji do dezinformacji konsumenta, który nie ma świadomości, że przedsiębiorca obchodzi przepisy dotyczące kosztów pożyczki, gdyż nie uwzględnia kary umownej za nieprzedstawienie umowy poręczenia w kosztach kredytu.

Wykorzystywanie niewiedzy konsumentów co do faktycznego celu zastrzeżenia kar umownych w braku poręczenia jest nie tylko sprzeczne z naturą umowy poręczenia, ale jest niewątpliwie sprzeczne z dobrymi obyczajami. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można uznać również nakładanie na konsumenta opłat przewyższających samą kwotę pożyczki.

Dobre obyczaje, do których odwołuje się zarówno przepis art. 24 uokik jak i art. 353¹k.c. są klauzulą generalną, która podlega konkretyzacji w okolicznościach danego stanu faktycznego. Zgodnie z powszechnie aprobowanym poglądem K. Pietrzykowskiego (w: Kodeks cywilny. Komentarz) sprzeczne z dobrymi obyczajami są działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u klienta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności (...) czyli takie działanie, które potocznie określone jest jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania.

Opisana praktyka powoda niewątpliwie odpowiada konstrukcji naruszenia powszechnie akceptowanych i pożądanych standardów postępowania. Szczególnie jest to pożądane w relacjach przedsiębiorca - konsument, które charakteryzuje przymiot braku równowagi stron wynikający z dostępu do wiedzy specjalistycznej, którą dysponuje przedsiębiorca, a brak jej konsumentowi.

Niewątpliwie racje ma więc pozwany, że w stosunkach z konsumentami dobry obyczaj powinien wyrażać się w niewykorzystywaniu pozycji profesjonalisty i rzetelnym traktowaniu partnerów umów. W sprawie niniejszej oznaczało to oczekiwanie od powoda, profesjonalisty w branży kredytów konsumenckich, właściwego konstruowania umów, w tym stosowania poręczenia w sposób odpowiadający istocie tej konstrukcji prawnej, mającej na celu zabezpieczenie roszczenia a nie wzbogacenie wierzyciela. Dokonując więc oceny praktyki powoda opisanej w pkt I.2. decyzji należy stwierdzić, że niewątpliwie naruszała ona opisane wyżej dobre obyczaje, a tym samy stanowiła naruszenie art. 24 uokik.

Kolejna praktyka powoda zakwestionowana przez organ, a opisana w pkt I.3 decyzji, także w ocenie Sądu stanowiła naruszenie zbiorowych interesów konsumentów.

Zdaniem Sądu proponowanie umów pożyczki na warunkach przewidujących obowiązek ustanowienia zabezpieczenia pożyczki w postaci umowy poręczenia w terminie 3 dni po zawarciu umowy, przy jednoczesnym braku uzależnienia wypłaty pożyczki bądź kontynuacji umowy od terminowego ustanowienia ww. zabezpieczenia, co skutkowało udzielaniem konsumentom pożyczek pomimo braku wymaganego przez samego przedsiębiorcę zabezpieczenia, mogło utrudniać prawidłową ocenę przez konsumenta proponowanych warunków udzielenia pożyczki, a tym samym mogło prowadzić do istotnego zniekształcenia zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta. Taka praktyka stanowiła nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i tym samym naruszać zbiorowe interesy konsumentów.

W odniesieniu do tej praktyki należy wskazać, że powód przed zawarciem umowy o kredyt zobowiązany był, zgodnie z treścią art. 9 ust 1 ukk, do dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta, czyli zdolności do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami, w terminach określonych w umowie (definicja zawarta w art. 5 okt 16 ukk). Jak już wskazano wyżej, ocena zdolności kredytowej, a tym samym i ryzyka kredytowego jest dokonywana przed udzieleniem pożyczki, gdyż jej celem jest nie tylko ocena ryzyka kredytowego dla pożyczkodawcy, ale też ustrzeżenie konsumenta przed zaciąganiem zobowiązań kredytowych, których nie byłby w stanie udźwignąć. Służy więc ocena zdolności kredytowej zapobieganiu nieświadomego i nadmiernego zadłużania się przez konsumentów.

Zatem powód także musiał przed zawarciem umowy dokonywać oceny zdolności kredytowej konsumenta, a więc musiał też po dokonaniu tego badania mieć wiedzę co do możliwości spłaty kredytu przez konsumenta i ewentualnej konieczności ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń spłaty zobowiązania, o ile ocena zdolności kredytowej konsumenta tego wymagała. Jeśli zatem powód wskazywał na potrzebę ustanowienia zabezpieczenia spłaty pożyczki poręczeniem osoby trzeciej, to oznaczałoby, że oceniał, że konsument bez tego zabezpieczenia nie posiada zdolności kredytowej. Skoro jednak, pomimo takiej oceny, przy jednoczesnym braku poręczenia, powód udzielał pożyczki konsumentowi, to jak słusznie zauważały pozwany, albo ignorował ustalone przez siebie ryzyko niewypłacalności konsumenta i stwarzał tym samym dla konsumentów zagrożenie nadmiernego zadłużenia (co jest sprzeczne z celami ustawy o kredycie konsumenckim), albo wprowadzony do umowy obowiązek złożenia poręczenia wynikał z nierzetelnej oceny zdolności kredytowej konsumenta.

Oznacza to w każdym przypadku, że powód nie dokonywał rzetelnej oceny zdolności kredytowej konsumenta i w konsekwencji unicestwiał cel jakiemu miała ta ocena służyć, czyli ochrony konsumentów przed zaciąganiem zobowiązań, których nie będą w stanie spłacić.

Takie zachowanie oceniane w kategoriach staranności zawodowej, która na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, stanowi synonim dobrych obyczajów (art. 5 dyrektywy (...)) musi zostać ocenione jako nieuczciwa praktyka rynkowej.

Staranność zawodowa, zdefiniowana w dyrektywie (...) o zakazie nieuczciwych praktyk rynkowych, oznacza standard dotyczący szczególnej wiedzy i staranności, których można w racjonalny sposób oczekiwać od przedsiębiorcy w jego relacjach z konsumentami, zgodnie z uczciwymi praktykami rynkowymi i/lub ogólną zasadą dobrej wiary w zakresie jego działalności.

Opisana w pkt I.3 decyzji praktyka powoda zdaniem Sądu była sprzeczna z dobrymi obyczajami rozumianymi jako staranność zawodowa, gdyż uzasadnione było wobec powoda oczekiwanie, że oceni zdolność kredytową konsumenta zgodnie ze standardami i udzieli mu kredytu w wysokości adekwatnej do tej oceny. Tymczasem powód udzielał kredytu konsumentom bez zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci poręczenia, nawet wówczas, gdy ocenił, że konieczne jest dodatkowe zabezpieczenie kredytu w postaci poręczenia majątkowego i zastrzegał je w umowie. Powyższe prowadzi do wniosku, że powód nie działał względem konsumenta zgodnie z zasadą dobrej wiary w zakresie swojej działalności, a działania powoda, mogły doprowadzić do istotnego zniekształcenia zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta, w szczególności skłonić konsumentów, będących kontrahentami powoda, do podjęcia decyzji dotyczących umowy pożyczki gotówkowej, której w innej sytuacji by nie podjęli. W szczególności praktyka powoda mogła prowadzić do utrudnienia przeciętnemu konsumentowi prawidłowej oceny warunków umowy, a także własnej zdolności spłaty kredytu, gdyż konsument zawierał umowę bez pełnej wiedzy na temat ostatecznych kosztów umowy, bo nie zawsze mógł ocenić czy w terminie 3 dni będzie w stanie przedstawić poręczenie osoby trzeciej.

Zgodzić się należy z Prezesem UOKiK, że uczciwie i rzetelnie działający pożyczkodawca w sytuacji ustalenia, że udzielenie pożyczki konsumentowi wiąże się z większym ryzykiem kredytowym i że konieczne jest dodatkowe zabezpieczenie, powinien albo odmówić udzielenia pożyczki, albo obniżyć jej wysokości do kwoty adekwatnej do ustalonej zdolności kredytowej. Ewentualnie też może udzielić pożyczki, ale dopiero po udzieleniu zabezpieczania, tj. po złożeniu poręczenia lub innego zabezpieczenia. Nie jest także wykluczone w takiej sytuacji podwyższenie kosztu kredytu, z uwagi na zwiększone ryzyko kredytowe, co wiązać musiałoby się również z koniecznością przekazania konsumentowi jasnego komunikatu o faktycznych warunkach oferty, w tym (...). W takiej sytuacji, konsument przed zawarciem umowy dysponowałby pełnymi informacjami niezbędnymi do oceny ekonomicznych warunków pożyczki proponowanej przez powoda.

Z kolei jest oczywiste, że nieposiadanie takich pełnych informacji może istotnie zniekształcić zachowania rynkowe konsumenta, gdyż udzielenie pożyczki pomimo braku poręczenia (na złożenie którego konsument ma 3 dni) może prowadzić konsumenta do błędnej oceny, że poręczenie to nie ma istotnego znaczenia dla zawartej umowy. Tymczasem brak poręczenia rodzi istotne skutki majątkowe dla konsumenta, znacząco zwiększając koszt kredytu (z uwagi na zastrzeżoną karę umowną).

Przedmiotowe działanie powoda, opisane w pkt I.3 decyzji, w ocenie Sądu spełnia zatem przesłanki nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r., a tym samym stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 u.o.k.i.k.).

Zasady rzetelności i uczciwości kontraktowej powód naruszył także poprzez ustalanie w umowach pożyczek harmonogramu spłat, przewidującego wydłużenie okresu spłaty pożyczki, poprzez określenie większości rat pożyczki na poziomie kilku groszy, co zostało opisane w pkt II decyzji.

System spłaty kredytu przewidujący znaczną ilość rat pożyczki w wysokości od 0,04 zł do 0,09 zł, powodujący istotne przedłużenie okresu spłaty pożyczki, prowadził niewątpliwie do podwyższenia pozaodsetkowych kosztów kredytu, które nie mogłyby być naliczenie, gdyby powód stosował standardowe metody ustalania wysokości i ilości rat spłaty pożyczek (wszystkie raty równe, lub raty proporcjonalnie malejące). Zasadą przewidzianą w ustawie o kredycie konsumenckim jest bowiem, że im dłuższy jest okres spłaty kredytu, tym wyższe mogą być maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu. Przy krótszym okresie spłaty, te koszty maksymalne są przewidziane na niższym poziomi.

Harmonogram spłaty rat kredytu stosowany przez powoda, przewiduje wprawdzie bardzo długi okres spłaty kredytu, niemniej jednak niemal 100 % całkowitej kwoty do zapłaty zaplanowane jest do spłaty w początkowym okresie spłaty. Zazwyczaj czas spłaty niemal całej kwoty kredytu przewidziany jest w okresie ¼ całego okresu spłaty. Konsument nie czerpie żadnych korzyści z tak ukształtowanego harmonogramu spłaty, ponosi natomiast wyższe pozaodsetkowe koszty kredytu.

Stosowana przez powodową spółkę praktyka sztucznego wydłużania okresu spłaty kredytu poprzez ustalenie, po spłaceniu ponad 99 % kredytu w początkowych ratach, bardzo znacznej liczby rat w groszowych wysokościach, powoduje obejście przepisów o maksymalnych pozaodsetkowych kosztach kredytu. Przedsiębiorca postępuje więc nieuczciwie wobec konsumentów, wykorzystując ich niewiedzę co do wpływu długości okresu spłaty kredytu na wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu. Należy bowiem przyjąć, że przeciętny konsument, który nie posiada wiedzy specjalistycznej w dziedzinie kredytów konsumenckich, może nie zdawać sobie sprawy, że dłuższy okres spłaty kredytu skutkować może wyższymi kosztami tego kredytu. Pozornie bardzo niska wysokość większości rat pożyczki może mu się nawet wydawać atrakcyjna dla konsumenta.

Powyższa praktyka rynkowa niewątpliwie więc mogła istotnie zniekształcać zachowania rynkowe konsumentów przed zawarciem umowy. Nieuczciwa praktyka rynkowa powoda mogła przekonywać konsumentów do zawarcia umowy pożyczki gotówkowej z (...) sp. z o.o., której w innej sytuacji by nie podjęli.

Wobec bezspornego i niczym nieuzasadnionego faktu wydłużania okresu spłaty rat kredytu, pozwany Prezes UOKiK prawidłowo przyjął, że powód wypełnił znamiona praktyki z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, polegającej na stosowaniu nieuczciwej praktyki rynkowej, o jakiej mowa w art. 4 ust 1 ustawy o nieuczciwych praktykach rynkowych.

Powyższa analiza praktyk powoda, doprowadziła Sąd do uznania, że powód, wbrew zakazowi z art. 24 uokik, dopuścił się naruszenia zbiorowych interesów konsumentów poprzez stosowanie praktyk opisanych w pkt I i II decyzji.

Przy czym przesłanka ingerencji w „zbiorowe interesy konsumentów”, o istnieniu których nie świadczy suma interesów jednostkowych, oznacza, że zakaz z art. 24 uokik obejmuje zachowania przedsiębiorcy, które można określić jako „generalne”, tj. dotyczące każdego konsumenta znajdującego się w określonej sytuacji. Praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jest takie zachowanie przedsiębiorcy, które podejmowane jest w warunkach wskazujących na powtarzalność zachowania w stosunku do indywidualnych konsumentów wchodzących w skład określonej grupy (T. Skoczny, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, 2014 r., System Informacji Prawnej Legalis). Przedmiotem ochrony nie są zatem interesy indywidualnego konsumenta lub grupy indywidualnych konsumentów, ale wszystkich klientów traktowanych jako grupa uczestników rynku zasługująca na szczególną ochronę. Aby uznać konkretne zachowanie przedsiębiorcy za naruszające zbiorowy interes konsumentów wystarczające jest by zachowaniem tym dotknięci byli jego faktyczni lub potencjalni klienci, co ma oczywiście miejsce w omawianym przypadku.

W ocenie Sądu, prawidłowe zakwalifikowanie, opisanych w zaskarżonej decyzji, praktyk powoda, jako naruszających zbiorowe interesy konsumentów, uzasadniało zastosowanie przez Prezesa UOKiK art. 27 ust. 4 w zw. z art. 26 ust. 2 uokik i nałożenie na przedsiębiorcę środków usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

Stosownie do treści tego przepisu, w decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, Prezes UOKiK może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu zaniechania stosowania praktyki, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji. Środki te powinny być proporcjonalne do wagi i rodzaju naruszenia oraz konieczne do usunięcia jego skutków. Prezes Urzędu może także nakazać publikację decyzji w całości lub w części, z zaznaczeniem, czy decyzja ta jest prawomocna, w określonej w niej formie, na koszt przedsiębiorcy. Takie same środki organ może zastosować w przypadku uznania praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzenia zaniechania jej stosowania.

Naruszenie zbiorowych interesów konsumentów przez spółkę (...) sp. z o.o. spowodowało zmianę na niekorzyść sytuacji majątkowej konsumentów, która zdaniem Sądu wymaga kompensaty. W niniejszej sprawie Sąd uznał, iż odpowiednim środkiem usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów przez praktykę opisana w pkt. I.1 decyzji jest m. in. zwrot części opłat pobranych od konsumentów, którzy dokonali wcześniejszej spłaty kredytu, proporcjonalnie do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy pożyczki w związku z jej wcześniejszą spłatą. Zwrot powinien być dokonany tym konsumentom, którzy w okresie od dnia 16 maja 2016 r. do dnia uprawomocnienia się decyzji spłacili pożyczkę w terminie wcześniejszym niż przewidziany w umowie i złożą reklamację, gdyż to oni są zubożeni z powodu stosowania przez powoda praktyki opisanej w pkt I.1. decyzji. Dla zagwarantowania konsumentom możliwości wystąpienia z reklamacją celowe było także nałożenie na powodową spółkę obowiązku zawiadomienia o tym imiennie konsumentów, a także publikacji wskazanego w decyzji oświadczenia na stronie internetowej powoda. Zdaniem Sądu racjonalne i uzasadnione w okolicznościach niniejszej sprawy było także zobowiązanie powoda do poinformowania o treści decyzji Prezesa UOKiK również tych konsumentów, którzy są w trakcie wykonywania umowy, aby mieli świadomość, że razie wcześniejszej spłaty kredytu, im także będzie przysługiwało prawo do obniżenia kosztów kredytu, o te które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy.

W ocenie Sądu obowiązek związany z usunięciem skutków praktyki naruszającej interesy konsumentów, opisanej w pkt I.1 decyzji, poprzez zwrot nienależnie zatrzymanych przez powoda kosztów kredytu, jest proporcjonalny do stwierdzonych naruszeń interesów konsumentów. Jest bowiem oczywiste, że powód skutkiem praktyki uzyskał bezpodstawnie korzyści kosztem konsumentów, gdyż pomimo wcześniejszego spłacenia przez nich pożyczki nie zwrócił konsumentom należnych im z mocy art. 49 ukk kosztów pożyczki. Dlatego racjonalne jest, że powód winien o tym poinformować swoich klientów, a także zawiadomić ich o możliwości złożenia reklamacji w celu odzyskania części kosztów, a ostatecznie zwrócić im należne kwoty. Oczywiście zwrot nienależnie zatrzymanych przez powoda opłat pomimo wcześniejszego spłacenia pożyczki, dotyczy umów pożyczki, które zostały wykonane, gdyż właśnie w takich tylko umowach powód zaniechał zwrotu części opłat, które konsumentom się należały w myśl przepisu art. 49 ukk. Fakt, że powód wykonał zobowiązanie względem tych konsumentów w całości nie oznacza, że może zostać nieuczciwie, bo sprzecznie z przepisami ustawy, wzbogacony kosztem konsumentów, którym się zwrot części opłat należał zgodnie z przepisami prawa.

Nie ma też racji powód, że decyzja jest nieprecyzyjna i może rodzić wątpliwości interpretacyjne i że przykładowo powód będzie musiał zwrócić opłaty tym konsumentom, którzy złożą reklamacje o zwrot części opłaty, podczas gdy w danej umowie opłata taka nie była w ogóle uiszczona. Jakkolwiek nie można wykluczyć sytuacji, że konsumenci mogą składać także niezasadne reklamacje, to jednak nie rodzi to bezwzględnego obowiązku po stronie powoda zwrotu opłaty, której konsument nie uiścił. Należy bowiem wskazać, że logiczne jest, że zawarte w zobowiązaniu określenie: „zwrot części opłaty”, może odnosić się tylko do tych opłat, które faktycznie było pobrane od konsumenta. Zwraca się zawsze coś co się wcześniej otrzymało. Ponadto w decyzji zastrzeżono przy opisie każdej z opłat, której zwrot ma dotyczyć, że nastąpi to „pod warunkiem, że opłata ta miała zastosowanie”. Nie ma więc ryzyka, że skutkiem decyzji powód będzie musiał uwzględnić każdą reklamację, nawet jeśli nie będzie ona uzasadniona.

Słusznie natomiast organ uznał, że obowiązek zwrotu dotyczy także „opłaty kary umownej”, gdyż wbrew twierdzeniom powoda kara umowna stanowiła w istocie koszt kredytu. Jak wyżej wskazano kara umowna w rzeczywistości była opłatą za zwiększone ryzyko kredytowe i jako taka, stanowiła oczywisty pozaodsetkowy koszt kredytu, który winien być zwrócony w części adekwatnej do okresu, o jaki skrócono czas obowiązywania umowy.

Sąd nie znajduje także uzasadnienia dla uznania, jak tego oczekuje powód, że praktyki określone w decyzji dotyczyły wyłącznie klientów, którzy dokonali wcześniejszej spłaty kredytu po dniu 11 września 2019 roku i że tylko im należy się zwrot części opłat, gdyż, co zostało już wyżej uzasadnione, praktykę powoda można uznać za uświadomioną i celową co najmniej od 16 maja 2016r, kiedy UOKiK i KNF opublikowały stanowisko w kwestii właściwego stosowania przez instytucje finansowe art. 49 ukk, w sytuacji wcześniejszej spłaty kredytu. Zatem usunięcie skutków naruszenia i zwrot części nienależnie zatrzymanych kosztów należy się konsumentom, którzy dokonali wcześniejszej spłaty pożyczki, najwcześniej po ogłoszeniu stanowiska UOKiK i KNF, co miało miejsce 16 maja 2016r.

Co do metody kalkulacji kwot podlegających zwrotowi, to ta przyjęta przez organ jest jak najbardziej słuszna i odpowiada treści art. 49 ukk. Opłaty mają być bowiem zwrócone w wysokości proporcjonalnej do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy. Nie jest przy tym możliwe przyjęcia innej metody kalkulacji, która byłaby bardziej korzystna dla kredytodawcy, ten bowiem jako sprawca naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, nie może zostać wzbogacony kosztem konsumentów. Musi więc nie tyko zwrócić koszty w takiej wysokości w jakiej nienależnie je zatrzymał, ale też pokryć wszystkie koszty związane z obsługą zwrotu należności, a więc także zawiadomić, listami poleconymi lub bezpośrednio, wszystkich konsumentów, którzy przed terminem dokonali spłaty kredytu, o prawie do złożenie reklamacji.

Sąd nie znajduje także argumentów dla uznania, że obowiązek określony w pkt V.2 decyzji dotyczący przekazania listem poleconym lub doręczenia bezpośrednio – w terminie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się skarżonej decyzji – wszystkim konsumentom, którzy zawarli i aktualnie wykonują umowy z powodem, informacji o treści wskazanej w sentencji skarżonej decyzji - jest nieproporcjonalny.

Należy bowiem wskazać, że praktyka powoda odnosi się także do konsumentów którzy zawarli i aktualnie wykonują umowy zawarte z powodem. Jeśli więc umowy te zostały zawarte na warunkach, które opisano w decyzji, to oczywistym jest, że konsumenci muszą posiadać wiedzę o naruszeniu ich praw, aby móc egzekwować od powoda zachowania zgodne z prawem i decyzją, w której wprost zakazano powodowi stosowania praktyk opisanych w pkt I decyzji.

Ten obowiązek ma też aspekt edukacyjny, gdyż konsumenci otrzymując informacje o uznaniu danej praktyki za niedozwoloną zyskują wiedzę, na co należy zwracać uwagę w umowach kredytowych. Nie jest to bez znaczenia, gdyż dość duży odsetek osób korzystających z pożyczek pozabankowych, korzysta z usług firm pożyczkowych wielokrotnie. Zatem posiadanie takiej wiedzy ma znaczenie na przyszłość, także dla szeroko rozumianego dobrobytu konsumentów.

Stwierdzenie stosowania przez powoda opisanych w decyzji praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów stanowiło podstawę do nałożenia na powoda administracyjnych kar pieniężnych na podstawie art. 111 oraz 106 ust. 1 pkt 4 uokik

Stosowanie do treści art. 106 ust 1 pkt 4 uokik Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 24 uokik.

Ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej, organ uwzględnia w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia (art. 111 ust 1 uokik). Ustalając wysokość kar pieniężnych Prezes UOKiK bierze pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie (art. 111 ust 2 uokik).

Okolicznościami łagodzącymi są w szczególności:

– dobrowolne usunięcie skutków naruszenia,

– zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu,

– podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków,

– współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania,

Okolicznościami obciążającymi są:

– dokonanie uprzednio podobnego naruszenia,

– umyślność naruszenia;

– znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków,

– znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem.

Oceniając wysokość kary wymierzonej powodowi za praktyki opisane w pkt I.2 i I.3 oraz w pkt II decyzji, Sąd doszedł do przekonania, że kary te są przede wszystkim proporcjonalne do stopnia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

Oceniając charakter zarzuconych spółce praktyk i ich negatywne skutki w sferze pozaekonomicznych i ekonomicznych interesów konsumentów, stwierdzić należy, że stopień naruszenia tych interesów jest znaczny, co słusznie skutkowało przyjęciem przez Prezesa UOKiK, że celowe jest nałożenia na powoda kary pieniężnej za praktyki opisane w pkt I.2. I.3 i II decyzji.

Biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia, to zdaniem Sądu organ słusznie uznał, że wagę każdej z praktyk należy określić jako znaczną, gdyż praktyki wywoływały lub mogły wywołać negatywne skutki ekonomiczne dla konsumentów. Charakter działalności przedsiębiorcy, na kanwie którego dochodziło do naruszenia interesów konsumentów, jest szczególnie istotny dla tego ustalenia z uwagi na fakt, że osobami poszukującymi usługi pożyczki lub kredytu są osoby w szczególnej sytuacji finansowej, tj takie które nie poosiadają dostatecznych środków na zaspokojenie określonych potrzeb i w tym celu są zmuszone zaciągnąć pożyczkę. Często więc znajdują się także w sytuacji przymusowego położenia. Jednocześnie, jak wskazywał sam powód, jego klientami są najczęściej ci konsumenci, którzy nie mogą uzyskać pożyczek w bankach, które stawiają wyższe wymogi i bardziej restrykcyjnie oceniają ryzyko kredytowe. Tym samym konsumenci zwracający się do powoda o udzielenie pożyczki są bardziej zdeterminowani na zawarcie jej na jakichkolwiek warunkach, byleby tylko uzyskać, źródło finansowania określonych potrzeb. Skłonni są więc bardziej niż inni konsumenci, korzystający z usług bankowych, do zawierania umów na warunkach oferowanych przez powoda, które dodatkowo, jak wykazało postepowanie dowodowe, konstruowane były w sposób sprzeczny z obowiązującymi przepisami prawa i dobrymi obyczajami. Zatem wykorzystanie trudnej sytuacji konsumenta, często jego braku doświadczenia, nieznajomości prawa, niewiedzy uzasadnia uznanie, że waga, każdej z praktyk, za którą została orzeczona kara pieniężna, była znaczna i co musi znaleźć odzwierciedlanie w wysokości każdej z wymierzonych kar.

Słuszna też była konstatacja organu, że wszystkie praktyki zarzucane powodowi zostały dokonane w warunkach umyślności. Oczywistym jest, że konstrukcje oferowanych przez powoda umów były celowo tak ukształtowane, aby wbrew przepisom ustawy lub uczciwości handlowej, doprowadzić do zwiększania obciążeń konsumentów, dla uzyskania większych korzyści przez powoda, co skutkować musiało podwyższeniem kary.

Odnośnie praktyki opisanej w pkt I.2 i I.3 decyzji, to powód zdawał sobie sprawę, że konstrukcja kary umownej za brak poręczenia, spowoduje nałożenie na konsumentów wyższych kosztów pożyczki, często przekraczających nawet dopuszczalne limity, co oczywiści skutkowało zwiększeniem korzyści finansowych spółki. Naganność takich praktyk jest oczywista. Praktyki te miały charakter długotrwały, gdyż powód stosował je od 2016r, aż do czasu wydania decyzji, co należało uznać za okoliczność obciążającą. Podjęcie próby skorygowania tej praktyki po wszczęciu postępowania nie doprowadziło do zaprzestania praktyki, gdyż pomimo dokonanych zmian nadal była ona niezgodna z normami prawa, jednak możliwe było uznanie tego działania za okoliczność łagodzącą. Z kolei znaczny zasięg terytorialny działalności powoda, na terenie niemal całego kraju, dla ustalenia wysokości kary jest okolicznością obciążającą, gdyż potencjalnie bardzo szeroka grupa konsumentów mogła zostać dotknięta skutkami niedozwolonych praktyk powoda.

Powyższe okoliczności, wzięte pod uwagę przy ustalaniu wysokości kary, dają podstawę do uznania, że wymierzona przez organ kara za praktykę opisaną w pkt I.2 i I.3 jest proporcjonalna do stwierdzonych naruszeń i ich skutków dla konsumentów. Ustalona w ten sposób kara w wysokości 313 320 zł za każdą z praktyk mieści się także w granicach wyznaczonych przez art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik i jednocześnie stanowi 1,49 % obrotu osiągniętego przez Spółkę w 2018 r. czyli 14,99 % kary, jaką Prezes Urzędu miał prawo nałożyć na przedsiębiorcę.

Podobnie kara za praktykę opisaną w pkt II decyzji jest adekwatna do stwierdzonego naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Podobnie waga praktyki była znaczna, gdyż także skutkowała negatywnymi skutkami finansowymi dla konsumentów. Oczywista była też umyślność działania powoda, widoczna w bardzo specyficznym ustaleniu wysokości rat pożyczki, skutkującym jedynie wydłużeniem czasu trwania umowy i możliwością zwiększenia kosztów pożyczki. Umyślność ta musiała być potraktowana jako okoliczność obciążająca, podobnie jak znaczny zasięg terytorialny praktyki i jej długotrwałość o czym wyżej. Okolicznością łagodząca, którą organ słusznie uwzględnił w większym zakresie przy wymierzaniu kary za praktykę opisaną w pkt II decyzji, było zaprzestanie praktyki po wszczęciu postępowania, co skutkowało zmniejszeniem wysokości kary. Jako okoliczność łagodząca został potraktowany przez organ fakt, że powód podjął działania, które doprowadziły do częściowego usunięcia trwających skutków naruszenia.

Ustalona z uwzględnieniem powyższych okoliczności kara w wysokości 275.722 zł jest zdaniem Sądu proporcjonalna do stwierdzonego w pkt II decyzji naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

Tak ustalone kary pieniężnej, wbrew twierdzeniom powoda nie są wymierzone w rażąco wygórowanej wysokości. Odzwierciedlają one okoliczności stosowania przez powoda praktyk naruszających interesy konsumentów i ich skutki dla interesów ekonomicznych konsumentów. Kary w tej wysokości mają szanse spełnić swoje cele prewencyjne, gdyż ich wysokość musi mieć walor odstraszający dla innych przedsiębiorców przed podobnymi czynami, ale też dla samego powoda.

Odnosząc się do zarzutu powoda, że praktyki wskazane w pkt. I. 2 i I.3 skarżonej decyzji stanowią jedną praktykę rynkową, to zdaniem Sądu zarzut ten nie jest zasadny.

Po pierwsze należy wskazać, że jakkolwiek praktyki te były związane z oczekiwaniem przez powoda poręczenia umowy pożyczki przez osobę trzecią, to jednak rozpatrywane być musiały w dwóch różnych aspektach. Po pierwsze tak ukształtowana umowa poręczenia była sprzeczna z naturą zabezpieczenia, gdyż nie wzmacniała spłaty zobowiązania, a po wtóre utrudniała prawidłową ocenę przez konsumenta proponowanych warunków udzielenia pożyczki. Jeden aspekt odnosił się wprost do sprzeczności praktyki z dobrymi obyczajami, a drugi wskazywał na nieuczciwą praktykę rynkową, która mogła prowadzić do istotnego zniekształcenia zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta. Jakkolwiek można byłoby rozważać, czy te dwa aspekty nie powinny być jednak kwalifikowanej jako jedna praktyka, niemniej jednak z uwagi na naruszenie różnych wartości, kara wymierzona za praktykę naruszająca prawa konsumentów na różnych płaszczyznach musiałaby być wyższa, gdyż tego wymaga zasada proporcjonalności. Zatem w sytuacji gdy praktyka narusza interesy konsumentów w różnych aspektach, dopuszczalne jest zdaniem Sądu potraktowanie jej jako dwóch odrębnych praktyk i wymierzenie dwóch odrębnych kar. Podobnie TSUE w wyroku z 3.04.2019r w sprawie C-617/17 w sprawie (...) dopuścił możliwość nakładania odrębnych kar pieniężnych na podstawie polskiego i unijnego prawa konkurencji za tą samą praktykę, przy czym co oczywiste obie kary rozpatrywane łącznie muszą być proporcjonalne do charakteru tego naruszenia.

Analiza wysokości kar za praktykę opisaną w pkt I.2 i I.3 decyzji wskazuje, że także suma tych kar nie jest nadmiernie wygórowane, nawet jeśli przyjąć, że była to jedna praktyka, która naruszała interesy konsumentów w wielu aspektach. Zważywszy, że konsument skutkiem praktyk opisanych w tych dwóch punktach decyzji nie miał pełnej informacji o rzeczywistym koszcie kredytu, nie mógł porównać oferty powoda do innych ofert przez proste porównanie (...), że kara umowna była ukrytą opłatą za zwiększone ryzyko kredytowe, że powód czerpał dodatkowe korzyści z kary umownej, że zawyżał poprzez zastrzeżenie kary umowne za brak poręczenia maksymalne koszty pożyczki, że udzielał pożyczki pomimo braku zabezpieczania w postaci poręczenia, to nawet suma kar wymierzonych za obie praktyki nie wydaje się być nieproporcjonalna do tego naruszenia. Ewidentnie powód dążył do osiągnięcia maksymalnych korzyści kosztem konsumenta, który ponosił skutki nadużywania prawa przez powoda w postaci zwiększonych obciążeń i niedoinformowania, które z kolei mogło prowadzić do podjęcia decyzji dotyczących umowy, których nie podjąłby gdyby miał pełną i rzetelną informację. Zatem także 626.640 zł kary nie stanowi kwoty kary nieadekwatnej do stwierdzonego naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

Odnośnie zarzutu niepodjęciu przez Prezesa Urzędu działań zmierzających do wydania decyzji zobowiązującej w odniesieniu do praktyki wskazanej w pkt. II sentencji decyzji oraz uniemożliwieniu powodowi przedstawienia zmodyfikowanej propozycji zobowiązań, wbrew przyjętej przez Prezesa Urzędu praktyce i nie wydaniu decyzji zobowiązującej, co skutkowało nałożeniem na powoda kary pieniężnej, to w ocenie Sądu zarzut ten także nie zasługuje na uwzględnienie.

Po pierwsze kwestia wydania decyzji zobowiązującej pozostaje w sferze uznania administracyjnego. Organ nie jest więc zobowiązany do wydania decyzji zobowiązującej, ale ma tu pewien luz decyzyjny. Organ dysponując informacjami rynkowymi posiada wiedzę o zagrożeniach interesów konsumentów, w szczególności z uwagi na powszechność i powtarzalność pewnych praktyk i adekwatnie do stwierdzonych zagrożeń powinien interweniować wobec przedsiębiorców naruszających interesy konsumentów. Jeśli więc w pewnym obszarze aktywności gospodarczej przedsiębiorców powszechne jest stosowanie wobec konsumentów niedozwolonych praktyk, to konieczna wydają się interwencje bardziej dolegliwe, a więc poprzez nakładanie kar administracyjnych na przedsiębiorców, które mają wywrzeć skutek odstraszający i zapobiegać dalszym naruszeniom, zarówno przez ukaranego przedsiębiorcę jak i innych przedsiębiorców z danej branży. Ponadto o zastosowaniu decyzji zobowiązującej powinna zadecydować także szkodliwość danej praktyki dla konsumentów, jak i postawa przedsiębiorcy, który musi wykazywać rzeczywistą wolę zaprzestania naruszania interesów konsumentów.

Tymczasem Sąd w sprawie niniejszej nie znajduje argumentów, które pozwalałyby uznać, że Prezes UOKiK dopuścił się przekroczenia granic uznania administracyjnego i w sposób dowolny nie uwzględnił wniosku powoda o wydanie decyzji zobowiązującej.

Po pierwsze Sądowi znane jest z urzędu, że przedsiębiorcy udzielający pożyczek konsumentom bardzo powszechnie naruszają interesy konsumentów, stąd liczne decyzje Prezesa UOKiK dotyczą branży finansowej. Oznacza to, że istnieje obiektywne uzasadnienie dla mniejszej skłonności organu ochrony konsumentów do stosowania innych niż kary środków zapobiegających naruszeniom praw konsumentów. Po wtóre, powód przedstawił propozycję zmian dotyczących okresu spłat pożyczki oraz liczby rat, w których wprawdzie niskie kwotowo raty miały być usunięte, a ich liczba miała być zmniejszona, jednak płatność ostatniej raty miała zostać odroczona o 1,5 roku w stosunku do poprzedniej raty ( k. 744 – 749). Powyższe oznacza, że powód nadal mógłby pobierać od konsumentów wyższe koszty pożyczki, ze względu na długi okres spłaty pożyczki. Jasno więc wynika z tego, że wola powoda odnośnie dobrowolnego zaprzestania praktyki nie wskazywała jednak na rezygnację z obciążania konsumentów kosztami w sposób nieuczciwy poprzez sztuczne wydłużenie okresu spłaty kredytu. Taka propozycja powoda nie przyniosłaby zasadniczo żadnej korzyści konsumentom.

Co do innych decyzji zobowiązujących wydawanych przez Prezesa UOKiK, na które powołuje się powód, to jak słusznie zauważył organ dotyczyły one innego rynku i znacznie mniejszej wagi naruszeń, a zatem zarzut nierównego traktowania nie znajduje uzasadnienia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł o oddaleniu odwołania powoda na podstawie art. 479 ^31a § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 108 § 1 k.p.c., obciążając nimi w całości powoda stosownie do wyniku sporu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Zgodnie z art. 98 § 3 w zw. z art. 99 k.p.c. do kosztów tych zaliczono koszty zastępstwa procesowego w wysokości 720 zł określonej § 14 ust. 2 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz. 1804 z zm.).

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

ZARZĄDZENIE

(...)

XVII AmA 6/20

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE