Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Skierniewicach wydanym w sprawie I C 818/18 w dniu 16 stycznia 2019 r. z powództwa Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. przeciwko J. W., o zapłatę:

1.  oddalił powództwo;

2.  zasądził od powoda Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej Sp. z o.o. z siedzibą w S. na rzecz pozwanego J. W. kwotę 738 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Wyrokiem z dnia 3 listopada 2010 r. w sprawie I C 186/10 Sąd Rejonowy w Skierniewicach nakazał J. W. opuszczenie i opróżnienie lokalu przy ul. (...) nr 38 w S..

W okresie od 1 maja 2017 r. do 31 grudnia 2017 r. pozwany zajmował w/w. lokal mieszkalny.

W okresie od dnia 1 maja 2017 r. do dnia 31 grudnia 2017 r. powód naliczył opłaty za korzystanie z lokalu położonego w S., przy ul. (...) w wysokości 1.029,95 zł oraz odsetki ustawowe od zaległości z tego tytułu w kwocie 42,07 zł. Ponadto, powód obciążył pozwanego obowiązkiem zapłaty za centralne ogrzewanie w wysokości 1.438,26 zł.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. – Ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. 2016, poz. 1610 ze zm.) osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie. Odszkodowanie odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać od osoby odszkodowania uzupełniającego. Osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł.

Powód, zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w art. 6 k.c., ma obowiązek wykazać, że powództwo jest usprawiedliwione co do zasady i uzasadnione co do wysokości. Pozwany kwestionował powództwo co do zasady, wskazując, że kartoteka księgowa lokalu zajmowanego przez pozwanego oraz faktury wystawione przez powoda nie mogą stanowić dowodu na wysokość należności, którymi powinien być obciążony pozwany. Sąd podziela to stanowisko. O ile chodzi o kartotekę księgową lokalu, to w oparciu o tego rodzaju dokument można jedynie zweryfikować prawidłowość operacji rachunkowych dokonywanych przez powoda. O ile zaś chodzi o faktury, to nie można ich uznać za wystarczający dowód na wysokość zobowiązania strony pozwanej (nabywcy usług), o ile strona pozwana ten dokument kwestionuje. Faktura jest dokumentem wystawianym wyłącznie przez powoda, na treść którego pozwany nie ma żadnego wpływu. Stąd też rację ma skarżący twierdząc, że powód powinien przedstawić inne dokumenty źródłowe, z których wynikałoby np. jaki jest czynsz najmu 1 m ² powierzchni mieszkalnej w poszczególnych okresach, jak i na jakiej podstawie prawnej została skalkulowana cena za poszczególne jednostki miary, które stanowiły podstawę do naliczenia opłat za media (za wywóz nieczystości, wodę i ścieki, centralne ogrzewanie, konserwację). Nie dysponując takimi dokumentami, a jedynie fakturą, pozwany znów może jedynie zweryfikować prawidłowość poszczególnych operacji matematycznych, ale nie to, czy we właściwym zakresie został on obciążony obowiązkiem zapłaty odszkodowania za używanie lokalu. To zaś, że pozwany został we właściwym zakresie obciążony obowiązkiem zapłaty odszkodowania za korzystanie z lokalu powinien udowodnić powód. W myśl art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na stronie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przez fakt w myśl art. 6 k.c. należy rozumieć prawdziwość twierdzenia, które strona przytacza na poparcie żądania pozwu lub zarzutów podnoszonych przeciwko żądaniu pozwu. Ciężar udowodnienia tego twierdzenia, czyli wykazania jego prawdziwości, spoczywa na tym, kto przytacza twierdzenie o istnieniu danego faktu, a nie na stronie, która twierdzeniu temu zaprzecza. Inaczej rzecz ujmując, ciężar udowodnienia spoczywa na twierdzącym, a nie na przeczącym. Stąd też, to powód, który twierdzi, że pozwany musi zapłacić na jego rzecz określoną sumę pieniędzy winien wykazać, że suma ta odzwierciedla rzeczywisty zakres zobowiązania pozwanego. Pozwany jest zwolniony od obowiązku przedstawiania dowodu przeciwnego. Dla osiągnięcia korzystnego dla siebie skutku w toku postępowania może się on ograniczyć do zaprzeczenia temu twierdzeniu, co na gruncie przedmiotowej sprawy uczynił w jego imieniu pełnomocnik z urzędu. Procesowym odpowiednikiem art. 6 k.c. jest art. 232 k.p.c., zgodnie z którym strony i ich pełnomocnicy są obowiązani wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z regułą wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu pozwanego została określona na podstawie § 8 pkt. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. 2019, poz. 68) na kwotę 600 zł, którą powiększono o stawkę podatku vat w wysokości 23%.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, który zaskarżył wydane rozstrzygnięcie w całości.

Skarżący wydanemu orzeczeniu zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z materiałem zgromadzonym w postępowaniu, wyrażającą się ustaleniem, iż kartoteka księgowa lokalu oraz faktury wystawiane i rozliczane przez powoda nie mogą stanowić dowodu na wysokość należności, którymi powinien być obciążony pozwany, podczas gdy wskazania logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego implikują wniosek odmienny.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości, jak również o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany, w odpowiedzi na wniesioną przez powoda apelację, wniósł o jej oddalenie oraz o przyznanie na rzecz pełnomocnika pozwanego kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu drugoinstancyjnym, według norm przepisanych, oświadczając przy tym, że pomoc prawna na rzecz pozwanego nie została opłacona w całości, ani w części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

Zdaniem Sądu Okręgowego podniesione przez apelującego zarzuty nie zasługują na uwzględnienie.

Odnosząc się do podniesionego zarzutu sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z materiałem zgromadzonym w postępowaniu, a więc innymi słowy zarzutu naruszenia przepisu prawa procesowego art. 233 k.p.c., należy wskazać, że jest on niezasadny.

Jak wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa, czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd I instancji, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Należy zatem mieć na uwadze, że - co do zasady – Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych (por. przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2001 r., I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r., Nr 5, poz. 33, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 1114/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000r., I CKN 1169/99, OSNC 2000 r., nr 7-8, poz. 139).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach (np. wyrok z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, wyrok z dnia 21 października 2005r., sygn. akt III CK 73/05, wyrok z dnia 13 października 2004 r. sygn. akt III CK 245/04, LEX nr 174185), skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008r., I ACa 180/08, LEX nr 468598).

Takiego działania skarżącego zabrakło w rozpoznawanej sprawie, Sąd Okręgowy opierając się na całokształcie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach, uznał, że Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny i ocenił zgromadzony w sprawie materiał dowodowy. Obowiązkiem Sądu jest ustalenie, czy strona inicjująca proces wykazała okoliczności faktyczne, których zaistnienie determinuje możliwość jego skutecznego wpisania (subsumcji) w odpowiednią podstawę prawną. Jeśli ustalenia takiego dokonać nie można, to fakt ten samoistnie niweczy zasadność powództwa i to niezależnie od tego, czy pozwany z kolei udowodnił podstawy faktyczne przyjętej linii obrony, czy też nie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 października 2012, I ACa 510/12, LEX nr 1237866). Jeżeli zaś materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie daje podstawy do dokonania odpowiednich ustaleń faktycznych w myśl twierdzeń jednej ze stron, sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów. Należy to rozumieć w ten sposób, że strona która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu co do tych okoliczności na niej spoczywał (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 roku, I ACa 1320/11, Lex nr 1108777). Wskazać również przy tym należy, iż sytuacji, gdy powód dochodzi konkretnego roszczenia, to na nim przede wszystkim, w myśl art. 6 k.c., spoczywa ciężar udowodnienia zarówno faktu, iż dana wierzytelność rzeczywiście mu przysługuje, jak i wysokości tej wierzytelności. Dopiero zatem w razie przedstawienia przez stronę powodową konkretnych dowodów na okoliczność istnienia i wysokości wierzytelności, pozwany winien przedstawić własne dowody w celu obalenia twierdzeń powoda. Wówczas bowiem konkretyzuje się w stosunku do pozwanego ciężar dowodowy wynikający treści art. 6 k.c., którego procesowym odpowiednikiem jest art. 232 k.p.c..

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd I instancji słusznie uznał, że powód nie wywiązał się z ciążącego na nim obowiązku. Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ocenę, że materiał dowodowy wskazany przez powoda nie dawał podstaw do uznania powództwa za zasadne. Sąd Rejonowy słusznie zauważył, że zarówno kartoteka księgowa lokalu zajmowanego przez pozwanego oraz faktury wystawione przez powoda nie mogą stanowić dowodu na wysokość należności, którymi powinien być obciążony pozwany. Kartoteka księgowa lokalu, może jedynie zweryfikować prawidłowość operacji rachunkowych dokonywanych przez powoda, natomiast faktury jako dokumenty wystawione wyłącznie przez powoda, nie mogły zostać uznane za wystarczający dowód na wysokość zobowiązania strony pozwanej, ponieważ strona pozwana ten dokument zakwestionowała. Skutecznie przeprowadzone postępowanie dowodowe w przedmiotowej sprawie mogło polegać min. na zasięgnięciu wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c.), polegających na przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego ds. wyceny czynszów, na podstawie której możliwym było ustalenie m.in. jaki byłby możliwy do uzyskania czynsz przez powoda, gdyby lokal zajmowany był przez osobę do tego uprawnioną (uchwała składu siedmiu sędziów SN z 10 lipca 1984 r., III CZP 20/84; uchwała SN z 17 czerwca 2005 r., III CZP 29/05). Ponadto za pomocą opinii biegłego można również było dowieść, że kwoty objęte pozwem dotyczące naliczenia opłat za media (za wywóz nieczystości, wodę i ścieki, centralne ogrzewanie, konserwację) zostały prawidłowo naliczone w oparciu o źródłowe zbiorcze faktury i obowiązujące u powoda zasady rozliczania tychże kosztów . Tak wiec na podstawie tychże dowodów można było wykazać zasadność powództwa co do jego wysokości.

Natomiast powód dopuścił się zaniechania, nie zgłosił stosownych dowodów, a Sąd nie mógł dokonać nieuprawnionego przerzucenia ciężaru dowodu na stronę przeciwną. Należy zaznaczyć, iż w pierwszej kolejności to obowiązkiem powoda było przytoczenie okoliczności faktycznych, z których wywodzi roszczenie ( art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) i wskazanie na dowody, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność jego twierdzeń o faktach ( art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.). Jeżeli zaś zgromadzony materiał dowodowy, tak jak w przedmiotowej, sprawie nie daje podstawy do dokonania odpowiednich ustaleń faktycznych w myśl twierdzeń jednej ze stron, czyli w tym wypadku zasądzenia odpowiedniej kwoty, sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z powodu braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów. Należy to rozumieć w ten sposób, że strona która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu co do tych okoliczności na niej spoczywał (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 roku, I ACa 1320/11), tak jak w sprawie niniejszej.

Ze względu na powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekła w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3) oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (tj. Dz.U. 2018 r. poz. 265) zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 450 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.