Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

R. M. (1) złożył pozew przeciwko S. W. domagając się zapłaty 163.169,69 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od kwot:

- 83.407,06 zł od 28 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty,

- 32.742,47 zł od 12 września 2019 r. do dnia zapłaty,

- 22.233,67 zł od 2 października 2019 r. do dnia zapłaty,

- 24.786,49 zł od 25 października 2019 r. do dnia zapłaty

wraz z kosztami postępowania, w tym opłatą od pozwu, opłatą od pełnomocnictwa, kosztami zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że strony postępowania w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarły umowę, na mocy której pozwany zlecił wykonanie prac żelbetowych i ziemnych stanu zero budynku mieszkalnego wielorodzinnego w P.. Powód domaga się wynagrodzenia za wykonane i zafakturowane prace, zgodne z czterema fakturami VAT wystawionymi w oparciu o protokoły odbioru częściowych robót, sporządzone i podpisane przez zatrudnionego przez pozwanego kierownika budowy.

W odpowiedzi na pozew pozwany S. W. wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Pozwany wskazał, że kwestionuje dochodzone roszczenie, powód wykonał bowiem przedmiot umowy niezgodnie z przedłożoną mu dokumentacją, na którą pozwany dysponował pozwoleniem na budowę - wbrew decyzji o pozwoleniu na budowę powód wybudował dodatkowe antresole (lukarny), a następnie oczekiwał wynagrodzenia za niepotrzebnie wykonaną pracę, co więcej odmówił usunięcia skutków tej pracy bez dodatkowego wynagrodzenia. Pozwany w związku z takim zachowaniem powoda poniósł dodatkowe koszty: 1) zlecił więc wykonanie prac rozbiórkowych innym podmiotom i poniósł koszty doprowadzenia inwestycji do stanu zgodnego z dokumentacją projektową; 2) w czasie wykonywania umowy pozwany zapewniał materiały budowlane, które wskutek wadliwej pracy powoda zostały wybudowane, a po rozbiórce uległy zniszczeniu; 3) powód dopuścił się też szeregu usterek, jak choćby te dotyczące fug w ścianach, krzywe kominy, brak podmurówek pod okna, które pozwany we własnym zakresie usunął. Powołując się na poniesione z tego tytułu koszty pozwany w odpowiedzi na pozew podniósł zarzut potrącenia – składając zarazem materialnoprawne oświadczenie o potrąceniu – potrącając z wierzytelnością powoda z tytułu wynagrodzenia dochodzoną pozwem i wynoszącą 163.169,69 zł swoje własne wierzytelności, które powstały z trzech wymienionych wyżej tytułów i których suma również wyraża się łączną kwotą 163.169,69 zł (bez wskazania wysokości poszczególnych wierzytelności).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. M. (1) prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Zakład (...).

Dowód: wydruk z (...) k. 9

S. W. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...).

Dowód: wydruk z (...) k. 10

Decyzją nr (...) z 8 lutego 2019 r. Starosta (...) zatwierdził projekt budowlany i udzielił inwestorowi S. W. pozwolenia na budowę budynku mieszkalnego wielorodzinnego z usługami wraz z zewnętrznymi instalacjami: kanalizacji sanitarnej, kanalizacji deszczowej i energii elektrycznej oraz urządzeniami zagospodarowania terenu na działkach nr ewid. (...), położonych przy ul. (...) w P., obręb (...), gm. P..

Dowód: decyzja nr (...) k. 96-98

Zgodnie z projektem budowlanym miał powstać budynek mieszkalny wielorodzinny, trzykondygnacyjny (parter i dwa piętra). Na dachu budynku nie przewidziano takich elementów architektonicznych jak lukarny obejmujące mieszkalną powierzchnię kubaturową.

Inwestor S. W. przystąpił do realizacji prac budowlanych, zatrudniając kierownika budowy J. K. (1) i inspektora nadzoru T. G..

Fakty niesporne, nadto: projekt budowlany

16 marca 2019 r. S. W. zlecił R. M. (1) wykonanie robót żelbetowych i ziemnych stanu zero budynku mieszkalnego wielorodzinnego w P. przy ul. (...) za łączną kwotę po upustach 175.000 zł + VAT.

Strony podpisały dokument zatytułowany (...). W zleceniu tym wskazano, że po stronie zamawiającego S. W. jest: beton, pompa, zbrojenie, piasek zasypowy, materiały izolacyjne oraz wszystkie materiały budowlane potrzebne do wykonania tych prac. Planowany termin rozpoczęcia robót wskazano na 20 marca 2019 r., a planowany termin ich zakończenia – na 30 kwietnia 2019 r.

Dowód: zlecenie k. 11

22 marca 2019 r. S. W., działając jako zamawiający, zawarł z R. M. (1), działającym jako wykonawca, na piśmie „Umowę o roboty budowlane”.

W § 1 umowy strony postanowiły, że zamawiający zleca, a wykonawca przyjmuje do wykonania dzieło pt. Kompleksowe wykonanie prac budowlanych „stanu zerowego tj. ze stropem” zgodnie ze zleceniem zamawiającego z 16 marca 2019 r. – zlecenie stanowi integralną część umowy.

Strony ustaliły wynagrodzenie wykonawcy jako ryczałt w kwocie 187.000 zł + VAT (§ 2). Zapisano, że zakres prac wykonawcy w ramach realizacji umowy określają projekty budowlano-wykonawcze oraz zlecenie z 16 marca 2019 r. Projekt stanowi integralną część umowy (§ 3).

Zgodnie z § 4 umowy wszelkie prace dodatkowe i zamienne nie objęte zakresem prac, o których mowa w § 3, będą realizowane przez wykonawcę na podstawie odrębnego zlecenia zamawiającego i odrębnej umowy.

W § 5 wskazano, że roboty określone w § 1 zostaną wykonane w terminie od 26 marca 2019 r. do 30 kwietnia 2019 r.

Zgodnie z § 7 umowy zamawiający przekazał wykonawcy komisyjnie plac budowy w dniu zawarcia umowy.

W § 12 postanowiono, że nadzór nad robotami ze strony zamawiającego pełnić będzie kierownik budowy – J. K. (1) oraz inspektor nadzoru – T. G.. Ze strony wykonawcy bezpośrednio odpowiedzialny za prowadzenie robót jest R. M. (1) (kierownik robót).

Zgodnie z § 13 umowy wykonawca zgłasza wpisem do dziennika budowy gotowość odbioru końcowego wykonanych robót. Niezależnie od wpisu do dziennika budowy wykonawca zgłasza gotowość odbioru końcowego zamawiającemu. Zamawiający w terminie siedmiu dni od zgłoszenia gotowości do odbioru przystąpi do odbioru.

§ 14 umowy stanowił, że wynagrodzenie wykonawcy zostanie wypłacone według następujących zasad: 1) w terminie siedmiu dni od podpisania umowy zamawiający wypłaci wykonawcy zadatek wynagrodzenia w kwocie 30.000 zł + VAT; 2) wynagrodzenie wykonawcy płatne będzie w następujących ratach: I rata 30.000 zł + VAT jako zadatek, o którym mowa w pkt 1; II rata 50.000 zł + VAT po zakończeniu 50% wartości robót; III rata 50.000 zł + VAT po zakończeniu 75% wartości robót; IV rata 57.000 zł + VAT po zakończeniu robót i wystawieniu faktury końcowej. Faktura końcowa miała być wystawiona po protokolarnym odbiorze przedmiotu robót na podstawie zatwierdzonego przez Inspektora Nadzoru protokołu odbioru robót, który należy dołączyć do faktury.

Dowód: umowa o roboty budowlane z 22.03.2019 r. k. 12-15

Prace objęte umową o roboty budowlane z 22 marca 2019 r. zostały wykonane.

Fakt niesporny

22 maja 2019 r. sporządzone zostały dwa dokumenty zatytułowane: „Załącznik nr 1 koszt robocizny” oraz „Załącznik nr 2”.

„Załącznik nr 1 koszt robocizny” podpisany został przez R. M. (1) i S. W.. W dokumencie tym zapisano, że dotyczy on inwestycji: budynek mieszkalny wielorodzinny rodzinny bez podpiwniczenia, dalej wyszczególniono 13 pozycji obejmujących koszty robocizny dla poszczególnych rodzajów robót budowlanych.

W „Załączniku nr 2” zapisano, że S. W. zleca kompleksowe wykonanie budynku w stanie surowym otwartym w P. przy ul. (...) zgodnie z projektem wg cennika przedłożonego przez wykonawcę.

Dokument podpisał S. W. oraz R. M. (1) z adnotacją „otrzymałem 22.05.2019 i przyjmuję do wykonania”.

Dowód: „Załącznik nr 1 koszt robocizny” k. 20

„Załącznik nr 2” k. 21

23 maja 2019 r. S. W., jako zamawiający oraz R. M. (1), jako wykonawcą, podpisali kolejną „Umowę o roboty budowlane”.

W § 1 umowy strony postanowiły, że zgodnie ze zleceniem z 22 maja 2019 r. zamawiający zleca, a wykonawca przyjmuje do wykonania dzieło pt. Kompleksowe wykonanie stanu surowego budynku mieszkalnego wielorodzinnego.

W myśl § 2 umowy wynagrodzenie ryczałtowe wykonawcy wynosi zgodnie z załącznikiem nr 1 z 22 maja 2019 r. Rozliczenia za poszczególne etapy prac na każdej kondygnacji będą płatne według wykonanych obmiarów (załącznik nr 1 i 2) – 70% wartości robót – pozostałe 30% po rozpoczęciu robót następnego etapu.

Zgodnie z § 3 umowy zakres prac wykonawcy w ramach realizacji umowy określają projekty budowlano-wykonawcze oraz zlecenie z 22 maja 2019 r. Projekt stanowi integralną część umowy jako załącznik nr 2.

Zgodnie z § 4 umowy wszelkie prace dodatkowe i zamienne nie objęte zakresem prac, o których mowa w § 3, będą realizowane przez wykonawcę na podstawie odrębnego zlecenia zamawiającego i odrębnej umowy.

W § 5 wskazano, że roboty określone w § 1 zostaną wykonane w terminie od 23 maja 2019 r. do 31 sierpnia 2019 r. Zgodnie z § 7 umowy zamawiający przekazał wykonawcy komisyjnie plac budowy w dniu zawarcia umowy.

W § 8 zapisano, że zamawiający S. W. zapewni wykonawcy m.in. możliwość korzystania ze źródeł energii elektrycznej i wody, kompleksową obsługę geodezyjną, kontenery na wywóz odpadów budowlanych, dostarczenie i rozładunek materiałów budowlanych, dźwig oraz sprzęt do podania materiałów budowlanych, szalunki do wykonania stropu żelbetowego oraz inne niezbędne materiały do jego wykonania.

W § 11 postanowiono, że nadzór nad robotami ze strony zamawiającego pełnić będzie kierownik budowy – J. K. (1) i inspektor nadzoru – T. G.. Ze strony wykonawcy bezpośrednio odpowiedzialny za prowadzenie robót jest R. M. (1) (kierownik robót).

Zgodnie z § 12 wynagrodzenie wykonawcy zostanie wypłacone według następujących zasad: 1) faktury będą wystawiane według obmiarów wykonanych etapów prac. Ściany nośne, kominy, stopy żelbetowe będą rozliczane osobno, zgodnie z załącznikiem nr 1 i 2 do umowy; 3) faktury wystawione przez wykonawcę płatne będą przelewem na rachunek bankowy wykonawcy w terminie 7 dni od doręczenia; 4) faktura końcowa zostanie wystawiona po protokolarnym odbiorze przedmiotu robót na podstawie zatwierdzonego przez Inspektora Nadzoru protokołu odbioru robót, który należy dołączyć do faktury.

Dowód: umowa o roboty budowlane z 23.05.2019 r. z załącznikami k. 16-21

Pismem z 23 lipca 2019 r. R. M. (1) zwrócił się do S. W. o rozliczenie wykonanych dodatkowych prac zgodnie z umową z 22 marca 2019 r. stanu zero wg załączników nr 1, 2 i 3. Poprosił także o obciążenie za przedłużenie terminu oraz koszt wygięcia strzemion prefabrykowanej stali. Do pisma dołączył rozliczenie prac dodatkowych, w którym wskazał ich łączny koszt jako 33.353 zł.

Dowód: pismo z 23.07.2019 r. z załącznikiem k. 36-37

W czasie realizacji budowy S. W. chorował, co wiązało się m.in. z pobytem w szpitalu. W czasie jego nieobecności budowę prowadził zatrudniony przez niego na stanowisku kierownika budowy J. K. (1).

Fakty niesporne (fakty przedstawione przez pozwanego S. W. w ramach

wysłuchania w trybie art. 212 § 1 k.p.c., którym powód nie zaprzeczył)

Kierownik budowy J. K. (1) odbierał roboty budowlane wykonywane przez R. M. (1) (roboty wykonywane były zgodnie z umową z materiałów dostarczonych przez inwestora S. W.).

J. K. (1) sporządził i podpisał następujące protokoły odbioru:

-

protokół odbioru robót wykonanych do dnia 23 maja 2019 r., podpisany 24 maja 2019 r.,

-

protokół odbioru wykonanych robót nr 1 - roboty wykonane w okresie 1– 8 sierpnia 2019 r.,

-

protokół odbioru wykonanych robót nr 2- roboty wykonane w okresie 8-16 sierpnia 2019 r.,

-

protokół odbioru robót wykonanych w okresie 20-27 sierpnia 2019 r., podpisany 30 sierpnia 2019 r.,

-

protokół odbioru robót wykonanych w okresie 22 sierpnia – 2 września 2019 r., podpisany 8 września 2019 r.

Dowód: protokoły odbioru wykonanych robót k. 22-35

19 sierpnia 2019 r. R. M. (1) wystawił S. W. fakturę VAT nr (...) na kwotę 83.407,06 zł za prace żelbetowe stropu nad II piętrem, wskazane w protokole nr (...) i protokole nr (...), zgodnie z umową z 23 maja 2019 r. Termin zapłaty określono jako 7 dni.

Faktura została wysłana pocztą i odebrana 20 sierpnia 2019 r.

Dowód: faktura VAT z 19.08.2019 r. k. 40

wydruk śledzenia przesyłek k. 41

Pismem z 27 sierpnia 2019 r. R. M. (1) wezwał S. W. do zapłaty kwoty 51.525,09 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, wynikającej z faktur VAT nr (...) z 14 sierpnia 2019 r. – w terminie 3 dni.

Dowód: wezwanie do zapłaty z 27.08.2019 r. k. 48

Pismem z 2 września 2019 r. R. M. (1) wezwał S. W. do zapłaty kwoty 51.525,09 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, wynikającej z faktur VAT nr (...) z 14 sierpnia 2019 r. oraz 134.932,15 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, wynikającej z faktury VAT nr (...) z 19 sierpnia 2019 r. – w terminie 3 dni.

Dowód: wezwanie do zapłaty z 2.09.2019 r. k. 49

2 września 2019 r. R. M. (1) wystawił S. W. fakturę VAT nr (...) na kwotę 32.742,47 zł za prace murarskie, postawienie ścian i poddasza, zgodnie z umową z 23 maja 2019 r. Termin zapłaty określono jako 7 dni.

Faktura została wysłana pocztą i odebrana 4 września 2019 r.

Dowód: faktura VAT z 19.08.2019 r. k. 42

wydruk śledzenia przesyłek k. 43

24 lipca 2019 r. mieszkańcy ulicy (...) w P. – położonej w sąsiedztwie ulicy (...) – złożyli w Powiatowym Inspektoracie Nadzoru Budowlanego w P. pismo, w którym wyrazili protest przeciwko realizacji inwestycji przez S. W.. W piśmie wskazali, że na budowanym budynku wywieszono baner, z którego wynika, że budynek na poddaszu będzie miał czwartą kondygnację, podczas gdy z warunków zabudowy wydanych dla tej inwestycji wynika, iż powinien to być budynek (...) kondygnacyjny, w tym poddasze. Mieszkańcy zwrócili się o sprawdzenie, czy pozwolenie zostało wydane na cztery kondygnacje i czy naruszono warunki zabudowy.

Dowód: akta Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w P., k. 204

fotografia banneru okazana na rozprawie, k. 213

Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego pismem z 30 sierpnia 2019 r. zawiadomił S. W. o kontroli budowy przy ulicy (...), na skutek skargi wniesionej przez mieszkańców, która odbędzie się 11 września 2019 r.

Dowód: akta Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w P., k. 204

Po powrocie ze szpitala (...) zorientował się, że w czasie jego nieobecności budowa prowadzona przez kierownika J. K. (1) posunęła się do przodu, m.in. wybudowane zostały lukarny (antresole) umiejscowione w dachu, z otworami na okna. S. W. zdawał sobie sprawę, że taki element architektoniczny nie był ujęty w projekcie budowlanym, który został przedstawiony w urzędzie celem uzyskania pozwolenia na budowę. Na pytanie S. W. dlaczego budowa została w taki sposób zrealizowana J. K. (1) odpowiedział, że wykonawca (R. M. (1)) wszystko naprawi.

Fakty niesporne (fakty przedstawione przez pozwanego S. W. w ramach

wysłuchania w trybie art. 212 § 1 k.p.c., którym powód nie zaprzeczył)

Pismem z 2 września 2019 r. R. M. (1) wezwał S. W. do zapłaty kwoty 116.149,53 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, wynikającej z faktur VAT nr (...) z 19 sierpnia 2019 r. oraz nr (...) z 2 września 2019 r. - w terminie 3 dni.

Dowód: wezwanie do zapłaty z 12.09.2019 r. k. 49

11 września 2019 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego przeprowadził zapowiedzianą kontrolę budowy realizowanej przez S. W. przy ulicy (...).

Z kontroli sporządzono protokół, w którym odnotowano, że w kontroli uczestniczyli przedstawiciele nadzoru budowlanego, kontrolę przeprowadzono w obecności S. W., J. K. (1), T. G. oraz P. F..

W protokole opisano stan zaawansowania robót – wykonywane są roboty związane ze wznoszeniem ścian zewnętrznych na czwartej kondygnacji. Stwierdzono wykonywanie robót budowlanych w sposób istotnie odbiegający od zatwierdzonego projektu budowlanego, to jest poprzez wykonanie dodatkowych części kubaturowych budynku na czwartej kondygnacji o konstrukcji murowanej. W wykonanych częściach kubaturowych budynku na czwartej kondygnacji istnieją drugie poziomy mieszkań na trzeciej kondygnacji (drugie piętro).

Dowód: akta Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w P. (w tym protokół

kontroli z 11 września 2011 r. z rysunkami) k. 204

11 września 2019 r. T. G. oraz J. K. (2) ukarani zostali mandatami karnymi za popełnienie wykroczenia z art. 93 ustawy pr.bud. – wykonanie robót w sposób istotnie odbiegających od projektu budowlanego.

Dowód: akta Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w P. (w tym protokół

kontroli z 11 września 2011 r. z rysunkami) k. 204

W dzienniku budowy Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w P. pod datą 11 września 2019 r. umieścił adnotację o przeprowadzonej kontroli budowy oraz stwierdzonych niezgodnościach wykonanych robót z zatwierdzonym projektem budowlanym.

Dowód: strona 20 dziennika budowy nr (...), k. 114

S. W. odwołał z funkcji kierownika budowy J. K. (1).

Fakt niesporny (fakt przedstawiony przez pozwanego S. W. w ramach

wysłuchania w trybie art. 212 § 1 k.p.c., którym powód nie zaprzeczył)

12 września 2019 r. R. M. (1) wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 22.233 zł za prace betoniarskie i inne zgodnie z umową z 23 maja 2019 r. Termin zapłaty określono jako 7 dni.

Faktura została wysłana pocztą i odebrana 24 września 2019 r.

Dowód: faktura VAT z 12.09.2019 r. k. 44

wydruk śledzenia przesyłek k. 45

Pismem z 12 września 2019 r. R. M. (1) zwrócił się do S. W. o dokonanie odbioru z zakończeniem prac budowlanych budynku mieszkalnego wielorodzinnego przy ulicy (...) w P., zgodnie z umową z 23 maja 2019 r. oraz o wyznaczenie terminu odbioru.

Pismo zostało wysłane pocztą i odebrana 24 września 2019 r.

Dowód: pismo z 12.09.2019 r. k. 38

wydruk śledzenia przesyłek k. 39

Pismem z 24 września 2019 r. S. W. poinformował R. M. (1) – w odpowiedzi na otrzymaną w dniu dzisiejszym fakturę nr (...) wraz z protokołem odbioru wykonanych robót i podpisem kierownika budowy J. K. (1) – że do dnia dzisiejszego pomimo przekazanych informacji budowa nie została zakończona w zleconym przez niego zakresie. Wskazał również, że nie ma potrzeby aby przypominać mu wezwaniem do zapłaty o uregulowaniu należności, skoro prace nie zostały zakończone. Poprosił również o uzgodnienie terminu odbioru wykonanych prac i zapewnił, że zaległe faktury ureguluje w terminie 7 dni od odbioru robót, uwzględniając odsetki.

Dowód: pismo z 24.09.2019 r. k. 51

Pismem z 11 października 2019 r. S. W. poinformował Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w P., że przystępuje do prac rozbiórkowych czwartej kondygnacji (części antresoli) wykonanych niezgodnie z pozwoleniem na budowę, zaś pismami z 23 października 2019 r. poinformował o zakończeniu tych prac oraz zakończeniu prac przywróceniowych do stanu faktycznego zgodnego z pozwoleniem na budowę.

Dowód: akta Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w P., k. 204

Pismem z 11 października 2019 r. R. M. (1) ponownie wezwał S. W. do zapłaty kwoty 138.383,20 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, wynikającej z faktur VAT nr (...) z 19 sierpnia 2019 r., nr (...) z 2 września 2019 r. oraz nr (...) z 12 września 2019 r. - w terminie 3 dni.

Dowód: wezwanie do zapłaty z 12.09.2019 r. k. 52

15 października 2019 r. R. M. (1) wystawił S. W. fakturę VAT nr (...) na kwotę 24.786,49 zł za prace murarskie, postawienie ścian działowych na II piętrze, zgodnie z protokołem nr (...), postawienie kominów, wentylacji, zgodnie z protokołem nr (...) na podstawie umowy z 23 maja 2019 r. Termin zapłaty określono jako 7 dni.

Faktura została wysłana pocztą i odebrana 17 października 2019 r.

Dowód: faktura VAT z 15.10.2019 r. k. 46

wydruk śledzenia przesyłek k. 47

Pismem z 17 października 2019 r. S. W. poinformował R. M. (1), że wypłata należności wskazanej na fakturach nr (...) została wstrzymana do czasu rozliczenia kosztów prac innych wykonawców. Wskazał, że wykonawca nie zaczął 8 października 2019 r. prac naprawczych zgodnie z zapewnieniem, dlatego zamawiający był zmuszony zatrudnić innych wykonawców do prac rozbiórkowych, budowy kominów, budowy nowego wieńca oraz zalania otworów żelbetowych pozostawionych w stropie pomiędzy III a IV kondygnacją (niezgodnych z pozwoleniem na budowę). Podał, że oprócz dodatkowych kosztów prac budowlanych poniósł dodatkowe koszty materiałów. Wskazał również, że wstrzymana została sprzedaż mieszkań, co naraża jego firmę na olbrzymie straty finansowe.

Dowód: pismo z 17.10.2019 r. k. 54

17 października 2019 r. K. P. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Usługi (...) wystawił S. W. rachunek nr (...) na kwotę 5.000 zł tytułem robót rozbiórkowych przy ul. (...) w P..

25 października 2019 r. K. P. wystawił S. W. kolejny rachunek - nr (...) - na kwotę 7.500 zł tytułem robót rozbiórkowych przy ul. (...) w P..

Dowód: rachunek nr (...) k. 127

rachunek nr (...) k. 128

Pismem z 31 października 2019 r. S. W. ponownie poinformował R. M. (1), że wypłata należności wskazanej na fakturach nr (...) nie jest możliwa dopóki trwają prace naprawcze po nieprawidłowo wybudowanych przez jego firmę antresolach. Jednocześnie wskazał, że faktura (...) jest błędnie wystawiona, ponieważ kominy wentylacyjne objęte fakturą również zostały wybudowane niezgodnie z projektem budowlanym zatwierdzonym przez Starostwo Powiatowe w P..

Dowód: pismo z 31.10.2019 r. k. 55

Pismem z 4 listopada 2019 r. R. M. (1) ponownie wezwał S. W. do zapłaty kwoty 163.169,69zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, wynikającej z faktur VAT nr (...) z 19 sierpnia 2019 r., nr (...) z 2 września 2019 r., nr (...) z 12 września 2019 r. oraz nr (...) z 15 października 2019 r. - w terminie 3 dni.

Dowód: wezwanie do zapłaty z 4.11.2019 r. k. 56

13 listopada 2019 r. K. P. wystawił S. W. kolejne dwa rachunki: nr (...) na kwotę 4.500 zł tytułem wylewania, szalowania, zbrojenia wieńców przy ul. (...) w P. oraz nr (...) na kwotę 1.800 zł tytułem murowania kanałów wentylacyjnych w budynku przy ul. (...) w P..

Dowód: rachunek nr (...) k. 129

rachunek nr (...) k. 130

Pismem z 22 listopada 2019 r. S. W. został zawiadomiony przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w P. o kontroli budowy, która odbędzie się 5 grudnia 2019 r.

22 listopada 2019 r. sporządzony został protokół z kontroli Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w P. w którym potwierdzono, że zgodnie z pismami S. W. dokonano rozbiórki trzech lukarn, które nie były objęte zatwierdzonym projektem budowlanym.

Pismem z 6 grudnia 2019 r. Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w P. udzielił odpowiedzi na skargę mieszkańców wskazując, że w toku kontroli przeprowadzonej 11 września 2019 r. stwierdzono nieprawidłowości dotyczące niezgodności realizacji robót z zatwierdzonym projektem budowlanym w zakresie wykonania dodatkowych elementów budynku (dodatkowych trzech lukarn), następnie inwestor poinformował, że przystępuje do ich rozbiórki, podczas kolejnej kontroli przeprowadzonej w dniu 5 grudnia 2019 r. stwierdzono fakt dokonania rozbiórki elementów budynku zrealizowanych w odstąpieniu od zatwierdzonego projektu budowlanego, wobec powyższego organ nadzoru budowlanego nie ma obecnie podstaw do podjęcia działań naprawczych.

Dowód: akta Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w P., k. 204

Pismem z 28 listopada 2019 r. pełnomocnik R. M. (1) wezwał S. W. do zapłaty kwoty 163.169,69 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, wynikającej z faktur VAT nr (...) z 19 sierpnia 2019 r., nr (...) z 2 września 2019 r., nr (...) z 12 września 2019 r. oraz nr (...) z 15 października 2019 r. - w terminie 7 dni.

Dowód: wezwanie do zapłaty z 28.11.2019 r. k. 59

2 grudnia 2019 r. K. P. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Usługi (...) wystawił S. W. kolejny rachunek - nr (...) - na kwotę 5.400 zł tytułem murowania kanałów wentylacyjnych przy ul. (...) w P. w budynku wielorodzinnym.

Dowód: rachunek nr (...) k. 131

Pismem z 9 grudnia 2019 r. S. W. – odpowiadając na wezwanie do zapłaty z 28 listopada 2019 r. – poinformował pełnomocnika R. M. (1), że niejednokrotnie wskazywał jego klientowi na prace rozbiórkowe i naprawcze po nieprawidłowo wybudowanych antresolach, kominach, ściankach działowych. Stwierdził, że R. M. (1) porzucił budowę i uciekł z niej pozostawiając ją niezakończoną. Wyjaśnił, że prace naprawcze przedłużają się, bo wychodzą na jaw nowe usterki prac wykonywanych przez pana M..

Dowód: pismo z 9.12.2019 r. k. 61

22 grudnia 2020 r. do Sądu Okręgowego w Szczecinie wpłynęła odpowiedź na pozew w sprawie VIII GC 536/20 (w sprawie niniejszej), którą złożył w imieniu pozwanego S. W. pełnomocnik radca prawny K. M..

W odpowiedzi na pozew wskazano że:

„ …pozwany składa powodowi oświadczenie o potrąceniu kwoty 163.169,69 zł, tj. całej kwoty dochodzonej pozwem wskazując, iż taką kwotę musiał wydatkować w celu usunięcia wad i usterek, których dopuścił się powód nieumiejętnie prowadząc prace budowlane, a dotyczące w szczególności przemurowania kominów, niewykonania podmurówek pod okna, niewłaściwego wykonania ścianek działowych oraz uzupełnienia fug, a także (w szczególności) w zakresie prac niezbędnych do rozebrania antresol wykonanych przez powoda oraz kosztów poniesionych na materiały, z których korzystał powód, wykonując antresole niezgodnie z projektem. Koniecznym jest zwrócenie uwagi, iż pozwany poniósł koszty robocizny udokumentowane fakturami wykonawców poprawiających prace wykonane przez powoda, ale także koszty materiałowe, które nabywał w ramach na potrzeby całego zadania inwestycyjnego – koszty te nie są wyodrębnione z tychże faktur – stąd koniecznym do ich określenia jest opinia biegłego w tym zakresie”.

Do odpowiedzi na pozew załączone zostało pismo datowane na 20 grudnia 2020 r. oraz zatytułowane „oświadczenie o potrąceniu” podpisane przez S. W., w którym S. W. wskazał, iż dokonuje w dniu dzisiejszym potrącenia należnego wynagrodzenia z kosztami usunięcia stwierdzonych wad i usterek, których pomimo wezwań powód nie usunął, gdzie kwota potrącenia wynosi 163.169,69 zł.

Dowód: odpowiedź na pozew z załącznikiem - pismem z 20.12.2020 r. k. 91 oraz 116

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się zasadne.

W sprawie niesporne było, że strony były związane dwiema umowami o roboty budowlane, które dotyczyły kompleksowego wykonania prac budowlanych „stanu zerowego tj. ze stropem” (umowa z 22 marca 2019 r.) oraz „kompleksowego wykonania stanu surowego budynku mieszkalnego wielorodzinnego” (umowa z 23 maja 2019 r.). Obie umowy dotyczyły budynku położonego w P. przy ul. (...).

Nie było między stronami sporu co do przebiegu procesu budowlanego, w szczególności co do tego, że pozwany S. W. był inwestorem, pozwany inwestor zatrudnił kierownika budowy J. K. (1) i inspektora nadzoru T. G., zlecone powodowi prace budowlane miały być wykonywane przy użyciu materiałów budowlanych dostarczanych przez pozwanego, a także przy pomocy dostarczanego przez niego sprzętu. Innymi słowy zakres prac wykonywanych przez powoda obejmował jedynie robociznę (powód nie był generalnym wykonawcą, zlecono mu jedynie wycinek robót budowlanych w zakresie robocizny).

Nie stanowiło kwestii spornej także to, że część wykonanych przez powoda prac budowlanych było niezgodnych z projektem budowlanym zgłoszonym Starostwu Powiatowemu w P. wraz z wnioskiem o uzyskanie pozwolenia na budowę (dotyczy to elementów architektonicznych wybudowanych w strukturze dachu – lukarn inaczej zwanych antresolami) oraz że w związku z niezgodnością wykonania robót budowlanych z zatwierdzonym projektem budowlanym – po przeprowadzeniu kontroli Powiatowego Inspektoratu Budowlanego w P. – zachodziła potrzeba rozbiórki prac wykonanych niezgodnie z pozwoleniem na budowę (lukarn), co też uczyniono, a następnie wykonano prace zgodnie z zatwierdzonym projektem. Powód nie kwestionował, że to nie on wykonywał prace rozbiórkowe oraz nie on wykonywał prace zmierzające do dostosowania budowy do projektu budowlanego.

Podstawą prawną roszczenia powoda jest art. 647 k.c., który stanowi: przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Żądaniem pozwu objęte jest wynagrodzenie za wykonane przez powoda prace budowlane, za które powód wystawił 4 faktury VAT o numerach: nr (...) z 19 sierpnia 2019 r., nr (...) z 2 września 2019 r., nr (...) z 12 września 2019 r. oraz nr (...) z 15 października 2019 r., o łącznej wartości 163.169,69 zł (taka też jest kwota żądania pozwu jak i kwota wierzytelności zgłoszonej przez pozwanego do potrącenia w odpowiedzi na pozew). Faktury były wystawiane przez powoda w oparciu o protokoły odbioru wykonanych robót, wystawiane i podpisywane przez zatrudnionego przez pozwanego kierownika budowy J. K. (1). Wszystkie roboty, za które powód wystawił faktury, zostały przez kierownika budowy odebrane, co więcej w protokołach odbiorów wskazywany był zakres jak również wartość tych robót.

Linia obrony pozwanego sprowadzała się do podniesienia w odpowiedzi na pozew zarzutu potrącenia, który połączony został z materialnoprawnym oświadczeniem o potrąceniu. Wcześniej (tj. przed złożeniem odpowiedzi na pozew w niniejszej sprawie) pozwany nie złożył wobec powoda żadnego oświadczenia o potrąceniu jakiejkolwiek wzajemnej wierzytelności związanej z budową budynku mieszkalnego wielorodzinnego położonego w P. przy ul. (...).

W istocie przyjąć więc trzeba, że między stronami nie ma sporu również co do powstania wierzytelności powoda objętych żądaniem pozwu. Skoro pozwany za jedyną swoją linię obrony przyjął zarzut potrącenia, to tym samym przyznał, że istnieje wierzytelność powoda dochodzona pozwem, w stosunku do której zarzut ten – połączony z materialnoprawnym oświadczeniem o potrąceniu – został zgłoszony.

Uzupełniająco wskazać należy w tym miejscu, że w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że uznanie długu (tzw. niewłaściwe) może polegać m.in. na złożeniu wierzycielowi oświadczenia o potrąceniu wierzytelności, obejmuje ono bowiem nie tylko oświadczenie woli o chęci dokonania umorzenia własnej wierzytelności, ale także oświadczenie wiedzy, że istnieje wierzytelność kontrahenta, z którą potrącenie może być dokonane [taki pogląd wyraził m.in. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 29 września 2020 r. w sprawie I AGa 7/20, powołując się na poglądy doktryny: M. P.-S., Komentarz do art. 123 k.c., pkt 33, Lex 2014, nr (...))].

Tym samym spór między stronami istnieje jedynie co do tego, czy wierzytelności powoda objęte żądaniem pozwu zostały zaspokojone na skutek złożonego przez pozwanego w odpowiedzi na pozew oświadczenia o potrąceniu, w wyniku którego wzajemne wierzytelności stron miałyby się umorzyć w całości (wierzytelności z powoda z czterech wymienionych wyżej faktur VAT, których suma wynosi 163.169,69 zł oraz wierzytelności pozwanego z trzech różnych tytułów, nie sprecyzowane przez pozwanego co do wysokości oraz niewymagalne w dacie złożenia oświadczenia o potrąceniu, których suma również wynosi 163.169,69 zł). Tak też należy rozumieć podniesiony przez pozwanego w odpowiedzi na pozew zarzut dotyczący kwestionowania wysokości wynagrodzenia powoda – jakkolwiek pozwany zakwestionował wysokość dochodzonego roszczenia, to zarzut ten dotyczył nie tyle zawyżenia przez powoda kwot wskazanych w fakturach, ile zaspokojenia należności wynikających z tych faktur w wyniku dokonanego przez pozwanego potrącenia.

Przed przystąpieniem do rozważań zmierzających do ustalenia, czy potrącenie dokonane przez pozwanego było skuteczne i tym samym czy doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności (art. 498 § 2 k.c.) dostrzec jeszcze trzeba, że o tym, iż pozwany nie kwestionował wykonania przez powoda prac objętych czterema załączonymi do pozwu fakturami VAT świadczy również analiza korespondencji przedprocesowej prowadzonej przez strony. Z korespondencji tej wynika, że pozwany wstrzymywał się z zapłatą należności z czterech objętych żądaniem pozwu faktur na rzecz powoda za uwagi na to, że w czasie jego nieobecności powód wykonał prace niezgodnie z projektem budowlanym (wybudował lukarny w strukturze dachu), tym samym pozwany poniósł dodatkowe koszty związane z usunięciem tych robót (wyburzeniem lukarn) oraz doprowadzeniem budowy do stanu zgodnego z projektem budowlanym.

Zasadność wystawienia faktur VAT o numerach (...) pozwany potwierdził w piśmie z 17 października 2019 r. [k. 54] – w piśmie tym pozwany poinformował powoda, że wypłata należności z tych faktur „została wstrzymana do czasu rozliczenia kosztów budowy przez innych wykonawców”.

Zasadność wystawienia wymienionych wyżej dwóch faktur VAT o numerach (...) oraz dodatkowo faktury o numerze (...) została potwierdzona przez pozwanego w piśmie z 31 października 2019 r. [k. 55] – w piśmie tym pozwany poinformował, że dopóki na budowie trwają prace naprawcze po nieprawidłowo wybudowanych przez powoda antresolach, dopóty nie jest możliwa wypłata powodowi należności z faktur VAT o numerach (...).

Z kolei w piśmie z 9 grudnia 2019 r. pozwany odniósł się do rozliczenia wszystkich czterech objętych żądaniem faktur VAT o numerach (...) wskazując, że rozliczenie to „na dzień dzisiejszy nie jest możliwe”. Uzasadniając swoje stanowisko pozwany powołał się na to, że przedłużają się prace naprawcze, w dalszym ciągu wychodzi na jaw szereg usterek popełnionych przez powoda, co w konsekwencji wstrzymuje pozwanego przed sprzedażą mieszkań oraz naraża go na olbrzymie straty finansowe, ponadto nie zostało zakończone rozliczenie kosztów rozbiórkowych i naprawczych przez innych wykonawców.

Z korespondencji przedprocesowej prowadzonej przez pozwanego wynika więc, że pozwany na etapie prowadzenia tej korespondencji nie kwestionował zasadności wystawienia przez powoda czterech objętych żądaniem pozwu faktur VAT (nie kwestionował, że powód wykonał prace objęte tymi fakturami i przyjęte przez kierownika budowy protokołami odbiorów), zapowiadał jednak, że rozliczenie faktur zostanie dokonane po kompleksowym rozliczeniu przez pozwanego poniesionych przez niego kosztów budowy. Tym samym pozwany niejako zapowiadał przyszłe potrącenie (rozliczenie przez kompensatę), które zostało ostatecznie dokonane w odpowiedzi na pozew złożonej w niniejszej sprawie.

W odpowiedzi na pozew (złożonej przez zawodowego pełnomocnika reprezentującego pozwanego) wskazany został całkiem nowy, niepodnoszony wcześniej w korespondencji przedprocesowej zarzut – zarzut nienależytego wykonania prac przez powoda. Zarzut ten – jak wskazano w odpowiedzi na pozew – opierał się na tym, że powód wybudował budynek niezgodnie z projektem budowlanym załączonym do pozwolenia na budowę. W konsekwencji pozwany obciążał powoda winą za niezgodność wybudowanego obiektu z projektem budowlanym. Co więcej w odpowiedzi na pozew pozwany wskazał, iż zaprzecza temu jakoby przedkładał powodowi inną dokumentację projektową aniżeli wskazana w załączniku do umowy, a więc dokumentację tożsamą z tą, która została przedłożona do wydania decyzji o pozwoleniu na budowę. Powód natomiast w toku całego procesu twierdził, że nie otrzymał nigdy projektu budowlanego będącego podstawą wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, otrzymywał natomiast od kierownika budowy rysunki, wg których prowadził roboty.

Wskazany wyżej zarzut pozwanego ten na tle ustalonych w niniejszej sprawie faktów jest całkowicie bezpodstawny.

Odnosząc się do dokumentacji projektowej stanowiącej podstawę wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, która wg pozwanego miałaby być doręczona powodowi na etapie wykonywania umowy wskazać trzeba, że twierdzeń przedstawionych w tym zakresie w odpowiedzi na pozew pozwany S. W. nie potwierdził na rozprawie, na pytanie czy powód otrzymał projekt budowlany będący podstawą wydania decyzji o pozwoleniu na budowę pozwany odpowiedział bowiem: „ja nie widzę, aby wydano mu dokumentację złożoną do pozwolenia na budowę”. Tym samym pozwany przyznał, że dokumentacja ta nie została powodowi wydana. Zarazem jednak pozwany twierdził, że powód był doskonale rozeznany w kwestii tego, co ma budować, ponieważ wielokrotnie bywał u pozwanego w biurze.

Z kolei powód w toku całego procesu konsekwentnie podtrzymywał, że nigdy nie wydano mu dokumentacji będącej podstawą wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, otrzymywał natomiast od kierownika budowy rysunki, wg których prowadził roboty.

Jak już wspomniano w sprawie nie ma sporu co do tego, że wybudowany przez powoda w stanie surowym budynek (który po części powstał w czasie nieobecności pozwanego spowodowanej chorobą i pobytem w szpitalu) odbiega od projektu budowlanego, co zresztą było przyczyną kontroli przeprowadzonej przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w P. na skutek skargi mieszkańców sąsiedniej ulicy. Tym samym rację ma pozwany, że powód wybudował budynek niezgodny z projektem budowlanym, uczynił to jednak pod kierownictwem zatrudnionego przez pozwanego kierownika budowy J. K. (1). Podkreślenia wymaga, że kierownik budowy – działając z ramienia inwestora – dokonywał odbiorów wszystkich robót powoda, faktury VAT powód wystawiał właśnie w oparciu o protokoły odbiorów sporządzane przez kierownika budowy.

Odnosząc się do wskazanego wyżej zarzutu odpowiedzi na pozew przypomnieć trzeba, że powód nie był generalnym wykonawcą, umowa łącząca powoda i pozwanego dotyczyła wyłącznie robocizny w zakresie robót murarskich obejmujących kompleksowe wykonanie stanu surowego budynku mieszkalnego (pozwany jako inwestor zgodnie z umową miał zapewnić dostarczenie i rozładunek materiałów budowlanych, dźwig oraz sprzęt do podania materiałów budowlanych, szalunki do wykonania stropu żelbetowego oraz inne niezbędne materiały do jego wykonania, a także możliwość korzystania ze źródeł energii elektrycznej i wody, kompleksową obsługę geodezyjną oraz kontenery na wywóz odpadów budowlanych).

Powód wykonywał zatem prace budowlane (w zakresie robocizny, z materiałów dostarczonych przez pozwanego), ale budową kierował zatrudniony przez pozwanego inwestora kierownik budowy J. K. (1). Na budowie ustanowiony był również inspektor nadzoru T. G., również zatrudniony przez pozwanego.

W tym miejscu zwrócić należy uwagę na art. 22 pkt 3 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (dalej Pr.bud.), zgodnie z którym do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Z kolei obowiązki inspektora nadzoru wymienia art. 25 Pr.bud., który w pkt 1 wskazuje, że do podstawowych obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego należy: „reprezentowanie inwestora na budowie przez sprawowanie kontroli zgodności jej realizacji z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej”.

Zaznaczenia wymaga raz jeszcze, że prace były wykonywane przez powoda pod kierownictwem kierownika budowy J. K. (1), z kolei kontrola zgodności realizacji budowy jako zgodnej z projektem i pozwoleniem na budowę należała do obowiązków inspektora nadzoru T. G.. Powód nie był nawet zobowiązany do tego, aby dokonywać wpisów w dzienniku budowy (z wyjątkiem zgłoszenia gotowości odbioru końcowego), wpisy takie dokonywał natomiast kierownik budowy oraz inspektor nadzoru, obaj zatrudnieni przez pozwanego inwestora. To kierownik budowy odpowiada za stan budowy, a w szczególności za postęp robót, jaki miał miejsce w czasie choroby pozwanego i jego pobytu w szpitalu, zaś inspektor nadzoru odpowiada za zgodność realizacji budowy z projektem i pozwoleniem na budowę.

Zarazem wiarygodne są twierdzenia powoda co do tego, że wykonywał prace wg rysunków i wskazań przedstawianych mu przez kierownika budowy, co dotyczyło m.in. wybudowania lukarn (antresol). Sporne lukarny stanowią w istocie elementy wybudowane w strukturze dachu, w lukarnach znajdowała się powierzchnia mieszkalna, przez co mieszkania na trzecim piętrze, które zgodnie z projektem miały być mieszkaniami jednopoziomowymi poprzez dodanie lukarn stały się mieszkaniami dwupoziomowymi i jednocześnie budynek zyskał dodatkową czwartą kondygnację. Jak już wspomniano pozwany na rozprawie unikał bezpośredniej odpowiedzi na pytanie czy powód otrzymał projekt budowlany, załączony do wniosku o pozwolenie na budowę. Pozwany na rozprawie ostatecznie wycofał się ze stanowczych twierdzeń co do tego, że powód miałby otrzymać projekt budowlany załączony do wniosku o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę, przyznając – choć nie wprost – że projektu budowlanego powodowi nie wydano.

Istotne jest również, iż w toku procesu ustalono, że w czasie trwania budowy wywieszony został baner reklamujący mieszkania w nowobudowanym budynku. Na banerze tym umieszczono rysunek budynku, który w strukturze dachu posiada lukarny z powierzchnią mieszkalną tworzące czwartą kondygnację (k. 213). Baner zawiera również adres strony internetowej pozwanego inwestora. Zauważyć należy, że baner ten wywieszony był w miejscu powszechnie dostępnym (był to baner reklamowy), tym samym pozwany jako inwestor musiał wiedzieć jaki budynek będzie realizowany (można domniemywać, że pozwany wywieszając baner wiedział o tym, że obiekt będzie budowany jako budynek posiadający lukarny tworzące czwartą kondygnację). Z drugiej strony powód jako wykonawca prac w zakresie robocizny wg rysunków i wskazań przedstawianych mu przez kierownika budowy nie miał żadnych podstaw aby powziąć podejrzenie czy wątpliwość co do tego, czy zalecenia kierownika budowy są zgodne z projektem budowlanym będącym podstawą wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, lukarny z powierzchnią mieszkalną tworzące czwartą kondygnację – które powód budował pod kierownictwem J. K. (1) – widniały bowiem na powszechnie dostępnym banerze reklamowym, na którym zamieszczono również adres strony internetowej pozwanego.

Wiarygodne są więc twierdzenia powoda co do tego, że wykonywał prace wg rysunków i wskazań przedstawianych mu przez kierownika budowy, co dotyczyło m.in. wybudowania lukarn (antresol).

Mając na uwadze powyższe przyjąć trzeba, że wprawdzie prawdą jest, iż powód wybudował budynek w stanie surowym razem z lukarnami tworzącymi czwartą kondygnację, powód nie ponosi jednakże żadnej winy w tym, że umowa została przez niego wykonana w sposób niezgodny z projektem budowlanym. Winę taką ponoszą natomiast kierownik budowy J. K. (1) oraz inspektor nadzoru T. G. (co zostało zresztą potwierdzone poprzez ukaranie ich obu mandatem podczas kontroli przeprowadzonej przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w P.). Raz jeszcze podkreślić trzeba, że zgodnie z ustawą Prawo budowlane to kierownik budowy J. K. (1) miał obowiązek kierowania budową, zaś inspektor nadzoru T. G. miał obowiązek kontrolować budowę pod kątem zgodności jej realizacji z projektem i pozwoleniem na budowę. Powód wykonywał umowę (tylko w zakresie robocizny) pod kierownictwem J. K. (1) i bez uwag ze strony inspektora nadzoru T. G., zarazem miał podstawy domniemywać, że polecenia nakazujące mu wybudowanie lukarn, zgodne z powszechnie dostępnym banerem reklamowym, odpowiadają zatwierdzonemu projektowi budowlanemu.

Tym samym po stronie pozwanego nie powstało żadne roszczenie odszkodowawcze wobec powoda znajdujące oparcie w art. 471 k.c., nie można bowiem powodowi zarzucić, że nienależycie wykonywał umowę. Powyższe stwierdzenie generuje dalej idący wniosek, że nie powstała żadna wierzytelność pozwanego związana z nienależytym wykonywaniem umowy przez powoda, która mogłaby być przedstawiona do potrącenia, co czyni potrącenie pozwanego już tylko z tej przyczyny nieskutecznym (niezalenie od przyczyn wskazanych niżej).

Dalsze rozważania, odnoszące się do złożonego przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu, należy poprzedzić uwagą natury ogólnej co do tego, że instytucja potrącenia została uregulowana w art. 498 i nast. k.c. i tak zgodnie z art. 498 § 1 i 2 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym; wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Sposób dokonania potrącenia uregulowany został w art. 499 k.c. stanowiącym, że potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

W doktrynie wskazuje się na tle art. 498 k.c., że potrącenie może być skutecznie dokonane, jeżeli łącznie spełnione są następujące przesłanki: wierzytelności muszą być wzajemne, co oznacza, że każda ze stron jest wierzycielem drugiej i jednocześnie jej dłużnikiem, muszą być jednorodzajowe, a nadto wierzytelność strony korzystającej z potrącenia ma być wymagalna i zaskarżalna [por. Z. w: red. G., M., Kodeks cywilny. Komentarz, W. 2021, art. 498 k.c.].

Skoro w rozpoznawanej sprawie nie powstała po stronie pozwanego żadna wierzytelność związana z nienależytym wykonywaniem umowy przez powoda (powód nie ponosi bowiem winy za to, iż budynek został wybudowany z lukarnami, tj. niezgodnie z projektem budowlanym, winę za to ponoszą natomiast kierownik budowy i inspektor nadzoru), to potrącenie nie mogło być skuteczne z uwagi na brak przeciwstawnych wierzytelności po stronie pozwanego.

Niezależnie od tego zarzut potrącenia wierzytelności pozwanego z wierzytelnościami powoda dochodzonymi dochodzonym pozwem okazał się nieskuteczny także z dwóch innych przyczyn.

Po pierwsze mieć trzeba na względzie, że skoro stosownie do 499 k.c. potrącenia dokonuje się przez złożenie oświadczenia drugiej stronie, to treść oświadczenia o potrąceniu powinna wyrażać wolę potrącenia zindywidualizowanej wierzytelności potrącającego, a także konkretyzować jej zakres przedstawiany do potrącenia oraz wskazywać przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości oraz dowody w celu ich wykazania [por. uzasadnienie uchwały (7) SN z 19.10.2007 r. w sprawie III CZP 58/07, OSNC z 2008 r. Nr 5, poz. 44, s. 32]. Nie jest tym samym wystarczające i skuteczne ogólne powołanie się na zamiar kompensaty wzajemnych wierzytelności. Gdy z kolei potrącający ma kilka wierzytelności potrącalnych z wierzytelnością drugiej strony (jak ma to miejsce w niniejszej sprawie), powinien w swym oświadczeniu wskazać, których z nich potrącenie ma dotyczyć i ewentualnie w jakiej części. W przeciwnym razie jego oświadczenie będzie bezskuteczne z powodu niedostatecznego wyrażenia zamiaru wywołania skutków prawnych (art. 60 k.c.) [por. R. M. w: red. O., Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2021, art. 499 k.c.]. Możliwość konwalidowania oświadczenia o potrąceniu, jako jednostronnej czynności prawnej, jest z kolei wyłączona [por. uzasadnienie wyroku SN z 21.06.2012 r. w sprawie III CSK 317/11, L.].

W rozpoznawanej sprawie pozwany złożył oświadczenie o potrąceniu w odpowiedzi na pozew, podnosząc zarazem procesowy zarzut potrącenia kwoty 163.169,69 zł (takiej samej jak suma wierzytelności powoda dochodzonych pozwem). Jak wynika z treści oświadczenia o potrąceniu pozwany przedstawił do potrącenia swoje wierzytelności na łączną kwotę 163.169,69 zł obejmujące odszkodowanie z następujących tytułów:

1)  wydatki, które pozwany poniósł w celu wykonania prac niezbędnych do rozebrania antresol (lukarn) wykonanych przez powoda,

2)  kwota, którą pozwany zapłacił za materiały budowlane dostarczone powodowi, z których powód wybudował antresole (lukarny) niezgodnie z projektem (dotyczy tych materiałów kupionych przez pozwanego, z których powód wybudował elementy budynku ostatecznie rozebrane jako niezgodne z projektem),

3)  wydatki, które pozwany poniósł w celu usunięcia wad i usterek, których dopuścił się powód nieumiejętnie prowadząc prace budowlane, a dotyczące w szczególności przemurowania kominów, niewykonania podmurówek pod okna, niewłaściwego wykonania ścianek działowych oraz uzupełnienia fug (należy w tym miejscu zauważyć, że wszystkie faktury objęte żądaniem pozwu zostały wystawione za prace odebrane przez kierownika budowy jako prawidłowo wykonane, kierownik budowy odebrał m.in. wykonane przez powoda kominy i ścianki działowe mimo tego, że były wykonane niezgodnie projektem budowlanym).

Oceniając skuteczność oświadczenia o potrąceniu podkreślenia wymaga, że pozwany przedstawia do potrącenia trzy wierzytelności z różnych tytułów, ale żadnej z tych wierzytelności nie określa co do wysokości, wskazując jedynie, że łącznie ich suma wyraża się taką kwotą, jakiej powód żąda w pozwie. Pozwany zdaje się przy tym stać na stanowisku, że to Sąd winien określić, jaka jest wysokość poszczególnych wierzytelności przysługujących mu wobec powoda. Pozwany nie przedłożył chociażby choćby prywatnej opinii rzeczoznawcy z przyporządkowaniem konkretnych kwot do konkretnych szkód, której poprawność Sąd mógłby zweryfikować w toku postępowania (korzystając z dowodu z opinii biegłego sądowego). Tymczasem to na pozwanym spoczywał ciężar skonkretyzowania i wykazania, że przysługują mu wskazywane przez niego wierzytelności wobec powoda. Pozwany tego jednak nie uczynił, żadna z kliku wierzytelności przedstawionych do potrącenia nie została skonkretyzowana w znaczeniu opisanym powyżej [wyjaśnionym w uzasadnieniu uchwały (7) SN z 19.10.2007 r. w sprawie III CZP 58/07], w szczególności co do żadnej z tych wierzytelności nie skonkretyzowano jej wysokości oraz nie podano przesłanek jej wymagalności. Zamiast tego pozwany powołał dowód z opinii biegłego wskazując, że dopiero po przeprowadzeniu tego dowodu będzie w stanie określić wysokość poszczególnych wierzytelności przedstawionych do potrącenia. Taka kolejność czynności procesowych jest jednak sprzeczna z jedną z naczelnych zasad obowiązujących w procesie – zasadą kontradyktoryjności. Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, stosownie zaś do art. 232 k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę. Przepisy te stanowią wyraz obowiązującej w procesie cywilnym zasady kontradyktoryjności, zgodnie z którą trzon materiału procesowego i podstawę rozstrzygnięcia stanowią twierdzenia i dowody przedstawione przez strony. Zarówno art. 6 k.c. jak i art. 232 k.p.c. nakazują rozstrzygnąć sprawę na niekorzyść osoby opierającej swoje powództwo lub obronę na twierdzeniu o istnieniu jakiegoś faktu prawnego, jeżeli fakt ten nie został udowodniony. Dlatego też w pierwszej kolejności strona wytaczająca powództwo bądź podejmująca obronę ma obowiązek przedstawienia twierdzeń, na których opiera swoje stanowisko procesowe, a dopiero po przedstawieniu tych twierdzeń – o ile są one sporne – obowiązek ich udowodnienia. Nie jest dopuszczalna sytuacja odwrotna, to jest taka, w której strona najpierw powołuje dowód z opinii biegłego w celu wykazania, że wierzytelność w określonej wysokości istnieje, a dopiero później deklaruje, że przedstawi twierdzenia precyzujące tą wierzytelność co do wysokości.

W tej sytuacji złożone przez pozwanego w niniejszym procesie oświadczenie o potrąceniu nie mogło wywołać skutku prawnego, ponieważ pozwany nie skonkretyzował trzech wierzytelności przedstawionych do potrącenia, tj. nie przedstawił możliwych do weryfikacji twierdzeń o ich istnieniu i wysokości.

Po drugie, wierzytelności przedstawione przez pozwanego do potrącenia obejmujące odszkodowanie związane z nienależytym wykonaniem umowy przez powoda (abstrahując od tego, że wierzytelności te nie zostały skonkretyzowane jak również nie zostały wykazane co do zasady i co do wysokości), nie spełniają wymaganej przez art. 498 § 1 k.c. przesłanki wymagalności. Wskazany jako przesłanka potrącenia stan wymagalności wierzytelności aktywnej oznacza, że konieczne jest, aby upłynął już termin spełnienia świadczenia, a zatem wierzytelność była wymagalna w rozumieniu art. 455 k.c. [por. uzasadnienie postanowienia SN z 12.02.2019 r. w sprawie II CSK 413/18, L.]. Przez wymagalność wierzytelności rozumie się zatem stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności, a dłużnik jest obowiązany spełnić świadczenie [por. uzasadnienie wyroku SN z 18.01.2008 r. w sprawie V CSK 367/07, L.], przy czym oświadczenie o potrąceniu nie zastępuje ani nie zawiera w sobie wezwania dłużnika do zapłaty w odniesieniu do zobowiązań bezterminowych, tj. uregulowanych w art. 455 k.c. [por. uzasadnienie wyroku SN z 16.12.2015 r. w sprawie IV CSK 141/15, L.].

Za takie bezterminowe zobowiązanie bezterminowe przyjmuje się m.in. obowiązek zapłaty odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy. W przypadku potrącenia wierzytelności z tego tytułu co do zasady konieczne jest zatem uprzednie (przed złożeniem oświadczenia o potrąceniu) wezwanie dłużnika do zapłaty, bowiem zobowiązanie do zapłaty odszkodowania co do zasady ma charakter bezterminowy w rozumieniu art. 455 k.c.

W rozpoznawanej sprawie wymóg ten nie został spełniony. Tym samym oświadczenie o potrąceniu nie mogło wywołać skutku umorzenia wzajemnych wierzytelności, a więc pozostaje bezskuteczne.

Na tych podstawach podniesiony przez pozwanego zarzut potrącenia należy uznać za nieuzasadniony, pozwany bowiem przede wszystkim nie wykazał istnienia wierzytelności zgłoszonych do potrącenia (znajdujących podstawę prawną w art. 471 k.c.), ponadto nie złożył skutecznego oświadczenia o potrąceniu w rozumieniu art. 499 k.c., które dotyczyłoby skonkretyzowanych co do zasady i wysokości wierzytelności, wreszcie przedstawione przez niego do potrącenia wierzytelności były niewymagalne.

W tym stanie rzeczy powództwo należało uznać za uzasadnione co do całej objętej żądaniem pozwu kwoty głównej.

O odsetkach orzeczono stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, który stanowi, że w transakcjach handlowych – z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny – wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki: 1) wierzyciel spełnił swoje świadczenie; 2) wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie. W umowie łączącej strony niniejszej sprawy wskazano z kolei, że faktury wystawione przez wykonawcę płatne będą przelewem na rachunek bankowy wykonawcy w terminie 7 dni od doręczenia.

Wskazane w pozwie daty naliczania odsetek od poszczególnych kwot wynoszą odpowiednio:

-

od 83.407,06 zł od 28 sierpnia 2019 r. (data doręczenia faktury – 20 sierpnia 2019 r.)

-

od 32.742,47 zł od 12 września 2019 r. (data doręczenia faktury – 4 września 2019 r.,

-

od 22.233,67 zł od 2 października 2019 r. (data doręczenia faktury – 24 września 2019 r.,

-

od 24.786,49 zł od 25 października 2019 r. (data doręczenia faktury – 17 października 2019r.).

Powód dochodził odsetek od dnia następnego po dniu wymagalności, odsetki zostały więc zasądzone zgodnie z żądaniem pozwu.

Ustalając stan faktyczny Sąd opierał się przede wszystkim na przedstawionych przez strony dowodach pisemnych w postaci odpisów i kserokopii dokumentów, w tym dokumentów przedstawionych przez Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w P. (złożone zostały całe akta z kontroli budowy prowadzonej przez pozwanego inwestora) oraz na dowodzie w postaci projektu budowlanego, który był podstawą do wydania decyzji o pozwoleniu na budowę.

Część faktów składających się na stan faktyczny niniejszej sprawy była między stronami niesporna. Po części były to fakty przytoczone przez obie strony na rozprawie w ramach wyjaśnień składanych w trybie art. 212 § 1 k.p.c., którym strona przeciwna – obecna na rozprawie – nie zaprzeczyła (art. 230 k.p.c.) .

Nie było podstaw do przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa i kosztorysowania, powołanego przez pozwanego w odpowiedzi na pozew. Brak potrzeby przeprowadzenia tego dowodu (jak również dowodu z powołanych przez pozwanego w odpowiedzi na pozew świadków i stron) wynika przede wszystkim stąd, że oświadczenie pozwanego o potrąceniu – z przyczyn opisanych powyżej – i tak nie mogło wywołać oczekiwanego przez pozwanego skutku w postaci umorzenia wzajemnych wierzytelności. Tym samym przeprowadzenie dowodów powołanych w odpowiedzi na pozew przyczyniłoby się jedynie do zbędnego przedłużania procesu oraz zwiększenia jego kosztów.

Zauważyć też trzeba, że dowód z opinii biegłego został powołany przez pozwanego w pierwszej kolejności w celu ustalenia, że wykonanie przez powoda antresol było niezgodne z projektem budowlanym oraz że zasadnym było podjęcie przez pozwanego decyzji o ich rozebraniu, fakty te nie są jednak kwestionowane przez powoda, tym samym dowód ten nie był potrzebny. Ponadto biegły miałby oszacować koszt materiałów wykorzystanych przez powoda (których zakupu dokonał pozwany) do wykonania antresol niezgodnych z projektem oraz usunięcia wad usterek przez pozwanego, przy czym pozwany przyznał (na stronie 5 odpowiedzi na pozew), że koszty robocizny wykonawców usuwających usterki oraz koszty materiałów nie są wyodrębnione z faktur, stąd też konieczna jest opinia biegłego w celu ich oszacowania. Jak już wyżej wyjaśniono obowiązkiem strony jest przede wszystkim przedstawianie twierdzeń, a w dalszej kolejności dowodów na ich poparcie. Pozwany nie przedstawił twierdzeń co do wysokości swojej szkody z tych tytułów, niedopuszczalne było więc przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w celu „wyręczenia” pozwanego w tym zakresie.

Wobec pominięcia dowodów powołanych przez pozwanego nie było również potrzeby przeprowadzania dowodów z zeznań świadków powołanych przez powoda w odpowiedzi na stanowisko pozwanego wyrażone w odpowiedzi na pozew.

Dowody te zostały pominięte postanowieniem wydanym na rozprawie 9 grudnia 2021 r.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 13.576 zł, w tym 8.159 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, 17 zł jako zwrot opłaty skarbowej od pełnomocnictwa procesowego, 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (w oparciu o § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie).