Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

10 marca 2020 roku

Sąd Rejonowy / Okręgowy w Rybniku V Wydział

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sonia Lasota-Zawisza

Sędziowie

Ławnicy: Teresa Pieczka, Aniela Mainka

Protokolant: Tomasz Kałuża-Herok

przy udziale ./.

po rozpoznaniu 18 lutego 2020 roku w Rybniku

sprawy z powództwa H. K.

przeciwko Gminie Ś. oraz Gminnemu Ośrodkowi (...) w Ś.

o odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę

1.  zasądza od pozwanego Gminnego Ośrodka (...) w Ś. na rzecz powódki H. K. kwotę 17.969,43 zł (siedemnaście tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt dziewięć złotych 43/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 9 lipca 2019 roku;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  wyrokowi w pkt 1 co do kwoty 5.989,81 zł (pięć tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt dziewięć złotych 81/100) nadaje rygor natychmiastowej wykonalności;

4.  zasądza od pozwanego Gminnego Ośrodka (...) w Ś. na rzecz powódki kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

5.  nakazuje pobranie od pozwanego Gminnego Ośrodka (...) w Ś. na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Rybniku) kwoty 899 zł (osiemset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych) tytułem zwrotu kosztów sądowych;

6.  oddala powództwo przeciwko Gminie Ś.;

7.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej Gminy Ś. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Sonia Lasota-Zawisza

Teresa Pieczka Aniela Mainka

Sygn. akt V P 8/19

UZASADNIENIE

10 stycznia 2019 roku powódka H. K. wniosła przeciwko Gminie Ś. pozew o zasądzenie na jej rzecz kwoty 18 000 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od stycznia 2019 roku oraz o zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazała, iż zarządzeniem z 31 grudnia 2003 roku została powołana na stanowisko dyrektora Gminnego Ośrodka (...) w Ś.. Zaznaczyła, iż następnie zarządzeniem z 20 grudnia 2018 roku została odwołana z ww. stanowiska z dniem 31 grudnia 2018 roku, a jako przyczynę odwołania podano, że stosunek pracy miał charakter terminowy z mocy przepisów prawa, a w szczególności w oparciu o art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 31.08.2011r. o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustaw. Powódka podkreśliła, iż art. 8 ust. 4 ww. ustawy nie ma zastosowania m.in. do dyrektorów domów kultury do których zalicza się jednostka przez nią kierowana. Powódka wskazała, iż w przypadku przyjęcia, że nie dotyczy jej powyższe wyłączenie, to od 1 stycznia 2015 roku stosunek pracy nawiązał się na maksymalny ustawowo okres 7 lat. Powódka zaznaczyła, iż 31 grudnia 2014 roku minął 3-letni okres przejściowy – termin zagwarantowany na podjęcie przez pracodawcę decyzji co do dalszego zatrudnienia dotychczasowych dyrektorów. Powódka zwróciła również uwagę, iż występują dwa warianty dla istnienia stosunku pracy tj. stosunek pracy trwał po 31 grudnia 2014 roku w oparciu o powołanie, mimo braku pisemnego aktu powołania lub stosunek pracy nawiązał się po 31 grudnia 2014 roku jako istniejący w oparciu o dorozumianą treść umowy o pracę. Powódka dodała, że była Radną Powiatu, a pozwany wbrew przepisom nie uzyskał zgody Rady Powiatu na rozwiązanie z nią stosunku pracy.

vide: 3-7

W odpowiedzi na pozew Gmina Ś. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwana na wstępie podniosła brak legitymacji biernej i wskazała, że pracodawcą powódki jest Gminny Ośrodek (...) w Ś., a nie Gmina Ś.. Niezależnie od powyższego podkreśliła, iż powołanie powódki na dotychczasowe stanowisko nastąpiło per facta concludentia tj. od 1 stycznia 2012 roku dotychczasowa umowa o pracę uległa przekształceniu w terminowy stosunek prawny, który rozwiązał się z dniem 31 grudnia 2018 roku. Pozwana dodała, iż w przypadku podzielenia argumentacji powódki, z dniem 1 stycznia 2015 roku przestała ona pełnić funkcję dyrektora instytucji kultury z mocy prawa, co podkreśla in fine art. 8 ust. 4 zd. ostatnie ustawy nowelizacyjnej. Nadto pozwana zaznaczyła, iż Gminny Ośrodek (...) w Ś. prowadzi działalność w sferze kultury i rekreacji, a wyłączenie, o którym mowa w art. 8 ust. 6 ustawy nowelizacyjnej nie dotyczy działalności zespolonej prowadzonej jednocześnie w sferze kultury, sportu i rekreacji. Pozwana wskazała również, iż nie neguje faktu, iż w dacie 31 grudnia 2018 roku powódka posiadała status radnej, jednakże wynikająca z tego faktu szczególna ochrona zatrudnienia nie miała zastosowania, gdyż stosunek pracy rozwiązał się z mocy prawa. Dodatkowo, pozwana wskazała, że przed rozwiązaniem stosunku pracy, powódka złożyła w organie rentowym wniosek o emeryturę, a zatem fakt ten należy poczytywać jako oznaczający akceptację przez powódkę okoliczności zakończenia jej powołania.

vide: k.26-28

W piśmie z 28 marca 2019 roku powódka wskazała, iż zarządzenie wójta z 20 grudnia 2018 roku było czynnością odwołującą, a nie stwierdzającą wygaśnięcie terminowego stosunku pracy. Wobec tego, zdaniem powódki na mocy art. 49 k.p. w zw. z art. 69 k.p. przysługuje jej odszkodowanie bądź wynagrodzenie, o którym mowa w art. 70 § 2 k.p.

vide: 36-38

Na rozprawie 25 czerwca 2019 roku powódka sprecyzowała żądanie w ten sposób, iż domaga się odsetek od 2 stycznia 2019 roku. Nadto, powódka oświadczyła, iż podtrzymuje stanowisko zawarte w piśmie w z 28 marca 2019 roku.

vide: k.61

Postanowieniem z 25 czerwca 2019 roku na podstawie art. 194 § 1 k.p.c. w związku z wnioskiem powódki wezwano do udziału w sprawie po stronie pozwanej Gminny Ośrodek (...) w Ś..

vide: k.62

W odpowiedzi na pozew Gminny Ośrodek (...) w Ś. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powódka w oczywisty sposób uchybiła terminowi do złożenia powództwa. Pozwany wskazał, iż zgodnie z zarządzeniem wójta z 20 grudnia 2018 roku odwołanie powódki przewidywało skutek w postaci ustania stosunku pracy z dniem 31 grudnia 2018 roku. Pozwany podkreślił, iż uzyskał status pozwanego z dniem 8 lipca 2019 roku na skutek powzięcia wiadomości o postanowieniu tut. Sądu z 25 czerwca 2019 roku. Wobec tego, zdaniem pozwanego trudno jest znaleźć zrozumienie dla tak znacznego przekroczenia terminu do wytoczenia powództwa. W pozostałym zakresie, pozwany podtrzymał twierdzenia zawarte w odpowiedzi na pozew Gminy Ś..

vide: k.66-71

Sąd ustalił co następuje:

1 czerwca 2001 roku powódka H. K. zawarła z Zarządem Gminy Ś. reprezentowanym przez Wójta Gminy A. M. umowę o pracę na czas nieokreślony na mocy, której objęła stanowisko podinspektora ds. kultury. Następnie, zgodnie z treścią § 1 Zarządzenia nr (...) Wójta Gminy Ś. z dnia 31 grudnia 2003 roku powódka z dniem 2004 roku została powołana na stanowisko dyrektora Gminnego Ośrodka (...) (dalej (...)) w Ś..

Dowód: akta osobowe powódki: umowa o pracę z 1.06.2001r., zarządzenie nr (...) Wójta Gminy Ś. z 31.12 2003r., świadectwo pracy

Średnie miesięczne wynagrodzenie powódki obliczone jako ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy wynosiło 5 989,81 zł brutto.

Dowód: wyliczenie średniego miesięcznego wynagrodzenia k.72

Zgodnie z § 1 Statutu Gminnego Ośrodka (...) w Ś. stanowiącym załącznik nr 1 do Uchwały nr (...) Rady Gminy Ś. z dnia 29.12.2003r. Gminny Ośrodek (...) w Ś. ( (...)) został utworzony na mocy uchwały Rady Gminy Ś. nr (...) z dnia 30.01.2001r. i działa na podstawie ustawy z dnia 25 października 1991r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Z kolei zgodnie z § 2 Gminny Ośrodek (...) w Ś. jest samorządową instytucją kultury podlegającą wpisowi do rejestru instytucji kultury i w związku z tym posiada osobowość prawną. W myśl § 6 zadania Gminnego Ośrodka (...) obejmują w szczególności: stwarzanie możliwości uczestnictwa mieszkańców w kulturze profesjonalnej i amatorskiej, organizowanie różnych form kulturalnego ruchu amatorskiego i tworzenie kół zainteresowań, stwarzanie warunków do wypoczynku i rekreacji mieszkańców wsi, krzewienie kultury fizycznej wśród dzieci, młodzieży i dorosłych, organizowanie różnych form nabywania wiedzy i umiejętności, prowadzenie działalności gospodarczej na zasadach określonych odrębnymi przepisami w celu wspomagania działalności merytorycznej uzyskanymi w ten sposób środkami finansowymi. § 8 zd. 2 stanowi, iż dyrektor (...) jest zatrudniany i zwalniany przez Wójta Gminy.

Dowód: uchwała nr (...) Rady Gminy Ś. z 29.12.2003r.k.10, Statut Gminnego Ośrodka (...) w Ś. k.11-12, wydruk z rejestru instytucji kultury Gminy Ś. k.31-35

20 grudnia 2018 roku Wójt Gminy Ś. wydał zarządzenie nr (...), zgodnie z którym na podstawie art. 30 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym, art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, art. 70 § 1 Kodeksu pracy oraz na podstawie art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 31 sierpnia 2011 roku o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustaw odwołał powódkę ze stanowiska Dyrektora Gminnego Ośrodka (...) w Ś. z dniem 31 grudnia 2018 roku. W uzasadnieniu wskazano, iż 31 grudnia 2011 roku (dzień wejścia w życie art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 31.08.2011r. o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustawy) ustał dotychczasowy stosunek pracy powódki. Następnie, z dniem 1 stycznia 2012 roku nawiązał się w sposób dorozumiany nowy stosunek pracy tj. na podstawie powołania z maksymalnym okresem trwałości stosunku pracy wynoszącym 7 lat, który upłynął 31 grudnia 2018 roku. W uzasadnieniu wskazano również, że z analizy przebiegu dotychczasowego zatrudnienia powódki wynikało, że wolą stron było, aby powódka świadczyła pracę na rzecz dotychczasowego pracodawcy także po dniu 31 grudnia 2011 roku z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Powyższe miało wynikać m.in. z tego, że powódka stawiała się w pracy zgodnie z przyjętym porządkiem pracy, realizowała obowiązki służbowe oraz korzystała z delegacji służbowych.

Po 1 stycznia 2012 roku powódka nie otrzymała od Wójta Gminy w Ś. na piśmie ani ustnie powołania na czas określony. Po wejściu w życie przepisów nowelizujących, nie został przeprowadzony konkurs na stanowisko dyrektora (...) w Ś.. Na konferencjach ogólnopolskich powódka była informowana, że nie dotyczy jej treść art. 8 ust. 4 ustawy nowelizacyjnej.

W dniu wydania zarządzenia 20 grudnia 2019 powódka posiadała status radnej powiatu.

Dowód: akta osobowe powódki: zarządzenie nr (...) Wójta Gminy Ś. z dnia 20.12.2018r. z uzasadnieniem, przesłuchanie powódki k. 89v.-90v., przesłuchanie w imieniu pozwanej Gminy Ś. Wójta T. P. k. 90v.-91v.

Decyzją z 18 stycznia 2019 roku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w R., znak (...), po rozpatrzeniu wniosku H. K. z 27 grudnia 2018 roku przyznał jej emeryturę od 1 grudnia 2018 roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek oraz podjął wypłatę świadczenia od 1 stycznia 2019 roku tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku o wypłatę emerytury.

Przed wydaniem przez Wójta Gminy Ś. zarządzenia z 20 grudnia 2018 roku powódka nie wyrażała chęci skorzystania z uprawnień emerytalnych.

Dowód: akta organu rentowego: wniosek powódki o emeryturę, decyzja ZUS z 18.01.2019r., przesłuchanie powódki

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci w/w dokumentów, których prawdziwości strony nie kwestionowały, a także w oparciu o dowód z przesłuchania stron, które wraz z pozostałymi dowodami tworzyły spójny i logiczny obraz przedstawiający stan faktyczny sprawy. Jednocześnie Sąd nie podzielił interpretacji przepisów ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej dokonanej przez wójta Gminy Ś..

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w znacznej części.

W pierwszej kolejności Sąd zwraca uwagę, iż legitymacja procesowa bierna oznacza wynikające z przepisów prawa materialnego bądź prawa procesowego uprawnienia do uczestniczenia w konkretnym postępowaniu cywilnym w charakterze pozwanego lub do dokonania określonej czynności procesowej.

W myśl art. 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. Z kolei zgodnie z treścią art. 3 ¹§ 1 ww. ustawy za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba.

Regulacja z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym stanowi, iż w celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi. W myśl art. 30 ust. 2 pkt 5 do zadań wójta należy w szczególności zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym. Z kolei art. 14 ust. 1 ww. ustawy instytucje kultury uzyskują osobowość prawną i mogą rozpocząć działalność z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez organizatora. Art. 15 ust. 1 zd. 1 i 2 ww. ustawy stanowi, iż dyrektora instytucji kultury powołuje organizator na czas określony, z zastrzeżeniem ust. 3, po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w tej instytucji kultury oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych właściwych ze względu na rodzaj działalności prowadzonej przez instytucję. Odwołanie dyrektora następuje w tym samym trybie.

Przyjmuje się, że jednostki organizacyjne, aby być pracodawcą, muszą mieć ukształtowaną strukturę organizacyjną oraz posiadać źródła finansowania niezbędne dla prowadzenia działalności i umożliwiające wywiązanie się z zobowiązań wynikających ze stosunku pracy w tym samodzielnego zatrudniania pracowników.

Jeszcze po rządami ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym i ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1998 r., stwierdzono, że gminny ośrodek pomocy społecznej, jako jednostka organizacyjna zatrudniająca pracowników, jest pracodawcą w rozumieniu art. 3 k.p., również wobec kierownika ośrodka, choćby kompetencja do jego zatrudnienia i zwolnienia należała do zarządu gminy, a kompetencja do wydawania poleceń dotyczących pracy przysługiwała burmistrzowi (wójtowi). W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że przypisanie ośrodkowi pomocy społecznej statusu pracodawcy nie może budzić wątpliwości. Ośrodek jest bowiem w miejskiej gminie wyodrębnioną jednostką organizacyjną, samodzielnie zatrudniającą swoich pracowników, a więc spełnia przesłanki określone w art. 3 k.p (wyrok Sądu Najwyższego z 20 października 1998 r., I PKN 390/98 OSNAPiUS 1999 nr 23, poz. 744, z glosą aprobującą R. Szarek OSP 2000 nr 7-8, poz. 105).

Oceny tej nie tylko nie podważają, ale wręcz ją potwierdzają szczególne uregulowania art. 30 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym. Z powyższego przepisu wynika, iż wójt gminy wykonuje w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych uprawnienia zwierzchnika służbowego. Przytoczone unormowania należy rozumieć w ten sposób, że za ośrodek, jako pracodawcę, działa przy zatrudnianiu i zwalnianiu jego kierownika zarząd miasta, zaś burmistrz miasta jest jej służbowym przełożonym, czyli podmiotem realizującym dyrektywne kompetencje pracodawcy i uprawnionym w tych ramach do wydawania jej poleceń dotyczących pracy (art. 100 § 1 KP). Innymi słowy, kwestię statusu ośrodka jako pracodawcy (art. 3 k.p.) należy odróżniać od sprawy organów lub osób upoważnionych do dokonywania za tego pracodawcę czynności z zakresu stosunku pracy (art. 31 k.p.).

Pogląd ten powtórzono w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2008 r., w którym stwierdzono - w nawiązaniu do przepisów ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej oraz wspomnianej ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych - że dla dyrektora domu pomocy społecznej stanowiącego jednostkę organizacyjną powiatu pracodawcą jest tenże dom pomocy społecznej, natomiast uprawnionym do dokonywania za tę jednostkę czynności z zakresu prawa pracy wobec kierownika samorządowej jednostki organizacyjnej jest starosta powiatu (wyrok Sądu Najwyższego z 4.01.2008r. I PK 187/07 LEX nr 375669 z glosą A. Rzeteckiej-Gil).

Wreszcie w wyroku z dnia 28 października 2009 r., Sąd Najwyższy wyraził generalny pogląd, że gmina jako osoba prawna nie jest pracodawcą pracowników samorządowych. Pracodawcami pracowników samorządowych są jednostki organizacyjne wymienione w art. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r., o pracownikach samorządowych, a obecnie w art. 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (wyrok Sądu Najwyższego z 28 października 2009 r., I PK 95/09 LEX nr 558565).

W wyrokach z dnia 18 września 2013 r. oraz z dnia 3 czerwca 2014 r. Sąd Najwyższy podkreślił, że jednostki organizacyjne i budżetowe podmiotu samorządowego mogą być uznane za pracodawcę tylko wówczas, gdy ich samodzielność obejmuje uprawnienie do zatrudniania pracowników (wyrok Sądu Najwyższego z 18.09.2013r. II PK 4/13 (LEX nr 1375183 z glosami A. Rzeteckiej-Gil i P. Prusinowskiego oraz wyrok Sądu Najwyższego z 3.06.2014r. III PK 128/13 LEX nr 1486980).

Podzielając w całej rozciągłości dotychczasowe stanowisko judykatury w tej kwestii wypada zauważyć, iż samorządowe jednostki organizacyjne w celu wykonywania licznych zadań pod względem prawnym mogą przybierać różne formy organizacyjne. Część z nich posiada osobowość prawną choć mogą też funkcjonować jako jednostki nieposiadające osobowości prawnej. Kodeks pracy przyjmując zarządczą koncepcję pracodawcy, zasadniczo zerwał z pojęciem państwa lub jednostek samorządu terytorialnego jako pracodawcy. W szeroko pojętej służbie publicznej przymiot pracodawcy mają głównie poszczególne urzędy jako jednostki nieposiadające osobowości prawnej. Ustawodawca przyznaje więc podmiotowość w stosunkach pracy nie Skarbowi Państwa, gminie, powiatowi czy województwu jako osobom prawnym, lecz ich wewnętrznym jednostkom organizacyjnym. Koncepcja właścicielska pracodawcy ustępuje tu przed kierowniczą (zarządczą).

Dla osób zatrudnionych na podstawie pragmatyki samorządowej pracodawcą jest więc określona samorządowa jednostka organizacyjna, w której są one zatrudnione. W przypadku gminnych jednostek organizacyjnych trzeba zatem przyjąć, że w świetle art. 2 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych, pracodawcami samorządowymi są urzędy gmin, jednostki pomocnicze gmin oraz gminne jednostki i zakłady budżetowe nieposiadające osobowości prawnej. Pracodawcą samorządowym jest więc samorządowa jednostka organizacyjna posiadająca prawną zdolność zatrudniania pracowników samorządowych (jeśli wynika to z jej zakresu kompetencji), a nie jednostki samorządu terytorialnego (wyrok Sądu Najwyższego z 6.08.2015r. III PK 125/14).

Wracając na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że skoro powódka była zatrudniona na stanowisku Dyrektora Gminnego Ośrodka (...) w Ś. (mającego zdolność zatrudniania pracowników), będącego jednostką organizacyjną gminy, to pozwany ośrodek, a nie gmina, był jej pracodawcą, za którego czynności z zakresu stosunku pracy z powódką dokonywał wójt gminy w Ś.. Nie będąc pracodawcą powódki, gmina nie była więc legitymowana biernie w procesie o odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę.

Zgodnie z treścią art. 264 § 1 k.p. odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę wnosi się do sądu pracy w ciągu 21 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę. Z kolei w myśl art. 265 § 1 k.p. jeżeli pracownik nie dokonał – bez swojej winy – w terminie czynności, o których mowa w art. 97 § ² 1 i w art. 264, sąd pracy na jego wniosek postanowi przywrócenie uchybionego terminu.

Tutejszy Sąd podziela orzecznictwo Sądu Najwyższego zgodnie z którym, o istnieniu winy pracownika lub jej braku należy wnioskować na podstawie całokształtu okoliczności sprawy, przy czym decydujące znaczenie ma obiektywny miernik staranności jakim jest należyta dbałość strony o swoje interesy, choć nie bez znaczenia jest też subiektywna zdolność wnioskodawcy do oceny rzeczywistego stanu rzeczy, mierzona zwłaszcza poziomem wykształcenia, skalą posiadanej wiedzy prawniczej i życiowego doświadczenia (wyrok Sądu Najwyższego z 9.03.2011r. II PK 225/10). Czynniki subiektywne odnoszące się do doświadczenia życiowego i zawodowego pracownika oraz orientacji w obowiązujących przepisach mając więc jedynie znaczenie uzupełniające. Zasadniczo więc brak winy pracownika wynika z faktycznej niemożliwości złożenia odwołania lub usprawiedliwionej niewiedzy o przysługujących mu uprawnieniach. Z kolei przy ocenie niedokonania czynności, o których mowa w art. 264 k.p. bez winy pracownika reprezentowanego przez fachowego pełnomocnika, należy uwzględnić wiedzę o konieczności zachowania należytej staranności przez tego pełnomocnika (wyrok Sądu Najwyższego z 21.02.2002r. I PKN 903/00). Natomiast oddalanie powództwa wyłącznie wskutek błędnej oceny przekroczenia terminu art. 264 § 2 k.p. i braku postaw do jego przywrócenia jest w rozumieniu art. 286 § 4 k.p.c. nierozpoznaniem istoty sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z 5.02.2002r. I PKN 845/00).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, iż po wezwaniu do udziału w sprawie postanowieniem z 25 czerwca 2019 roku Gminny Ośrodek (...) w Ś. uzyskał status pozwanego – pracodawcy. Powódka była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, początkowo wniosła pozew przeciwko Gminie Ś.. Podkreślić należy, iż zarządzenie z 20 grudnia 2018r. nie zawierało pouczenia dla pracownika o możliwości odwołania się co już uzasadnia przywrócenie terminu. Niezależnie od tego mając na uwadze całokształt okoliczności sprawy, a w tym omówione wcześniej problemy z oznaczeniem pracodawcy odnośnie jednostek organizacyjnych gminy, które niejednokrotnie wymagały rozstrzygnięć Sądu Najwyższego, Sąd uznał, iż przekroczenie przez powódkę terminu do wniesienia pozwu przeciwko (...) było usprawiedliwione. Powódka stale wskazywała, że czynności wobec niej ze stosunku pracy podejmował wójt dlatego uważała, że jej pracodawcą jest gmina. Przepisy regulujące status prawny pracowników będących kierownikami jednostek samorządowych mają charakter skomplikowany, zawarte są w kilku aktach prawnych i stale wywołują wątpliwości wśród praktyków czego dowodem są liczne orzeczenia Sądu Najwyższego. Tym samym przekroczenie terminu przez powódkę zdaniem Sądu nie było zawinione, a jej pełnomocnik dochował należytej staranności co potwierdzają jego pisma procesowe zawierające analizę przepisów oraz orzeczeń (czasem sprzecznych) w tym przedmiocie. Niewątpliwie powódka jako pracownik nie może ponosić negatywnych konsekwencji powyższego.

Zgodnie z treścią art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 31 sierpnia 2011 roku o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa nowelizacyjna) dyrektorzy samorządowych instytucji kultury, które nie stają się z dniem wejścia w życie ustawy instytucjami artystycznymi, powołani na te stanowiska przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy na czas nieokreślony pozostają na zajmowanych stanowiskach nie dłużej niż 3 lata od dnia wejścia w życie ustawy. W terminie trzech lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy organizatorzy mogą powołać te osoby na stanowiska dyrektorów na czas określony od trzech do siedmiu lat, bez przeprowadzania konkursu. Niepowołanie na stanowisko dyrektora na czas określony jest równoznaczne z odwołaniem dyrektora z upływem trzech lat od dnia wejścia w życie ustawy. Z kolei zgodnie z ust. 6 ww. ustawy przepisów ust. 3 i 4 nie stosuje się do dyrektorów bibliotek, domów oraz ośrodków kultury.

W pierwszej kolejności Sąd wskazuje, iż podziela zdanie Sądu Najwyższego zawarte w wyroku 27 kwietnia 2017r. zgodnie z którym interpretacji art. 8 ust. 6 ustawy nowelizacyjnej należy dokonywać bacząc na właściwości i cele konkretnej jednostki. Należy kompleksowo (zbiorczo) traktować istotę działalności kultury. W orzeczeniu tym wskazano, że najbardziej trafna jest wersja interpretacyjna polegająca na przyjęciu, że osoby wymienione w art. 8 ust. 6 ustawy nowelizującej z dniem 1 stycznia 2012r. zostały odwołane. Podobne stanowisko zajął w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 11 października 2018 roku zgodnie z którym zawarte w art. 8 ust. 6 ustawy nowelizacyjnej uregulowanie, iż przepisów ust. 3 i 4 nie stosuje się do dyrektorów bibliotek, domów oraz ośrodków kultury oznacza, iż w stosunku do tych osób prawodawca nie zastosował przywilejów określonych w tych przepisach, co prowadzi do stwierdzenia, że dyrektorzy samorządowych ośrodków kultury, domów kultury i bibliotek nie pozostali po dniu 1 stycznia 2012 roku na zajmowanych stanowiskach, lecz z tym dniem wygasł z mocy prawa stosunek administracyjnoprawny związany z uprzednim powołaniem ich na stanowisko dyrektora samorządowej biblioteki domu oraz ośrodka kultury na czas nieokreślony (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 11.10.2018r. II SA Po 259/18). Tożsame wnioski wynikają również uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2017 roku (I PK 91/16).

W myśl art. 15 ust. 2 zd.2 ustawy z dnia 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej dyrektora instytucji kultury innej niż instytucja artystyczna powołuje się na okres od trzech do siedmiu lat.

Z kolei art. 15 ust. 7 stanowi, iż w sprawach dotyczących powoływania i odwoływania dyrektora instytucji kultury w zakresie nieuregulowanym w ustawie mają zastosowanie przepisy art. 68– 72 Kodeksu pracy.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy uznać, iż powódka nie mieści się w katalogu osób wymienionych w art. 8 ust. 6 ustawy nowelizacyjnej. Powyższe potwierdza głównie treść statutu Gminnego Ośrodka (...) w Ś., w którego wynika, iż ww. ośrodek zajmuje się działalnością kulturalną jak i sportową oraz rekreacyjną. Konsekwencją odmiennego przyjęcia byłoby to, że stosunek pracy powódki zawarty w oparciu o powołanie na czas nieokreślony wygasł 1 stycznia 2012 roku, a dalsze rozważania zachowałyby również aktualność z tym zastrzeżeniem, że do odwołania doszłoby jak wskazano 1 stycznia 2012r., a nie w dacie o trzy lata późniejszej zgodnie z art. 8 ust. 4 powołanej ustawy.

Jednocześnie po 1 stycznia 2012 roku powódka nie otrzymała od Wójta Gminy w Ś. na piśmie ani ustnie powołania na czas określony. Po wejściu w życie przepisów nowelizujących nie został przeprowadzony konkurs na stanowisko dyrektora (...) w Ś.. Nadto, na konferencjach ogólnopolskich powódka była informowana, że nie dotyczy jej treść art. 8 ust. 4 ustawy nowelizacyjnej. Jednocześnie co było bezsporne powódka po 1 stycznia 2012r. nieprzerwanie do grudnia 2018r. świadczyła pracę na stanowisku dyrektora(...) co było akceptowane przez wójta i za co otrzymywała wynagrodzenie. Sąd przyjął, iż zastosowanie wobec powódki miał art. 8 ust. 4 powołanej ustawy, zatem powołanie na czas nieokreślony z dniem wejścia w życie przepisów nowelizujących przekształciło się w terminowe – na okres trzech lat. Jak dalej stanowi treść przepisu niepowołanie na stanowisko dyrektora na czas określony w okresie tych trzech lat (co nie nastąpiło wobec powódki) jest równoznaczne z odwołaniem z upływem trzech lat od dnia wejścia w życie ustawy. Skutek jest więc podobny jak w art. 8 ust. 6 przy czym następuje po trzech latach, a nie z chwilą wejścia w życie ustawy. Po 1 stycznia 2015 roku (a więc po trzech latach) powódka została zatem powołana przez organizatora – wójta Gminy Ś. w sposób dorozumiany, gdyż niezaprzeczalnie stawiała się w pracy i wykonywała obowiązki pracownicze, a także pobierała wynagrodzenie za pracę.

Zgodnie z art. 68 ² §2 kp powołanie powinno być dokonane na piśmie. Jednakże brak jest podstawy prawnej do przyjęcia poglądu o bezskuteczności powołania bez zachowania formy pisemnej. Stanowisko to jest dominujące w doktrynie np. komentarz do kodeksu pracy Kazimierza Jaśkowskiego opublikowany w LEX. Nie ma podstawy do tego w prawie pracy ani w odpowiednio stosowanych przepisach Kodeksu cywilnego. Według treści art. 73 § 1 k.c., jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, czynność dokonana bez jej zachowania jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności. Gdyby zatem zamiarem ustawodawcy było wprowadzenie formy pisemnej powołania pod rygorem nieważności (bezskuteczności), to powinien on wyraźnie stwierdzić to w § 2 omawianego przepisu. Tak poważnego skutku nie można wyprowadzać w drodze wykładni poszczególnych przepisów regulujących formę powołania.

Powódka została powołana (w sposób dorozumiany) bez wskazania okresu, tym samym należy uznać, iż powołanie nastąpiło na czas nieokreślony. Bezterminowego powołania nie przewidują wprawdzie przepisy ustawowe powołane wyżej, niemniej w niniejszej sprawie oceniamy konkretny stosunek pracy. Skoro strony nie ustaliły terminu powołania, a przepisy przewidywały maksymalnie trzyletni okres powołania (na okres siedmioletni wymagana była czynność w tym przypadku wójta, której nie było), zaś powódka niewątpliwie świadczyła pracę przez okres dłuższy to uznać należy, iż powołanie nastąpiło na czas określony. Zaniechanie działań przez wójta w zakresie powołania na czas określony po nowelizacji ustawy nie może skutkować negatywnie dla pracownika. Podobnie ocenia się w orzecznictwie nawiązanie stosunku pracy bez umowy na piśmie oraz bez ustaleń co do jej okresu, wówczas uznaje się, że umowa o pracę została zawarta na czas nieokreślony. Dotyczy to sytuacji gdy z oświadczeń stron ani z całokształtu okoliczności nie wynika nic innego (np. wyrok SN z 17.05.1995r., sygn. I PRN 11/95). W rozpoznawanej sprawie strony nie ustalały po nowelizacji ustawy okresu zatrudnienia, wójt nie informował powódki na jaki okres według niego jest zatrudniona, zaś powódka pozostawała w przeświadczeniu, że jest powołana na czas nieokreślony, gdyż tylko taki akt powołania otrzymała, w czym utwierdzano ją na ogólnopolskich konferencjach, na których poruszano temat zmian w ustawie. Istotnym są zatem okoliczności konkretnej, rozpoznawanej sprawy oraz ustalenia stron procesu, a nie założenia legislacyjne wskazane w ustawie, które niewątpliwie powinny zostać wprowadzone przez pracodawcę (w tym wypadku organ wykonujący wobec powódki czynności z zakresu prawa pracy), jednakże tego nie uczyniono.

W świetle powyższego wskazać należy, iż powódkę można było z zajmowanego stanowiska jednakże zgodnie z obowiązującymi przepisami (w tym przypadku po uzyskaniu zgody rady skoro powódka była radną). Nie doszło bowiem do ustania stosunku pracy z mocy prawa (brak powołania na czas określony). Nieprawidłowym działaniem było zatem wydanie zarządzenia z podaniem przyczyn wskazujących na ustanie zatrudnienia. Zarządzenie to stanowiło de facto odwołanie powódki, przy czym nie zawierało pouczenia. Powódka jako radna podlegała szczególnej ochronie wynikającej z art. 22 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym, a jej odwołanie bezwzględnie wymagało uzyskania uprzedniej zgody Rady Powiatu. Ochrona trwałości stosunku radnego obejmuje wszystkie formy nawiązania stosunku pracy (np. wyrok NSA z 14.12.2017r., sygn. I OSK 976/17). Tymczasem okolicznością bezsporną było, że przed odwołaniem powódki nie wystąpiono o uzyskanie zgody. Tym samym w myśl art. 69 kp w zw. z art. 45 §1 kp przyjąć należy, iż powódce należy się odszkodowanie.

W dalszej kolejności, Sąd wskazuje, iż w toku postępowania dowodowego ustalono, że 27 grudnia 2018 roku powódka złożyła wniosek o emeryturę. Następnie, na mocy decyzji ZUS została jej przyznana emerytura od 1 grudnia 2018 roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek oraz podjęto wypłatę świadczenia od 1 stycznia 2019 roku tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku o wypłatę emerytury. Nadto, przed wydaniem przez Wójta Gminy Ś. zarządzenia z 20 grudnia 2019 roku powódka nie wyrażała chęci skorzystania z uprawnień emerytalnych. Wobec powyższego, podnoszony przez pozwanego (...) zarzut, iż powódka już przez wydaniem zarządzenia z 20 grudnia 2019 roku planowała przejście na emeryturę nie znajduje uzasadnienia w ustaleniach poczynionych w trakcie procesu. Nadto, całkowicie bezzasadny dla oceny prawidłowości odwołania powódki jest podnoszony przez pracodawcę argument, iż z dniem zakończenia stosunku pracy, powódka i tak rozpoczęła pobieranie świadczeń emerytalnych. Rozpoczęcie pobierania emerytury w przypadku powódki było jej uprawnieniem, a nie obowiązkiem. Z kolei, okoliczność, iż w 2018 roku został sporządzony audyt Gminnego Ośrodka (...) i wykryto nieprawidłowości w zakresie wykorzystania urlopów przez pracowników w 2018 roku nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia. Okoliczność ta nie została bowiem powołana w zarządzeniu z 20 grudnia 2018 roku, nie stanowiła przyczyny odwołania, tym samym nie może podlegać ocenie Sądu.

Na postawie art. 481 kc Sąd zasądził odsetki od 9 lipca 2019 roku tj. od dnia następującego po dniu doręczenia pracodawcy tj. (...) odpisu pozwu, uznając, że stanowiło ono wezwanie do zapłaty.

Mając na uwadze powyższe rozważania faktyczne i prawne, Sąd na podstawie przywołanych przepisów oraz art. 47 ¹ kp w pkt 1 wyroku zasądził od pozwanego Gminnego Ośrodka (...) w Ś. na rzecz powódki H. K. kwotę 17 969,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 9 lipca 2019 roku, a w pkt 2 wyroku oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

W pkt 3 wyroku Sąd na podstawie art. 477 ² § 1 zd. 1 k.p.c. nadał wyrokowi w pkt 1 co do kwoty 5 989,81 zł rygor natychmiastowej wykonalności.

W pkt 4 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. i § 9 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800) w brzmieniu obowiązującym w dacie wszczęcia postępowania Sąd zasądził od pozwanego Gminnego Ośrodka (...) w Ś. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Z kolei na postawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005r. Sąd w pkt 5 wyroku nakazał pobranie od pozwanego Gminnego Ośrodka (...) w Ś. na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Rybniku) kwoty 899 zł (5% x 17970 zł) tytułem zwrotu kosztów sądowych.

W pkt 6 wyroku oddalił powództwo przeciwko Gminie Ś. wobec uznania, iż gmina nie była w niniejszej sprawie legitymowana biernie.

W pkt 7 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. i § 9 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r. poz. 1800) w brzmieniu obowiązującym w dacie wszczęcia postępowania Sąd zasądził od powódki na rzecz pozwanej Gminy Ś. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.