Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 maja 2021 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie w II Wydziale Karnym w składzie:

po rozpoznaniu w sprawie

B. M. (1) s. T.

skazanego z art. 280 § 2 k.k. i inne

zażalenia wniesionego przez obrońcę

na postanowienie Sądu Okręgowego w Nowym Sączu

z dnia 7 kwietnia 2021 roku, sygn. akt II K 4/21

w przedmiocie umorzenia postępowania odnośnie wydania wyroku łącznego, stwierdzenia niewłaściwości rzeczowej oraz miejscowej do wydania wyroku łącznego i przekazania sprawy do rozpoznania innemu sądowi

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. oraz art. 624 § 1 k.p.k. i art. 22 ³ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t. j. Dz.U. z 2020 r., poz. 75)

postanawia

1.  utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie;

2.  zwolnić skazanego od uiszczenia wydatków za postępowanie drugoinstancyjne;

3.  nie uwzględnić wniosku obrońcy o zasądzenie na jego rzecz kosztów obrony udzielonej skazanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu w punkcie I wskazanego wyżej postanowienia na podstawie art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego w zakresie obejmującym wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 9 stycznia 2020 r. sygn. akt II K 52/19, zaś w pkt II na podstawie art. 35 § 1 k.p.k. w zw. z art. 569 § 1 i § 2 k.p.k. stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową oraz miejscową do wydania wyroku łącznego i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Limanowej. W kolejnych punktach rozstrzygnął w przedmiocie kosztów sądowych oraz wynagrodzenia na rzecz obrońcy z urzędu.

W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd I instancji wskazał, że badając warunki do wydania wyroku łącznego wobec skazanego B. M. (1), stwierdził brak możliwości wydania wyroku łącznego obejmującego wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 9 stycznia 2020 r. sygn. II K 52/19 (częściowo zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 3 września 2020 r. sygn. II AKa 80/20). Nie zachodzą bowiem w jego przekonaniu materialnoprawne warunki do orzeczenia kary łącznej obejmującej w/w wyrok z innymi wyrokami skazującymi ujawnionymi w karcie karnej (k. 10-11). Wynika to z faktu, iż wskazany wyrok Sądu Okręgowego uprawomocnił się w dniu 3 września 2020 r., co ma w ocenie Sądu I instancji istotne znaczenie w związku ze zmianą stanu prawnego w zakresie przepisów rozdziału IX k.k., dokonaną przez art. 38 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami Covid-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem Covid-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1086). Jak argumentował dalej ten Sąd, nowelizacja ta - co do zasady - przywróciła materialnoprawne przesłanki orzekania kary łącznej, które obowiązywały przed dniem 1 lipca 2015 r. Dotyczy to przede wszystkim wymogu, by łączone kary zostały wymierzone za przestępstwa popełnione zanim zapadł pierwszy wyrok, choćby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw. Z kolei od dnia 1 lipca 2015 r. do 23 czerwca 2020 r. nadano znaczenie przy orzekaniu kary łącznej w wyroku łącznym karom, które nie zostały jeszcze wykonane.

Zauważył tenże Sąd, iż zgodnie z regulującym powstające na tym tle kwestie intertemporalne art. 81 ust. 1 i ust. 2 ustawy nowelizującej - stanowiącym lex specialis w stosunku do art. 4 § 1 k.k. - przepisy rozdziału IX k.k. w brzmieniu dotychczasowym (tj. obowiązującym do dnia 23 czerwca 2020 r.) stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie tej ustawy (ust.1), natomiast przepisy rozdziału IX k.k. w brzmieniu nadanym tą ustawą stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych po dniu wejścia jej w życie (ust. 2).

Z uwagi, iż wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu sygn. II K 52/19 uprawomocnił się w dniu 3 września 2020 r., to do tego wyroku, jak stwierdził Sąd I instancji - stosuje się reżim prawny obowiązujący od dnia 24 czerwca 2020 r., natomiast do wcześniejszych wyroków skazujących B. M. - obowiązujący przed tą datą. Ponieważ podstawowa zasada łączenia kar w obydwu tych reżimach prawnych jest odmienna (kryterium chronologiczne i kryterium podlegania kar wykonaniu) – Sąd uznał, że nie istnieją materialnoprawne podstawy do połączenia kary orzeczonej w wyroku Sądu Okręgowego z karami orzeczonymi skazanemu wcześniej i w rezultacie orzekł o umorzeniu postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego w zakresie obejmującym wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 9 stycznia 2020 r. sygn. akt II K 52/19 - z powodu braku warunków do orzeczenia kary łącznej obejmującej w/w wyrok.

W konsekwencji Sąd I instancji stwierdził, że sądem właściwym do wydania wyroku łącznego - zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 569 § 1 k.p.k. - jest Sąd Rejonowy w Limanowej, który wydał ostatni wyrok podlegający łączeniu, tj. wyrok z dnia 28 listopada 2018 r. sygn. II K 436/17 (k. 28).

Z postanowieniem tym nie zgodził się obrońca skazanego. Zaskarżył go w odniesieniu do pkt I oraz II i zarzucił mu obrazę przepisów prawa materialnego (art. 438 pkt 1a k.p.k.) - a to art. 85 k.k. oraz art. 4 § 1 k.k. w zw. z art. 81 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 poprzez:

- błędne uznanie, że wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia

9 stycznia 2020 r. - II K 52/19 nie podlega łączeniu z innymi wyrokami skazanego ujawnionymi w karcie karnej z tej przyczyny, że w/w wyrok Sądu Okręgowego uprawomocnił się po wejściu w życie w/w ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r., '

- brak zastosowania w sprawie art. 4 § 1 k.k. w sytuacji, gdy art 81 w/w ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. budzi wątpliwości co do jego zgodności z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP,

co w konsekwencji doprowadziło do zastosowania przez Sąd I instancji art. 572 k.p.k., umorzenia postępowania, stwierdzenia niewłaściwości miejscowej i rzeczowej oraz przekazania sprawy do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Limanowej - do czego brak podstaw.

W związku z powyższym obrońca domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Niezależnie od tego wniósł o zwolnienie skazanego w całości od kosztów sądowych za postępowanie przed Sądem II instancji i zasądzenie na jego rzecz kosztów obrony udzielonej skazanemu z urzędu w postępowaniu wywołanym wniesieniem zażalenia według norm przepisanych, oświadczając jednocześnie, że koszty te nie zostały pokryte w żadnej części.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie nie jest zasadne.

Trafnie Sąd Okręgowy uznał, że faktyczny układ wyroków jednostkowych objętych wnioskiem o wydanie wyroku łącznego wyklucza możliwość połączenia kar w nich orzeczonych z powodu braku warunków do wydania wyroku łącznego (art. 572 k.p.k.). Wymóg ten oznacza m.in. brak warunków materialnych, te natomiast określone są w rozdz. IX k.k. Jeśli zaś warunki te mają różną treść i kształt ze względu na zmienione regulacje normatywne, nie można dokonywać próby ich zastosowania w swoistym „mikście” prawnym. Sąd Okręgowy ma więc rację gdy pisze, że „podstawowa zasada łączenia kar w obu (…) reżimach prawnych jest odmienna (kryterium chronologiczne i kryterium podlegania kar wykonaniu)”, zatem, że nie istnieją materialnoprawne podstawy do połączenia kar z wyroków objętych wnioskiem, w tym - wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 9 stycznia 2020 r. (sygn. akt II K 52/19).

Nie ma zatem racji zażalenie, gdy powątpiewa w istnienie przepisu, który wskazywałby, że występująca w sprawie „intertemporalna okoliczność” stanowi podstawę do przyjęcia braku warunków do wydania wyroku łącznego.

Co do zarzutu pominięcia w zaskarżonym postanowieniu wykładni prokonstytucyjnej przepisów art. 81 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętych skutkami Covid-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem Covid-19 (Dz.U. z 2020 poz. 1086, zwanej dalej „ustawą czerwcową”), stwierdza wpierw Sąd Apelacyjny, że dokonywane z jej uwzględnieniem orzeczenia niektórych sądów (np. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 25 listopada 2020 r., sygn. akt II AKz 346/20, Lex nr 3101657) oraz poglądy doktryny (zob. np. powołana w zażaleniu publikacja M. Z., Reguły intertemporalne a instytucja kary łącznej w tarczy 4.0. Komentarz praktyczny, Lex/el.2020) nie zyskują jego akceptacji.

Zacząć należy od konstatacji, że unormowanie z art. 81 ust. 1 i 2 ustawy czerwcowej stanowi wyczerpującą regulację kwestii międzyczasowej kolizji ustaw. Ma ona charakter lex specialis w stosunku do art. 4 § 1 k.k., tj. zasady lex mitior, podobnie zresztą jak zbliżony w treści art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396, zwana dalej „ustawą lutową”) - taki charakter tej normy nie budził żadnych wątpliwości w orzecznictwie sądowym (zob. np. postanowienia Sadu Najwyższego: z dnia 16 lutego 2017 r. II KK 347/16 OSNKW 2017/8/42, z dnia 29 września 2020 V KK 209/20, Lex Nr 3081302). Ostatnio powołany przepis zawierał w swej końcowej części zastrzeżenie („...chyba, że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy”) i tylko w tym zakresie umożliwiał stosowanie art. 4 § 1 k.k., dozwalając na wybór ustawy względniejszej, gdy łączeniu podlegają kary prawomocnie orzeczone w okresie przed wejściem w życie tej ustawy i kara uprawomocniona po wejściu w życie nowelizacji.

Wspomniany przepis art. 19 ust. 1 ustawy lutowej był poddany ocenie zgodności z Konstytucją RP na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, w którym Rzecznik domagał się stwierdzenia niezgodności tego przepisu w zakresie, w jakim różnicował prawo do orzeczenia kary łącznej ze względu na moment uprawomocnienia się poszczególnych kar jednostkowych lub łącznych - z art. 32 ust. 1 Konstytucji, tj. zasadą równości. W wyroku z dnia 4 lipca 2018 r.
K 16/16 (OTK-A 218/52) Trybunał Konstytucyjny uznał, że poddana jego ocenie regulacja jest zgodna z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Rozstrzygnięcie to stanowiło asumpt do wypowiedzi orzeczniczych i doktrynalnych, jak wspomniane powyżej, których zasadniczym argumentem jest teza, że przepisy art. 81 ust. 1 i 2 ustawy czerwcowej na skutek braku odnośnego zastrzeżenia normatywnego jak w przepisie art. 19 ust. 1 ustawy lutowej czyni przepis ten niekonstytucyjnym w kontekście zasady równości wobec prawa, zatem z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Stanowiska te zakładają, że brak dostępu w omawianej regulacji art. 81 ust. 1 i 2 ustawy czerwcowej do zasady lex mitior jest „równoznaczne z naruszeniem konstytucyjnej zasady równości wobec prawa i równego traktowania przez władze publiczne” (uzasadnienie wyroku SA w Rzeszowie, sygn. akt II AKz 346/20). Tym samym, wypowiedzi te uznają implicite, że zasada ta ma swoje odzwierciedlenie w Konstytucji i jej pominięcie w regulacji ustawowej wywołuje skutki w postaci naruszenia zasady równości z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Tymczasem zasada stosowania ustawy względniejszej dla sprawcy określona w art. 4 § 1 k.k. nie ma konstytucyjnego umocowania. Wprawdzie powołany wyrok TK nie formułował expressis verbis wypowiedzi w tej kwestii ze względu na kognicję Trybunału wyznaczoną zasadą skargowości i z powodu braku przytoczenia odpowiedniego aspektu we wniosku Rzecznika, jednakże z treści odnośnego wywodu uzasadnienia tego wyroku (5.9.1) wolno wnosić, że Trybunał akceptuje pogląd Prokuratora Generalnego wyrażony w jego stanowisku procesowym, że zasada ta nie ma konstytucyjnego umocowania - choć jest ujęta w art. 15 ust. 1 zdanie trzecie Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, to nie rozciąga się na kary przewidziane w ustawie ogłoszonej po skazaniu sprawcy i nie nakłada na państwa obowiązku ponownego osadzenia osób już skazanych (3.2 uzasadnienia). Co więcej, Trybunał stwierdził dalej, że badany przepis (art. 19 ust. 1 ustawy lutowej) „rzeczywiście wprowadza w tym zakresie zróżnicowanie. Wynika z niego zakaz stosowania nowych przepisów nawet, gdy są względniejsze dla sprawców jeżeli wszystkie kary podlegające łączeniu uprawomocniły się przed wejściem w życie ustawy nowelizującej…”, lecz „nie przesądzając tej kwestii (tj. tego, czy zasada ta jest zakotwiczona w Konstytucji - uw. SA) Trybunał zwrócił uwagę, że „nawet uznanie, że nierówny dostęp do zasady lex mitior narusza konstytucyjny wymóg sprawiedliwego wyroku (jako jeden z elementów badania kryterium różnicowania w kontekście zasady równości, zob. uzasadnienie wyroku TK 5.7, uw. SA) nie oznaczałoby automatycznie stwierdzenia niekonstytucyjności zaskarżonego przepisu”.

Wreszcie podkreślił Trybunał, że przepis art. 19 ust. 1 ustawy lutowej, poprzez regulację odnoszącą się do kryterium prawomocności może prowadzić do wymierzenia sprawcom przestępstw popełnionych przed wejściem w życie nowelizacji kar łącznych na innych (różnych) zasadach (uzasadnienie 5.7.2). Mimo to TK nie uznał, by sytuacja ta oznaczała, że któreś z orzeczeń wydanych w tych różnych reżimach prawnych można uważać za niespełniający wymogu wyroku sprawiedliwego (ibidem).

W konsekwencji, pomimo stwierdzenia, że występuje podobieństwo sytuacji sprawców popełniających przestępstwa w tym samym czasie (uzasadnienie 5.4.2) Trybunał orzekł, że zróżnicowanie ich sytuacji, jako podmiotów podobnych, było konstytucyjnie dopuszczalne w świetle art. 32 ust. 1 Konstytucji RP (uzasadnienie 5.5).

Tak zatem zasadniczy argument omawianych poglądów nie jest trafny. Dodać przy tym należy, że sama kara łączna nie jest instytucją konstytucyjną, choć znajduje oparcie w zasadzie proporcjonalności z art. 31 ust. 3 Konstytucji, jest natomiast instrumentem polityki karnej, w ramach którego ustawodawca dysponuje dużą swobodą regulacyjną zarówno co do wprowadzania tej instytucji jak i jej szczegółowego ukształtowania (uzasadnienie, 5.8).

Należy też zauważyć, że unormowanie ustawowe z art. 81 ust. 1 i 2 ustawy czerwcowej pomijające możliwość łączenia kar spoza cezury wejścia w życie ustawy zostało dokonane przez ustawodawcę jako zabieg celowy i świadomy. Wskazuje na to uzasadnienie projektu tej ustawy, gdzie stwierdza się, że rozwiązanie to „oparte zostało na zasadzie chwytania przepisu w locie biorąc pod uwagę, że nie jest możliwe z punktu widzenia konstrukcyjnego łączenie na proponowanych w poprawce zasadach kar łącznych z karami jednostkowymi tak jak to jest obecnie” (zob. uzasadnienie do projektu ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw – Druk nr 382, s. 23-24, 83).

Nie ma natomiast znaczenia odwoływanie się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 lipca 2020 r., Kp 1/19 (OTK-A 2020/36), w którym stwierdzono niezgodność z Konstytucją całości ustawy z dnia 13 czerwca 2019 r. zawierającej identyczne regulacje kwestii intertemporalnej jak ustawa czerwcowa w swoim art. 81 ust. 1 i 2, ponieważ nastąpiło to w wyniku uznania, że tryb jej uchwalania był niezgodny z art. 7 w związku z art. 112 oraz art. 119 ust. 1 Konstytucji - zatem badaniu nie poddawano treści przedmiotowych przepisów.

Reasumując, uznaje Sąd Apelacyjny, że wykładnia przepisów art. 81 ust. 1 i 2 ustawy czerwcowej dokonana w świetle zasad konstytucyjnych, a szczególnie zasady równości z art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej oraz z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału nie upoważnia do przyjęcia tezy, że w odniesieniu do układu faktycznego wyroków objętych wnioskiem o wydanie wyroku łącznego ujętych w zaskarżonym postanowieniu należałoby stosować art. 4 § 1 k.k. - na zasadzie analogicznej jak w uregulowaniu z art. 19 ust. 1 ustawy lutowej.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny zaskarżone postanowienie utrzymał w mocy, a skazanego zwolnił od ponoszenia wydatków za postępowanie odwoławcze uznając, że ich uiszczenie byłoby dla niego zbyt uciążliwe.

Z kolei wniosek r. pr. D. K. o zasądzenie na jego rzecz kosztów obrony z urzędu za drugą instancję nie jest zasadny. Jeżeli obrońca z urzędu nie stawił się na żadnym z dwóch terminów posiedzenia, tym samym nie uczestniczył on w postępowaniu odwoławczym. Wywiedzenie zażalenia stanowi natomiast czynność wchodzącą w zakres działań w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji, który zasądził obrońcy stosowne wynagrodzenie w zaskarżonym przez niego postanowieniu.