Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 października 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. , wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 22 marca 2021 r.- w związku z przeliczeniem kapitału początkowego – ponownie ustalił M. L. wysokość emerytury od 19 października 2019 r. tj. od daty nabycia uprawnień do emerytury. W treści decyzji wskazano, że do obliczenia emerytury przyjęto: kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 106 855,69 zł , kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 780 173,41 zł , kwotę środków zewidencjonowanych na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji w wysokości 52 032,20 zł , średnie dalsze trwanie życia tj. 217,10 miesięcy. Wyliczona emerytura wyniosła 4 325,48 zł [(106 855,69 + 780 173,41 + 52 032,20): 217,10]. Od 1 grudnia 2021 r. obliczona emerytura brutto wyniosła 4 669,40 zł. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w punkcie IV decyzji wskazał ,że nie znalazł podstaw do wypłaty odsetek , ponieważ decyzja został wydana w ustawowym terminie , a wypłata wyrównania nastąpiła z zachowaniem terminów. Termin płatności świadczenia określono na dzień 10 każdego miesiąca. /decyzja k.27 – 30 plik I akt ZUS/

W dniu 22 listopada 2021 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynęło odwołanie M. L. od ww. decyzji , w którym wskazał ,że nie zgadza się ze stanowiskiem organu rentowego. Skarżący podkreślił ,że Zakład Ubezpieczeń Społecznych od początku dysponował niezmienioną , jednakową i kompletną dokumentacją , a tym samym spełnił on wszystkie przesłanki do przyznania emeryturą w prawidłowej wysokości. M. L. wniósł o zmianę decyzji poprzez przyznanie odsetek ustawowych za opóźnienie od różnicy pomiędzy należną emeryturą ustaloną w ww. decyzji na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawie o sygn. akt VIII U 5019/19 , a wypłacaną comiesięcznie od dnia 29 października 2019 r. do dnia 9 listopada 2021 r. /odwołanie k.3 – 3 odwrót/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie k.4 – 4 odwrót/

Na rozprawie w dniu 23 maja 2022 r. strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie , a M. L. sprecyzował żądanie wskazując , że wnosi o zasądzenie odsetek począwszy od dnia 10 listopada 2019 r. /protokół rozprawy z dnia 23 maja 2022 r. , płyta CD k.14/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca M. L. urodził się (...) /okoliczność bezsporna/

Decyzją z dnia 22 października 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ponownie ustalił wysokość kapitału początkowego M. L. w kwocie 104 443,57 zł. ZUS przyjął, do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy, przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 1.01.1982r. do 31.12.1991r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru – 94,74 % . Współczynnik proporcjonalny – 69,77%. Obliczenie wartości kapitału początkowego : ( wysokość 24% kwoty bazowej – 293,01 zł. x 69,77% ( współczynnik proporcjonalny) = 204,43 zł., 206 miesiące składkowe x 1,3% : 12 x 1156,67 zł. ( podstawa wymiaru) = 258,17, 55 miesięcy nieskładkowych x 07% = 37,13, Razem: 499,73 zł. Czyli 499,73 zł. x 209 miesięcy ( średnie dalsze trwanie życia) = 104 443,57 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego ZUS uwzględnił: okresy składkowe : 17 lat 2 miesiące czyli 206 miesięcy; okresy nieskładkowe: 4 lata 7 miesięcy 13 dni czyli 55 miesięcy.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego ZUS nie uwzględnił okresów: 13.07.1981-31.07.1981r., 2.01.1985r-16.01.1985r. , 16.02.1987r. – 31.03.1987r. , 12.02.1990-28.02.1991 , 1.06.1991-30.06.1991r. - gdyż wnioskodawca , w tych okresach, przebywał na urlopie bezpłatnym, 1.03.1991-31.03.1991r. , z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia.

/decyzja k. 139-140 plik II akt ZUS/

Decyzją z dnia 23 października 2019 znak (...), ZUS ustalił wysokość emerytury M. L. od dnia 19 października 2019 r. tj. od daty osiągnięcia wieku emerytalnego. /decyzja k.13 - 18 plik I akt ZUS/

Odwołania od powyższych decyzji złożył M. L.. /okoliczność bezsporna/

Wyrokiem z dnia 22 marca 2021 r. Sąd Okręgowy w Łodzi: zmienił zaskarżoną decyzję

z dnia 22 października 2019 roku (...)-2007 i przyjął do ustalenia wysokości kapitału początkowego M. L., dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z dziesięciu kolejnych lat kalendarzowych: 1 stycznia 1983 roku do 31 grudnia 1992 roku, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 207,10% (pkt 1 wyroku); zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 23 października 2019 roku znak (...) i przyjął do obliczenia wysokości emerytury M. L. wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku w kwocie 177 637 zł; wysokość emerytury na dzień 19 października 2019 roku – 4 325,48 zł (pkt 2 wyroku).Sąd Okręgowy podniósł, że wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego. Wnioskodawca złożył oryginał zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 4.04.2003r. , potwierdzający zatrudnienie i wysokość, uzyskiwanego wynagrodzenia, w latach od 1.03.1991 do 31.03.1993r. Sąd Okręgowy podkreślił ,że wprawdzie we wskazanym okresie wysokość wynagrodzeń wnioskodawcy była nieporównywanie wyższa, niż w innych okresach jego aktywności , ale lata 1991-1993 , był to czas, po przemianach ustrojowych, zatem prywatna aktywność podmiotów gospodarczych , a takim był spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...), była niezwykle intensywna, zatem – zaróbki dyrektorów – także. /okoliczność bezsporna/

Apelację od powyższego orzeczenia złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

/okoliczność bezsporna/

Wyrokiem z dnia 24 sierpnia 2021 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Apelacyjny podniósł, że Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych , a także zaakceptował zaprezentowaną przez Sąd Okręgowy ocenę prawną. /okoliczność bezsporna/

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych i w aktach sprawy o sygnaturze akt VIII U 5019/19. Dowody przeprowadzone przez Sąd nie były w toku postepowania kwestionowane toteż należy przyjąć, że stan faktyczny był zasadniczo niesporny między stronami.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

W ocenie Sądu odwołanie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. (tj. Dz.U. z 2021 r. , poz.423) jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W bezpośrednim związku z art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pozostaje art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. (tj. Dz. U. z 2020 r. , poz. 266 ), zgodnie z którym organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120.

Ustawą o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 1264) do art. 118 dodany został ust. 1a, zgodnie z którym w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego. Zmiana ta weszła w życie w dniu 1 lipca 2004 roku.

W tym miejscu wskazać należy , że zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r. (sygn. akt I UK 159/2004 opubl. OSNP 2005/19/308) wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. Podobnie w wyroku z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03 (OSNP 2005 Nr 10, poz. 147) Sąd Najwyższy stwierdził, że do przewidzianego w art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia.

W celu ustalenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie spowodowane błędem w ustaleniach faktycznych, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie ZUS nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia. W takiej sytuacji istotna jest jednak konieczność uwzględnienia tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2009 r., I UK 345/08, OSNP 2010, nr 23-24, poz. 293).

Przepis § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1999 r. Nr 12, poz. 104), wydanego na podstawie art. 85 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowi, że odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń. Zaś okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji.

Wprawdzie, jak podnosił organ rentowy, wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 24 sierpnia 2021 r. nie zawierał orzeczenia o odpowiedzialności ZUS a tym bardziej nie posiadał orzeczenia o należnych odsetkach , co doprowadziło ZUS do wniosku o brak podstawy do ich wypłaty, to jednak wbrew twierdzeniom Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, brak zamieszczenia w sentencji wyroku takiego orzeczenia nie pozbawia ubezpieczonego możliwości ubiegania się o odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

Zgodnie bowiem z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych, brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011 r., I UZP 2/11, OSNP 2011/19-20/255, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 listopada 2013 r., III AUa 317/13, Legalis nr 747070 oraz z dnia 9 maja 2013 r., III AUa 1700/12, Legalis nr 732616, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 września 2012 r., III AUa 424/12, Legalis nr 733870, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 2 października 2012 r., III AUa 485/12, Legalis nr 733157).

Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 24 marca 2011 roku, I UZP 2/11 (OSNP 2011/19-20/255), w wyniku nowelizacji ustawy emerytalno- rentowej (ustawą z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Dz. U. z 2009 r. Nr 42, poz. 338) ustawodawca nie tylko sprecyzował treść art. 118 ust. 1a przez stwierdzenie, że dniem wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji jest dzień wpływu prawomocnego orzeczenia sądu tylko wówczas, gdy organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie tej okoliczności, ale i nałożył na sąd przyznający prawo do świadczenia obowiązek rozstrzygnięcia z urzędu o tej odpowiedzialności, tj. rozstrzygnięcia zarówno stwierdzającego taką odpowiedzialność, jak i jej brak. Niezamieszczenie tej treści rozstrzygnięcia w sentencji wyroku nie jest jednak równoznaczne z orzeczeniem negatywnym i nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

W niniejszym postępowaniu , w którym wnioskodawca domaga się wypłaty odsetek od przyznanego z opóźnieniem świadczenia, dopuszczalne, a wręcz konieczne - jest prowadzenie postępowania dowodowego na tę okoliczność.

O winie organu rentowego rodzącej odpowiedzialność za nieustalenie prawa do świadczenia w zakreślonym w ustawie terminie (a w zasadzie - nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji o przyznaniu świadczenia) można mówić jedynie wówczas, gdy w oparciu o dostępne temu organowi dowody (w szczególności zgromadzone w aktach rentowych) można jednoznacznie rozstrzygnąć o przysługiwaniu zawnioskowanego świadczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 kwietnia 2013 roku, III AUa 1460/12, LEX nr 1311965).

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe prowadzi do wniosku, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie wnioskodawcy emerytury w prawidłowej wysokości. W sprawie istotne jest, że prawomocnym wyrokiem z dnia 22 marca 2021 r. Sąd Okręgowy w Łodzi: zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 22 października 2019 roku (...)-2007 i przyjął do ustalenia wysokości kapitału początkowego M. L., dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z dziesięciu kolejnych lat kalendarzowych: 1 stycznia 1983 roku do 31 grudnia 1992 roku, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 207,10% (pkt 1 wyroku) oraz zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 23 października 2019 roku znak (...) i przyjął do obliczenia wysokości emerytury M. L. wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku w kwocie 177 637 zł; wysokość emerytury na dzień 19 października 2019 roku – 4 325,48 zł (pkt 2 wyroku). Wyrokiem tym Sąd Okręgowy przesądził , że dane ujawnione na zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 4.04.2003r. , potwierdzający zatrudnienie i wysokość, uzyskiwanego przez wnioskodawcę wynagrodzenia, w latach od 1.03.1991 do 31.03.1993r. są prawidłowe. Zatem obecnie kwestionowanie prawidłowości przedmiotowej decyzji w żadnym wypadku nie mogło być ponownie analizowane.

Zgodnie z brzmieniem art. 365 § 1 k.p.c., prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Skutkiem zasady mocy wiążącej prawomocnego wyroku jest to, że przesądzenie we wcześniejszym wyroku kwestii o charakterze prejudycjalnym oznacza, że w procesie późniejszym ta kwestia nie może być już w ogóle badana. Zachodzi tu zatem ograniczenie dowodzenia faktów objętych prejudycjalnym orzeczeniem (wyrok SN z 12.07.2002 r., V CKN 1110/00, Lex nr 74492). Związanie orzeczeniem oznacza niedopuszczalność nie tylko dokonywania ustaleń sprzecznych z nim, ale nawet przeprowadzania postępowania dowodowego w tym zakresie (wyrok SN z 12.05.2011 r., I PK 193/10, Lex nr 852766). Moc wiążąca orzeczenia określona w art. 365 § 1 k.p.c. oznacza zatem, że dana kwestia prawna, która była przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie rozpoznawanej, kształtuje się tak jak to przyjęto we wcześniejszym prawomocnym orzeczeniu. Przesądzenie tej kwestii oznacza, że w późniejszym postępowaniu nie może być ona już ponownie badana, a zatem zachodzi konieczność ograniczenia dowodzenia faktów objętych prejudycjalnym orzeczeniem.

Reasumując, zarówno w dniu wydania decyzji z dnia 22 października 2019 roku , jak i decyzji z dnia 23 października 2019 roku. Zakład Ubezpieczeń Społecznych miał wszystkie niezbędne dane pozwalające na wydanie rozstrzygnięcia zgodnego z żądaniem wnioskodawcy. W postępowaniu sądowym toczącym się pod sygn. akt VIII U 5019/19 nie ustalono żadnych nowych przesłanek do przeliczenia świadczenia, których wykazanie ciążyłoby na ubezpieczonym , a które nie były znane organowi rentowemu. Sąd dokonał jedynie analizy materii, którą prawidłowo winien zweryfikować już sam Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Opóźnienie w przyznaniu i wypłaceniu świadczenia jest więc następstwem okoliczności, za które Zakład ponosi odpowiedzialność.

Odsetki przewidziane w art. 85 ust. 1 ustawy systemowej od kwoty świadczenia (wyrównania świadczenia) przyznanego wyrokiem sądu w sytuacji, gdy organ rentowy z naruszeniem prawa odmówił jego przyznania, nalicza się więc od upływu terminu, w którym organ rentowy powinien był wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r., III UK 37/07, OSNP 2008/21-22/326). W rozpatrywanym przypadku jest do data 10 listopada 2019 r. Jako datę końcową odsetek Sąd przyjął zaś datę 9 listopada 2021 r. , bowiem wysokość wypłacanego wnioskodawcy świadczenia po tej dacie jest prawidłowa.

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

Sędzia.

Z: odpis uzasadnienia doręczyć ZUS z aktami ZUS.

Sędzia.