Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 kwietnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Stryczyńska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 kwietnia 2022 r.
w W.

sprawy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

z udziałem A. Z. (1)

o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne

na skutek apelacji (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XXI Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 lipca 2021 r. sygn. akt XIII U 1834/20

I.  prostuje oznaczenie przedmiotu sporu zawarte w komparycji
zaskarżonego wyroku w ten sposób, że wykreśla słowa „podleganie ubezpieczeniom społecznym”;

II.  oddala apelację.

Ewa Stryczyńska

Sygn. akt III AUa 1569/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 26 sierpnia 2020 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. ustalił podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne A. Z. (2) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o.o. w okresie od lutego 2017 r. do sierpnia 2018 r. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że przeważająca większość pracowników zgłoszonych przez płatnika do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z pracowniczym tytułem ubezpieczenia, była zatrudniona na podstawie umowy zlecenia u płatników (...) Sp. z o.o., (...) Sp. z o.o. i (...). W ocenie organu rentowego strony umów stworzyły pozór dokonania jednej czynności prawnej, tj. zawarcia umowy zlecenia, podczas gdy w rzeczywistości czynności te wykonywane były faktycznie w ramach stosunku pracy.

Odwołanie od decyzji złożyła (...) Sp. z o.o., zaskarżając decyzję co do każdego miesiąca w części, w której kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne z tytułu zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę, jest w danym miesiącu wyższa od wynagrodzenia brutto, które pracownik dotychczas uzyskał u płatnika składek. Odwołująca się wniosła o zmianę decyzji przez ustalenie, że pracownik podlegał w spółce obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu wyłącznie od kwot wynagrodzenia brutto uzyskanych dotychczas przez pracownika od spółki w poszczególnych miesiącach objętych decyzją. W uzasadnieniu Spółka podniosła, że płatnik składek nie posiadał informacji o jakiejkolwiek umowie zlecenia zawartej przez pracownika z inną firmą.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od odwołującej się kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wskazując, że zaskarżona decyzja jest prawnie i faktycznie uzasadniona.

Wyrokiem z 2 lipca 2021 r., sygn. akt XXI U 1834/20, Sąd Okręgowy w Warszawie, XXI Wydział Pracy i Ubezpieczeń oddalił odwołanie oraz zasądził od (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

(...) Sp. z o.o. prowadzi działalność usługową w zakresie ochrony osób i mienia.

Ubezpieczony A. Z. (2) w okresie od 27 stycznia 2017 r. do 31 lipca 2018 r. zatrudniony był w (...) Sp. z o.o. na podstawie umów o pracę tymczasową w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pracownika ochrony z wynagrodzeniem 2.000 zł brutto miesięcznie (w okresie od 27 stycznia 2017 r. do 31 grudnia 2017 r.) i 2.100 zł brutto miesięcznie (w okresie od 1 stycznia 2018 r. do 31 lipca 2018 r.). Płatnik składek skierował ubezpieczonego w okresie umowy do pracy do pracy na rzecz pracodawcy użytkownika (...)Sp. z o.o. Sp. k.

Jednocześnie A. Z. (2) zawierał z (...) Sp. z o.o. Sp.k. umowy zlecenia w okresie od 28 stycznia 2017 r. do 31 października 2018 r., przedmiotem których było zapewnienie wspólnie z innymi zleceniobiorcami ochrony obiektu wskazanego przed przedstawiciela zleceniodawcy. Przedmiotem umowy było wykonywanie zadań ochrony budynku należącego do (...) S.A. w Ł. przy ul. (...).

Ubezpieczony wszystkie obowiązki wynikające z umowy o pracę oraz umów zlecenia wykonywał wyłącznie w jednym obiekcie, tj. na terenie budynku (...) zarządzanym przez (...) i (...) w Ł. przy ul. (...). Przez cały okres objęty kontrolą organu rentowego ubezpieczony świadczył czynności ochrony w tym samym miejscu, a jedynie – poza umową o pracę – podpisywał kolejne umowy zlecenia z (...). Podczas wykonywania czynności ochrony ubezpieczony posługiwał się umundurowaniem z oznaczeniem spółki (...) – nie było munduru innego dla każdej ze spółek. Ubezpieczony nie ewidencjonował na bieżąco czasu pracy świadczonego na rzecz poszczególnych spółek i nie wiedział ile czasu faktycznie świadczył pracę dla każdej z tych spółek. Rozliczenie faktycznego czasu pracy nie miało przy tym znaczenia dla pracodawcy użytkownika i zleceniobiorcy, bowiem ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze (z umowy o pracę) za liczbę godzin odpowiadającą wymiarowi godzin ustalonych dla pracy w pełnym wymiarze etatu w danym miesiącu, natomiast pozostałe godziny pracy były rozliczane stawką wynikającą z umowy zlecenia.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zebranych w aktach sprawy i w aktach rentowych oraz na podstawie zeznań ubezpieczonego, którym dał wiarę, gdyż były one zgodne z pozostałym materiałem dowodowym.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie (...) Sp. z o.o. jako bezzasadne podlega oddaleniu. Zdaniem Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdził zasadność stanowiska prezentowanego przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji. Płatnik składek nie uwzględnił w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne przychodu osiągniętego przez pracowników (...) Sp. z o.o. z tytułu wykonywania umów zlecenia zawartych z (...) Sp. z o.o. Sp. k., który jako pracodawca użytkownik realizował też umowy zlecenia z pracownikiem skierowanym przez agencję pracy tymczasowej. Praca wykonywana przez ubezpieczonego była pracą faktycznie świadczoną na rzecz pracodawcy użytkownika w ramach umowy zawartej pomiędzy agencją pracy tymczasowej i pracodawcą użytkownikiem. Odwołujący się nie zawarł w umowach o pracę tymczasową zastrzeżenia, że pracownik tymczasowy nie może zawierać z pracodawcą użytkownikiem dodatkowej umowy cywilnoprawnej. Nie było więc ograniczenia wobec pracowników spółki, uzasadniającego odmowę realizacji przyjętych umów zlecenia.

Sąd Okręgowy przypomniał, że w orzecznictwie przyjęto pogląd, że hipotezą normy prawnej wynikającej z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej objęte są dwa rodzaje relacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami. Pierwszą jest sytuacja, gdy oba stosunki (pracowniczy i cywilnoprawny) dotyczą tych samych podmiotów jednocześnie występujących wobec siebie w roli pracodawcy-zleceniodawcy i pracownika-zleceniobiorcy, drugą zaś sytuacja, gdy na istniejący stosunek pracy nakłada się stosunek cywilnoprawny między pracownikiem i osobą trzecią, na podstawie którego pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy (zleceniobiorcy itp.) w ramach łączącej pracodawcę z ową osobą trzecią (zleceniodawcą i inną w rozumieniu prawa cywilnego) umownej więzi prawnej. W tym ostatnim przypadku to w istocie pracodawca jest rzeczywistym beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika-zleceniobiorcę, bez względu na to, czy w trakcie jej wykonywania pracownik pozostawał pod faktycznym kierownictwem pracodawcy i czy korzystał z jego majątku (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 13 lutego 2013 r., sygn. III AUa 1142/12). W judykaturze jednolicie prezentowane jest też stanowisko, że pojęcie „pracownika” w rozumieniu unormowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej ma szerszy zakres znaczeniowy niż pojęcie pracownika w rozumieniu przepisów prawa pracy (art. 2 k.p. i art. 22 § 1 k.p.). Obejmuje ono również osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych lub umów, do których stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, w sytuacji, gdy umowę tę zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy lub jeżeli w ramach tej umowy wykonują pracę na rzecz tego pracodawcy, choćby umowa cywilnoprawna została zawarta z osobą trzecią (postanowienie Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2012 r., III UK 64/11; wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r., III UK 22/11; uchwała Sądu Najwyższego z 2 września 2009 r., II UZP 6/09; wyroki Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie: z 11 października 2012 r. III AUa 711/12, z 23 sierpnia 2012 r. III AUa 647/12).

W konsekwencji zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej oznacza jednoczesne rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie. Dyspozycja art. 8 ust. 2a ustawy systemowej koresponduje z unormowaniem zawartym w art. 18 ust. 1a i w art. 20 ust. 1 tej ustawy dotyczące problematyki podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Skoro bowiem w sytuacjach, do których odnosi się art. 8 ust. 2a ustawy systemowej mamy do czynienia z jednym, szeroko ujętym pracowniczym tytułem obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, to konsekwentnie w art. 18 ust. 1a i następczo w art. 20 ust. 1 tej ustawy nakazano w stosunku do tych ubezpieczonych uwzględnienie w postawie wymiaru składek również przychodu z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi więc łączny przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz umów cywilnoprawnych. W myśl art. 17 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych na płatniku spoczywa obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien więc zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy.

Nie ulega wątpliwości, że taki sam sposób postępowania dotyczy także sytuacji, gdy umowa cywilnoprawna została zawarta bezpośrednio pomiędzy ubezpieczonym i pracodawcą użytkownikiem, a praca w jej ramach była wykonywana na rzecz tego pracodawcy. Nie zmienia to obowiązku płatnika składek – agencji pracy tymczasowej, która odpowiada za prawidłowe ustalenie podstawy wymiaru składek takiego pracownika. Pracodawca użytkownik jest podmiotem, na rzecz którego realizowana jest faktycznie praca przez pracowników tymczasowych – nie pozostając jednocześnie formalnym pracodawcą takich osób. Formalnym pracodawcą pracowników tymczasowych jest agencja pracy tymczasowej. Niezależnie od powyższego, z definicji pracy tymczasowej wynika, że to pracodawca użytkownik, mimo nieposiadania przymiotu pracodawcy w rozumieniu Kodeksu pracy, wyznacza pracownikowi zadania oraz kontroluje ich wykonanie. Tym samym z oczywistych względów przez okres wykonywania pracy tymczasowej na rzecz pracodawcy użytkownika, pracodawca ten wstępuje w szereg obowiązków i uprawnień realnego pracodawcy. To pracodawca użytkownik ostatecznie osiągał jednakowy skutek z wykonywanych przez ubezpieczonego umów zleceń oraz umowy o pracę tymczasową. Pracodawca – agencja pracy tymczasowej w ramach umowy z pracodawcą użytkownikiem osiągnęła również skutek gospodarczy właściwy dla tego rodzaju współpracy, gdyż pracownik tymczasowy świadczył pracę przewidzianą w umowie zawartej pomiędzy spółkami (obowiązki pracownika ochrony). Ewentualne wzajemne rozliczenia pomiędzy spółkami wynikające z wyższych kosztów związanych ze świadczeniami publicznoprawnymi agencji pracy tymczasowej, pozostają poza sferą oceny sądu ubezpieczeń społecznych i nie mają wpływu na obowiązki płatnika składek. Przedstawione poglądy wyrażone przez sądy powszechne i przez Sąd Najwyższy, są podzielane przez sąd rozpoznający niniejszą sprawę i przyjęte za własne. W odniesieniu do niniejszej sprawy Sąd uznał, że wszelkie wykonywane przez ubezpieczonego czynności zarówno w ramach umowy o pracę tymczasową z (...) Sp. z o.o. jak i w ramach umów zlecenia zawartych bezpośrednio z pracodawcą użytkownikiem (...) Sp. z o.o. Sp. k., były czynnościami wykonywanymi na rzecz tego samego podmiotu, a więc pracodawcy użytkownika w ramach umowy łączącej go z agencją pracy tymczasowej. Agencja pracy tymczasowej jako pracodawca – płatnik składek, pozostaje więc zobowiązana do prawidłowego ustalenia podstawy wymiaru składek przy uwzględnieniu wynagrodzenia otrzymywanego ze stosunku pracy i umów zlecenia wykonywanych na rzecz tego samego podmiotu.

W konsekwencji wynagrodzenie otrzymywane przez ubezpieczonego z tytułu wykonywania umów zlecenia dla (...) Sp. z o.o. Sp. k. stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne u pracodawcy – agencji pracy tymczasowej (...) Sp. z o.o. Przedstawione argumenty skutkowały oddaleniem odwołania. Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów zastępstwa prawnego Sąd Okręgowy oparł na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 i 3 k.p.c.), a ich kwotę ustalił na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U z 2016 r. poz. 265)

Apelację od powyższego wyroku wywiodła odwołująca sięspółka, zaskarżając wyrok w całości oraz zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 2a oraz art. 18 ust. la ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez niewłaściwe zastosowanie, gdyż w żaden sposób nie uzyskiwała rezultatu pracy wykonywanej przez pracownika w ramach umowy cywilnoprawnej, a także jakichkolwiek korzyści z tego tytułu, co jest warunkiem zastosowania art. 8 ust. 2a ww. ustawy, a w konsekwencji art. 18 ust. la ww. ustawy. Wskazując na powyższy zarzut odwołująca się wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie odwołania w całości i orzeczenie, że podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe za pracownika nie obejmowały w spornym okresie podstaw wymiaru składek z tytułu umowy zlecenia zawartej przez pracownika z innym płatnikiem. Wniosła również o zasądzenie od ZUS kosztów procesu według właściwych przepisów.

W uzasadnieniu apelacji odwołująca się wyłuszczyła, że zaskarżony wyrok jest nieprawidłowy, ponieważ pomija wykładnię przedstawioną przez Sąd Najwyższy w uchwale z 2 września 2009 r. (sygn. II UZP 6/09), w której uzasadnieniu Sąd Najwyższy wyjaśnił, że pojęcie wykonywania pracy „na rzecz” pracodawcy oznacza uzyskiwanie przez pracodawcę rezultatu pracy wykonywanej przez pracownika w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z osobą trzecią. W ocenie odwołującej się można przyjąć, że uzyskiwała ona efekt finalny pracy wykonywanej przez pracownika, ale wyłącznie tej pracy, która była wykonywana w ramach umowy o pracę tymczasową. Pracownik wykonywał pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie harmonogramu czasu pracy, a odwołująca się wypłacała mu za to wynagrodzenie i następnie fakturowała pracodawcę użytkownika. Z tytułu tej pracy odwołująca się uzyskiwała wymierną korzyść w postaci wynagrodzenia (marży) od pracodawcy użytkownika ((...) Sp. z o.o. Sp. k.) za usługi rekrutowania i delegowania pracowników. Odwołująca się nie uzyskiwała jednak efektu pracy wykonywanej przez pracownika w ramach umowy cywilnoprawnej. Podniosła, że pracownik bez jej wiedzy podpisał ze spółką z grupy (...)umowę zlecenia, na podstawie której pracował na obiektach tej spółki w dodatkowych godzinach, za które otrzymywał dodatkowe wynagrodzenie. Odwołująca się nie uzyskała jednak za to jakiegokolwiek dodatkowego wynagrodzenia, w efekcie czego nie uzyskała również wymiernych, policzalnych korzyści.

Organ rentowy nie odniósł się do zarzutów i wniosków apelacji, podobnie jak biorący udział w sprawie ubezpieczony.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Podkreślenia na wstępie wymaga, że apelacja nie zawierała zarzutów procesowych. Z tej przyczyny należało uznać przedstawiony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stan faktyczny za niekwestionowany. Sąd Apelacyjny ustalenia Sądu Okręgowego w pełni podziela i przyjmuje je za własne, jednocześnie uznając, że nie ma potrzeby ponownego ich przytaczania. Apelacja sprowadza się do kwestionowania zastosowanej przez Sąd pierwszej instancji podstawy prawnej wyroku tj. art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. p[oz. 1009 ze zm., zwanej „ustawą systemową”). Z art. 8 ust. I i ust. 2a wynika, że za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem, że za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Za utrwalone należy uznać stanowisko judykatury, że zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, który rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy, pojęcie pracownika ma szerszy zakres znaczeniowy niż pojęcie pracownika w rozumieniu przepisów prawa pracy (art. 2 k.p. i art. 22 § 1 k.p.) i obejmuje również osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych w sytuacji, gdy umowy takie zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach tej umowy wykonują pracę na rzecz tego pracodawcy, choćby umowa cywilnoprawna została zawarta z osobą trzecią (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r., III UK 22/11 - OSNP 2012, nr 21-22, poz. 266 oraz uchwała SN z 2 września 2009 r., II UZP 6/09 - OSNP 2010, nr 3-4, poz. 46). Objęcie definicją pracownika dla potrzeb prawa ubezpieczeń społecznych nie tylko pracowników w znaczeniu, jakie temu pojęciu nadają przepisy Kodeksu pracy, ale także osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (agentów, zleceniobiorców, wykonawców dzieła) oznacza jednoczesne rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia. Hipotezą normy prawnej wynikającej z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej objęte są dwa rodzaje relacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami. Pierwszą jest sytuacja, gdy oba stosunki (pracowniczy i cywilnoprawny) dotyczą tych samych podmiotów jednocześnie występujących wobec siebie w roli pracodawcy-zleceniodawcy i pracownika-zleceniobiorcy, drugą zaś sytuacja, gdy na istniejący stosunek pracy niejako "nakłada się" stosunek cywilnoprawny między pracownikiem i osobą trzecią, na podstawie którego pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy w ramach łączącej pracodawcę z osobą trzecią (zleceniodawcą) umownej więzi prawnej. W tym ostatnim przypadku pracodawca jest rzeczywistym beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika-zleceniobiorcę - bez względu na to, czy w trakcie jej wykonywania pracownik pozostawał pod faktycznym kierownictwem pracodawcy i czy korzystał z jego majątku.

Z regulacją wynikającą z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej bezpośrednio wiąże się unormowanie zawarte w art. 18 i art. 20 ust. 1 ustawy systemowej, dotyczące problematyki podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Skoro bowiem w sytuacjach, do których odnosi się art. 8 ust. 2a ostatnio powołanej ustawy mamy do czynienia z jednym, szeroko ujętym pracowniczym tytułem obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, to konsekwentnie w art. 20 ust. 1 tej ustawy nakazano w stosunku do tych ubezpieczonych uwzględnienie w podstawie wymiaru składek również przychodu z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Zatem w przypadku pracowników, o których mowa w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi łączny przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz umów cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy systemowej, na płatniku (na pracodawcy) spoczywa obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W odniesieniu do pracowników w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, płatnikiem jest pracodawca, a przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej jedynie uwzględnia się w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien więc zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy. Taki sam sposób postępowania dotyczy także sytuacji, gdy umowa cywilnoprawna została zawarta z innym podmiotem (osobą trzecią), lecz praca w jej ramach jest wykonywana na rzecz pracodawcy, gdyż obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 14 stycznia 2010 r., sygn. I UK 252/09 oraz z 22 lutego 2010 r., sygn. I UK 259/09).

Należy zauważyć, że przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej stanowi o wykonywaniu pracy "na rzecz" pracodawcy, z którym dany ubezpieczony pozostaje w stosunku pracy, nie zaś o wykonywaniu pracy "na korzyść" tego pracodawcy, ani też "wyłącznie na rzecz" pracodawcy. Oznacza to, że nie można wykluczyć zastosowania przepisu art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w sytuacji, gdy pracodawca nie uzyskuje bezpośrednio korzyści z wykonywania przez ubezpieczonego pracy w ramach umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy oświadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, ani też w sytuacji, gdy ubezpieczony pracę tę wykonuje zarówno na rzecz pracodawcy, jak i na rzecz podmiotu, z którym zawarł umowę agencyjną, umowę zlecenia lub zbliżoną rodzajowo umowę oświadczenie usług.

Odwołująca się podnosiła, że nie uzyskiwała żadnego rezultatu z pracy ubezpieczonego.

Sąd Apelacyjny nie podziela tego stanowiska.

Ubezpieczony A. Z. (2) był zatrudniony przez (...) Sp. z o.o. Spółka ta kierowała ubezpieczonego do pracy na rzecz tzw. pracodawcy użytkownika, którym była (...) Sp. z o.o. Sp. k. Ubezpieczony A. Z. (2) zawierał jednocześnie z (...) Sp. z o.o. Sp. k. umowy cywilnoprawne, których przedmiotem było zapewnienie wspólnie z innymi zleceniobiorcami ochrony obiektu wskazanego przed przedstawiciela zleceniodawcy. (...) otrzymywała wynagrodzenie od (...) Sp. z o.o. Sp. k. za korzystanie z jej pracownika.

Odnosząc się do argumentu odwołującej się o braku powiązań osobowych i kapitałowych pomiędzy nią a zleceniodawcami ubezpieczonego należy zauważyć, że jedyną przesłanką zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej jest wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy. Brak rzeczonych powiązań nie stanowi przeszkody w zastosowaniu wspomnianej regulacji. Mając na uwadze cel powyższego unormowania, stwierdzić należy, że przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, ma zastosowanie w każdym przypadku wykonywania przez zleceniobiorcę, który jednocześnie pozostaje w stosunku pracy, czynności na rzecz swojego pracodawcy, które wykonuje również w ramach zakresu obowiązków pracowniczych.

Wymaga podkreślenia, że w ramach wykonywanych przez ubezpieczonego umów zleceń zawartych z (...) Sp. z o.o. Sp. k. świadczona była ta sama praca, polegająca na ochronie jednego obiektu i to przy wykorzystaniu tych samych narzędzi pracy. Odwołująca się kierowała ubezpieczonego do pracy w (...)Sp. z o.o. Sp. k., w ramach której ochraniał on budynek należący do (...) S.A. w Ł. przy ul. (...). Do ochrony tego samego obiektu ubezpieczony był kierowany w ramach łączących go umów zleceń. Nie było zatem żadnych różnic (z punktu widzenia zadań wykonywanych przez ubezpieczonego) w zakresie realizacji przez ubezpieczonego stosunku zobowiązaniowego wynikającego ze stosunku pracy i umowy zlecenia.

Okoliczności te prowadzą do wniosku, że podział obowiązków ubezpieczonego był sztuczny i ukierunkowany wyłącznie na stworzenie pozoru świadczenia pracy na rzecz różnych podmiotów, w ramach różnych umów, zawartych z różnymi podmiotami, co było przejawem dążenia do zminimalizowania obciążeń składkowych płatnika składek, gdyż celem takiej konstrukcji stosunku prawnego było obniżenie podstawy wymiaru składek wyłącznie do wynagrodzenia wynikającego z umowy o pracę.

Wobec powyższego, wbrew twierdzeniom apelującego, w sprawie znajduje zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. W ostatecznym rozrachunku to bowiem (...), jako pracodawca ubezpieczonego A. Z. (2) była beneficjentem jego pracy świadczonej z tytułu umów cywilnoprawnych zawartych z (...)Sp. z o.o. Sp. k. W rezultacie to nie zleceniodawca, ale pracodawca ubezpieczonego jest rzeczywistym płatnikiem składek, obowiązanym do odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne także od cywilnoprawnych stosunków zatrudnienia. Nie jest natomiast przedmiotem niniejszego postępowania wkraczanie w zakres wzajemnych relacji pomiędzy płatnikiem składek, a pracodawcą użytkownikiem, wobec czego bez znaczenia dla niniejszego sporu pozostaje kwestia wiedzy odwołującej się spółki o zawieranych przez ubezpieczonego z pracodawcą użytkownikiem dodatkowych umów zlecenia, mających poszerzyć zakres czasowego wymiaru pracy ubezpieczonego A. Z. (2).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, o czym orzekł jak w punkcie II wyroku.

Działając z urzędu Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 350 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., sprostował w punkcie I sentencji wyroku oznaczenie przedmiotu sporu, zawarte w komparycji zaskarżonego wyroku. Nie było bowiem wątpliwości, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była wyłącznie wysokość podstawy wymiaru składek, nie zaś podleganie ubezpieczeniom społecznym.

SSA Ewa Stryczyńska