Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu 24 czerwca 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) sp.j. w N.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 14 grudnia 2019 r. Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) sp.j. w N. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Małgorzata Perdion-Kalicka

Sygn. akt XVII AmE 80/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 14 grudnia 2019 r., znak: (...), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, działając w oparciu o przepisy art. 56 ust. 1 pkt 48, art. 56 ust. 2h pkt 8, art. 56 ust. 3, ust. 6 i 6a w związku z art. 43e ust. 1 ustawy z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (dalej: p.e.) oraz w zw. z art. 104 k.p.a. i art. 30 ust. 1 p.e., po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej przedsiębiorcy (...) sp.j. w N., w związku z ujawnieniem, w prowadzonej przez ww. przedsiębiorcę koncesjonowanej działalności gospodarczej w zakresie obrotu paliwami ciekłymi nieprawidłowości polegających na braku realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 43e ust. 1 p.e., poprzez niezłożenie Prezesowi URE w terminie wskazanym w tym przepisie informacji o rodzajach i lokalizacji infrastruktury wykorzystywanej do prowadzenia koncesjonowanej działalności gospodarczej, co wypełnia dyspozycję art. 56 ust. 1 pkt 48 p.e., orzekł, że:

1.  przedsiębiorca (...) sp.j. w N. nie zachował terminu na przekazanie danych, o którym mowa w art. 43e p.e.

2.  Za działanie opisane w punkcie 1 wymierzył przedsiębiorcy (...) sp.j. w N. karę pieniężną w wysokości 10 000 zł (słownie: dziesięć tysięcy złotych)

(decyzja, k. 5-9).

Przedsiębiorca (...) sp.j. w N. wniósł odwołanie od powyższej decyzji w całości, zarzucając jej naruszenie art. 56 ust. 6a p.e. poprzez jego niezastosowanie, pomimo istnienia przesłanek do odstąpienia od wymierzenia stronie kary.

W konsekwencji powód wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez odstąpienie od wymierzenia stronie kary oraz zasądzenie od Prezesa URE na rzecz przedsiębiorcy kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z kwotą 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

(odwołanie, k. 11-13).

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedź na odwołanie, k. 38-42).

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił i następujący stan faktyczny:

(...) sp.j. w N. jest spółką prawa handlowego wpisaną do rejestru przedsiębiorców KRS prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie pod numerem: (...). Przedmiotem działalności spółki są między innymi sprzedaż detaliczna paliw oraz towarowy transport drogowy. (odpis aktualny z KRS powoda, k. 15-19v).

Decyzją z dnia 23 grudnia 2015 r., znak: (...), Prezes URE udzielił przedsiębiorcy koncesji na obrót paliwami ciekłymi, na okres od dnia 6 lutego 2016 r. do dnia 31 grudnia 2030 r. W dniu 11 grudnia 2018 r. spółka wystąpiła o zmianę koncesji w zakresie rozszerzenia przedmiotu i zakresu działalności. Decyzją z 12 marca 2019 r. Prezes URE zmienił dotychczasową decyzję w ten sposób, że przedmiotem działalności koncesyjnej została objęta stacja paliw w M. przy ul. (...). (okoliczności bezsporne.) Ponadto powód w ramach posiadanej koncesji prowadził dwie inne stacje paliw w innych lokalizacjach, oraz użytkował kilka cystern do transportu paliw .

Powodowa spółka zaczęła użytkować stację paliw w M. przy ul. (...), od dnia 15 marca 2019 r., natomiast informację o rodzajach i lokalizacji infrastruktury wykorzystywanej do prowadzenia koncesjonowanej działalności gospodarczej przekazała do organu w dniu 4 czerwca 2019 r. (pismo powoda z 14 sierpnia 2019 r., k. 56-57 akt adm.; okoliczności bezsporne)

Przedmiotowe informacje dotyczące rozpoczęcia użytkowania przez powoda stacji paliw w M. przy ul. (...) zostały przekazane Prezesowi URE w po upływie ustawowego terminu, który wynosi 7 dni od rozpoczęcia eksploatacji infrastruktury lub trwałego zaprzestania eksploatacji infrastruktury.

W niniejszej sprawie przekazanie informacji o rozpoczęciu w dniu 15 marca 2019r eksploatacji infrastruktury powinno nastąpić najpóźniej do dnia 22 marca 2019 r. (okoliczność bezsporna)

Powód informację o rodzajach i lokalizacjach infrastruktury paliw ciekłych w zakresie rozpoczęcia działalności koncesjonowanej na stacji paliw w M. przy ul. (...) złożył organowi 4 czerwca 2019 r. (data wpływu do URE – 10 czerwca 2019 r.). (informacja o rodzajach i lokalizacjach infrastruktury paliw ciekłych wykorzystywanej do prowadzenia działalności z 11 lipca 2019 r., k. 24-25 akt adm.; informacja o rodzajach i lokalizacjach infrastruktury paliw ciekłych wykorzystywanej do prowadzenia działalności z 1 kwietnia 2019 r., k. 34-36 akt adm.)

Wobec powyższego Prezes URE wszczął z urzędu postępowanie w sprawie wymierzenia kary pieniężnej przedsiębiorcy (...) sp.j. w N. za niezłożenie w terminie informacji o rodzajach i lokalizacjach infrastruktury paliw ciekłych wykorzystywanej do prowadzenia działalności. (zawiadomienie o wszczęciu postępowania z 30 września 2019 r., k. 63-65 akt adm.)

Spółka (...) sp.j. w N. w roku 2018 osiągnęła łączny przychód z prowadzonej działalności w wysokości (...) zł, w tym przychód z działalności koncesjonowanej w wysokości (...) zł (pismo powoda z 14 sierpnia 2019 r., k. 57 akt adm.)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody z dokumentów, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a Sąd także nie znalazł podstaw by odmówić im wiarygodności. W szczególności powód nie kwestionował faktu, że nie przekazał Prezesowi URE informacji o rodzajach i lokalizacjach infrastruktury paliw ciekłych wykorzystywanej do prowadzenia działalności na stacji paliw w M. przy ul. (...). Spór między stronami odnosił się do możliwości odstąpienia od wymierzenia powodowi kary pieniężnej.

Sąd zważył, co następuje:

Zaskarżona decyzja odpowiada prawu, a podniesiony przez powoda w odwołaniu zarzut nie może skutkować odstąpieniem od wymierzenia kary lub zmniejszeniem jej wysokości.

Zgodnie z art. 43e ust. 1 p.e. przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność polegającą na wytwarzaniu paliw ciekłych, magazynowaniu lub przeładunku paliw ciekłych, przesyłaniu lub dystrybucji paliw ciekłych, obrocie paliwami ciekłymi, w tym obrocie nimi z zagranicą, a także podmiot przywożący, przekazują do Prezesa URE informacje o rodzajach i lokalizacji infrastruktury paliw ciekłych wykorzystywanej do prowadzonej działalności w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia eksploatacji infrastruktury lub trwałego zaprzestania eksploatacji tej infrastruktury.

W myśl art. 3 pkt 10d p.e. infrastrukturę paliw ciekłych stanowią instalacje wytwarzania, magazynowania i przeładunku paliw ciekłych, rurociąg przesyłowy lub dystrybucyjny paliw ciekłych, stacja paliw ciekłych, a także środek transportu paliw ciekłych.

Natomiast z treści art. 56 ust. 1 pkt 48 p.e. wynika, że karze pieniężnej podlega ten, kto nie przekazuje w terminie informacji, lub przekazuje nieprawdziwe informacje, o których mowa w art. 43e. Wysokość tej kary, zgodnie z art. 56 ust. 2h pkt 8 p.e., wynosi 10.000 zł oddzielnie dla każdego rodzaju i lokalizacji infrastruktury paliw ciekłych.

W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że powodowa spółka podlegała obowiązkowi wynikającemu z art. 43e ust. 1 p.e.

Spółka (...) sp.j. wykonywała działalność gospodarczą w zakresie obrotu paliwami ciekłymi z wykorzystaniem infrastruktury, o jakiej mowa w art. 3 pkt 10d p.e. Spółka dokonywała obrotu paliwami ciekłymi na stacji paliw w M. przy ul. (...), odnośnie której nie poinformowała organu o rozpoczęciu eksploatacji tej infrastruktury, o czym mowa w art. 43e ust. 1 p.e.

W tych okolicznościach nie budzi wątpliwości, że powodowa spółka, która nie wywiązała się z ustawowego obowiązku, podlega karze pieniężnej, o jakiej mowa w art. 56 ust 1 pkt 48 p.e.

Nie sposób przy tym przyjąć, że złożenie przez powoda wniosku o zmianę koncesji i uwzględnienie w niej nowej infrastruktury może skutkować wypełnieniem obowiązku określonego w art. 43e ust. 1 p.e. i w konsekwencji prowadzić do zwolnienia powoda od odpowiedzialności. Po pierwsze należy uznać, że ustawodawca wprowadził dla obowiązku informacyjnego o posiadanej i wykorzystywanej infrastrukturze odrębną regulacje prawną oraz przepis sankcjonujący ten obowiązek. Są to więc niezalene od siebie obowiązki przedsiębiorcy wykonującego działalność koncesjonowaną w zakresie obrotu paliwami ciekłymi. Nie można więc uznać, że wypełnienie jednego z nich jest spełnieniem także tego drugiego. Podkreślić przy tym należy, że obowiązek z art. 43e ust. 1 p.e. wymaga przedstawienia organowi bardziej szczegółowych informacji, niż obowiązek przekazywania istotnych okoliczności dotyczących wykonywanej działalności koncesjonowanej, który powód istotnie spełnił.

Dokonując natomiast oceny zachowania powoda należy podkreślić, że będąc profesjonalistą w obrocie gospodarczym, powinien charakteryzować go podwyższony stopień staranności ze względu na zawodowy charakter prowadzonej przez niego działalności. Powód nie wykazał staranności wymaganej od niego jako od profesjonalnego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, w tym podmiotu wykonującego działalność koncesjonowaną. Należy przy tym podkreślić, że obowiązek obciążający powoda wynikał z przepisu ustawy prawo energetyczne, która jest podstawowym i zasadniczym aktem prawa, regulującym prawa i obowiązki podmiotów działających w obszarze energetyki. Zatem w szczególności przedsiębiorcy wykonujący działalność koncesjonowaną w obszarze energetyki, a więc tak jak powód w zakresie obrotu paliwami ciekłymi, muszą wypełniać obowiązki wynikające z przepisów zawartych w tak kluczowej dla tej branży regulacji prawnej jaką jest prawo energetyczne.

Zaznaczenia wymaga także fakt, iż odpowiedzialność, o której mowa w art. 56 ust. 1 pkt 48 p.e., ma charakter obiektywny, co oznacza, że jest niezależna od subiektywnego elementu jakim jest wina przedsiębiorcy. Dla możliwości zastosowania sankcji pieniężnej, o której mowa w przepisie, istotne jest zatem jedynie istnienie obowiązku prawnego zabezpieczonego sankcją pieniężną oraz stwierdzenie samego faktu jego naruszenia przez podmiot zobowiązany. Samo naruszenie normy sankcjonowanej uzasadnia natomiast postawienie zarzutu niezachowania należytej ostrożności wymaganej w stosunkach danego rodzaju (por. wyrok SN z 1 czerwca 2010 r., III SK 5/10; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 stycznia 2006 r., sygn. akt SK 52/04; Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego -A nr 2006/1/6). Charakterystyczne dla tego typu odpowiedzialności jest jej „oderwane od konieczności stwierdzania winy i innych okoliczności sprawy, wystarczy jedynie ustalenie samego faktu naruszenia prawa lub wymogów decyzji administracyjnej” (TK sygn. P 64/07). Przypisanie odpowiedzialności sprowadza się zatem do ustalenia, czy określone zdarzenie wyczerpuje znamiona ustawowe i pozostaje w związku przyczynowym z zachowaniem konkretnego podmiotu.

W tym stanie rzeczy, w sytuacji gdy powód w sposób oczywisty dopuścił się naruszenia norm prawa energetycznego, istniały podstawy do zastosowania wobec niego sankcji w postaci kary administracyjnej, o jakiej mowa w art. 56 ust 1 pkt 48 p.e.

Za nieuzasadniony Sąd uznał także zarzut powoda dotyczący nieodstąpienia przez organ od nałożenia kary, gdyż nie zostały kumulatywnie spełnione przesłanki do odstąpienia od wymierzenia kary, o jakich mowa w art. 56 ust 6a p.e..

Zgodnie z art. 56 ust 6a p.e. Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.

Ustawa prawo energetyczne nie sprecyzowała w jaki sposób należy oceniać stopień szkodliwości czynu, jednak uczyniło to orzecznictwo sądowe. I tak Sąd Najwyższy w wyroku z 15 października 2014 r., w sprawie III SK 47/13 uznał, że przy ocenie szkodliwości zasadne jest odwołanie się do sposobu weryfikacji tego stopnia wypracowanego w prawie karnym, skoro prawodawca posłużył się w art. 56 ust. 6a prawa energetycznego instytucją prawa karnego, z uwagi na represyjny charakter kar pieniężnych przewidzianych w art. 56 prawa energetycznego.

Konieczne jest więc odwołanie się do art. 115 § 2 kodeksu karnego, który zawiera zamknięty katalog kryteriów oceny stopnia szkodliwości społecznej czynu i który nakazuje przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu brać pod uwagę:

1) rodzaj i charakter naruszonego dobra,

2) rozmiary wyrządzonej szkody,

3) sposób i okoliczności popełnienia czynu,

4) wagę naruszonych obowiązków,

5) postać zamiaru,

6) motywację sprawcy,

7) rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

Jak ocenił Sąd Najwyższy w powołanym wyżej orzeczeniu „ o stopniu społecznej szkodliwości mają decydować wyłącznie okoliczności związane z czynem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 kwietnia 2011 r., IV KK 382/10), przy czym podstawowe znaczenie dla określenia stopnia szkodliwości czynu mają rodzaj i charakter naruszonego dobra chronionego prawem, rozmiar wyrządzonej i grożącej szkody oraz zamiar i motywacja sprawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 kwietnia 2011 r., IV KK 382/10). […] Nie uwzględnia się więc okoliczności, które pojawiły się po popełnieniu czynu, ponieważ nie mieszczą się one w regulacji art. 115 § 2 KK.”

Analizując zasadnicze kryterium oceny stopnia szkodliwości czynu powoda, jakim jest rodzaj naruszonego dobra należy stwierdzić, że dobrem tym jest w istocie możliwość realizowania przez Prezesa URE zadań nałożonych przez ustawodawcę.

Obowiązek z art. 43e ust. 1 p.e. służy wykonywaniu zadań przez Prezesa URE określonych w art. 43b p.e. Prezes URE prowadzi rejestr przedsiębiorstw energetycznych posiadających koncesję. Obowiązek prowadzenia ww. rejestru ma na celu zwiększenie przejrzystości prowadzenia działalności w sektorach energetycznych i przyczynia się do zwiększenia pewności obrotu. W rejestrze Prezes URE wskazuje dodatkowo informacje o rodzajach i lokalizacji infrastruktury paliw ciekłych. Brak realizacji przez przedsiębiorcę obowiązku poinformowania o rozpoczęciu eksploatacji infrastruktury i o zaprzestaniu jej eksploatacji, utrudnia lub nawet uniemożliwia Prezesowi URE prowadzenie rejestru, co skutkuje niemożnością sprawowania prawidłowego nadzoru nad koncesjonowaną działalnością przedsiębiorcy. Przy czym nie można wyciągać wniosku o znikomej szkodliwości czynu z faktu, że powód złożył wniosek o zmianę koncesji i wobec tego organ wiedział o prowadzenia działalności na stacji paliw w M. przy ul. (...). Ustawodawca wszak uznał, mając przecież świadomość, że przedsiębiorcy są również zobligowani do złożenia wniosku o zmianę koncesji, przy rozszerzeniu przedmiotu i zakresu działalności, że obowiązki informacyjne przedsiębiorcy podlegają Prezesowi URE. Gdyby więc przyjąć narrację powoda o niskiej szkodliwości czynu z uwagi na wiedzę organu o prowadzonej przez niego działalności koncesjonowanej w innej lokalizacji niż te, wobec których informacje były przekazywane, to należałoby uznać, że w ogóle niecelowe jest wykreowanie przez ustawodawcę obowiązku informacyjnego nałożonego na przedsiębiorców wykorzystujących stację paliw ciekłych w działalności koncesjonowanej, co zdaje się być zbyt daleko idącym postulatem.

Należy podkreślić, że przedmiotowy obowiązek nałożony na podmioty zajmujące się obrotem paliwem ciekłym jest elementem walki z szarą strefą, jaka jest powszechna w tej branży. Jednym z aspektów polityki państwa zwalczającej to zjawisko jest jak największa transparentności wszelkich stanów i zdarzeń związanych z obrotem paliwami ciekłymi oraz raportowanie tych zjawisk różnym organom.

Powyższe świadczy o tym, że dobro chronione, którego naruszenia dopuścił się powód, jest szczególnie istotne z punktu widzenia polityki państwa zmierzającej do zwalczenia zachowań nielegalnych i nieuczciwych w obrocie paliwami ciekłymi. Z tego zaś punktu widzenia należy uznać, że chronione dobro ma zasadnicze znaczenie dla oceny znacznego stopnia szkodliwości czynu powoda.

Uwzględniając powyższe nie można stwierdzić, że stopień szkodliwości czynu powoda w zakresie nieudzielenia informacji o rodzajach i lokalizacji infrastruktury paliw ciekłych był znikomy, skoro powód nie poinformował o rozpoczęciu eksploatacji stacji paliw w M. przy ul. (...).

Powód przekazał ww. informacje prawie trzy miesiące po terminie.

Należy przy tym zaznaczyć, że art. 56 ust. 6a p.e. ma charakter fakultatywny, zatem odstąpienie od wymierzenia kary nie tylko zależy od spełnienia przesłanki o charakterze ocennym, w postaci znikomej szkodliwości czynu, ale zależy od uznania organu, które wszakże nie może być dowolne i wynikać musi z merytorycznych przesłanek, ale z pewnością nie stanowi ono obowiązku organu do zastosowania powołanej regulacji w każdych warunkach (podobnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 24 sierpnia 2012 roku, sygn. akt VI ACa 389/12).

W tym zakresie Sąd Okręgowy w Warszawie podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 27 listopada 2019 r., sygn. akt I NSK 95/18, że „ art. 56 ust. 6a p.e. należy interpretować z uwzględnieniem zasady sprawności i rzetelności działania instytucji publicznych, a także zasady równowagi i podziału władzy. W ocenie Sądu Najwyższego […] Prezes Urzędu Regulacji Energetyki dysponuje więc pewnym luzem decyzyjnym przy interpretacji przesłanki znikomości szkodliwości społecznej czynu, a w razie ziszczenia się wspomnianej przesłanki - uznaniem administracyjnym przy wyborze wariantu rozstrzygnięcia: odstąpienia od kary pieniężnej bądź nieodstąpienia od tej kary. […]Organ regulacyjny, z uwagi na posiadaną wyspecjalizowaną kadrę, unikalną pamięć instytucjonalną oraz bezpośrednią styczność z realiami rynkowymi, jest co do zasady lepiej przygotowany niż sędzia do oceny stopnia szkodliwości społecznej czynu przedsiębiorcy z punktu widzenia standardów obowiązujących na rynku regulowanym. Interpretacja przepisów prawnych należy do istoty władzy wykonawczej, która jak wskazuje sama jej nazwa, odpowiada za egzekwowanie prawa. Jeżeli określony sposób interpretacji przepisu ma racjonalne uzasadnienie i jest ugruntowany w praktyce organu, sąd nie powinien zastępować go własną interpretacją. Interwencja sądu w treść decyzji organu regulacyjnego powinna następować dopiero wtedy, gdy nosi ona znamiona dowolności: opiera się na arbitralnych przesłankach, zawiera zdawkowe i ogólnikowe uzasadnienie, odwołuje się do nieudowodnionych informacji.” (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z 27 listopada 2019 r., sygn. akt I NSK 95/18, Legalis nr 2294222).

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że zaskarżona decyzja odpowiada przepisom prawa, zaś odwołanie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie. Z tego względu, na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji.

O kosztach procesu rozstrzygnięto, zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, przyjmując, że powód, jako strona przegrywająca sprawę, zobowiązany jest do zwrotu pozwanemu kosztów procesu, które obejmowały jedynie wynagrodzenie pełnomocnika procesowego pozwanego w wysokości 720 zł ustalone na podstawie § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka