Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 września 2020 r. Nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., na podstawie w szczególności art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 18 ust. 1 i ust. 2, art. 20 ust. 1, art. 91 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz.266), art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 20l9r., poz. 1510 ze zm.) określił miesięczną podstawę wymiaru składek za czerwiec 2017 r. na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zawartych przez R. K. umów zlecenia z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. sp. komandytowa. W uzasadnieniu decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że płatnik składek (...) sp. z o.o. sp. komandytowa zawarł z R. K. umowę zlecenia na okres od 9 maja 2017 r. do 31 maja 2017 r. , której przedmiotem było ,,przygotowanie dokumentacji do ofert przetargowych”. Z tytułu zawartej umowy płatnik składek (...) sp. z o.o. sp. komandytowa naliczał składki na ubezpieczenie zdrowotne w czerwcu 2017 r. Na podstawie danych zawartych na koncie ubezpieczonego w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS ustalono ,że R. K. od dnia 9 maja 2017 r. jest jednocześnie zatrudniony na podstawie umowy o pracę z (...) sp. z o.o. Praca wykonywana w ramach umowy cywilnoprawnej była świadczona przez R. K. na rzecz płatnika składek będącego pracodawcą , z którym zleceniobiorca pozostawał w stosunku pracy tj. (...) sp. z o.o. Praca świadczona przez zleceniobiorcę R. K. w ramach zawartej umowy zlecenia była kontynuacją i uzupełnieniem pracy w ramach stosunku pracy łączącego go z (...) sp. z o.o. Dzięki takiej organizacji pracy (...) sp. z o.o. unikała ograniczeń związanych z pracą w godzinach nadliczbowych oraz obowiązku opłacania wyższej stawki wynagrodzenia za pracę w takich godzinach. Wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych zostało zastąpione wynagrodzeniem z umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem. /decyzja w aktach ZUS/

W dniu 4 listopada 2020 roku płatnik składek (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w K. złożył odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez umorzenie postępowania w sprawie na podstawie art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 105 k.p.a. i zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego się kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Zaskarżonym decyzjom zarzucono:

I.  sprzeczność istotnych ustaleń organu rentowego z treścią zebranego materiału

dowodowego wskutek naruszenia przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a to art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 7 w zw. z art. 77 § 1 w zw. z art. 80 k.p.a. przez dokonanie oceny dowodów

a)  w sposób dowolny poprzez:

- uznanie, że prowadzenie działalności (...) sp. z o.o. realizowane było wspólnie z (...) sp. z o.o. sp.k. i (...), pomimo że podmioty te posiadają odrębną zdolność prawną, są odrębnymi podmiotami w obrocie, a ich działalność podejmowana w ramach określonych działań wzajemnych wynikała z potrzeb natury faktycznej i ekonomicznej,

- określenie przez Zakład w treści decyzji, że istniała „reguła polegająca na zawieraniu w pierwszej kolejności umów cywilnoprawnych, a następnie w jednej ze spółek umowy o pracę, a w drugiej umowy cywilnoprawnej", pomimo nieprzeprowadzenia jakichkolwiek czynności kontrolnych w toku postępowania kontrolnego, uzasadniających takie twierdzenie,

- przedstawienie procesu rekrutacji, zawarcia umowy i jej wykonania na podstawie protokołów przesłuchań „ubezpieczonych byłych pracowników spółek" bez określenia w treści decyzji i protokołu kontroli konkretnych środków dowodowych i odniesienia ich do treści przedmiotowej decyzji i objętych nią stosunków prawnych łączących płatnika z ubezpieczonym,

- uznanie, że oddzielenie czynności objętych umowami cywilnoprawnymi od czynności objętych umową o pracę stanowiło jedynie „papierowe przypisywanie" tej pracy spółkom zależnym, podczas gdy okoliczność ta stanowi jedynie dowolne przyjęcie organu nieznajdujące oparcia w materia dowodowym;

b)  w sposób niewszechstronny poprzez:

- nieuzasadnione pominięcie zeznań pracowników i osób wykonujących czynności na podstawie umów cywilnoprawnych, ujętych w protokole kontroli, stojących w sprzeczności z zeznaniami przyjętymi za podstaw ustalonego w decyzji stanu faktycznego;

II.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj.:

a)  naruszenie art. 91 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niezastosowanie i nieodniesienie się przez Inspektora kontroli Zakładu do złożonych przez płatnika składek zastrzeżeń oraz nieprzeprowadzenie uzupełniających czynności kontrolnych, zakresie w jakim płatnik składek wykazał, że czynności powierzane płatnikowi składek przez inne spółki lub czynności powierzane przez płatnika innym spółkom wykonywane w ramach umów cywilnoprawnych są w pełni uzasadnione charakterem i skalą prowadzonej działalności, w szczególności nieodniesienie się do dowodów z dokumentów - umów zawartych w reżimie prawa zamówień publicznych i specyfiki wykonywania określonych czynności w zakresie realizacji takiej umowy przez kontrahentów płatnika;

III.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a)  naruszenie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, że ubezpieczony objęty jest definicją pracownika wyrażoną w ustawie systemowej.

/odwołanie – k. 3-10/

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 3 grudnia 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych powołując się na argumenty, jak w zaskarżonej decyzji. /odpowiedź na odwołanie – k. 11-13v/

Na rozprawie w dniu 18 sierpnia 2022 roku pełnomocnik płatnika składek oraz pełnomocnik organu rentowego potrzymali prezentowane stanowiska w sprawie oraz wnieśli o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zainteresowany R. K. nie zajął stanowiska w sprawie. /protokół rozprawy z dnia 18 sierpnia 2022 r. , płyta CD k.182/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik składek (...) sp. z o.o. prowadzi na podstawie wpisu do KRS działalność gospodarczą m.in. w następujących zakresach: wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych; sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana; działalność w zakresie specjalistycznego projektowania; działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo techniczne. Siedziba płatnika mieściła się pod adresem W. ul. (...). Aktualny adres siedziby to (...) (...)-(...) P.. Organem uprawnionym do reprezentacji płatnika jest jednoosobowy zarząd a funkcję Prezesa Zarządu sprawował M. P., który posiada 95% udziałów w spółce. /bezsporne, protokół kontroli w aktach kontroli ZUS na płycie CD – (koperta) k. 34/

(...) sp. z o.o. jest powiązana funkcjonalnie, osobowo i kapitałowo ze spółkami: (...) sp. z o.o. sp. k. oraz (...) /bezsporne, protokół kontroli w aktach kontroli ZUS na płycie CD – (koperta) k. 34/

Na podstawie aktu notarialnego z 10.05.2013 roku powołano (...) sp. z o.o. sp. k., której wspólnikiem jest płatnik składek pełniący funkcję komplementariusza oraz M. P. będący komandytariuszem. Organem uprawnionym do reprezentacji w/w spółki komandytowej jest M. P. pełniący funkcję Prezesa Zarządu Sp. z o.o. (...) z w/w aktem notarialnym wspólnicy uczestniczą w zyskach spółki komandytowej w następujący sposób: 1% odwołujący się płatnik składek, 99% M. P.. Spółka komandytowa prowadzi działalność m.in. w następujących zakresach: wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych, sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana, działalność w zakresie specjalistycznego projektowania, działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo. (...) spółki komandytowej mieści się pod tym samym adresem co siedziba odwołującego się płatnika składek. /bezsporne, protokół kontroli w aktach kontroli ZUS na płycie CD – (koperta) k. 34/

Na podstawie aktu notarialnego z 12.07.2013 r. powołano (...), która prowadzi działalność m.in. w następujących zakresach: wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych, sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana. Siedziba tej spółki także mieści się pod tym samym adresem co siedziba odwołującego się płatnika składek. Organem uprawnionym do reprezentacji w/w spółki jest jednoosobowy zarząd a funkcję Prezesa Zarządu sprawował M. P., który posiada 95% udziałów w tej spółce. /bezsporne, protokół kontroli w aktach kontroli ZUS na płycie CD – (koperta) k. 34/

(...) sp. z o.o. sp. k. uzyskała następujące obroty ze sprzedaży: w 2016 r. – 22.600.828,95 zł, w 2017 r. – 35.712.865,00 zł, w 2018 r. 187.477.676,24 zł.

(...) sp. z o.o. osiągnęła zaś następujące obroty ze sprzedaży: w 2016 r. 280.301,83 zł, w 2017 r. 744.260,96 zł, w 2018 r. 2.206.235,65 zł, których odbiorcą była wyłącznie spółka komandytowa.

Natomiast (...) osiągnęła następujące obroty ze sprzedaży: w 2017 r. 128.373,03 zł, w 2018 r. 1.452.166,40 zł, a głównym odbiorcą była spółka komandytowa (95% przychodów).

/bezsporne, protokół kontroli w aktach kontroli ZUS na płycie CD – (koperta) k.34/

Umowy na realizację inwestycji były zawierane tylko przez spółkę komandytową, natomiast realizację wykonywała (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. (...) dwie spółki wykonywały usługi wyłącznie dla spółki komandytowej (pozostałe przychody nie przekraczały 5%). /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót, zeznania świadka R. G. złożone na piśmie – k.98 – 98 odwrót/

Spółki te były powiązane funkcjonalnie, kapitałowo oraz osobowo i wspólnie wykonywały usługi związane z inwestycjami w odnawialne źródła energii na terenie Polski (wybrane gminy), gdzie liderem była spółka komandytowa. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót , zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 101 – 102/

Spółka komandytowa składała oferty przetargowe. Z tytułu osiąganych zysków przez spółkę komandytową, była wypłacana dywidenda dla (...) sp. z o.o. w wysokości 1% i 99% dla M. P.. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót, zeznania świadka R. G. złożone na piśmie – k.98 – 98 odwrót , zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 101 – 102/

(...) sp. z o.o. kooperuje ze spółką komandytową w zakresie pośrednictwa handlowego, usług montażowych instalacji fotowoltaicznych i solarnych będących częścią składową kompleksowej usługi montażowej, usługi serwisowej dla klientów indywidualnych.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej w latach 2016-2018 (...) sp. z o.o. zawarła z 31 osobami umowy cywilnoprawne, których przedmiotem było:

- przygotowanie dokumentacji do odbiorów instalacji solarnych w ramach realizacji przetargu na terenie gminy S.;

- opracowane dokumentacji technicznych do montażu instalacji korektorów PV na budynkach mieszkalnych zlokalizowanych na terenie wyznaczonych gmin;

- opracowane dokumentacji technicznych do montażu instalacji korektorów słonecznych na budynkach mieszkalnych zlokalizowanych na terenie wyznaczonych gmin;

- analizy technicznych możliwości montażu instalacji (...), tj. instalacji fotowoltaicznych, solarnych w budynkach mieszkalnych na terenie wyznaczonych gmin;

- opracowane dokumentów oraz organizacja przeglądów okresowych instalacji solarnych w wyznaczonych gminach;

- wykonanie ankiet związanych z instalacją korektorów słonecznych na terenie wyznaczonych gmin;

- wykonanie projektu instalacji solarnej;

- archiwizacja dokumentów firmy;

-przeprowadzanie szkoleń w zakresie fotowoltaiki;

-wykonanie instalacji solarnych w obiektach mieszkalnych;

-prace administracyjno – biurowe;

-wykonanie ankiet związanych z instalacją;

-przygotowanie dokumentów oraz organizacja przeglądów okresowych instalacji solarnych;

- wykonanie instalacji solarnych w obiektach i koordynacja prac serwisowych instalacji;

-naprawy serwisowe instalacji kolektorów słonecznych;

-przygotowywanie dokumentacji do ofert przetargowych.

/protokół kontroli w aktach kontroli ZUS na płycie CD – (koperta) k. 34, nadto: K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót , zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 101 – 102 ,zeznania świadka M. W. złożone na piśmie k.149 – 152/

W latach 2016 – 2018 16 zatrudnionych osób u płatnika składek (...) sp. z o.o. na podstawie umowy o pracę posiadało umowy cywilnoprawne zawarte z (...) sp. z o.o. sp. k. oraz (...) /protokół kontroli w aktach kontroli ZUS na płycie CD – (koperta) k.34/

Zamiarem zawarcia umów było wykonanie określonych prac stanowiących kolejne etapy procesu inwestycyjnego, gdzie głównym liderem była (...) sp. z o. o. sp.k. Przedmiot umów był każdorazowo wskazywany w ich treściach. Za rezultat prac stanowiących etapy procesu danej inwestycji odpowiadała (...) sp. z o.o. sp.k. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót , zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 101 – 102/

Z uwagi na to, że istniały 3 spółki, mechanizm był taki, iż na początku zawierano umowę o dzieło w jednej spółce, a następnie po upływie okresu, na jaki została zawarta, zawierano umowę o pracę w drugiej spółce, jednocześnie umowę cywilnoprawną w którejś ze spółek, na podstawie której dokonywano zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego. Praktyką było, że większość pracowników miało zawarte jednocześnie umowy o pracę i umowy o dzieło/zlecenie, gdzie okresy umów o prace oraz umów cywilnoprawnych pokrywały się. Po zakończeniu umowy o pracę, umowa cywilnoprawna była rozwiązana lub nie była wykonywana. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót , zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 101 – 102/

(...) sp. z o.o. zatrudniała głównie pracowników na stanowisku specjalista ds. sprzedaży. Pod koniec 2018 r. zaczęła zatrudniać pracowników na stanowisku monter-instalator. Spółka komandytowa zatrudniała specjalistów ds. sprzedaży, kierowników ds. inwestycji, dyrektorów ds. sprzedaży, przedstawicieli handlowych, ale też i monterów. (...) zatrudniała głównie pracowników na stanowisku montera. Od stycznia 2019 r. monterzy zatrudnieni w (...). zostali wyrejestrowani ubezpieczeń i zatrudnieni w (...) sp. z o.o. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót

Zleceniobiorców i wykonawców dobierano według doświadczenia, umiejętności, wiedzy. /zeznania świadka R. G. złożone na piśmie – k.98 – 98 odwrót/

Wynagrodzenie pracowników , którzy jednocześnie zawierali umowy cywilne z drugim podmiotem , było podzielone na dwie części: jedna część była wypłacana przez spółkę z o.o. a druga przez spółkę z o.o. sp.k. /zeznania świadka M. W. złożone na piśmie k.149 – 152/

Łączna kwota wynagrodzenia z umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej stanowiła kwotę, która była ustalana już nawet w trakcie rekrutacji pracownika. Skutkiem zawarcia umowy o pracę z minimalnym wynagrodzeniem i dodatkowej umowy cywilnoprawnej w innej spółce dawało możliwość deklarowania spółkom mniejszych składek na ubezpieczenie. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót/

Zawieranie umowy cywilnoprawnej było zabiegiem zmierzającym do obniżenia kosztów pracy obciążających pracodawcę – składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót , zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 101 – 102/

Płatnicy składek w ewidencjach czasu pracy zleceniobiorców nie wykazywali dni, w których zleceniobiorcy świadczyli pracę, tylko liczbę godzin przepracowanych w poszczególnych miesiącach. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót , zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 101 – 102/

Rachunki zawierały dane ogólne o ilości przepracowanych godzin w miesiącu i kwotę wynikającą z umowy. Rachunki były przygotowywane przez dział kadr lub księgowości i podpisywane/akceptowane przez zleceniobiorcę/wykonawcę umowy o dzieło. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót, zeznania świadka R. G. złożone na piśmie – k.98 – 98 odwrót , zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 101 – 102/

Listy obecności zawierały podpis, że w danym dniu osoba świadczyła pracę, nie było wskazanych godzin od - do. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k.95 – 96 odwrót/

Audyty przybierały formy rysunków technicznych z opisem technicznym. Ankieta miała charakter formularza zawierającego obliczenia dotyczące faktycznego zapotrzebowania na instalację u klienta. Dokumentacja techniczna w zależności od stopnia złożoności była opisem technicznym zawierającym badanie zgodności z normami, rysunki techniczne, obliczenia, czasem wskazanie dodatkowych uwag. Wszystkie posiadały formę papierową lub elektroniczną w zależności od zapotrzebowania zamawiających. Po przeglądach sporządzano protokoły przeglądów serwisowych, które zawierały opis usterki oraz sposób jej usunięcia, ewentualnie przeprowadzony montaż, który był potrzebny do usunięcia usterki. /zeznania świadka R. G. złożone na piśmie – k.98 - 98 odwrót/

Zainteresowany R. K. był zatrudniony w (...) sp. z o.o. na podstawie umowy o pracę i jednocześnie w okresie od 9 maja 2017 r. do 31 maja 2017 r. zawarł z (...) sp. z o.o. sp. k. umowę zlecenia której przedmiotem było przygotowanie dokumentacji do ofert przetargowych. Praca wykonywana przez R. K. w ramach zawartej umowy zlecenia nie różniła się niczym od pracy wykonywanej przez niego w ramach zawartej umowy o pracę z (...) sp. z o.o. /przesłuchanie zainteresowanego R. K. min.00:04:33 – 00:17:44 rozprawy z dnia 18 sierpnia 2022 r. , płyta CD k.182/

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie ww. dokumentów z dokumentów, których autentyczność nie była kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Dokumenty te stanowią wiarygodny materiał dowodowy.

Autentyczność dokumentów nie była kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu, stąd też uznano je za wiarygodny materiał dowodowy.

Walor wiarygodności Sąd Okręgowy przyznał także zeznaniom zainteresowanego R. K. , świadków M. K., K. W., R. G., oraz M. W.. Wskazane zeznania wzajemnie ze sobą korelowały i były zbieżne ze zgromadzoną w sprawie dokumentacją. Przy czym uznanie za wiarygodne zeznań świadka R. G. nie oznacza podzielenia jego twierdzeń do oceny prawnej zawieranych umów cywilnoprawnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2022 r., poz. 1009, dalej: ustawy systemowej) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.

Zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Art. 18 ust. 1 i 3 wskazanej ustawy stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1-3, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

W świetle art. 9 ust. 1 ustawy systemowej osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 7b, 10, 20 i 21, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, otrzymywania stypendium doktoranckiego, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a.

Zgodnie art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej użyte w ustawie określenia oznaczają: płatnik składek – pracodawca – w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia należy do płatnika składek (art. 36 ust. 2). Płatnik składek przekazuje do Zakładu imienne raporty miesięczne, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym dla rozliczania składek (art. 41 ust. 1).

W myśl art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia, przyjmujący zlecenie, zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

W myśl art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 roku, poz. 1285), obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a i c-i, powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.

Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, d-i i pkt 3 i 11, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem ust. 5, 6 i 10.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ww. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych za osobę pozostającą w stosunku pracy, w stosunku służbowym albo odbywającą służbę zastępczą składkę jako płatnik oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego i odprowadza pracodawca (…). W myśl art. 74 ust. 1 ww. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych za środków publicznych do ubezpieczenia zdrowotnego osób objętych ubezpieczeniami społecznymi stosuje się przepisy dotyczące zasad, trybu i terminu zgłaszania do ubezpieczeń społecznych oraz wyrejestrowania z tych ubezpieczeń. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru składki. Składka jest miesięczna i niepodzielna (art. 79 ust. 1 i 2). Do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników, osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób (art. 81 ust. 1).

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy stał na stanowisku, że praca wykonywana przez zainteresowanego w ramach umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. sp. komandytowa świadczona była na rzecz płatnika składek będącego pracodawcą, z którym zleceniobiorca/wykonawca pozostawał w stosunku pracy, czyli (...) sp. z o.o..

Weryfikacja wskazanego stanowiska organu rentowego wymaga prawidłowej interpretacji powoływanego już przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.

W judykaturze prezentowane jest jednolite stanowisko, zgodnie z którym art. 8 ust. 2a ustawy systemowej rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy. Rozszerzenie dotyczy sytuacji, gdy praca wykonywana jest na podstawie jednej z wymienionych w tym przepisie umów prawa cywilnego przez osobę, która umowę taka zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub gdy praca jest wykonywana na podstawie umowy prawa cywilnego zawartej z osobą trzecią, ale praca jest wykonywana na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Pojęcie pracownika w rozumieniu powyższego unormowania ma szerszy zakres znaczeniowy niż pojęcie pracownika w rozumieniu przepisów prawa pracy (art. 2 k.p. i art. 22 § 1 k.p.) i obejmuje również osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych w sytuacji, gdy umowę tę zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach tej umowy wykonują pracę na rzecz tego pracodawcy, choćby umowa cywilnoprawna została zawarta z osobą trzecią (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 18.10.2011 r. (III UK 22/11), uchwała Sądu Najwyższego z 2.09.2009 r. (II UZP 6/09).

Objęcie definicją pracownika, dla potrzeb prawa ubezpieczeń społecznych, nie tylko pracowników w znaczeniu, jakie temu pojęciu, nadają przepisy kodeksu pracy, ale, także osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (agentów, zleceniobiorców, wykonawców dzieła) oznacza jednoczesne, rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie.

Hipotezą normy prawnej wynikającej z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej objęte są dwa rodzaje relacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami. Pierwszą jest sytuacja, gdy oba stosunki (pracowniczy i cywilnoprawny) dotyczą tych samych podmiotów jednocześnie występujących wobec siebie w roli pracodawcy – zleceniodawcy i pracownika – zleceniobiorcy, drugą zaś sytuacja, gdy na istniejący stosunek pracy „nakłada się” na stosunek cywilnoprawny między pracownikiem i osobą trzecią, na podstawie którego pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, w ramach łączącej pracodawcę z osobą trzecią (zleceniodawcą) umownej więzi prawnej. W tym ostatnim przypadku, pracodawca jest rzeczywistym beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika – zleceniobiorcę, bez względu na to, czy w trakcie jej wykonywania pracownik pozostawał pod faktycznym kierownictwem pracodawcy i czy korzystał z jego majątku. Z regulacją art. 8 ust. 2a ustawy systemowej koresponduje unormowanie art. 18 i art. 20 ust. 1 tej ustawy dotyczące problematyki podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Skoro w sytuacjach, do których odnosi się art. 8 ust. 2a ustawy systemowej mamy do czynienia z jednym, szeroko ujętym pracowniczym tytułem obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, to konsekwentnie w art. 20 ust. 1 tej ustawy nakazano w stosunku do tych ubezpieczonych uwzględnienie w podstawie wymiaru składek również przychodu z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Zatem w przypadku pracowników, o których mowa w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi łączny przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz umów cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy systemowej, na płatniku (na pracodawcy) spoczywa obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W odniesieniu do pracowników w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, płatnikiem jest pracodawca, a przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej jedynie uwzględnia się w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien więc zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy. Taki sam sposób postępowania dotyczy także sytuacji, gdy umowa cywilnoprawna została zawarta z innym podmiotem (osobą trzecią) lecz praca, w jej ramach, jest wykonywana na rzecz pracodawcy, gdyż obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy (zob. wyrok Sądu Najwyższego: z 14.01.2010 r. (I UK 252/09); z 22.02.2010 r. (I UK 259/09)).

Przy czym należy nadmienić, że przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej stanowi o wykonywaniu pracy na rzecz pracodawcy, z którym dany ubezpieczony pozostaje w stosunku pracy, nie zaś o wykonywaniu pracy „na korzyść” tego pracodawcy, ani też „wyłącznie na rzecz” pracodawcy. Powyższe oznacza, że nie można wykluczyć zastosowania przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej w sytuacji, gdy pracodawca nie uzyskuje bezpośrednio korzyści z wykonywania przez ubezpieczonego pracy w ramach umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie z Kodeksem cywilnym, stosuje się przepisy, dotyczące zlecenia, ani też w sytuacji, gdy ubezpieczony pracę tę wykonuje zarówno na rzecz pracodawcy, jak i na rzecz podmiotu, z którym zawarł umowę agencyjną, umowę zlecenia lub zbliżoną rodzajowo umowę o świadczenie usług (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 7.03.2017 r. (III AUa 1570/16).

Zastosowany, w treści tego przepisu, zwrot: „wykonuje pracę na rzecz pracodawcy” oznacza, iż praca ta świadczona jest w przebiegu realizacji stosunku prawnego łączącego owego pracodawcę ze zleceniodawcą tych pracowników (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 28.02.2019 r. (III AUa 1574/16)).

Praca wykonywana na rzecz swojego pracodawcy, to praca, którego rzeczywistym beneficjentem jest pracodawca, niezależnie od formalnej więzi łączącej pracownika z osobą trzecią. Oznacza to, że bez względu na rodzaj czynności, wykonywanych przez pracownika, wynikających z umowy, zawartej z osobą trzecią, oraz niezależnie od rodzaju działalności prowadzonej przez pracodawcę i osobę trzecią wystarczającą przesłanką zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej jest korzystanie przez pracodawcę z wymiernych rezultatów pracy swojego pracownika, wynagradzanego przez osobę trzecią (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 16.09.2020 r. (III AUa 159/20), wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 3.06.2019 r. (III AUa 301/18)) .

Przez wykonywanie pracy na czyjąś rzecz należy rozumieć jej świadczenie w czyimś interesie. Pomimo formalnego wyodrębnienia obydwu spółek, jako odrębnych podmiotów prawa gospodarczego, nie sposób przyjąć, by działania, podejmowane w interesie zleceniodawcy, nie były jednocześnie, podejmowane w interesie pracodawcy (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7.02.2019 r. (III AUa 1757/18)).

Celem wprowadzenia art. 8 ust. 2a ustawy systemowej było po pierwsze ograniczenie korzystania przez pracodawców z umów cywilnoprawnych celem zatrudnienia własnych pracowników dla realizacji tych samych zadań, które wykonują oni w ramach łączącego strony stosunku pracy, by w ten sposób ominąć ograniczenia wynikające z ochronnych przepisów prawa pracy i uniknąć obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne od tychże umów oraz po drugie – ochrona pracowników przed skutkami fluktuacji podmiotowej po stronie zatrudniających w trakcie procesu świadczenia pracy, polegającej na przekazywaniu pracowników przez macierzystego pracodawcę innym podmiotom (podwykonawcom), którzy zatrudniają tych pracowników w ramach umów cywilnoprawnych w ogóle nieobjętych obowiązkiem ubezpieczeń społecznych (umowa o dzieło) lub zwolnionych z tego obowiązku w zbiegu ze stosunkiem pracy (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 19.06.2019 r. (III AUa 1816/16)).

Po pierwsze warto zwrócić uwagę, że odwołujący się płatnik składek ( (...) sp. z o.o.) i obie spółki (...) sp. z o.o. sp.k. i (...) sp. z.o.o. stanowią odrębne podmioty, niemniej jednak są powiązane osobowo, kapitałowo i organizacyjnie. (...) sp. z o.o. sp.k. jest spółką odpowiedzialną za uzyskiwanie przetargów publicznych. Z kolei spółki (...) sp. z o.o. i (...) sp. z.o.o. zajmuje się obsługą organizacyjną, projektowaniem. Co więcej (...) Sp. z.o.o. odpowiedzialna jest za montaż. Zakresy zadań trzech ww. spółek przy realizacji projektu powodują, że zleceniobiorca (pracownik) zatrudniony przez jedną ze spółek wykonuje zlecenie (prace) na rzecz drugiej.

Sąd Okręgowy zważył, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jasno wynikało, że zakres obowiązków w ramach zawartych umów cywilnoprawnych odnosił się jedynie do krótkiego opisania czynności do wykonania bez dokładnego określenia przedmiotu umów. Co więcej, zakres obowiązków zainteresowanego z umowy cywilnoprawnej nierzadko pokrywał się z zakresem jego obowiązków z tytułu zawartej umowy o pracę. Z zeznań zainteresowanego R. K. wynikało, iż w zasadzie nie rozróżniał oni zadań wynikających z umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej, wykonując jednolite czynności. Powołani w sprawie świadkowie K. W., M. K. potwierdzili natomiast, że spółka komandytowa była głównym odbiorcą usług świadczonych przez pozostałe dwie spółki i ponosiła odpowiedzialność przed inwestorem.

Zainteresowany R. K. był zatrudniony w oparciu o umowę o pracę z (...) sp. z o.o. Z kolei w umowie cywilnoprawnej zawartej (...) sp. z o.o. sp. k. wskazano, że jej przedmiotem było przygotowanie dokumentacji do ofert przetargowych. Praca wykonywana przez R. K. w ramach zawartej umowy zlecenia nie różniła się niczym od pracy wykonywanej przez niego w ramach zawartej umowy o pracę z (...) sp. z o.o.

Umowy zlecenie zawierane były równolegle do stosunku pracy, niekiedy tego samego dnia, co umowa o pracę. Zainteresowani, jeśli nie wykonywali tych samych czynności co w ramach umowy o pracę, wykonywali zadania, będące kolejnymi etapami prowadzonej inwestycji. Należy podkreślić, iż (...) sp. z o.o. oraz (...) były w zasadzie podwykonawcami (...) sp. z o.o. sp. k., a obie te spółki miały zbliżony profil działalności. Rację ma w tym względzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych, iż czynności wykonywane przez zleceniobiorcę R. K. w ramach zawartej umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. sp. k. stanowiły swoistą kontynuację i dopełnienie obowiązków wykonywanych w ramach stosunku pracy łączącego zainteresowanego z (...) sp. z o.o. Nie można pominąć, iż stanowisko, na jakim został zatrudniony (...) sp. z o.o. na podstawie umowy o pracę korelowało z powinnością określoną w umowie zlecenia. Powyższe oznacza, że zainteresowany R. K. , jako zleceniobiorca w (...) sp. z o.o. sp. k. podejmował aktywność na rzecz (...) sp. z o.o. Trzeba również wskazać, iż niejednokrotnie zleceniobiorcy wykonywali te czynności w godzinach pracy, przy użyciu tych samych narzędzi/sprzętów, co w umowie o pracę i pod nadzorem tych samych przełożonych.

Sąd podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 sierpnia 2021 roku (III UZP 3/21), iż powiązania kapitałowe i osobowe między pracodawcą a zleceniodawcą, zlecających w ramach umowy zlecenia zawartej z pracownikiem tego pracodawcy wykonywanie czynności, które mogą być potraktowane jako wykonywanie umowy na rzecz pracodawcy prowadzi do wniosku, że powiązania tego rodzaju nie są bez znaczenia dla oceny konkretnego stanu faktycznego. Im silniejsze powiązania kapitałowe, organizacyjne, ekonomiczne i personale między pracodawcą a osobą trzecią zlecającą jego pracownikom wykonywanie umowy cywilnoprawnej tym łatwiej ustalić, że praca była wykonywana na rzecz własnego pracodawcy.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie, postępowanie dowodowe w sposób jednoznaczny wykazało, że zawarcie umowy zlecenia przez zainteresowanego posłużyło uzyskaniu formalnego innego tytułu do ubezpieczeń, mimo nadal faktycznie realizowanego zobowiązania pracowniczego. Ubezpieczony wykonując umowę cywilnoprawną de facto świadczył pracę na rzecz własnego pracodawcy, co winno skutkować dodatkowo uiszczeniem składek od osiągniętego w ten sposób przychodu, a z drugiej strony pociągało za sobą brak obowiązku zapłaty składek przez zleceniodawcę. Podkreślenia wymaga też, że w takich okolicznościach pracodawca unikał płacenia za nadgodziny, jeśli zlecane dodatkowo czynności wykonywane były po godzinach pracy.

Bez wątpienia w przedmiotowej sprawie występuje konstrukcja modelowego trójkąta umów w świetle brzmienia cytowanego art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Na gruncie wypracowanej w doktrynie i judykatury jednolitego poglądu wskazany trójkąt umów obejmuje trzy umowy, tj. umowę o pracę; umowę zlecenia między pracownikiem a osobą trzecią oraz umowę o podwykonawstwo między pracodawcą i zleceniodawcą, na podstawie której pracodawca w wyniku umowy o podwykonawstwo przejmuje w ostatecznym rachunku rezultat pracy wykonanej, na rzecz zleceniodawcy (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. akt AUa 1031/12, LEX 1254347, wyrok SA w Szczecinie z dnia 3 czerwca 2019 r., sygn.. akt III AUa 301/18, LEX 2692949).

W rozpoznawanej sprawie brak było formalnej umowy o podwykonawstwo, jednakże poza sporem pozostawała współpraca pomiędzy wszystkimi spółkami, bowiem (...) sp. z o.o. sp. k. występowała, jako strona w przetargu, natomiast pozostałe spółki, w tym odwołująca się (zleceniodawca) faktycznie realizowały zawarte umowy w zakresie wspólnych zadań związanych z usługami tworzenia dokumentacji, montażu, serwisu instalacji fotowoltaicznych, instalacji solarnych. Znamiennym jest też, że zwierzchnikiem we wszystkich spółkach była ta sama osoba – M. P..

W ocenie Sądu, zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odpowiadała prawu, zatem na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie, jako bezzasadne.

Sąd orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018r., poz. 265).

S.B.