Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: sędzia Natalia Burandt

Protokolant: st. sekr. sąd. Magdalena Popławska

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2023 r. w Elblągu

sprawy przeciwko R. Z.

s. Z. i B., ur. (...) w I.

obwinionemu o czyn z art. 94 § 1 k.w.

na skutek apelacji wniesionej przez obwinionego

od wyroku Sądu Rejonowego w Iławie

z dnia 26 października 2022 r., sygn. akt II W 211/22

uchyla zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Iławie do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt VI Ka 69/23

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Iławie wyrokiem z dnia 26 października 2022 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II W 211/22 uznał R. Z. za winnego tego, że w dniu 27 stycznia 2022 r. o godz. 09:50 na drodze publicznej w I. na (...) prowadził pojazd mechaniczny, samochód marki P. o nr rejestracyjnym (...) nie mając do tego uprawnień, tj. wykroczenie z art. 94 § 1 k.w., i za to na mocy art. 94 § 1 k.w. wymierzył mu karę grzywny w wysokości 2.000 zł (punkt I), a także orzekł wobec obwinionego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 6 miesięcy (punkt II), oraz orzekł o kosztach postępowania (punkt III).

Apelację od powyższego wyroku wniósł obwiniony, który zaskarżył go w całości na swoją korzyść. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

a)  obrazę przepisów postępowania mająca wpływ na treść wyroku, tj.:

-

art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. polegającą na powierzchownej, wyrywkowej i subiektywnej, a w konsekwencji dowolnej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego, a przez to oparcie rozstrzygnięcia jedynie na dowodach przemawiających za sprawstwem i winą obwinionego, tj. przede wszystkim w oparciu o nieprawomocną na czas orzekania decyzję Starosty Powiatu (...) z dnia 5 sierpnia 2022 r. o przedłużeniu zatrzymania prawa jazdy na okres 6 miesięcy oraz niejednoznacznych informacjach udzielonych przez Starostę Powiatu (...) w przedmiocie obliczania biegu terminu rozpoczęcia zatrzymania prawa jazdy w związku z wydaną uprzednio decyzja organu z dnia 11 marca 2021 r.,

-

art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów polegającej na odmówieniu waloru wiarygodności zeznaniom obwinionego wskazujących, iż w październiku 2020 r. zagubił (...) dokument uprawniający go do kierowania pojazdami, złożenia przez niego ustnego oświadczenia w Starostwie Powiatowym w I. w tym zakresie, jak również braku możliwości złożenia przedmiotowego dokumentu do uprawnionego organu z uwagi na jego uprzednie zagubienie,

-

art. 5 § 2 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy w toku przedmiotowej sprawy wystąpiły wątpliwości, których nie usunięto w postępowaniu dowodowym, gdyż żaden dowód przeprowadzony w niniejszej sprawie nie był w stanie wykazać w sposób nie budzący wątpliwości, że obwiniony dopuścił się czynu mu zarzucanego, tym bardziej, iż obwiniony wykazał, iż zgłaszał zarówno funkcjonariuszom policji Komendy powiatowej Policji w I. jak i w Starostwie Powiatowym Wydziale Komunikacji w I. fakt zagubienia fizycznego dokumentu (...) prawa jazdy co najmniej rok przed zdarzeniem z dnia 27 lutego 2022 r.;

b)  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 94 § 1 k.w. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, iż obwiniony w dniu 27 stycznia 2022 r. o godz. 09:50 na drodze publicznej w I. na (...) prowadził pojazd mechaniczny, samochód marki P. o nr rejestracyjnym (...) nie mając do tego uprawnień, w sytuacji, gdy materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie nie daje podstaw na sformułowanie takich wniosków, tym bardziej, iż obwiniony udowodnił, iż od października 2020 r. nie posiadał fizycznego dokumentu (...) prawa jazdy co zgłaszał odpowiednim organom, przez co nie miał możliwości zwrotu dokumentu do Starosty Powiatu (...) po wydanej w dniu 11 marca 2021 r. decyzji,

c)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mających wpływ na jego treść, a będących wynikiem obrazy wskazanych powyżej przepisów postępowania polegających na przyjęciu, iż obwiniony w dniu 27 stycznia 2022 r. o godz. 09:50 na drodze publicznej w I. na (...) prowadził pojazd mechaniczny, samochód marki P. o nr rejestracyjnym (...) nie mając do tego uprawnień, w sytuacji, gdy materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie nie daje podstaw na sformułowanie takich wniosków, tym bardziej, iż obwiniony udowodnił, iż zgubił (...) dokument uprawniający go do kierowania pojazdami mechanicznymi jeszcze przed kontrolą drogową w dniu 27 stycznia 2022 r., o czym poinformował odpowiednie organy, przez co nie miał możliwości złożenia przedmiotowego dokumentu do Starostwa Powiatowego w I. zgodnie z uprzednio wydaną wobec niego decyzją z dnia 11 marca 2021 r.

W oparciu o tak przedstawione zarzuty, obwiniony wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i uniewinnienie go od zarzucanego czynu oraz nieobciążanie go kosztami postępowania przed Sądem II instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obwinionego R. Z. skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Iławie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że rozpoznając apelację obwinionego należało mieć na względzie wydany już po ogłoszeniu wyroku w przedmiotowej sprawie wyrok z dnia 13 grudnia 2022 r. wydany w sprawie o sygn. akt II K 4/21, w którym Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 541, ze zm. – dalej „ustawa z 2015 r.”), rozumiany w ten sposób, że podstawę wydania decyzji, o której mowa w art. 102 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2021 r. poz. 1212, ze zm. – dalej „u.k.p.”), stanowi wyłącznie informacja organu kontroli ruchu drogowego o ujawnieniu popełnienia czynu opisanego w art. 135 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 988, ze zm. – dalej „p.r.d.”), jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu wskazanego orzeczenia Trybunał Konstytucyjny wskazał, że problem konstytucyjny przedstawiony we wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego należy powiązać przede wszystkim z treścią normatywną zrekonstruowaną na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z 2015 r. Przepis ten - choć wskazany w petitum w związku z przepisami ustawy o kierujących pojazdami - w rzeczywistości, uwzględniając istotę zarzutów, ma podstawowe znaczenie w niniejszej sprawie. Określa bowiem, co stanowi podstawę wydania przez starostę decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy - jest nią mianowicie informacja podmiotu, który ujawnił popełnienie czynu opisanego w art. 135 ust. 1 pkt 2 p.r.d. lub wydał prawomocne rozstrzygnięcie za to naruszenie prawa. Jednocześnie Trybunał stwierdził, że źródłem zarzutów niekonstytucyjności, które przedstawił Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, nie jest samo literalne brzmienie art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z 2015 r., lecz jest nim sposób rozumienia tego przepisu, jaki utrwalił się w orzecznictwie sądów administracyjnych w następstwie wydania przez NSA uchwały z 2019 r. W punkcie 1 tej uchwały NSA wyjaśnił, że „podstawę wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy w trybie art. 102 ust. 1 pkt 4 u.k.p. w związku z art. 7 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z 2015 r. może stanowić wyłącznie informacja o ujawnieniu czynu polegającego na kierowaniu pojazdem z przekroczeniem dopuszczalnej prędkości o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym”. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego formułuje w istocie wątpliwości dotyczące konstytucyjności takiego sposobu odczytania treści normatywnej art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z 2015 r., który skutkuje bezwzględnym związaniem organu administracji (starosty) informacją otrzymaną od organu kontroli ruchu drogowego oraz automatyzmem wydawania decyzji o zastosowaniu sankcji prawnej w postaci zatrzymania prawa jazdy.

W tym miejscu zaakcentować należy, co wielokrotnie czynił Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu przywołanego wyroku, że przepis art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z 2015 r. został uznany za niezgodny z Konstytucją jedynie rozumiany w ten sposób, że podstawę wydania decyzji, o której mowa w art. 102 ust. 1 pkt 4 i 5 u.k.p., stanowi wyłącznie informacja organu kontroli ruchu drogowego o ujawnieniu popełnienia czynu opisanego w art. 135 ust. 1 pkt 2 p.r.d., a zatem tak jak jest on rozumiany w orzecznictwie administracyjnym. Powyższe oznacza, że zatrzymanie prawa jazdy przy zastosowaniu art. 102 ust. 1 pkt 4 u.k.p. w zw. z art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z 2015 r. nie zawsze będzie dokonane niezgodnie z Konstytucją, co podkreślił także Trybunał Konstytucyjny wskazując, że do zatrzymania prawa jazdy w trybie przewidzianym w art. 102 ust. 1 pkt 4 i 5 u.k.p. może dojść w stanach faktycznych istotnie różniących się względem siebie. W ocenie Sądu odwoławczego za taki stan faktyczny, do którego nie będzie odnosił się wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2022 r. wydany w sprawie o sygn. akt II K 4/21, należałoby uznać sytuację, w której podstawą wydania przez Starostę Powiatowego decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy byłaby nie tylko sama informacja organu kontroli ruchu drogowego, a nadto samemu kierującemu umożliwionoby podjęcie obrony i ewentualnego zakwestionowania prawidłowości pomiaru lub złożenia wniosków dowodowych. Sam Trybunał w uzasadnieniu ww. wyroku zwracał z resztą wielokrotnie uwagę na to, że problemem stosowania art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z 2015 r. tak jak jest on rozumiany w orzecznictwie administracyjnym są przede wszystkim: związanie starosty informacją otrzymaną od organu kontroli ruchu drogowego oraz brak możliwości przeprowadzenia przez niego samodzielnego postępowania dowodowego pozwalającego ustalić, czy przesłanki zastosowania sankcji w postaci zawieszenia prawa jazdy faktycznie zaistniały, a w konsekwencji uniemożliwienie stronie zgłaszania dowodów na poparcie swoich twierdzeń (np. o nieprawidłowościach podczas pomiaru prędkości lub ustalania liczby przewożonych pasażerów) i żądania od organu przeprowadzenia dowodu z urzędu, co w efekcie czyni ewentualną późniejszą kontrolę instancyjną czy sądowo - administracyjną w istocie pozorną. W rozpoznawanej przez Trybunał Konstytucyjny sprawie chodziło zatem przede wszystkim o problem dochowania przez ustawodawcę standardów sprawiedliwej (rzetelnej) procedury podczas kształtowania trybu nakładania sankcji zawieszenia prawa jazdy. Trybunał musiał rozstrzygnąć, czy - uwzględniając naturę i stopień dolegliwości sankcji polegającej na zatrzymaniu prawa jazdy - dopuszczalne było wprowadzenie swoistego automatyzmu proceduralnego, polegającego na związaniu starosty informacją otrzymaną od organu kontroli ruchu drogowego.

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że tylko i wyłącznie z uzasadnienia decyzji Starosty Powiatu (...) z dnia 11 marca 2021 r. o nr (...) wynika, iż przed wydaniem decyzji zostało wszczęte z urzędu postępowanie w sprawie wydania decyzji o zatrzymaniu R. Z. dokumentu prawa jazdy, o czym poinformowano obwinionego pismem, które odebrane zostało w dniu 23 lutego 2021 r. (brak w aktach potwierdzenia odbioru przez obwinionego zawiadomienia o wszczęciu postępowania), a zatem ponad dwa tygodnie przed wydaniem przedmiotowej decyzji. W ocenie Sądu Okręgowego należałoby zatem przede wszystkim zweryfikować czy i jakie dokładnie czynności zostały podjęte przed wydaniem przedmiotowej decyzji oraz czy faktycznie doszło do poinformowania obwinionego o toczącym się postępowaniu. Kwestia ta jest niezwykle istotna z punktu widzenia przedmiotowej sprawy, bowiem gdyby uznać, przy uwzględnieniu treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2022 r., że Starosta Powiatowy, bez zagwarantowania stronie możliwości podjęcia obrony, nie mógł wydać decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy, która skutkowała zawieszeniem uprawnień R. Z. do kierowania pojazdami, a w konsekwencji uznaniem go za nieposiadającego uprawnień do kierowania pojazdami, to w konsekwencji należałoby uniewinnić obwinionego od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Brak zaś szczegółowego wyjaśnienia przez Sąd Rejonowy powyższych okoliczności (co z oczywistych względów było to niemożliwe w dacie wyrokowania, bowiem wyrok Trybunału zapadł niemal dwa miesiące później) nie mogło być konwalidowane w toku postępowania odwoławczego i musiało skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz przekazaniem niniejszej sprawy do ponownego rozpoznania, albowiem poprzez wydanie wskazywanego wyroku zmianie uległ stan prawny, co musiało być dostrzeżone w postępowaniu odwoławczym. Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd orzekający powinien mieć na uwadze przytoczone powyżej uwagi, w tym zwłaszcza podjąć inicjatywę w kierunku uzyskania akt postępowania administracyjnego, w którym wydano decyzję nr (...) z dnia 11 marca 2021 r. i na ich podstawie ustalenia czy podstawą wydania przedmiotowej decyzji była wyłącznie informacja (...) w W., czy też ustaleń dokonano również na podstawie innych danych (np. dołączonego do pisma (...) w W. zdjęcia lub nagrania z fotoradaru lub innego urządzenia mierzącego prędkość) oraz czy obwinionemu faktycznie umożliwiono podjęcie obrony – przede wszystkim, czy rzeczywiście doszło do doręczenia mu informacji o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie wydania decyzji o zatrzymaniu mu prawa jazdy. Dopiero zaś uzupełnienie materiału dowodowego o powyższe kwestie pozwoli Sądowi I instancji rzetelnie wypowiedzieć się co do winy R. Z. w zakresie czynu z art. 94 § 1 k.w.

Konsekwencją powyższego stanowiska było - na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.w. - uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie niniejszej sprawy Sądowi Rejonowemu w Iławie do ponownego rozpoznania.