Pełny tekst orzeczenia

Sygn. Akt I C 495/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2023 roku

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze Wydział I Cywilny w składzie :

Przewodniczący : Sędzia Dorota Kordiak

po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2023 roku w Zielonej Górze

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. W. i A. O.

przeciwko Bankowi (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę

1. zasądza od pozwanego Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w

W. na rzecz powodów A. W. i A. O. kwoty po 182.020 zł ( sto osiemdziesiąt dwa tysiące dwadzieścia złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 25 października 2022 r. do dnia zapłaty ,

2. zasądza od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwoty po 661,50 zł (sześćset sześćdziesiąt jeden złotych i 50/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie :

- od kwot po 534 zł od dnia 20 marca 2018 r. do dnia zapłaty ,

- od kwot po 127,50 zł od dnia 27 maja 2018 r. do dnia zapłaty,

3. w pozostałej części powództwo oddala ,

4. zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 8.340 zł tytułem zwrotu kosztów

procesu, w tym kwotę 454 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania wywołanych

próbą ugodową w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym dla Warszawy

M. w W. sygn. akt I Co 2082/17 i kwotę 1350 zł tytułem zwrotu

kosztów postępowania zażaleniowego w sprawie I Cz 32/21.

Sędzia SO Dorota Kordiak

Sygn. akt I C 495/19

UZASADNIENIE

Powodowie A. O. i A. W. w pozwie skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. wnieśli o:

-: zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów w częściach równych kwoty 154.185,69 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 69.220,63 zł od dnia 20 marca 2018 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 84.965,06 zł od dnia następnego po dniu doręczeniu odpisu pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 1 listopada 2007 r. do dnia 19 września 2018 r. w związku z zastosowaniem w umowie kredytu hipotecznego nr KH/ (...) z dnia 26 września 2007 r. niedozwolonych postanowień umownych;
-: zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów w częściach równych kwoty 1.323 zł tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego składek ubezpieczenia kredytu z niskim udziałem własnym kredytobiorcy w trakcie trwania umowy kredytu hipotecznego nr KH/ (...) z dnia 26 września 2007 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 1.068 zł od dnia 20 marca 2018 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 255 zł od dnia 27 maja 2018 r. do dnia zapłaty;
-: zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 10.800 zł, opłat skarbowych od pełnomocnictw w wysokości 34 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty;
-: zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania pojednawczego prowadzonego przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa w W., w sprawie I Co 2082/17 w kwocie 194 zł, w tym 40 zł tytułem zwrotu opłaty sądowej, 120 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego oraz 34 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którymi je zasądzono do dnia zapłaty.

Powodowie wskazali, iż podjęli próbę pozasądowego rozwiązania sporu. W dniu 11 września 2017 r. skierowali do pozwanego wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Pismem z dnia 19 marca 2018 r. pozwany Bank nie wyraził zgody na zawarcie ugody. Jak wynika z protokołu posiedzenia pojednawczego z dnia 13 kwietnia 2018 r., do ugody nie doszło. Następnie w dniu 25 kwietnia 2018 r. powodowie skierowali do pozwanego pisemną reklamację. Pozwany nie uwzględnił roszczeń powodów odpowiadając negatywnie na złożoną reklamację pismem z dnia 26 maja 2018 r.

Wymagalność roszczenia powodowie określili w sposób następujący:

-: co do kwoty 255 zł na dzień 26 maja 2019 r. (data zajęcia stanowiska przez pozwany bank w odpowiedzi na reklamację powodów);
-: co do kwoty 1 068 zł na dzień 19 marca 2018 r. (data sformułowania przez pozwanego odpowiedzi na zawezwanie do próby ugodowej);
-: w odniesieniu do kwoty 69.220,63 zł na dzień 19 marca 2018 r. (również data sformułowania przez pozwanego odpowiedzi na zawezwanie do próby ugodowej)
-: w odniesieniu do pozostałej kwoty 84.965,06 zł – dzień doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej, jako dzień skutecznego wezwania do spełnienia świadczenia w zakresie powyższej kwoty.

W uzasadnieniu powodowie podali, że w dniu 26 września 2007 r. zawarli z Bankiem (...) S.A. umowę kredytu hipotecznego nr KH/ (...), indeksowanego kursem franka szwajcarskiego na łączną kwotę 181.800 na okres 540 miesięcy, w tym 12 miesięcy karencji. Przyznana kwota kredytu została przeznaczona na budowę domu metodą gospodarczą oraz koszty wliczone w kredyt. Podstawowe prawne zabezpieczenie wykonania zobowiązania powodów stanowiła hipoteka kaucyjna do kwoty 309.060 zł, cesja na bank praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości, cesja na bank praw z polisy ubezpieczeniowej na życie kredytobiorców i ubezpieczenie niskiego wkładu własnego.

W dniu 18 lutego 2010 r. strony zawarły aneks nr (...) do ww. umowy, na mocy którego kredytobiorcy zobowiązani zostali do dostarczania prawomocnej decyzji o dopuszczeniu budynku do użytkowania lub zawiadomienia o zakończeniu robót budowlanych. W dniu 13 grudnia 2010 r. strony zawarły aneks nr (...) dotyczący zmiany w zakresie ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Integralną część umowy stanowił regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości.

W dniu 19 września 2018 r. powodowie złożyli dyspozycję wcześniejszej spłaty kredytu, spłacając go w całości.

Powodowie podali również, że złożyli wniosek kredytowy w oddziale pozwanego, a następnie zostali poinformowani o podjęciu przez pozwanego pozytywnej decyzji kredytowej. Powodowie przed podpisaniem umowy nie otrzymali egzemplarza wzorca umowy ani regulaminu, aby móc się zapoznać z tymi dokumentami, przeanalizować w warunkach umożliwiających kompleksowe i pełne zrozumienie ich postanowień lub ewentualne wyodrębnienie kwestii budzących wątpliwości. Do zawarcia umowy doszło w oddziale pozwanego. Osoby działające na rzecz pozwanego w sposób bardzo ogólny omówiły zapisy umowy. Powodowie podnieśli, że pozwany nie wypełnił względem nich obowiązku udzielenia rzetelnej informacji dot. ryzyka związanego z indeksacją kredytu kursem (...), sposobu kształtowania się kursu (...) w stosunku do PLN w okresie poprzedzającym zawarcie umowy oraz mechanizmu ustalania kursu waluty przez bank, jak również w zakresie prawnych sposobów i rodzajów zabezpieczeń umowy kredytowej, a także w zakresie mechanizmu klauzuli zmiennego oprocentowania, klauzuli indeksacyjnej oraz zmienności kursów walut. Zostały powodom przedstawione wyłącznie korzyści związane z zawarciem umowy indeksowanej kursem (...), przedstawiono im taki kredyt jako bardziej atrakcyjny i korzystny. Powodowie nie mieli możliwości negocjowania z pozwanym warunków umowy.

Powodowie wskazali, że w okresie od dnia uruchomienia kredytu do dnia spłaty, tytułem spłaty kredytu uiścili na rzecz pozwanego świadczenia o łącznej kwocie 364.040,02 zł, co stanowi 200,24% wysokości udostępnionego im kapitału.

Powodowie przywołali również fakty dot. próby polubownego rozstrzygnięcia sporu. Wskazali, że skierowany został do pozwanego wniosek o zawezwanie do próby ugodowej w którym zażądali zapłaty na rzecz powodów kwoty 69.220,63 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z umowy kredytowej nr (...) za okres od dnia zawarcia umowy kredytowej tj. od dnia 26 września 2007 r. do dnia złożenia wniosku i zapłaty kwoty 1068 zł z tytułu nienależnie pobranych kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Pozwany bank nie wyraził zgody na zawarcie ugody.

Pismem z dnia 25 kwietnia 2018 r. powodowie skierowali do pozwanego reklamację, w której zażądali wypłaty na ich rzecz kwoty 30.908,45 zł tytułem nienależnie pobranych rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości, niż rzeczywiście powinni oni spłacić, a także kwoty 1.323 zł tytułem nienależnie pobranych opłat z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Strona pozwana nie uwzględniła roszczeń powodów.

Następnie powodowie wskazali, że umowa zawarta pomiędzy powodami, a pozwanym miała za przedmiot kredyt udzielony w złotych polskich, co wynika wprost z § 2 ust. 1 umowy określającej kwotę kredytu wyrażoną w tej walucie, jak również z treści wpisu w księdze wieczystej w zakresie hipoteki. Udzielony powodom kredyt został wyrażony, wypłacony oraz spłacany w walucie polskiej. F. szwajcarski stanowił miernik wartości, a przez pozwanego określony został jako waluta „indeksacji” (§ 2 ust. 2), a nie waluta waloryzacji. Pozwany oddał do dyspozycji powodów łączną kwotę 181.799,99 zł ze wskazaniem, że wypłacona kwota jest przeliczana zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Powodowie nie wpłacali na rzecz pozwanego żadnej kwoty w walucie obcej – CHF, ani też nie otrzymali od pozwanego żadnej kwoty kredytu w walucie indeksacji, tj. CHF.

W dalszej części uzasadnienia powodowie opisali stosowany przez pozwany bank mechanizm działania klauzuli indeksacyjnej podkreślając, że uruchomiony kapitał kredytu bank przeliczył po ustalonym przez siebie kursie kupna CHF, a do spłaty kredytu bank przyjął kurs sprzedaży CHF oraz opisali ustanowiony umową sposób wyliczenia rat kapitałowo-odsetkowych, wskazując, że § 7 ust. 1 umowy stanowi, iż kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) S.A. Powodowie nie mieli możliwości zweryfikowania wysokości kursu sprzedaży, po jakiej została spłacona każda rata kapitałowo-odsetkowa kredytu. Wskazane zapisy dotyczące klauzuli przeliczeniowej są na tyle niejasne, niejednoznaczne i nieprecyzyjne, że w konsekwencji nikt oprócz pozwanego nie jest w stanie ustalić, w jaki sposób doszło do ustalenia tak kwoty uruchomionego kapitału, jak i wysokości raty kredytowej. Wobec powyższego powodowie nie był w stanie samodzielnie oszacować w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla nich z umowy konsekwencje ekonomiczne.

Z umowy nie wynikało, dlaczego i w jakim celu bank stosuje dwa różne kursy przeliczania kwoty kredytu i poszczególnych rat. Między stronami nie dochodziło do transakcji wymiany waluty, zatem różnica pomiędzy kursem zakupu danej waluty, a kursem sprzedaży tej waluty przez bank (ustalanych wyłącznie przez pozwany bank) stanowiła jego czysty dochód, zwiększający dodatkowo koszty kredytu dla powoda. Ten sam mechanizm stosowany był przez bank do spłat rat kredytowych, a zatem prowadził również do uzyskania przez bank zysku z tytułu przeliczenia części odsetkowej rat kredytu.

Powodowie podnieśli, że z tytułu umowy ponosili nieograniczone ryzyko, podczas gdy pozwany ryzykował tylko udzieloną kwotą kredytu oddaną powodom do dyspozycji. To na powodów został przerzucony cały ciężar ryzyka kursowego związany z zawartą umową. Już sam brak granicy odpowiedzialności powodów - przesądza o abuzywności klauzuli indeksacyjnej.

W dalszej części uzasadnienia powodowie szeroko opisali kwestie związane z faktem, iż w stosunkach z bankiem mieli status konsumenta, wskutek zastosowania wzorca banku nie mieli możliwości indywidualnie uzgodnić jakichkolwiek postanowień umowy, a kwestionowane postanowienia są sprzeczne z dobrymi obyczajami i stanowią rażące naruszenie interesu powodów. Powodowie podkreślili także, iż arbitralne ustalanie przez pozwanego kursów doprowadziło do sytuacji, w której pomimo regularnych spłat, zobowiązanie powodów znacząco wzrosło, przy braku istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza w tym okresie.

Powodowie szeroko omówili zagadnienia dot. abuzywności klauzuli waloryzacyjnej, umownej waloryzacji świadczenia, przyjęcia dwóch odrębnych mierników wartości stosowanych do indeksacji świadczeń stron umowy i wskazali na skutki abuzywności postanowień wzorca dot. klauzuli indeksacyjnej. Powodowie podkreślili, że eliminacja klauzuli umownej uznanej za bezskuteczną nie może prowadzić do zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony. W ich ocenie przy pominięciu klauzuli umożliwiającej indeksację wysokości świadczeń stron oraz klauzul przeliczeniowych możliwe jest ustalenie wysokości zobowiązania zarówno banku jak i kredytobiorcy.

Powodowie podnieśli, że abuzywny charakter mają również postanowienia dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego zawarte w § 9 ust. 7-10 umowy i § 7 ust. 6 pkt 2 regulaminu i § 7 ust. 7-9 regulaminu, a także we wnioskowanym przez powodów aneksie nr (...), które nakładają na kredytobiorcę obowiązek poniesienia dodatkowych opłat związanych z ich ustanowieniem. Wskazując przyczyny takie stanowiska powodowie wskazali m.in.,że postanowienia te zostały powodom przez pozwanego narzucone, wskazano konkretnego ubezpieczyciela, nie wypełniono również w tym zakresie obowiązków informacyjnych wobec powodów oraz uniemożliwiono powodom wpływ na zakres ubezpieczenia, jego wysokość oraz okres obowiązywania. Powodowie wskazali również na kwestię braku ekwiwalentności świadczeń.

Jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia powodowie wskazali art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. (k. 3-21).

W celu wykazania trafności swojego stanowiska powodowie przedstawili wyliczenia dot. wysokości roszczenia z pominięciem klauzul, które w ich ocenie są abuzywne oraz wyliczenia wysokości roszczenia na podstawie dokumentacji bankowej (k. 87-96).

Pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictw.

W uzasadnieniu swego stanowiska strona pozwana zaprzeczyła wszystkim twierdzeniom strony powodowej za wyjątkiem faktu zawarcia przez strony umowy kredytu, wypłacenia i indeksowania kwoty kredytu do CHF, a następnie spłacania przez powodów kredytu na zasadach określonych w umowie kredytu.

Pozwany stwierdził, że w jego ocenie umowa kredytu zawarta z powodami pozostaje w całości w mocy, w szczególności jej postanowienia zgodne są z art. 69 ust. 1 prawa bankowego oraz z art. 353¹ k.c., nadto umowa kredytu nie zawiera postanowień bezskutecznych, a powodom nie przysługuje zwrot jakichkolwiek kwot.

Pozwany wskazał, że kredyt powodów jest kredytem walutowym, jest oprocentowany stawką LIBOR, czyli stawką właściwą dla kredytów walutowych. Zaznaczył, że powodowie dobrowolnie zrezygnowali z zaciągnięcia kredytu złotowego, którego oferta została im przedstawiona w pierwszej kolejności. Decyzję o zaciągnięciu kredytu indeksowanego do CHF powodowie podjęli w pełni świadomie, będąc poinformowanymi przez pozwanego o ryzykach z tym związanych i uznając, iż potencjalne ryzyko jest mniejsze niż możliwe do uzyskania korzyści wynikające z niższego oprocentowania. Umowa kredytu indeksowanego mieści się w konstrukcji umowy kredytu wskazanej w art. 69 prawa bankowego. Pozwany podkreślił, że powodowie mieli zdolność kredytową do zaciągnięcia kredytu zarówno w walucie obcej, jak i w złotówkach i to oni podjęli decyzję w tym względzie, podobnie jak co do wariantu spłaty w złotych polskich.

Pozwany podniósł, że postanowienia umowy kredytu dot. klauzuli indeksacyjnej oraz sposobu spłaty rat kredytu zostały indywidualnie uzgodnione z powodami i zostały wprowadzone do umowy kredytu na ich wyraźny wniosek, co wyklucza możliwość zakwalifikowania tych postanowień jako abuzywnych. Wskazał także, że decydując o wypłacie środków z kredytu, powodowie wiedzieli, jaki kurs wymiany PLN/CHF stosowany jest przez pozwanego, zatem nietrafny jest argument strony powodowej odnośnie rzekomej nieświadomości w zakresie kursu przyjętego do indeksacji oraz braku wpływu powodów na indeksację.

Następnie pozwany stwierdził, że nawet gdyby uznać, że bezskuteczne jest zawarte w umowie kredytu odesłanie do kursów publikowanych w Tabeli kursów (tj. bezskuteczny jest miernik indeksacji), nie oznacza to upadku całego mechanizmu indeksacji. Zgodnie z art. 385¹ § 2 k.c. umowa kredytu obowiązuje bowiem w pozostałym zakresie, tj. skuteczne są wszystkie jej postanowienia poza odesłaniem do Tabeli kursów, w szczególności w mocy pozostaje sama normatywna treść nakazująca indeksowanie kredytu powoda do CHF. W ocenie pozwanego w przypadku uznania za abuzywne odesłania do Tabeli kursów, indeksacja powinna zostać dokonana przy zastosowaniu miernika zgodnego z zasadami współżycia społecznego, a zarazem opartego na zwyczaju. W ocenie pozwanego takim obiektywnym miernikiem jest kurs rynkowy. Pozwany wskazał, że kursy wskazane w Tabeli kursów (tj. kursy stosowane przy indeksacji kredytu) były i są nadal kursami rynkowymi.

Pozwany podniósł, że z punktu widzenia zasad współżycia społecznego niedopuszczalne jest przerzucanie skutków niekorzystnych dla powodów zmian na rynku walutowym na pozwanego oraz tych kredytobiorców, którzy wybrali kredyt złotowy. Dodał także, że UNWW zabezpiecza podwyższone ryzyko banku występujące w sytuacji, gdy zabezpieczenie hipoteczne nie jest wystarczające dla pokrycia całkowitego zadłużenia kredytobiorcy. Postanowienia umowy kredytu dot. ubezpieczenia niskiego wkładu własnego zostały indywidualnie uzgodnione z powodami i zostały wprowadzone do umowy na ich wyraźny wniosek, co wyklucza możliwość zakwalifikowania tej klauzuli jako klauzuli abuzywnej. Ubezpieczenie niskiego wkładu własnego ma charakter ekwiwalenty i w żaden sposób nie narusza interesów konsumenta i dobrych obyczajów.

Pozwany stwierdził, że powodowie nie byli zobowiązani do zawarcia umowy kredytowej zawierającej określony rodzaj zabezpieczeń. Do kredytobiorców należało dokonanie wyboru, w jaki sposób chcą takiego zabezpieczenia dokonać.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia części roszczenia powodów. Miesięczne raty, opłaty z tytułu UNWW uiszczane przez powodów stanowią świadczenia okresowe, które zgodnie z art. 118 k.c. przedawniają się z terminem trzech lat, przedawnione jest więc roszczenie powodów za okres wcześniejszy, niż trzy lata liczone wstecz od dnia wytoczenia powództwa. W przypadku odmiennego poglądu sądu, że zastosowanie w niniejszej sprawie znajduje podstawowy 10-letni termin przedawnienia, pozwany wskazał, że w takim wypadku częściowo przedawnione jest roszczenie powodów, które wywodzi z indeksacji (rzekoma nadpłata rat i odsetek).

Pozwany stwierdził również, że wszystkie świadczenia spełnione przez powodów mają swoją podstawę w łączącej strony umowie kredytu. Po stronie pozwanego nie wystąpiło wzbogacenie. Nawet gdyby brak było podstawy prawnej świadczenia, a po stronie pozwanego wystąpiło wzbogacenie, to w niniejszej sprawie powodowie nie mogą domagać się zwrotu spełnionych świadczeń z uwagi na treść art. 411 pkt 1 i 2 k.c. Świadczenie nie zostało dokonane w celu uniknięcia przymusu, ani w wykonaniu nieważnej czynności prawnej.

W dalszej części uzasadnienia pozwany rozwinął szeroko argumentację dot. wszystkich ww. kwestii, w tym wskazywał, że wypełniono względem powodów jako kredytobiorców obowiązki informacyjne dot. kredytu, na kształt umowy miały przede wszystkim wpływ wnioski powodów, a wiedza o ryzyku kursowym i walutowym winna być uznana za notoryjną.

Odnosząc się do kwestii ubezpieczenia od niskiego wkładu własnego pozwany wskazał, że powodowie we wniosku kredytowym zaznaczyli, że wyrażają zgodę na ustanowienie UNWW, nie sposób zatem przyjąć, że ten zapis znalazł się w umowie bez ich woli. Nadto pozwany wskazał, że dnia 29 maja 2019 roku strony zawarły aneks (...) wskutek którego wykreślono z umowy kredytu postanowienia dot. ubezpieczenia od niskiego wkładu własnego. W związku z nową wartością nieruchomości, w dniu 3 stycznia 2011 roku bank zwrócił powodom proporcjonalną wartość składki ubezpieczeniowej w kwocie 2.805 zł. Pozwany podkreślił, że poinformował powodów, że jeżeli saldo kredytu nie osiągnie poziomu wskazanego w umowie kredytu w ciągu 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej, to będzie zobligowany do dalszego zapewnienia dodatkowego przejściowego zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, o czym Bank zobowiązał się go poinformować pisemnie (§ 9 ust. 9 Umowy Kredytu). Umowa Kredytu została zgłoszona do ubezpieczenia. Pozwany podniósł również, że wypełniał wszelkie obowiązki informacyjne względem powodów, wysyłając pisma informacyjne dot. ww. kwestii.

Pozwany zauważył również, że przez 11 lat powodowie nie zgłaszali żadnych zastrzeżeń do mechanizmu indeksacji, a faktyczną przyczyną wniesienia powództwa nie były wady umowy, a fakt, że kurs franka szwajcarskiego względem złotego wzrósł. O takim ryzyku powodowie byli przez pozwanego informowani, o czym świadczy podpisana przez nich informacja o ryzyku.

Odnosząc się do sposobu, w jaki powodowie wyliczyli swoje roszczenie pozwany podniósł, że wyliczenia zostały przez powoda dokonane na podstawie dobierania sobie przez powodów takich warunków z różnego rodzaju umów kredytowych, które odpowiadają powodom. Pozwany wskazał, że podważa prawidłowość ww. wyliczeń wskazując, że należy je pozostawić biegłemu sądowemu z zakresu finansów i bankowości (k. 110-223).

W piśmie z dnia 21 kwietnia 2020 r. powodowie, odnosząc się do zgłoszonego przez pozwanego zarzutu przedawnienia stwierdzili, że jest on niezasadny. Wskazali, że chociaż świadczenie pieniężne było spełniane w określonych odstępach czasu, jednak nie stanowi to podstawy do przyjęcia, że było to świadczenie okresowe. Z tytułu świadczenia nienależnego przysługuje powodom roszczenie o jednorazowy zwrot kwoty wskazanej w pozwie. Roszczenie to podlega ogólnemu, 10-letniemu terminowi wskazanemu w art. 118 k.c. (k. 560-576).

Pismem z dnia 27 maja 2022 r. powodowie A. W. i A. O. rozszerzyli powództwo w sprawie i wnieśli o zasądzenie od pozwanego w częściach równych na rzecz strony powodowej kwoty 154.185,69 zł tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż rzeczywiście strona powodowa powinna spłacić w okresie od dnia 1 listopada 2007 r. do dnia 19 września 2018 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 69.220,63 zł od dnia 20 marca 2018 r. dnia zapłaty oraz od kwoty 84.965,06 zł od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej; zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz strony powodowej kwoty 1.323 zł tytułem pobranych przez pozwanego składek ubezpieczenia kredytu z niskim udziałem własnym kredytobiorcy w trakcie trwania umowy kredytowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 1.068 zł od dnia 20 marca 2018 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 255 zł od dnia 27 maja 2018 r. do dnia zapłaty.

Ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia powyższych żądań w wyniku przyjęcia przez sąd, że strony nie pozostają związane stosunkiem prawnym kredytu i istnieją przesłanki do stwierdzenia nieważności umowy kredytowej, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego w częściach równych na rzecz strony powodowej kwoty 333.033,67 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia odpis niniejszego pisma pozwanemu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez stronę powodową na rzecz pozwanego w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 19 września 2018 r. w związku z wykonywaniem umowy kredytu hipotecznego nr KH/ (...) z dnia 26 września 2007 r. oraz zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz strony powodowej kwoty 1.323 zł tytułem pobranych przez pozwanego składek ubezpieczenia kredytu z niskim udziałem własnym kredytobiorcy w trakcie trwania umowy kredytowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 1.068 zł od dnia 20 marca 2018 r. do dnia zapłaty i kwoty 255 zł od dnia 27 maja 2018 r. do dnia zapłaty.

W zakresie kosztów postępowania powodowie wnieśli o ich zasądzenie od pozwanego w częściach równych na rzecz strony powodowej według norm przepisanych, w tym opłat skarbowych od pełnomocnictw, kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty (zgodnie z art. 98 § l¹ k.p.c.); kosztów postępowania w przedmiocie zawezwania do próby ugodowej, toczącego się przed Sądem Rejonowym Rejonowym dla W.-M. w W., Wydział Cywilny pod sygn. akt. I Co 2082/17, w tym opłaty od wniosku w kwocie 300 zł, kosztów zastępstwa prawnego wg norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty (zgodnie z art. 98 § 1¹ k.p.c.).

W pozostałym zakresie strona powodowa podtrzymała wszelkie wnioski i twierdzenia wskazane w pozwie oraz w dalszych pismach procesowych, w tym w szczególności wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów wskazanych w treści pozwu (na fakty i okoliczności w nim wskazane) również w zakresie roszczeń ewentualnych.

Na podstawie art. 187 § 1 pkt l¹ k.p.c. powodowie poinformowali, że datą wymagalności roszczeń o zapłatę sformułowanych w ramach roszczeń ewentualnych o zapłatę kwoty 333.033,67 zł jest dzień doręczenia odpisu niniejszego pisma stronie pozwanej, w zakresie kwoty 1.068 zł jest dzień 19 marca 2018 r. (dzień pisemnej odpowiedzi pozwanego na zawezwanie do próby ugodowej), natomiast w zakresie kwoty 255 zł jest dzień 26 maja 2018 r. (dzień pisemnej odpowiedzi pozwanego na reklamację obejmującą roszczenia strony powodowej).

W związku z powyższym strona powodowa stwierdziła, że jest uprawniona do naliczania odsetek od dni następnych po upływie ww. terminów.

W uzasadnieniu pisma strona powodowa wskazała, że zmodyfikowała pozew w ten sposób, że obok roszczenia głównego, dochodzi również roszczeń ewentualnych – jednym pozwem poszukuje ochrony prawnej umożliwiającej jej uwolnienie się od postanowienia nieuczciwego i doprowadzenia do stanu sprawiedliwości i równości kontraktowej.

W zakresie żądania ewentualnego, tj. żądania zapłaty należnej w przypadku unieważnienia umowy kredytowej, strona powodowa wskazała, że żąda niniejszym pismem zwrotu równowartości całości rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych na rzecz pozwanego w nieprzedawnionym okresie oraz składek pobranych tytułem refinansowania ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

Powodowie wskazali, że na kwoty wskazane w petitum pisma składają się nienależnie pobrane raty kapitałowo-odsetkowe uiszczone w całości przez stronę powodową w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 19 września 2018 r. oraz składki pobrane tytułem refinansowania ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. W ocenie powodów uwzględnienie co do zasady żądania pozwu (w zakresie roszczenia pieniężnego), związanego z nieważnością umowy umożliwia obliczenie wysokości roszczeń należnych stronie powodowej na podstawie dokumentów dołączonych do pozwu oraz niniejszego pisma. Załączone do pozwu zaświadczenia wydane przez pozwanego i zestawienie spłat kredytu obejmującego spłaty rat kredytu dotyczą bezpośrednio zawartej przez strony umowy i rozliczeń stron. Z dokumentów tych wynika wysokość poszczególnych rat (wskazująca na wysokość spłacanego kapitału i odsetek) wyrażona w walucie zobowiązania .

W celu ustalenia wartości roszczenia ewentualnego w zakresie nieważności umowy kredytu strona powodowa dokonała zsumowania rat spłaconych, a za podstawę obliczeń wzięto zaświadczenie pozwanego załączone do pozwu. Łączna kwota świadczeń uiszczonych przez stronę powodową w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 19 września 2018 r. wyniosła 333.033,67 zł.

W dalszej części uzasadnienia pisma powodowie rozwinęli swoją argumentację dot. skutków nieważności umowy kredytu oraz metodologii wyliczeń w zakresie roszczenia ewentualnego (k. 876-878).

Pismem z dnia 12 września 2022 r. powodowie na podstawie art. 193 k.p.c. dokonali zmiany powództwa poprzez zmianę kolejności dochodzonych roszczeń w ten sposób, iż roszczenie z pkt II rozszerzenia staje się roszczeniem głównym. W związku z powyższym powodowie wnieśli o :

1. zasądzenie od pozwanego w częściach równych na rzecz strony powodowej kwoty 364.040,02 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu niniejszego pisma pozwanemu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 1 listopada 2007 r. do dnia 19 września 2018 r. w związku z wykonywaniem umowy kredytu hipotecznego nr KI- (...) z dnia 26 września 2007 r.;

2. zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz strony powodowej kwoty 1.323 zł tytułem pobranych przez pozwanego składek ubezpieczenia kredytu z niskim udziałem własnym kredytobiorcy w trakcie trwania umowy kredytowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 1.068 zł od dnia 20 marca 2018 r. dnia zapłaty i kwoty 255 zł od dnia 27 maja 2018 r. dnia zapłaty.

Ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia powyższych żądań powodowie wnieśli o :

1. zasądzenie od pozwanego w częściach równych na rzecz strony powodowej kwoty 154.185,69 zł tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości, niż rzeczywiście strona powodowa powinna spłacić w okresie od dnia 1 listopada 2007 r. do dnia 19 września 2018 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 69.220,63 zł od dnia 20 marca 2018 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 84.965,06 zł od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej;

2. zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz strony powodowej kwoty 1.323 zł tytułem pobranych przez pozwanego składek ubezpieczenia kredytu z niskim udziałem własnym kredytobiorcy w trakcie trwania umowy kredytowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 1.068 zł od dnia 20 marca 2018 r. do dnia zapłaty i kwoty 255 zł od dnia 27 maja 2018 r. do dnia zapłaty.

W zakresie kosztów postępowania powodowie wnieśli o ich zasądzenie od pozwanego w częściach równych na rzecz strony powodowej według norm przepisanych, w tym opłat skarbowych od pełnomocnictw, kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty , zgodnie z art. 98 § 1¹ k.p.c. kosztów postępowania w przedmiocie zawezwania do próby ugodowej, toczącego się przed Sądem Rejonowym Rejonowym dla W.-M. w W., Wydział Cywilny pod sygn. akt. I Co 2082/17, w tym opłaty od wniosku w kwocie 300 zł, kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty (zgodnie z art. 98 § 1¹ k.p.c.).

Na podstawie art. 187 § 1 pkt l¹ k.p.c. powodowie poinformowali, że datą wymagalności roszczeń o zapłatę sformułowanych w ramach roszczeń ewentualnych o zapłatę kwoty 364.040,02 zł jest dzień doręczenia odpisu niniejszego pisma stronie pozwanej, w zakresie kwoty 1.068 zł jest dzień 19 marca 2018 r. (dzień pisemnej odpowiedzi pozwanego na zawezwanie do próby ugodowej), natomiast w zakresie kwoty 255 zł jest dzień 26 maja 2018 r. (dzień pisemnej odpowiedzi pozwanego na reklamację obejmującą roszczenia strony powodowej).

W związku z powyższym strona powodowa stwierdziła, że jest uprawniona do naliczania odsetek od dni następnych po upływie ww. terminów.

Odnosząc się do zobowiązania Sądu powodowie wyjaśnili, że w piśmie z dnia 27 maja 2022 r. nastąpiła pomyłka i prawidłowa wysokość roszczenia powinna wynosić 364.040,02 zł i obejmować okres od dnia 1 listopada 2007 r. do dnia 19 września 2018 r.

W uzasadnieniu pisma powodowie wskazali, że bieg przedawnienia roszczeń o zapłatę wynikających z zobowiązania bezterminowego jakim jest zobowiązanie z tytułu nienależnego świadczenia rozpoczyna się w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie - jednakże w przypadku roszczeń restytucyjnych kierowanych przez konsumenta do przedsiębiorcy, bieg tego terminu jest uzależniony od powzięcia przez konsumenta świadomości co do niedozwolonego charakteru postanowienia umownego, stanowiącego podstawę jego roszczeń. Powodowie w treści pisma stanowiącego reklamacje dali wyraz swojej świadomości co do niedozwolonego charakteru kwestionowanych postanowień umownych oraz braku woli sanowania tych postanowień, wobec czego najwcześniej w dniu wskazanym w dacie tego pisma, rozpoczął się bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych strony powodowej, formułowanych w treści niniejszego powództwa.

Roszczenia konsumenta z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia, powstałe przed dniem nowelizacji art. 118 k.c. ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. przedawniają się po upływie 10 lat licząc od dnia wymagalności roszczenia., a zatem, że do przedawnienia roszczeń powodów nie doszło.

Powodowie wskazali, że niniejszym pismem zmodyfikowali pozew i roszczenie określone w piśmie z dnia 27 maja 2022 r., w taki sposób, że zmieniają oni kolejność dochodzonych roszczeń, przedstawiając do rozpoznania jako główne roszczenie – roszczenie z tytułu nieważności umowy kredytowej, a jako roszczenie ewentualne – z tytułu zwrotu nadpłaconych rat, a także zakreślają prawidłowe kwoty i wysokość roszczenia z tytułu nieważności, w zakresie zasadności obu roszczeń podtrzymując argumentację zawartą w poprzednich pismach strony powodowej (k. 916-918).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie A. W. i A. O. zamierzali wziąć kredyt i wybudować dom na zakupionej wcześniej z własnych środków działce. Bank (...) polecili im znajomi jako bank, który udziela kredytów hipotecznych. Przed wizytą w banku powodowie nie wiedzieli, jaki konkretnie kredyt chcą zaciągnąć. Na pierwszym spotkaniu w Banku (...) doradca spytał powodów o dochody i poinformował ich, że nie mają zdolności kredytowej, aby zaciągnąć kredyt złotówkowy. Powodowie nie mieli świadomości, z czym wiąże się zaciągnięcie kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego.

Przed podpisaniem umowy powodowie odbyli z doradcą kredytowym dwa spotkania. Nie zostało im w sposób przystępny wyjaśnione, jak kształtował się kurs franka szwajcarskiego wcześniej. Po pierwszym spotkaniu powodowie nie szukali już innych możliwości, zaufali bankowi, że zaproponowana im opcja jest korzystna. Na drugie spotkanie powodowie dostarczyli żądane przez bank dokumenty.

Doradca bankowy zaproponował powodom 40-letni okres kredytowania ze względu na niskie dochody powodów. Doradca wyjaśnił powodom, że kredyt jest kredytem frankowym, ale spłacać go będą w złotówkach oraz że rata jest wyliczana wg kursu waluty z tabeli bankowej. Powodowie wiedzieli, że kurs ten będzie mniej korzystny, niż kurs średni.

Doradca bankowy zachęcał powodów do zaciągnięcia kredytu we frankach twierdząc, że oprocentowanie tego kredytu jest korzystniejsze, niż złotówkowego. Powodowie nie zdawali sobie sprawy, że kurs franka może tak bardzo wzrosnąć. Gdyby powodowie mieli taką świadomość, nie zaciągnęliby takiego kredytu.

Umowa była napisana trudno zrozumiałym dla powodów językiem. Powodowie mieli świadomość co do wysokości kredytu i kwoty wyrażonej w złotówkach. Powodowie nie płacili rat we frankach, a jedynie w złotówkach.

Powodowie nie negocjowali umowy kredytowej. Nie mieli świadomości, że mogą to zrobić.

/dowody: zeznania powoda A. W., k. 911v.-913; zeznania powódki A. O., k. 913-913v./

Powodowie A. W. i A. O. w dniu 27 lipca 2007 r. złożyli wniosek kredytowy nr (...) celem budowy systemem gospodarczym budynku mieszkalnego (bliźniaka). Wnioskowana kwota kredytu wynosiła 151.500 zł. Wniosek dotyczył kredytu udzielonego w złotych polskich indeksowany kursem CHF. Powodowie wnioskowali o wypłatę kredytu w trzech transzach oraz o ustalenie okresu kredytowania na 300 równych rat.

W czasie składania wniosku powód A. W. pracował jako sprzedawca w (...) (...) na umowę o pracę na czas nieokreślony. Jego miesięczne podstawowe wynagrodzenie brutto wynosiło 2.208,89 zł oraz premia w kwocie 400 zł netto.

Powódka A. O. w tym czasie pracowała jako kasjer-sprzedawca w (...) (...) na umowę o pracę na czas nieokreślony. Jej miesięczne podstawowe wynagrodzenie brutto wynosiło 1.427,47 zł oraz premia w kwocie 500 zł netto.

We wniosku kredytowym powodowie wskazali, że wyrażają zgodę na objęcie ich przez Bank (...) S.A. ubezpieczeniem kredytu do czasu ustanowienia hipoteki przez (...) S.A. z siedzibą w W..

/dowody: wniosek kredytowy nr (...) z dnia 27 lipca 2007 r., k. 240-242;

W dniu 27 lipca 2007 r. powodowie podpisali oświadczenia, iż przedstawiono im ofertę kredytu hipotecznego w złotych polskich oraz że z tej oferty rezygnują. Powodowie oświadczyli, że zapoznali się z informacją dot. ryzyk związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej oraz dot. ryzyka stopy procentowej w przypadku kredytów o zmiennej stopie procentowej.

/dowód: informacja z dnia 27 lipca 2007 r. wraz z oświadczeniem powodów, k. 267/

Pozwany Bank (...) podjął pozytywną decyzję w zakresie udzielenia powodom kredytu w kwocie 151.500 zł wraz z wliczonymi w kredyt kosztami 1.500 zł.

/opinia z dnia 23 sierpnia 2007 r. dot. wniosku (...) wraz z symulacją, k. 275-278/

Umowa kredytowa została podpisana przez strony w dniu 26 września 2007 r. (nr umowy KH/ (...)). Kredytobiorca oświadczył, że przed zawarciem umowy otrzymał Cennik Kredyt Hipoteczny/Pożyczka Hipoteczna oraz Regulamin, obowiązujące w dniu zawarcia umowy, zapoznał się z nimi i akceptuje postanowienia w nich zawarte (§ 1 ust. 1 umowy).

Zgodnie z brzmieniem § 1 ust. 2 umowy, Bank (...) S.A. z siedzibą w W. udzielił Kredytobiorcom, tj. A. W. i A. O. kredytu, a Kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kredytu wraz z odsetkami oraz opłatami i prowizjami wynikającymi z umowy i aktualnego cennika w oznaczonych terminach spłaty oraz wywiązania się z pozostałych postanowień niniejszej Umowy Jak wynika z § 2 ust. 1 umowy kredytowej, kwota kredytu wyniosła 181.800 zł.

W § 2 ust. 2 umowy wskazane zostało, że kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do Kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo odsetkowej.

W § 2 ust. 3 umowy jako cel kredytu wskazano budowę domu metodą gospodarczą – na ten cel udzielono kredytu w kwocie 180.000 zł oraz koszty wliczone w kredyt w wysokości 1.800 zł. Jako przedmiot umowy wskazano nieruchomość położoną w miejscowości S. gm. D., działka o pow. 623 m² o numerze (...), pow. domu 123,90 m², nr księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Krośnie Odrzańskim KW (...).

W § 3 umowy określono warunki wypłaty kredytu, przy czym ustalono, iż wypłata odbędzie się w transzach, na rachunek bankowy kredytobiorcy. M.in. warunkiem uruchomienia pierwszej transzy kredytu było założenie przez wszystkich kredytobiorców wspólnego rachunku osobistego w Banku (...) S.A., zapewnienie środków na rachunku kredytobiorcy wskazanym w § 4 umowy w kwocie wystarczającej na pokrycie opłat związanych z udzieleniem kredytu, przedstawienie potwierdzenia wniesienia wkładu własnego w wysokości 11.881,09 zł najpóźniej przed wypłatą ostatniej transzy, dostarczenie do banku potwierdzenia przystąpienia do ubezpieczenia grupowego w (...) S.A nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia od ognia i zdarzeń losowych na minimalną sumę ubezpieczenia 214.300 zł, dostarczenie do banku potwierdzenia przystąpienia przez A. W. do ubezpieczenia grupowego na życie w (...) S.A. na sumę ubezpieczenia nie niższą niż 105.444 zł, dostarczenie do banku potwierdzenia przystąpienia przez A. O. do ubezpieczenia grupowego na życie w (...) S.A. na sumę ubezpieczenia nie niższą niż 76.356 zł.

Zgodnie z § 4 ust. 1 umowy, od kwoty udzielonego kredytu bank pobrał jednorazową bezzwrotną prowizję w wysokości 1.800 zł, płatną przed uruchomieniem kredytu lub jego pierwszej transzy.

Kredyt oprocentowany był wg zmiennej stopy procentowej (§ 6 ust. 1 umowy). Jak wskazano w § 6 ust. 2, kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych – w przypadku wzrostu, poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej. Oprocentowanie kredytu wynosiło 4.1000 % w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1.4000 p.p., stałej w całym okresie kredytowania (§ 6 ust. 3 umowy).

Jak wskazano w § 7 ust. 1 umowy, kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) SA. Kredyt spłacany będzie w 540 ratach miesięcznych, w tym 12 rat obejmujących odsetki w okresie karencji spłaty kredytu oraz 528 równych ratach miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej. Spłata kredytu następować będzie poprzez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorcy w banku nr (...) (§ 7 ust. 3 umowy).

Kredytobiorcy ustanowili na rzecz Banku hipotekę kaucyjną do kwoty 309.060 zł ustanowioną na nieruchomości położonej w miejscowości S. gmina D., działka nr (...) wpisanej do księgi wieczystej numer (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Krośnie Odrzańskim V Wydział Ksiąg Wieczystych (§ 9 ust. 1). Jako dodatkowe zabezpieczenie kredytu do czasu, gdy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 154.400 zł, ustanowiono ubezpieczenie kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym kredytobiorcy na podstawie umowy zawartej przez Bank (...) S.A. z (...) S.A (§ 9 ust. 7). Kredytobiorca został zobowiązany do zwrotu bankowi kosztów ubezpieczenia w wysokości 1.068 zł za pierwszy 36-miesięczny okres trwania ochrony ubezpieczeniowej (§ 9 ust. 8). Jeżeli w ciągu okresu 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu nie stanie się równe lub niższe niż 154.400 zł, kredytobiorca został zobowiązany do zwrotu kosztów ubezpieczenia za kolejny 36-miesięczny okres udzielonej Bankowi przez (...) S.A. ochrony ubezpieczeniowej, o czym kredytobiorca zostanie poinformowany przez bank pisemnie (§ 9 ust. 9). Jeżeli w ciągu okresu 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 154.400 zł, bank dokona zwrotu proporcjonalnej części składki na rachunek kredytobiorcy, za pełne miesiące kalendarzowe pozostające do końca okresu ubezpieczenia, za który składka została uiszczona (§ 9 ust. 10).

Jako integralną część umowy wskazano m.in. Regulamin i Cennik Kredyt hipoteczny/Pożyczka hipoteczna (§ 11 ust. 2 umowy). Wskazano również, że w zakresie nie uregulowanym Umową zastosowanie mają postanowienia Regulaminu (§ 11 ust. 5).

W § 12 umowy wskazano, że całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia umowy wynosił 251.134,82 zł, a rzeczywista roczna stopa oprocentowania na dzień sporządzenia umowy wynosiła 4,94 % w skali roku.

/dowód: umowa kredytu z dnia 26 września 2007 r, nr KH/ (...), k. 27-29/

Integralną część łączącej strony umowy był Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. ( nr R 21) .

§8 ust. 3 Regulaminu stanowił ,iż w przypadku kredytu w walucie obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz , obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia spłaty .

Zgodnie z § 7 ust. 6 pkt 2 ww. Regulaminu, opłata dotycząca refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego określona jest w cenniku obowiązującym w dniu zawarcia umowy kredytu . Podstawa wyliczenia opłaty określana jest dla kredytów w walucie obcej, dla celów wyliczenia opłaty przyjmowana jest kwota udzielonego kredytu wyrażona w PLN wyliczona według wartości kursów waluty obcej według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku: w pierwszym dniu roboczym miesiąca, w którym sporządzona została umowa kredytu – w przypadku nowych kredytów, w ostatnim dniu roboczym miesiąca ochrony ubezpieczeniowej – w przypadku przedłużenia ochrony na okres kolejnych 36 miesięcy zgodnie ze wzorem: podstawa wyliczenia opłaty = [(kwota kredytu w PLN / kurs kupna dewiz) * kurs sprzedaży dewiz] - 80% wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu. Bank pobiera opłatę, wynikającą z kosztu ubezpieczenia niskiego wkładu, poprzez automatyczne obciążenie rachunku w PLN Kredytobiorcy w dniu uruchomienia środków z kredytu za pierwszych 36 miesięcy trwania umowy kredytowej (§ 7 ust. 7). Jeżeli w ciągu 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej stosunek kwoty kredytu pozostającej do spłaty do wartości nieruchomości nie stanie się równy bądź niższy niż 90% w przypadku kredytów udzielonych w PLN lub 80% w przypadku kredytów w walutach obcych, wówczas Bank pobiera opłatę za kolejny 36-o miesięczny okres (§ 7 ust. 8). Jeżeli w trakcie okresu wskazanego w ust 7 i 8 stosunek kwoty kredytu pozostającej do spłaty do wartości nieruchomości stanie się niższy niż 90% w przypadku kredytów udzielonych w PLN lub 80% w przypadku kredytów udzielonych w walutach obcych, Bank dokona zwrotu proporcjonalnej części opłaty na rachunek Kredytobiorcy, za pełne miesiące kalendarzowe pozostające do końca okresu ubezpieczenia, za który składka została uiszczona (§ 7 ust. 9).

/dowód: Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. nr R.21 , k. 30-39/

Powodowie udzielili pozwanemu pełnomocnictwa m.in. do przystąpienia do umowy zbiorowego ubezpieczenia budynków i lokali mieszkalnych – osób fizycznych zawartej między (...) S.A., a Bankiem (...) S.A. w dniu 2 sierpnia 2001 r, pobierania z ich rachunku bankowego środków pieniężnych z zaliczeniem na spłatę wymagalnych zobowiązań z tytułu kredytu, odsetek, prowizji i innych opłat, jak również pobierania z ww. rachunku składek na ubezpieczenie, opłaty z tytułu refinansowania z tytułu kosztów ubezpieczenia przez bank kredytu w (...) S.A. do czasu złożenia w banku prawomocnego odpisu z księgi wieczystej z wpisaną hipoteką na rzecz banku, a także pobierania z ww. rachunku składek na ubezpieczenie, opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia przez bank niskiego wkładu własnego w (...) S.A. Powodowie oświadczyli, że wyrażają zgodę, aby przy pobraniu środków pieniężnych z rachunku bankowego bank stosował kursy zgodnie z obowiązującą w banku Tabelą kursów Banku (...).

/dowód: pełnomocnictwo z dnia 26 września 2007 r., stanowiące załącznik nr 3 do umowy/

W przypadku kredytów takich, jak w niniejszej sprawie, kredytobiorcy w dniu podpisywania umowy nie wiedzieli, jakie będzie ich saldo zadłużenia w walucie CHF. Wiedzieli jedynie, jaką otrzymają kwotę w złotych polskich.

Tabele kursowe Banku (...) były ustalane przez ten bank. Żaden klient banku nie ma wpływu na ich tworzenie.

Treść umowy generowana była z systemu banku . Do uzupełnienia pozostawały rubryki dot. nazwisk pełnomocników Banku oraz rachunku do obsługi kredytu. Przygotowana przez analityka umowa była udostępniana klientom w formie nieedytowalnej, tj. pliku pdf.

/dowód: zeznania świadka K. M., k.723-724; zeznania świadka J. C., k. 728-741; zeznania świadka A. P., k. 744-747/

Powodowie w dniach 26 września 2007 r., w dniu 15 listopada 2007 r. oraz 16 maja 2008 r.. zadysponowali wypłatę środków z kredytu.

Wypłata kredytu z tytułu umowy kredytowej nr (...) nastąpiła w trzech transzach: w dniu 1 października 2007 r. powodom wypłacono kwotę 61.800 zł po kursie waluty 2,2100; w dniu 23 listopada 2007 r. wypłacono kwotę 59.999,99 zł po kursie waluty 2,2053 oraz w dniu 21 maja 2008 r. powodom wypłacono kwotę 60.000 zł po kursie waluty 2,0317. Łącznie powodom wypłacono 181.799,99 zł, co stanowiło równowartość kwoty 84.702,90 CHF.

/dowody: dyspozycje wypłaty z dnia 26 września 2007 r., 15 listopada 2007 r. oraz 16 maja 2008 r., k. 270-272; zestawienie transz, k. 79-81; zaświadczenie o udzieleniu kredytu hipotecznego z dnia 14 listopada 2019 r., k. 71/

W dniu 13 grudnia 2010 r. do umowy kredytowej nr (...) sporządzony został Aneks nr (...), zgodnie z którym dokonano zmiany § 3 ust. 3 tiret 8 umowy kredytu poprzez nadanie brzmienia: Dostarczenie do banku podpisanej deklaracji zgody potwierdzającej przyłączenie nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu do grupowego ubezpieczenia budynków i lokali mieszkalnych w (...) S.A. od ognia i zdarzeń losowych na minimalną sumę ubezpieczenia 327.000 zł. Skreślono ust. 7-10 § 9 umowy. Bank zobowiązał się do dokonania zwrotu proporcjonalnej części składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia za pełne miesiące po miesiącu, w którym kredytobiorca podpisze aneks i spełni warunki jego wejścia w życie. Ww. aneks został podpisany przez strony w dniu 20 grudnia 2010 r.

/dowód: aneks nr (...) do umowy kredytowej nr (...)/

Kredyt KH/ (...) został przez pozwanego zgłoszony w ramach umowy generalnej ubezpieczenia kredytów hipotecznych z z niskim wkładem własnym w (...) S.A. V. (...).

W związku z podpisaniem aneksu (...), wskutek którego wykreślono z umowy kredytu postanowienia dot. ubezpieczenia od niskiego wkładu własnego oraz nowym ustaleniem wartości nieruchomości, w dniu 3 stycznia 2011 roku bank zwrócił powodom część składki ubezpieczeniowej w kwocie 2.805 zł

/dowody: pismo z dnia 18 marca 2020 r., k. 430; potwierdzenie przelewu z dnia 3 stycznia 2011 r., k. 431/

Wnioskiem z dnia 11 września 2017 r. powodowie skierowali do Sądu Rejonowego w Warszawie wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, w którym zażądali zapłaty solidarnie na rzecz A. W. i A. O. kwoty 69.220,63 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z umowy kredytowej nr (...) za okres od dnia zawarcia umowy kredytowej tj. od dnia 26 września 2007 r. do dnia złożenia wniosku oraz zapłaty kwoty 1.068 zł z tytułu nienależnie pobranych kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

Pismem z dnia 19 marca 2018 r. pozwany Bank nie wyraził zgody na zawarcie ugody.

Jak wynika z protokołu posiedzenia pojednawczego z dnia 13 kwietnia 2018 r. - do ugody nie doszło.

/dowody: wniosek o zawezwanie do próby ugodowej z dnia 11 września 2017 r., k. 64-68; odpowiedź na wniosek o zawezwanie do próby ugodowej z dnia 19 marca 2018 r., k. 69; protokół z posiedzenia pojednawczego z dnia 13 kwietnia 2018 r., k. 70/

Pismem z dnia 25 kwietnia 2018 r. powodowie skierowali do pozwanego reklamację dot. umowy kredytowej KH/ (...), w której zażądali wypłaty na ich rzecz kwoty 30.908,45 zł tytułem nienależnie pobranych rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości, niż rzeczywiście powinni oni spłacić w okresie od dnia 1 maja 2008 r. do dnia 1 lipca 2017 r., w związku zawarciem w treści umowy niedozwolonych postanowień umownych, których treść miała wpływ na wysokość spłaconych rat, a także kwoty 1.323 zł tytułem nienależnie pobranych opłat z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

W odpowiedzi na zgłoszoną reklamację, pismem z dnia 26 maja 2018 r. strona pozwana nie uwzględniła roszczeń powodów wskazując, że zakwestionowane postanowienia umowne są w jej ocenie zgodne z prawem.

/dowody: reklamacja powodów z dnia 25 kwietnia 2018 r., k. 55-59; pismo pozwanego z dnia 26 maja 2018 r., k. 60-63/

Powodowie regularnie dokonywali spłaty rat kredytowych.

W dniu 19 września 2018 r. powodowie dokonali wcześniejszej spłaty całości kredytu wraz z wszelkimi należnościami wynikającymi z umowy kredytowej KH/ (...).

Z tytułu spłaty umowy kredytowej powodowie wpłacili na rzecz pozwanego łącznie kwotę 364.040,02 zł, co stanowiło równowartość 97.609,35 CHF.

/dowody: dyspozycja wcześniejszej spłaty i blokady środków z dnia 19 września 2018 r., k. 72; zaświadczenie o spłacie kredytu hipotecznego z dnia 24 września 2018 r., k. 73; zestawienie transakcji, k. 279-285; zaświadczenia o wysokości spłat odsetek od kredytu hipotecznego, k. 286-291, zestawienie wpłat, k. 883-887/

Powodowie ponieśli następujące koszty związane z umową kredytową nr (...):

-: składki z tytułu ubezpieczenia na życie powódki A. O. w okresie od 26 września 2007 r. do 20 września 2018 r. w łącznej kwocie 2.983,96 zł;
-: składki z tytułu ubezpieczenia na życie powoda A. W. w okresie od 26 września 2007 r. do 20 września 2018 r. w łącznej kwocie 4.120,58 zł
-: ubezpieczenie nieruchomości w kwocie 2.921,50 zł;
-: opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia pomostowego w kwocie 384 zł;
-: opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w kwocie 1.323 zł.

/dowód: zaświadczenie z dnia 8 listopada 2019 r., k. 74

Znaczna część ustalonego w sprawie stanu faktycznego nie była sporna między stronami, w szczególności fakty dotyczące złożenia przez powodów wniosku kredytowego o określonej treści, zawarcia umowy kredytu przez strony, uruchomienia kredytu i jego spłacenia przez powodów. Bezsporna była również treść podpisanej umowy. Powyższe okoliczności zostały dodatkowo potwierdzone przez strony przedłożonymi dokumentami , których wiarygodność i autentyczność nie były kwestionowane przez strony .Sporne pomiędzy stronami były okoliczności związane z samym procesem zawierania umowy kredytowej, m.in. indywidualnym negocjowaniu jej treści z powodami i poinformowaniem ich o ryzyku walutowym. Sporna pozostawała również prawna ocena niedozwolonego charakteru zakwestionowanych przez powodów postanowień umownych.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowił także dowód z zeznań powodów , którzy wyjaśnili okoliczności, w jakich doszło do zawarcia umowy kredytu, a wiarygodność ich zeznań nie budziła wątpliwości Sądu .

Sąd Okręgowy uznał w zasadniczej części za nieprzydatne zeznania świadków K. M. ( k.723-724), J. C. ( k.728-741) i A. P. ( k.744-748) , ponieważ świadkowie ci nie byli obecni przy zawieraniu umowy kredytowej pomiędzy stronami , nie uczestniczyli też w czynnościach związanych z jej przygotowaniem. Opisywali jedynie mechanizmy obowiązujące w banku w zakresie obsługi kredytów waloryzowanych i ustalania kursów walut , jednak w ocenie Sądu okoliczności te nie miały wpływu na kwestię ustalenia abuzywności postanowień kwestionowanej umowy , albowiem nie dotyczyły konkretnej– poddanej osądowi – umowy.

Wskazać należy, że dołączone przez pozwanego dokumenty w postaci m.in. symulacji z 2018 r. , prognoz z serwisu (...) , przykładowych transakcji CIRS , instrukcji posługiwania się aplikacją do negocjacji warunków przy produktach hipotecznych , stanowiska KNF , opinii prywatnych , ekspertyz i ocen sytuacji sektora bankowego , opracowań , stanowisk , raportów , wydruków , tabel , czy rejestrów i porównań Sąd potraktował jako wywody mające wzmocnić stanowisko przedkładającej je strony . Część dokumentów , w tym m.in. Regulamin kredytowania osób fizycznych w wersji R.31.8 i Cennik Kredyt Hipoteczny w wersji obowiązującej od dnia 1 czerwca 2009 r. sporządzone zostały po zawarciu kwestionowanej umowy , a pozwany bank nie wykazał , by kredytobiorcy skutecznie zostali powiadomieni o tych zmianach stosownie do §21 ust. 2 Regulaminu w wersji R21.

Sąd Okręgowy uwzględnił roszczenie główne powodów opierające się na uznaniu, że umowa kredytu zawarta między stronami jest w całości nieważna. Wobec powyższego, nie znajdowało podstaw ustalanie okoliczności wykonywania umowy, jak również szczegółowych wyliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych w przypadku uznania niedozwolonego charakteru określonych postanowień umownych z jednoczesnym utrzymaniem w mocy czynności prawnej w pozostałym zakresie. W konsekwencji Sąd w oparciu o art. 235²§ 1 pkt 2 i 5 k.p.c. pominął wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości finansowej i wniosek dowodowy pozwanego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości . Podnoszone przez pozwanego argumenty, że w czasie obowiązywania umowy stosował kursy nieodbiegające od kursów rynkowych – nie mogły skutecznie zmienić stanowiska sądu w przedmiocie niedozwolonych postanowień umowy, gdyż prawnie obojętne było to, w jaki sposób umowa w zakresie abuzywnych postanowień była w rzeczywistości wykonywana przez bank, w jaki sposób bank ustalał kursy CHF względem PLN oraz czy stosowane przez bank kursy kupna i sprzedaży były de facto kursami rynkowymi, gdyż relewantnym dla oceny tego, czy dane postanowienie umowy jest niedozwolone jest stan z chwili zawarcia umowy (zob. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17). Także kwestie dotyczące rynkowej wartości świadczenia , sposobu zabezpieczenia ryzyka banku i inne , szczegółowo opisane w pismach procesowych pozwanego , dla rozstrzygnięcia w zakresie roszczenia głównego powodów nie miały znaczenia .

Sąd Okręgowy ustalił i zważył , co następuje :

W rozpoznawanej sprawie powodowie sformułowali w pozwie żądanie główne i żądanie ewentualne , przy czym to ostatnie na wypadek nieuwzględnienia przez sąd żądania głównego , dokonując ostatecznie w piśmie procesowym z dnia 27 maja 2022 r. i z dnia 12 września 2022 r. zmiany powództwa poprzez zmianę kolejności dochodzonych roszczeń .

W ocenie Sądu Okręgowego uzasadnione okazało się żądanie główne o zapłatę ( w częściach równych) kwoty 364.040,02 zł oraz częściowo kwoty 1323 zł , co skutkowało bezprzedmiotowością żądania ewentualnego i z tego powodu nie podlegało ocenie Sądu.

Główną osią sporu w rozpoznawanej sprawie było , czy zawarta między stronami umowa nr (...) była ważna , czy też nie i w konsekwencji , czy w związku z tym powodom należny jest zwrot świadczeń spełnionych na rzecz pozwanego w ramach realizacji tej umowy.

Rozpocząć zależy od tego , że przepis art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe – w wersji sprzed nowelizacji ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw - określa, czym jest umowa kredytu oraz wskazuje jej elementy składowe. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu . Z powyższego wynikają dwie ważne, z punktu widzenia przedmiotowej sprawy kwestie – kwota kredytu musi być oznaczona, zaś kredytobiorca może ponosić jedynie koszt w postaci odsetek oraz prowizji. Na tym tle, w przypadku kredytów indeksowanych (bądź denominowanych) do waluty CHF, wątpliwości wynikają z konstrukcji klauzuli waloryzacyjnej, określenia kwoty kredytu, a także pobierania przez bank dodatkowego wynagrodzenia w postaci spreadu walutowego.

W ocenie Sądu Okręgowego umowa łącząca strony określa wszystkie niezbędne elementy umowy kredytu przewidziane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, a samo zastosowanie waluty obcej jako miernika wartości świadczenia umowy o kredyt i wynikającej z tego konieczności wskazania w niej kursów przeliczeń nie oznacza, wbrew temu co twierdzi strona pozwana , że kredyt staje się kredytem walutowym. Zastosowanie mechanizmu indeksacji albo denominacji możliwe jest tylko w kredycie złotowym, a umowę taką traktować należy jako na opiewająca na walutę polską z zamieszczoną w niej klauzulą waloryzacyjną (zob. wyr. Sądu Najwyższego z 29 października 2019 r., IV CSK 309/18).W przypadku kredytu indeksowanego , jak w rozpoznawanej sprawie , mamy do czynienia z umową, w ramach której kwota kredytu zostaje wyrażona w walucie polskiej. W momencie uruchomienia kredytu kwota kapitału kredytu przeliczana jest na walutę obcą (według wysokości kursu wymiany walut obowiązującego w dniu dokonywania tej czynności). Wyliczona w ten sposób wartość stanowi następnie podstawę ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych, które określone zostają w walucie obcej. W konsekwencji kredytobiorca dokonuje spłaty w walucie polskiej, a wysokość kolejnych rat jest uzależniona od kursu wymiany walut na dzień spłaty (por. Raport Rzecznika Finansowego. Analiza prawna wybranych postanowień umownych stosowanych przez banki w umowach kredytów indeksowanych do waluty obcej lub denominowanych w walucie obcej zawieranych z konsumentami, Warszawa 2016, s. 9-10). W judykaturze Sądu Najwyższego wyjaśniono, że umowa kredytu indeksowanego walutą mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353¹ k.c. w związku z art. 69 Prawa bankowego - w szczególności w wyroku z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14 i z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18 ) , a ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984), czyli tzw. ustawa antyspreadowa, potwierdziła tylko to, co wcześniej wynikało już z zasady autonomii woli stron (art. 353¹ k.c. ), a mianowicie, że przed wejściem w życie tej ustawy dopuszczalne było zawieranie umów o kredyt denominowany, jak i indeksowany (wyrok Sądu Najwyższego z 30 października 2020 r., II CSK 805/18).

Z perspektywy art. 69 Prawa bankowego konstrukcja kredytu indeksowanego była zatem dopuszczalna .

Z kolei dopuszczalność zastrzegania spreadu (różnica między kursem sprzedaży i zakupu waluty obcej - tzw. klauzula różnicy kursowej ) w dotychczasowym orzecznictwie nie była sama przez się kwestionowana, co odnosi się zarówno do orzecznictwa Sądu Najwyższego (por. wyroki z dnia 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14, OSNC-ZD 2016, nr C, poz. 49, z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016, nr 11, poz. 134, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16), jak i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który skupiał swoją uwagę przede wszystkim na ocenie charakteru i transparentności klauzul kształtujących ten mechanizm w kontekście art. 4 ust. 1 i 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich .

Nie ma zatem wystarczających podstaw, by uznać, że zastosowanie indeksacji przewidującej spread jest sprzeczne z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego . Wprawdzie w rezultacie jego zastrzeżenia w chwili zawarcia umowy czy faktycznego oddania środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy, wyrażona w złotych polskich, podlegająca zwrotowi „kwota kredytu” jest wyższa niż kwota udostępniona, jednakże oznacza to tylko to, że spread może być - w zależności od zmian kursu waluty, do której kredyt jest indeksowany - źródłem dodatkowej korzyści banku (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r. , V CSK 382/18 ).

Podkreślić w tym miejscu trzeba , że koncepcja nieważności umów kredytu denominowanego lub indeksowanego do CHF z uwagi na sprzeczność z normą zawartą w art. 353¹ i 58 k.c., czyli z powodu przekroczenia granic swobody umów jest niezasadna w zakresie, w którym podstawy nieważności upatruje się w zastrzeżeniu w umowie mechanizmów związanych ze stosowaniem przez banki klauzul abuzywnych. Te bowiem podlegają konsekwencjom określonym w przepisach szczególnych i nie wywołują skutku w postaci nieważności bezwzględnej, lecz specyficznej opcjonalnej bezskuteczności częściowej . Za naruszające granice swobody umów nie można też uznać zastosowania klauzul waloryzacyjnych w umowie kredytu, te bowiem są dopuszczalne co do zasady, a jedynie bywają wadliwie skonstruowane w konkretnych umowach (M. Gutowski, Wadliwość umów kredytów frankowych, Warszawa 2022).

Pogląd powyższy podziela Sąd rozpoznający sprawę . W ujęciu materialnoprawnym nie może bowiem powstać zbieg roszczeń w wyniku jednoczesnego zaistnienia nieważności bezwzględnej i innego rodzaju wadliwości czynności prawnej . Sankcja nieważności bezwzględnej wyprzedza i zarazem pochłania sankcję względnej bezskuteczności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2007 roku, II CSK 530/06).

Niezależnie od podniesionych w pozwie zarzutów dotyczących niedozwolonych postanowień umowy , Sąd Okręgowy zobowiązany był z urzędu dokonać kontroli umowy zawartej między stronami pod kątem jej abuzywności, co wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 7 listopada 2019 r. w sprawach połączonych C-419/18 i C‑483/18 teza 66 i przytoczone tam orzecznictwo , Legalis nr 2255694), przy czym ocena stosunku prawnego istniejącego pomiędzy stronami musiała odnosić się do chwili zawarcia umowy, co wprost wynika z art. 385² k.c.

Wskazać zatem trzeba , że zgodnie z art. 385¹§ 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy , przy czym wykluczyć trzeba powyższą kwalifikację w odniesieniu do głównych świadczeń stron (w tym ceny lub wynagrodzenia), jeżeli zostały one sformułowane jednoznacznie, i to niezależnie od tego, czy znalazły się one w samej umowie czy też we wzorcu, albo też częściowo w umowie i częściowo we wzorcu (zob. M. Śmigiel, Wzorce, s. 370). Z art. 385¹ § 1 k.c. wynika zatem , że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, które spełniają łącznie następujące przesłanki pozytywne: zawarte zostały w umowach z konsumentami, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy. Poza tym kontrola postanowień umowy przez pryzmat ich niedozwolonego charakteru wyłączona jest jedynie w przypadku spełnienia jednej z dwóch przesłanek negatywnych: gdy postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem oraz gdy postanowienie umowne określa główne świadczenia stron, przy czym musi być sformułowane w sposób jednoznaczny.

Bez wątpienia powodowie mają przymiot konsumenta zgodnie z art.22¹ k.c., gdyż z analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby zawierając umowę dokonywali czynności związanej z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą lub zawodową .

W zakresie kwestionowanej umowy z dnia 26 września 2007 r. spór odnosił się m.in. do następujących jej postanowień :

- § 2 ust. 2 umowy , zgodnie z którym kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do Kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo odsetkowej;

- § 7 ust. 1 umowy , w którym kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku Millennium SA. ;

-§8 ust.3 Regulaminu kredytowania ( wersja R21) , zgodnie z którym w przypadku kredytu w walucie obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz , obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty .

Wywodzona przez powodów abuzywność postanowień umowy określających zasady ustalania kursów kupna i sprzedaży waluty obcej , do której waloryzowane są odpowiednio kwota kredytu i raty kapitałowo- odsetkowe w ocenie Sądu Okręgowego dotyczy głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 385¹ § 1 zd. drugie k.c.

„Główne świadczenia stron" wskazane w art. 385^{(

1)} § 1 k.c. to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 30 września 2020 r., I CSK 556/18, zastrzeżone w umowie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej klauzule, a zatem także klauzule zamieszczone we wzorcach umownych kształtujące mechanizm indeksacji , określają główne świadczenie kredytobiorcy . Obecnie pogląd ten dominuje w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. wyroki: z 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; z 9 maja 2019 r., I CSK 242/18; z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, OSNC-ZD 2021, nr B, poz. 20; z 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21; z 27 lipca 2021 r., V CSKP 49/21) i podziela go Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę. Także w orzecznictwie TSUE ukształtował się pogląd , że za postanowienia umowne mieszczące się w pojęciu głównego przedmiotu umowy w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę (por. wyroki TSUE: z 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13, K. i K. R., pkt 49-50; z 26 lutego 2015 r. w sprawie C-143/13, M., pkt 54; z 23 kwietnia 2015 r. w sprawie C-96/14, V. H., pkt 33; z 20 września 2017 r. w sprawie C-186/16, A. i in., pkt 35). Za takie uznawane są m.in. postanowienia , które wiążą się z obciążeniem kredytobiorcy - konsumenta ryzykiem zmiany kursu waluty i związanym z tym ryzykiem zwiększenia kosztu kredytu (por. wyroki TSUE: z 20 września 2017 r. w sprawie C-186/16, A. i in., pkt 37; z 20 września 2018 r. w sprawie C-51/17; z 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, D., pkt 44).

Przy czym , co istotne , to że postanowienia określające sposób ustalania kursu waluty obcej, które składają się na klauzulę waloryzacyjną zawartą w umowie kredytu, określają główne świadczenie kredytobiorcy, nie oznacza, że te postanowienia nie podlegają kontroli pod kątem ich abuzywności. Uchybienie wymaganiu jednoznaczności wzorca umowy, o którym mowa w art. 385 § 2 zd. pierwsze k.c. , umożliwia uznanie konkretnego postanowienia wzorca za niedozwolone w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. ( tak wyrok Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 15 lutego 2013 r. , I CSK 313/12) .

W ocenie Sądu Okręgowego zawarte w umowie klauzule waloryzacyjne zostały wyrażone w sposób niejasny i nieprecyzyjny. O ich niejednoznaczności przesądza fakt, że konsument – nawet jeśli literalnie rozumie kwestionowane postanowienia – w momencie zawarcia umowy nie jest w stanie ocenić wysokości wynagrodzenia banku, które ten zastrzeże z tytułu uprawnienia do ustalania kursu wymiany walut. Tym samym konsument nie może ocenić skutków ekonomicznych podejmowanej przez siebie decyzji . Postanowienia dotyczące przeliczania kwoty i rat kredytu, zawarte w §2 ust. 2 i §7 ust. 1 umowy kredytu przyznają bankowi uprawnienie do jednostronnego wpływania na wysokość świadczeń stron. Kursy kupna, jak i sprzedaży waluty określane są każdorazowo w sporządzanej przez bank Tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku (...). Faktycznie powodowie nie mieli zatem żadnego wpływu na ustalenie kursu sprzedaży i zakupu. W momencie zawarcia umowy nie byli więc w stanie ocenić wysokości wynagrodzenia banku, które ten zastrzegł z tytułu uprawnienia do ustalania kursu wymiany walut. Umowa nie przewidywała żadnych ograniczeń w określaniu przez bank kursów w tabelach kursów obowiązujących w banku. Również regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A., stanowiący integralną część umowy, pozostawiał bankowi dowolność w ustalaniu poziomu kursu walut obcych.

Analizując zapisy § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy, w których mowa jest o określeniu sposobu ustalania kursu CHF na datę uruchamiania kredytu i na datę spłaty jego poszczególnych rat – stwierdzić należy, że wysokość zobowiązania powodów miała być przeliczana przy zastosowaniu dwóch rodzajów kursu waluty CHF (kursu kupna przy wypłacie kredytu oraz kursu sprzedaży przy spłacie rat). Mechanizm określania tych kursów został opisany w umowie bardzo ogólnie , zawierając jedynie odesłanie do kursu kupna / sprzedaży waluty (CHF) obowiązujących w Banku (...) w Tabeli kursów walut obcych . Podkreślić należy zatem w tym miejscu , że artykuł 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, że wymóg, zgodnie z którym warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinien być rozumiany jako nakazujący nie tylko, by dany warunek był zrozumiały dla konsumenta z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, do którego odnosi się ów warunek, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak by rzeczony konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne ( tak wyrok TSUE z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C - 26/13, K. i K. R. ).

Umowa , w tym regulamin , nie przewidywała żadnych kryteriów, wedle których miałby być ustalony kurs z tabeli kursów . Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia był szczegółowy opis zawarty w odpowiedzi na pozew, w jaki sposób pozwany, jego zdaniem, dokonywał określania kursów wpisywanych następnie do tabeli obowiązującej w banku. Żadne ograniczenia swobody kształtowania kursu nie wynikały bowiem z umowy, zatem stosowanie jakichkolwiek praktyk w określaniu kursu waluty było swobodną decyzją pozwanego jako kredytodawcy i w każdej chwili mogło być dowolnie zmienione.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić należy ,że ponieważ wskazywane wyżej klauzule zawarte w analizowanej umowie kredytowej nie zostały jednoznacznie sformułowane , kontrola umowy pod kątem abuzywności jej postanowień jest dopuszczalna.

Stosownie do art. 385¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Zgodnie natomiast z art. 385¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta . W art. 385¹ § 3 zd. 2 k.c. umieszczono wzruszalne domniemanie prawne nieuzgodnienia indywidualnego postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Pozwany bank nie sprostał ciężarowi wykazania, że kwestionowane postanowienia były indywidualnie uzgodnione. Dla zrealizowania przesłanki rzeczywistego wpływu konsumenta na treść postanowień umownych nie wystarczy przy tym wykazanie, że konsument dowiedział się o treści klauzuli w odpowiednim czasie, a strony prowadziły w tym przedmiocie negocjacje. Konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli, w wyniku rzetelnych negocjacji w ramach, których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2019 r., I CSK 462/18).

W przedmiotowej sprawie brak indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych postanowień umownych wynika już z samego sposobu zawarcia umowy kredytowej opartej o treść stosowanego przez bank wzorca umowy. Umowa zawarta została z wykorzystaniem gotowego wzoru, a powodowie mogli albo zaakceptować wynikającą z niego ofertę banku albo w ogóle nie zawierać umowy. Nie było możliwości wpływania przez nich na treść zawartych w umowie klauzul waloryzacyjnych . Nic nie wskazuje zatem na to , aby przewidziane w umowie mechanizmy ustalania przez bank kursów waluty, były efektem negocjacji z powodami. Powodowie nie mieli żadnego wpływu na te postanowienia. Otrzymali do podpisu uprzednio przygotowaną umowę, sporządzoną w oparciu o gotowy wzorzec i żadnych z kwestionowanych w sprawie zapisów nie negocjowali.

Pozwany konsekwentnie twierdził w toku procesu , że w zakresie klauzuli indeksacyjnej zawartej w §2 ust. 2 umowy indywidualne uzgodnienia polegały przede wszystkim na : odrzuceniu możliwości zawarcia umowy kredytu w złotym polskim , wniosku powodów o indeksowaniu ich kredytu do CHF i odrzuceniu możliwości spłaty kredytu od samego początku w walucie obcej (§8 ust. 4 Regulaminu) . Podkreślić zatem należy , że projekt umowy udostępniono powodom do zapoznania w placówce banku , jednak jak zeznał powód A. W.-„(…) mieliśmy najpierw czas , żebyśmy sami mogli przeczytać te umowę a później był do naszej dyspozycji pracownik , gdybyśmy mieli jakieś pytania . Prawdę mówiąc , tam była taka ilość dokumentów , że zabrakłoby mi całego dnia , żeby to przeczytać (…). Umowa była napisana żargonem ciężkim dla nas , zrozumiałe dla nas były informacje na pierwszej stronie umowy tj. na ile lat jest kredyt , wysokość kredytu , która była w złotówkach , pamiętam ,że zrozumieliśmy jeszcze jakie to były koszty kredytu (…)”. Wbrew temu , co twierdzi pozwany , powodowie nie mieli zatem nieograniczonego czasu na analizę projektu umowy kredytu i zgłaszanie do niej propozycji ewentualnej modyfikacji .Powód podkreślił wręcz w swoich zeznaniach , że w chwili zawarcia umowy mieli z żoną po 23 lata , więc byli zachwyceni , iż bank w ogóle chce im udzielić kredytu .

Zaznaczyć w tym miejscu trzeba , że o indywidualnie uzgodnionym postanowieniu można mówić wtedy, gdy dane postanowienie powstało poprzez wspólne uzgodnienie jego treści przez konsumenta i przedsiębiorcę. Fakt indywidualnego uzgodnienia między stronami kwoty udzielonego kredytu nie oznacza sam w sobie, że również inne postanowienia umowne zostały w ten sposób ustalone, w szczególności kwestionowane postanowienia § 2 ust. 2 i §7 ust. 1 umowy. Dokonany przez powodów wybór rodzaju kredytu oznaczał jedynie wybór konkretnego produktu kredytowego oferowanego przez bank . Z kolei możliwość dokonania zmiany sposobu spłaty kredytu ( §7 ust. 1 w zw. z § 11 ust.1 umowy ) , wymagałoby zawarcia przez strony aneksu w formie pisemnej pod rygorem nieważności , a zatem nie wprost w wyniku dyspozycji kredytobiorców.

Powyższej oceny nie zmienia treść §8 ust. 4 Regulaminu, albowiem skorzystanie z opcji pobierania przez bank raty spłaty z rachunku walutowego uzależnione było w ogóle od tego , czy rachunek taki był dostępny w aktualnej ofercie banku . Nadto , w myśl §11 ust.5 umowy postanowienia Regulaminu mają zastosowanie w zakresie nie uregulowanym umową a szczegółowe warunki spłaty kredytu uregulowane zostały w §7 umowy . Co ważne , w §3 ust.3 umowy wskazano ,że jednym z warunków uruchomienia kredytu i wypłaty pierwszej transzy było założenie przez wszystkich kredytobiorców wspólnego rachunku osobistego w Banku (...) ( taki warunek zawarto także w decyzji kredytowej z dnia 23 sierpnia 2007 r.) .

Także dokument w postaci wniosku z dnia 8 października 2009 r. o zmianę warunków kredytu nie potwierdza twierdzeń pozwanego o indywidualnym uzgadnianiu kwestionowanych postanowień umowy . Wniosek ten dotyczy wyłącznie §5 umowy , który to zapis nie był kwestionowany przez powodów.

Brak więc było podstaw do przyjęcia, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy są wynikiem zgody powodów na ich kształt. Postanowienia te pochodzą ze stosowanego przez pozwanego wzorca umowy a powodowie nie mieli wpływu na ich treść.

Wobec ustalenia dopuszczalności przeprowadzenia kontroli umowy pod kątem niedozwolonych postanowień umownych, kolejnym etapem badania musi być rozważenie, czy sporne postanowienia umowne kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy.

Zauważyć zatem trzeba, że w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszają interesy konsumenta postanowienia umowne, które powodują rażącą dysproporcję praw i obowiązków umownych na niekorzyść konsumenta, jak również te, które są nietransparentne. Za działanie wbrew dobrym obyczajom – przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego – należy rozumieć wprowadzenie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron tego stosunku, zaś rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków stron wynikających z umowy, na niekorzyść konsumenta (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, LEX nr 1927753).

W orzecznictwie TSUE zwrócono uwagę, że dla oceny, czy zachodzi sprzeczność z dobrymi obyczajami stosownie do dyrektywy 93/13/EWG, istotne jest, czy przedsiębiorca traktujący konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument zgodziłby się na sporne postanowienie wzorca w drodze negocjacji indywidualnych (wyrok TSUE z 14 marca 2013 r., C-415/11, pkt 69).

Rozwiązanie zastosowane w §2 ust. 2 i §7 ust. 1 przedmiotowej umowy oraz §8 ust. 3 Regulaminu bez wątpienia skutkuje pozbawieniem konsumenta wpływu na sposób ustalania kursu franka szwajcarskiego, wedle którego ma nastąpić spłata raty .

Co w sprawie istotne , w wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 14 grudnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt XVII AmC 426/09 oraz w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2011 r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 420/11 uznano za niedozwolone i zakazano wykorzystywania Bankowi w obrocie z konsumentami postanowień wzorca umowy o treści:

1. „Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy (§ 2 ust. 2 Umowy o kredyt hipoteczny - dalej Umowa).”;

2. „W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty.” (§ 8 ust. 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej (...) S.A. - dalej Regulamin).

Na podstawie wskazanego wyroku postanowienia te zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych wobec pozwanego banku ( klauzula nr (...) i klauzula nr (...)) .

Podkreślić zatem trzeba ,że prawomocne wyroki wydane w ramach kontroli abstrakcyjnej wzorca umownego korzystają z rozszerzonej prawomocności – mają skutek wobec osób trzecich zgodnie z dyspozycją uchylonego już art. 479⁴³ k.p.c., który ma jednak zastosowanie nadal w oparciu o przepis intertemporalny, tj. art. 9 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1634). W uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2015 r. , III CZP 17/15 , odnosząc się do podmiotowych granic prawomocności materialnej wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone, wyrażono pogląd , że art. 479⁴³ k.p.c. ustanawia w tym zakresie odstępstwo od reguł ogólnych wynikających z art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c. Z art. 479⁴³ k.p.c. wynika, że wyrok - od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru prowadzonego przez Prezesa UKiOK zgodnie z art. 479⁴⁵ § 2 k.p.c. - ma skutek wobec osób trzecich. W efekcie omawiany wyrok działa na rzecz wszystkich (strony powodowej i wszystkich osób trzecich), ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy. Uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone jest równoznaczne z uznaniem tego postanowienia za nieskuteczne(nieważne) we wszystkich stosunkach, w których zostało ono wykorzystane (uchwała z dnia 19 grudnia 2003 r., III CZP 95/03, OSNC 2005, Nr 2, poz. 25, uchwała z dnia 13 lipca 2006 r., III CZP 3/06, OSNC 2007, nr 1-2, poz. 35).

Z powyższego jasno wynika, że w sytuacji, gdy chodzi o tożsamą klauzulę stosowaną przez tego samego przedsiębiorcę, to sąd dokonując kontroli incydentalnej, jest związany prawomocnym wyrokiem wydanym w sprawie XVII AmC 426/09 Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów .

Kwestionowane przez powodów postanowienia § 2 ust. 2 , § 7 ust. 1 umowy i §8 ust. 3 Regulaminu mają charakter niedozwolony, uznaje się bowiem, iż określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14 (OSNC 2016, Nr 11, poz. 134, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 z dnia 19 września 2018 r., I CNP 39/17, z dnia 24 października 2018 r., II CSK 632/17, z dnia 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17, z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18). Takie klauzule mają charakter abuzywny, bowiem kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Sprzeczność z dobrymi obyczajami i naruszenie interesów konsumenta polega w tym przypadku na uzależnieniu wysokości świadczenia banku oraz wysokości świadczenia konsumenta od swobodnej decyzji banku. Zarówno przeliczenie kwoty kredytu na złotówki w chwili jego wypłaty, jak i przeliczenie odwrotne w chwili wymagalności poszczególnych spłacanych rat, służy bowiem określeniu wysokości świadczenia konsumenta. Postanowienia te obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron. Odesłanie do prowadzonych przez bank tabeli kursów skutkuje tym, że jedna ze stron umowy przyznaje sobie w istocie prawo do jednostronnego regulowania wysokości świadczenia drugiej strony. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy ani z zapisów umowy, ani załączników do niej nie wynika w żaden sposób, jaka tabela stanowi podstawę ustalania kursów oraz w jaki sposób znajdujące się w niej kursy sprzedaży i kupna waluty są ustalane. Rodzi to uzasadnione ryzyko, że kryteria stosowane przez bank przy ustalaniu kursów walut mogą być oderwane od rzeczywistości rynkowej oraz ustalane w arbitralny i nieprzewidywalny dla konsumenta sposób. Niewskazanie przez bank w umowie kryteriów branych pod uwagę przy ustalaniu ww. kursów powoduje również, że konsument jest pozbawiony realnej kontroli działania kredytodawcy, a w chwili zawarcia umowy nie jest w stanie ocenić wysokości wynagrodzenia banku, które ten zastrzeże z tytułu uprawnienia do ustalania kursu wymiany walut. Tym samym nie może on ocenić skutków ekonomicznych podejmowanej przez siebie decyzji.

Podnoszone przez pozwanego argumenty, że w czasie obowiązywania umowy stosował kursy nieodbiegające od kursów rynkowych – nie mogły skutecznie zmienić oceny abuzywności kwestionowanych postanowień , gdyż relewantnym dla oceny tego, czy dane postanowienie umowy jest niedozwolone jest stan z chwili zawarcia umowy .

Dodać w tym miejscu trzeba , że wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011, nr 165, poz. 984) nie spowodowało, że zamieszczane w umowach kredytowych klauzule waloryzacyjne, nieokreślające szczegółowo sposobu ustalania kursu waluty waloryzacji, przestały być abuzywne. Jak już wyjaśniono w orzecznictwie przewidziana w art. 4 zd. 2 ustawy antyspreadowej zmiana umowy kredytu mogłaby wywołać skutek sanujący tylko wtedy, gdyby stanowiła wyraz następczej „świadomej, wyraźnej, wolnej” rezygnacji kredytobiorcy – konsumenta z powoływania się na abuzywność postanowienia oraz na nieważność umowy i zgody na jego zastąpienie (ex tunc lub pro futuro) postanowieniem dozwolonym (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019/1/2, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18 nie publ.). Przy braku takich czynności sanujących , co ma miejsce w rozpoznawanej prawie , ustawa antyspreadowa nie podważa w żaden sposób abuzywności spornych klauzul i nieważności umowy.

W konsekwencji należy stwierdzić, że omawiane zapisy umowy określają główne świadczenia stron i są niejednoznaczne. Kształtują one też obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają ich interesy. Nie można mieć zatem wątpliwości, że mają one charakter abuzywny. Wprowadzają rażącą dysproporcję praw i obowiązków stron, przyznając jednej z nich uprawnienie do dowolnego ustalania kryteriów wpływających na wysokość świadczeń stron, przy jednoczesnym odebraniu drugiej stronie możliwości weryfikowania poprawności wyliczeń dokonywanych przez silniejszą stronę umowy.

Określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank bez wskazania obiektywnych kryteriów jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron.

O abuzywności kwestionowanych zapisów umownych świadczy też fakt, że kredytobiorcy zostali wystawieni na niczym nieograniczone ryzyko związane ze zmiennością kursu walut. Oczywiste jest przy tym ,że świadomie mogli wyrazić zgodę na takie ryzyko , jednakże taka decyzja winna być poprzedzona udzieleniem pełnej, wyczerpującej i jasnej informacji, z czym wiąże się ryzyko kursowe . Z zeznań powodów jednoznacznie wynika ,że kredytobiorcom nie przekazano żadnych pogłębionych informacji co do ryzyka kursowego, sposobu przeliczania kredytu, ani mechanizmu indeksacji. Pozwany nie zdołał w ocenie Sądu skutecznie zakwestionować zeznań powodów w tym zakresie .

Podpisanie przez powodów Informacji z dnia 27 lipca 2007 r. o ryzykach związanych ze zmianą kursów walutowych i zmianą stóp procentowych ( k. 267 ) traktowane było przez bank jako wymóg formalny , bez wypełnienia którego wniosek w ogóle nie byłby procedowany. Podpisanie tych informacji nie oznacza , że pozwany wypełnił w sposób należyty ciążące na nim obowiązki informacyjne . Co ważne , w zawartym w ww. informacji przykładzie wpływu zmiany kursu waluty na wysokość raty kredytu wskazano wysokość raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu ,że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem CHF z okresu ostatnich 12 miesięcy tj. o 10,9% , co potwierdza wersję powodów o braku rzetelnego poinformowania ich przez bank o ryzyku kursowym. Brak było przy tym wskazanego jako załącznik do ww. oświadczenia na k.267 dokumentu w postaci Historii zmian kursu CHF do złotego .

Powyższe znajduje odzwierciedlenie w orzecznictwie TSUE . W postanowieniu z dnia 6 grudnia 2021 r. w sprawie C 670/20 (...) Z. Trybunał stwierdził ,że wykładni art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy dokonywać w ten sposób, że wymóg przejrzystości warunków umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, które narażają kredytobiorcę na ryzyko kursowe, jest spełniony wyłącznie w sytuacji, gdy przedsiębiorca dostarczył temu kredytobiorcy dokładne i wystarczające informacje odnośnie do ryzyka kursowego pozwalające właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi na dokonanie oceny ryzyka potencjalnie znaczących skutków gospodarczych takich warunków umownych dla jego zobowiązań finansowych w trakcie całego okresu obowiązywania tej umowy. W tym względzie okoliczność, że konsument oświadcza, iż jest w pełni świadomy potencjalnych ryzyk wynikających z zawarcia wspomnianej umowy, nie ma sama w sobie znaczenia dla oceny, czy przedsiębiorca spełnił wspomniany wymóg przejrzystości.

Także w wyroku z dnia 29 lutego 2019 r. w sprawie II CSK 19/18 Sąd Najwyższy zauważył, że istotne jest nie to, czy podpisane zostało oświadczenie, lecz to, czy konsumentowi faktycznie zostały przekazane takie informacje, które pozwalały mu ocenić skutki wynikające dla niego z umowy. Z kolei w wyroku z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie II CSK 483/18 Sąd Najwyższy podkreślił ,iż nie jest wystarczające wskazanie w umowie, że ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca oraz odebranie od kredytobiorcy oświadczenia, zawartego we wniosku o udzielenie kredytu, o standardowej treści, że został poinformowany o ponoszeniu ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz przyjął do wiadomości i akceptuje to ryzyko. Zachowanie informacyjne banku powinno polegać na poinformowaniu klienta o zakresie ryzyka kursowego w sposób jednoznaczny i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu wielokrotnie wyższej od pożyczonej mimo dokonywania regularnych spłat (zob. wyrok SN z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18, OSP 2021, nr 2, poz. 7). Jest to istotne, gdyż TSUE nie zawęża swojej oceny do klauzuli przeliczeniowej, czy klauzuli spreadu walutowego, ale odnosi się również do klauzuli ryzyka walutowego (zob. np. wyrok TSUE z dnia 14 marca 2019 r., C-118/17, pkt 35).

Nadmienić trzeba ,że przeciętny konsument powinien być uważny i ostrożny. W odniesieniu do kredytu w CHF musi to oznaczać wzięcie pod uwagę zjawiska ryzyka kursowego. Nawet rozważny konsument nie jest jednak profesjonalistą, nie posiada on ani wiedzy, ani umiejętności jej profesjonalnego zastosowania. Przy ocenie ryzyka kursowego opiera się na informacji z banku. Dlatego ma właśnie prawo do rzetelnej informacji, która nie będzie go wprowadzać w błąd (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lutego 2015 r. w sprawie V ACa 567/14, Legalis 1285001).

Kwestionowane postanowienia umowy są także sprzeczne z dobrymi obyczajami , ponieważ kredytodawca nie mógłby się racjonalnie spodziewać, że kontrahent zgodziłby się na powyższe postanowienia w drodze negocjacji indywidualnych, gdyby w sposób zrozumiały przedstawiono mu wyżej wymienione konsekwencje i ryzyka dotyczące tak naprawdę braku przewidywalności poziomu waluty indeksowanej w dłuższej perspektywie czasowej , jak w rozpoznawanej sprawie. Sąd Najwyższy nawet zaznaczył, że „w zaleceniach Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego z dnia 21 września 2011 r. dotyczących kredytów walutowych wskazano, że nawet najbardziej staranny konsument nie był w stanie przewidzieć konsekwencji ekonomicznych kredytu hipotecznego we frankach szwajcarskich, który był proponowany przez banki, jako bezpieczny, bo oferowany „w najbardziej stabilnej walucie świata” (cyt. wyżej wyrok z 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18).

W ocenie Sądu Okręgowego także analiza treści kwestionowanego postanowienia zawartego w § 9 ust. 8- 9 umowy do niej ( dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego ), które to postanowienie skreślono na mocy Aneksu nr (...) ( §2 Aneksu) , prowadzi do jednoznacznej konkluzji, że spełnia ono przesłanki uznania go za niedozwolone postanowienie umowne, stosownie do przepisu art. 385¹ § 1 k.c.

Klauzule dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego mają następującą treść:

1. „Dodatkowe zabezpieczenie kredytu do czasu, gdy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 154.400 PLN, stanowi ubezpieczenie kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym Kredytobiorcy na podstawie umowy zawartej przez Bank (...) S.A. z (...) S.A.” (§9 ust. 7 umowy).

2. „Kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu Bankowi kosztów ubezpieczenia w wysokości 1.068.00 PLN za pierwszy 36-miesięczny okres trwania ochrony ubezpieczeniowej” (§9 ust. 8 umowy).

3. „Jeżeli w ciągu okresu 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu nie stanie się równe lub niższe niż 154.400.00 PLN ,Kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu kosztów ubezpieczenia za kolejny 36-0 miesięczny okres udzielonej Bankowi przez (...) S.A. ochrony ubezpieczeniowej, o czym Kredytobiorca zostanie poinformowany przez Bank pisemnie” (§9 ust. 9 Umowy).

Przedmiotowe postanowienie nie określa głównych świadczeń stron, za które należy uznać świadczenie kredytodawcy do przekazania kwoty kredytu i świadczenie kredytobiorcy polegające na spłacie kwoty kredytu wraz z wynagrodzeniem. Jest to w sposób oczywisty świadczenie dodatkowe nakierowane na zabezpieczenie interesu kredytodawcy, a związane z niskim wkładem własnym i brakiem pokrycia kwoty kredytu w zabezpieczeniu hipotecznym ustanowionym na nieruchomości. Postanowienie to było częścią wzorca umownego i bez wątpienia nie zostało indywidualnie uzgodnione z powodami . Powodowie nie mieli żadnego wpływu na treść przedmiotowego postanowienia i , nie będąc w stanie zapewnić akceptowanego przez bank dodatkowego zabezpieczenia lub środków niezbędnych na pokrycie równowartości wymaganego wkładu własnego , mogli albo zawrzeć umowę z zobowiązaniem do uiszczenia opłat związanych z ustanowieniem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego albo umowy w ogóle nie zawierać.

W ocenie Sądu kwestionowane postanowienia zawarte w § 9 ust. 8 i 9 analizowanego wzorca są sprzeczne z dobrymi obyczajami , albowiem obciążają powodów kosztami ubezpieczenia, a jednocześnie pozwany w żaden sposób nie informował powodów o tym, czy są beneficjentami ochrony ubezpieczeniowej z tytułu tej umowy ubezpieczenia. Jedynym beneficjentem umowy ubezpieczenia był bank , natomiast wszelkie roszczenia regresowe z tytułu poniesionych przez ubezpieczyciela kosztów kierowane mogły być przeciwko konsumentowi. Zaznaczyć w tym miejscu trzeba , że Aneks nr (...) i dołączone do odpowiedzi na pozew zaświadczenia ubezpieczycieli – (...) S.A. oraz (...) S.A. o zrzeczeniu się roszczenia regresowego ( k.427 i k.428) nie mają znaczenia dla oceny kwestionowanych postanowień umownych, albowiem dla ustalenia , czy dane postanowienie umowy jest niedozwolone istotny jest stan z chwili zawarcia umowy ,

Nadto , na podstawie kwestionowanych postanowień powodowie zobowiązani byli pokryć koszt składki ubezpieczeniowej nawet w sytuacji, gdy w trakcie trwania ochrony ubezpieczeniowej spłaciliby ubezpieczoną część kredytu. Bank w takim wypadku byłby uprawniony na podstawie art. 813 § 1 k.c. do żądania od ubezpieczyciela zwrotu składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej. Powodowie natomiast na podstawie kwestionowanego postanowienia nie otrzymali uprawnienia do żądania zwrotu części dokonanej przez nich wpłaty . Podkreślenia wymaga także okoliczność , że kwota objęta ubezpieczeniem wyrażona jest w złotych polskich , co oznacza w sytuacji kredytu indeksowanego do CHF jak w przedmiotowej sprawie ,że kredytobiorcy mając na względzie wahania kursów, nie są w stanie stwierdzić kiedy tak naprawdę obowiązek ubezpieczenia wygaśnie , tymczasem ponoszone przez konsumenta koszty, o ile nie wynikają z czynników obiektywnych winny być możliwe do przewidzenia .

Rażące naruszenie interesów konsumentów przejawia się z kolei przerzuceniem ciężaru finansowego zawartej umowy ubezpieczenia i ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej pozwanego w całości na powodów. Prowadzi to do zachwiania równowagi kontraktowej pomiędzy stronami.

Dodać trzeba ,że zapisy umowne dotyczące tzw. ubezpieczenia niskiego wkładu własnego , z uwagi na nieprecyzyjne sformułowanie , zostało uznane przez wiele sądów za postanowienie abuzywne i jako takie niewiążące konsumentów ( do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone wpisane zostały klauzule odnoszące się do ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, m.in. : klauzula nr (...) - wpisana wobec (...) Banku S.A. , klauzula nr (...) - wpisana wobec (...) Bank S.A. , klauzula nr 4130- wpisana wobec Banku (...) S.A.).

Konsekwencją stwierdzenia abuzywności klauzuli umownej jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385¹ § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie. Co istotne, postanowienie uznane za niedozwolone należy traktować jak nigdy nieistniejące, tak by nie wywoływało ono skutków wobec konsumenta. Uznanie klauzuli za niewiążącą powinno wywierać skutek w postaci przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta, w jakiej znajdowałby się on w braku zastrzeżenia takiej klauzuli ( wyrok TSUE z 21 grudnia 2016 r., C-154/15, C-307/15 i C-308/15, G. N., P. M., B. E., pkt 61–62 ) .

Orzeczenie sądu, także przy przesłankowym badaniu abuzywności postanowień umownych w sprawie o świadczenie, ma charakter deklaratoryjny. Nadto oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (uchwała składu 7 sędziów SN 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17).

Wyeliminowanie z łączącej strony umowy abuzywnych postanowień umownych rodzi zatem konieczność dokonania oceny, czy umowa w pozostałym zakresie jest możliwa do utrzymania.

Wprawdzie możliwość zmiany umowy przez sąd stałaby w sprzeczności z celami prewencyjnymi dyrektywy 93/13/EWG ( por. zob. wyr. TSUE: z 14 czerwca 2012 r., w sprawie C-618/10, B. E. de C. , pkt 69 ), jednak TSUE w wyroku z 30 kwietnia 2014 r. , w sprawie C-26/13, K., K. R. , ustanowił wyjątek od ogólnej zasady, że sąd krajowy nie jest uprawniony do jakiejkolwiek zmiany treści abuzywnego postanowienia czy jego modyfikacji, a jedynie do odstąpienia od stosowania nieuczciwego warunku . Polega on na dopuszczeniu zastąpienia abuzywnych postanowień umownych przepisami dyspozytywnymi, ale jedynie w przypadku, gdy następstwem wyłączenia abuzywnych postanowień z umowy jest jej nieważność, która to nieważność umowy nie jest w interesie konsumenta. Stanowisko to znalazło potwierdzenie w kolejnych orzeczeniach TSUE , i tak w wyroku w sprawie z 3 października 2019 r. ,C-260/18, K. D. i J. D. TSUE podkreślił ,że ewentualne utrzymanie abuzywnego postanowienia może nastąpić jedynie w sytuacji, gdy konsument uzna, iż skutki nieważności umowy są dla niego niekorzystne i „zaaprobuje” nieuczciwe postanowienie, rezygnując z ochrony przed stosowaniem nieuczciwego postanowienia. Trybunał w wyroku tym podkreślił , że ocena, czy unieważnienie umowy naraża konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, musi być dokonywana w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a nie w chwili zawarcia umowy (pkt 50), co oznacza, iż miarodajne są skutki, które rzeczywiście powstałyby, w okolicznościach istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, gdyby sąd krajowy unieważnił tę umowę, a nie skutki, które w dniu zawarcia tej umowy wynikałyby z jej unieważnienia (pkt 51). Stwierdził też, że konsument może zrzec się ochrony przed negatywnymi następstwami unieważnienia umowy w całości (pkt 55, 67), czyli obstawać przy tej nieważności, a wówczas zastąpienie niedozwolonej klauzuli również nie wchodzi w rachubę. Trybunał wyjaśnił ponadto, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 stoi na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, iż skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, w przypadku gdy strony umowy wyrażą na to zgodę (pkt 61-62).

Z orzecznictwa TSUE wynika, że unieważnienie umowy wywiera co do zasady takie same następstwa jak postawienie pozostałej do spłaty kwoty kredytu w stan natychmiastowej wymagalności. Takie ukształtowanie skutków prawnych unieważnienia umowy, zdaniem TSUE, może przekraczać możliwości finansowe konsumenta i z tego względu penalizować raczej konsumenta niż kredytodawcę, który „nie zostanie przez to zniechęcony do wprowadzania takich warunków w proponowanych przez siebie umowach” (wyrok C-26/13 K. i K. R., pkt 83).

W ocenie Sądu Okręgowego w okolicznościach rozpoznawanej sprawy brak jest podstaw do wnioskowania , by ustalenie nieważności umowy kredytu na skutek abuzywności kwestionowanych postanowień umowy mogło być dla tego powodów niekorzystne. Z oświadczeń powodów na rozprawie w dniu 29 czerwca 2022 r. wynika bowiem ,że nie akceptują oni postanowień abuzywnych i są świadomi konsekwencji ekonomicznych wynikających z ustalenia nieważności kwestionowanej umowy . Co ważne , powodowie spłacili kredyt w całości. Zatem nie zostały spełnione podstawowe warunki umożliwiające podstawienie dyspozytywnego przepisu w miejsce niedozwolonej klauzuli umownej.

Zaznaczyć należy , że prawo polskie nie zawiera obecnie jakichkolwiek przepisów, które spełniałyby wytyczne sformułowane przez TSUE w odniesieniu do przepisów krajowych, jakie można wykorzystać do uzupełnienia umowy , zatem po usunięciu spornych postanowień umownych odnoszących się do kursu waluty obcej CHF, postanowienia umowy nie pozwalają na zastosowanie jakiegokolwiek innego wskaźnika, który zastąpiłby odniesienie do kursu CHF.

Brak podstaw do zastosowania art. 358 § 2 k.c. do wypełnienia luki powstałej przez eliminację niedozwolonych klauzul przeliczeniowych , albowiem przepis ten wszedł w życie po zawarciu spornej umowy ( tj. 24 stycznia 2009 r.) , a jak wskazano to wyżej , abuzywność postanowień umowy należy oceniać na datę jej zawarcia .Nadto , co istotne , postanowienie, które przewiduje przeliczenie walutowe po kursie średnim (...) , powoduje obciążenie konsumenta całym ryzkiem kursowym wynikającym z takiej umowy, i w świetle praktyk stosowanych przy zawieraniu umów kredytu powinno zostać uznane za abuzywne (stanowisko RPO z 25 czerwca 2021 r. w sprawie III CZP 11/21 ).Utrzymanie takiego postanowienia byłoby więc możliwe jedynie w sytuacji, w której konsument dokonałby czynności sanującej w postaci wyrażenia świadomej i wyraźnej zgody na jej pozostawienie w umowie , tymczasem powodowie w niniejszej sprawie nie wyrazili zgody na dokonanie takiej zmiany.

Sąd Okręgowy nie podzielił także poglądu zaprezentowanego w orzecznictwie Sądu Najwyższego , że wypełnienie luki w przypadku wyeliminowania z umowy klauzuli waloryzacyjnej i ustalenie kursu spłaty zobowiązania może nastąpić na podstawie prawa wekslowego (wyrok Sądu Najwyższego z 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16). Art. 41 prawa wekslowego dotyczy bowiem sytuacji, gdy zobowiązanie zostało wyrażone w walucie obcej, podczas gdy kredyt indeksowany i denominowany udzielany jest w złotych. Przepis nie zawiera wskazówki co do tego, jak należy ustalić wysokość kursu walutowego, co nie pozwala uznać go za przepis dyspozytywny, o jakim mowa w orzecznictwie TSUE (zob. wyr. SO w Warszawie z 11 lutego 2019 r., XXV C 2866/18 ).

Należy uznać także za niemożliwe uzupełnienie luki w umowie na podstawie samego tylko ustalonego zwyczaju i zasad współżycia społecznego. W tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 29 czerwca 2007 r. , III CZP 62/07, zgodnie z którym w świetle art. 385¹ 1 i 2 k.c. ingerencja sądu w treść stosunku umownego łączącego strony ma charakter negatywny , a określenie zakresu uznania określonych postanowień za niedopuszczalne powinno uwzględniać, że przepis art. 385 § 2 k.c. wyklucza odwołanie się do art. 56 k.c. jako instrumentu uzupełnienia treści stosunku umownego.

Podkreślić przy tym należy , iż artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWU należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę ( tak wyrok TSUE z 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 , K. D. i J. D. ).

Także art. 65 k.c., który zawiera dyrektywy interpretacyjne oświadczeń woli, nie może być wykorzystany do interpretacji postanowienia umownego w ramach kontroli jego abuzywności, i to w sposób, który prowadzi do zmiany treści postanowienia. Z punktu widzenia dyrektywy 93/13/EWG metoda ta prowadzi bowiem do obejścia zasady sformułowanej w orzecznictwie Trybunału, zgodnie z którą po stwierdzeniu abuzywnego charakteru postanowienia sąd jest zobowiązany jedynie do prostego niestosowania umowy, nie jest natomiast uprawniony do zmiany jej treści (T. Szanciło (red.), Kredyty powiązane z walutą obcą. Aspekty materialnoprawne i procesowe. Komentarz praktyczny, Warszawa 2022).

Co w sprawie istotne, wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14 ). Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością) ( tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r. , V CSK 382/18). Sąd Okręgowy w pełni podziela powyższe stanowisko .

W rozpoznawanej sprawie powodowie w oczywisty sposób nie akceptują postanowień abuzywnych, skoro z powołaniem na te właśnie postanowienia domagają się zwrotu świadczeń spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy . Z uwagi na to, że po usunięciu klauzul abuzywnych, nie można wypełnić tak powstałej w umowie luki , to kwestionowana umowa nie może ważnie wiązać stron. Możliwość zastępowania niedozwolonych postanowień umownych innymi regulacjami stanowi bowiem wyjątek , który może być stosowany wyłącznie na korzyść konsumenta, nie zaś w celu ochrony interesów przedsiębiorcy i nie może być stosowany wbrew woli konsumenta.

Niezależnie od powyższych rozważań zaakcentować trzeba , co wskazał TSUE w ww. wyroku w sprawie C-260/18 D. , że system ochrony przed stosowaniem nieuczciwych warunków umowy przez przedsiębiorców, który dyrektywa 93/13/EWG wprowadziła na korzyść konsumentów, nie jest obowiązkowy. Nawet więc w sytuacji, kiedy sąd uważa, że skutki powołania się na nieuczciwy charakter postanowienia są niekorzystne dla konsumenta, decydujące znaczenie ma wola wyrażona w tym względzie przez konsumenta (pkt 68). Z orzeczenia w sprawie C-260/18 D. wynika więc jasno, że konsument musi mieć prawo do sprzeciwienia się objęcia ochroną, w ramach systemu ochrony przed nieuczciwymi postanowieniami umowy, przed szkodliwymi skutkami spowodowanymi unieważnieniem umowy jako całości, jeżeli nie chce powoływać się na tę ochronę (pkt 55). Decydujące znaczenie dla podjęcia decyzji o unieważnieniu umowy ma więc wola wyrażona przez konsumenta (pkt 54, 56).

Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego , które podziela także Sąd Okręgowy , art. 385¹ § 1 k.c. wprowadza w stosunku do niedozwolonych postanowień umownych sankcję bezskuteczności, która powstaje z mocy prawa i działa od chwili zawarcia umowy obejmującej klauzulę niedozwoloną. Owa bezskuteczność ma charakter częściowy – nieskuteczne w stosunku do konsumenta jest wyłącznie niedozwolone postanowienie umowne, a strony pozostają związane umową w pozostałym zakresie. Skutkiem powyższego orzeczenie sądu, który stwierdza niedozwolony charakter postanowienia umownego, ma charakter deklaratywny – wobec przyjęcia, że ochrona konsumenta przed niedozwolonymi postanowieniami umownymi jest skuteczna ex lege i działa ex tunc, tj. od chwili zawarcia umowy. Jednak w przypadku zaistnienia znacznej wagi naruszeń oraz braku przepisów pozwalających zastąpić nieważne postanowienia umowy kredytowej, zawartej między stronami, umowę należy uznać za nieważną w całości (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 2021 r., I NSNc 93/20 , postanowienie Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 9 maja 2022 r. , I CSK 1867/22) . Taka też sytuacja zaistniała w rozpoznawanej sprawie .

Uznanie umowy za nieważną skutkuje tym, że nie istnieje stosunek prawny, jaki miał zostać wykreowany przez jej zawarcie, natomiast rozliczenia majątkowe stron muszą dokonywać się wówczas w oparciu o ogólne przepisy prawa zobowiązań (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. III CZP 6/21).

W tej sytuacji powodom przysługuje prawo domagania się zwrotu nienależnie pobranych przez pozwanego kwot z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych. Utrzymanie umowy zawierającej niedozwoloną klauzulę umowną – klauzulę indeksacyjną nie jest możliwe (tak TSUE w orzeczeniu C-260/18), gdyż jest to umowa o odmiennej istocie i charakterze, skoro indeksacja do waluty obcej uzasadniała powiązanie oprocentowania ze stawką LIBOR. Czyni to umowę nieważną ex tunc, co powoduje brak podstawy prawnej spełnionych świadczeń i wymagalność roszczenia (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., VCSK 382/18).

Świadczenia spełnione na podstawie nieważnej umowy podlegają zwrotowi stosownie do reżimu zwrotu nienależnego świadczenia, co dotyczy także reguł przedawnienia wynikających z nich roszczeń. W uzasadnieniu ww. wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r. w sprawie V CSK 382/18 Sąd Najwyższy wskazał, że: „Zważywszy jednak zastrzeżoną dla kredytobiorcy – konsumenta możliwość podjęcia ostatecznej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli albo powołania się na całkowitą nieważność umowy także wtedy, gdy mogłaby zostać utrzymana w mocy przez zastąpienie klauzuli abuzywnej stosownym przepisem, należy uznać, że co do zasady termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę – konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym zakresie. Dopiero bowiem wówczas można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny (na pewne podobieństwo przypadku do condictio causa finita), a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § 1 zd. 1 k.c.).”. Z jednej strony oznacza to, że kredytobiorca – konsument nie może zakładać, iż roszczenie banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (art. 120 § 1 zd. 2 k.c.), ale z drugiej prowadzi do wniosku, że roszczenia kredytobiorcy względem banku stają się wymagalne dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę – konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym przedmiocie. Podobne stanowisko zajął TSUE w wyroku z 10 czerwca 2021 r. w sprawie C-776/19 do C-782/19 , które Sąd Okręgowy podziela w pełnej rozciągłości.

Mając powyższe na uwadze wskazać trzeba , że pierwszym wyrazem podjęcia przez powodów (konsumentów) wiążącej, a więc świadomej, wyraźnej i swobodnej decyzji w tym względzie na gruncie przedmiotowej sprawy było sfomułowanie żądań opartych na twierdzeniu o nieważności umowy kredytu w piśmie procesowym z dnia 27 maja 2022 r. ( k.876 ) , zatem dopiero z tym momentem uznać należy, iż roszczenie kredytobiorców o zapłatę z tytułu nienależnie pobranych przez pozwanego rat kapitałowo- odsetkowych stało się wymagalne , a skoro termin przedawnienia jest w tym wypadku 10 – letni, podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia powodów jest pozbawiony merytorycznych podstaw. W zakresie nienależnie pobranych kosztów ubezpieczenia Niskiego Wkładu Własnego – pierwsze wezwanie do zapłaty skierowane przez powodów do pozwanego obejmowało kwotę 1068 zł i zawarte zostało w zawezwaniu do próby ugodowej z dnia 11 września 2017 r. , z kolei drugie wezwanie – reklamacja z dnia 25 kwietnia 2018 r. – obejmowało kwotę 1323 zł . Roszczenie powodów z tego tytułu także zatem nie uległo przedawnieniu , albowiem nie upłynął 10-letni termin przedawnienia.

W tym miejscu wskazać też trzeba , że skorzystanie z zarzutu nieważności umowy, czy bezskuteczności jej postanowień nie może podlegać w ocenie Sądu Okręgowego ocenie w świetle art. 5 k.c. Nie sposób bowiem uznać żądania strony powodowej za przejaw nadużycia prawa, gdyż dochodzenie swoich praw opierane na przepisach prawa bezwzględnie obowiązującego przez słabszą z założenia stronę umowy co do zasady nie może być uznane za sprzeczne z art. 5 k.c.

Konsekwencją stwierdzenia nieważności umowy, było powstanie po stronie pozwanej obowiązku zwrotu powodom wpłaconych przez nich na poczet zwrotu wypłaconego kredytu kwot na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Za ugruntowany już bowiem uznać należy w orzecznictwie pogląd (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20), że w razie nieważności umowy i żądania konsumentów zwrotu spełnionego świadczenia rozliczenia dokonać należy w oparciu nie o teorię salda, lecz teorię podwójnej kondykcji, zgodnie z którą każda ze stron zgłasza żądanie zwrotu odrębnie, bez automatycznego kompensowania przez sąd. Spełnione przez kredytobiorcę nienależnie na podstawie postanowienia abuzywnego świadczenie podlega zatem zwrotowi choćby kredytobiorca był równolegle dłużnikiem banku.

W ocenie Sądu w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie zachodziły przewidziane w art. 411 k.c. okoliczności, które wyłączają możliwość żądania zwrotu nienależnie świadczonych przez powodów kwot . W szczególności nie zaistniały przesłanki z art. 411 pkt 2 k.c. skoro trudno przyjąć, aby moralnie naganne było żądanie restytucyjne konsumenta skierowane wobec przedsiębiorcy o zwrot tego, co świadczył w ramach nienależnego świadczenia . Z kolei przepis art. 411 pkt 4 k.c. nie ma w ogóle zastosowania do świadczenia nienależnego, gdyż dotyczy zobowiązań istniejących, acz niewymagalnych. Nie może zatem stać na przeszkodzie uwzględnieniu condictio indebiti, sine causa czy ob rem. W takich wypadkach podstawa świadczenia w ogóle nie powstała, więc brak jest roszczenia, które mogłoby jeszcze nie być wymagalne ( tak wyrok Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 3 marca 2022 r. , II CSKP 502/22).

Dokonanie oceny, że spełnienie świadczenia spowodowało powstanie stanu faktycznego „czynionego zadość zasadom współżycia społecznego” uznać jednak należy za rozumowanie uproszczone, myślenie „ na skróty”. Podzielenie powyższego stanowiska oznaczałoby bowiem, że nie istnieje potrzeba dokonywania rozliczeń pomiędzy stronami z tytułu uznania zawartej przez nie umowy za nieważną, bo i tak kwoty spłacane przez kredytobiorcę bankowi się należały. Przepis art. 411 pkt 2 k.c. jako mający charakter klauzuli generalnej należy stosować z daleko idącą ostrożnością. Orzekanie na zasadzie słuszności powinno być bowiem ograniczone do wypadków szczególnych i nie powinno przysłaniać zasady, którą jest zwrot bezpodstawnie uzyskanej korzyści. W sytuacji gdy w chwili spełnienia świadczenia również drugiej stronie nieważnej umowy (bankowi) przysługiwało roszczenie o zwrot nienależnie przelanej na rzecz kredytobiorcy kwoty kredytu, nie sposób jest uznać, że świadczenie kredytobiorcy nie podlega zwrotowi, gdyż jego spełnienie czyni zadość zasadom współżycia społecznego. W żaden bowiem sposób interes banku, który otrzymał nienależne świadczenie i sam nienależnie świadczył nie jest naruszony. Jego zaspokojenie odroczone jest jedynie w czasie do momentu dokonania przez strony wzajemnych rozliczeń. W sytuacji zatem gdy obu stronom przysługą roszczenia o zwrot świadczeń wymienionych w ramach nieważnej umowy nie ma potrzeby sięgania po rozwiązanie z art. 411 pkt 2 k.c. tylko należy dokonać wzajemnych rozliczeń stron ( tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie V Wydział Cywilny z dnia 7 kwietnia 2022 r. , V ACa 466/20).

Jeżeli umowa kredytu jest nieważna, płatności kredytobiorcy ukierunkowane na umorzenie umownego zobowiązania kredytowego (jak się okazało – nieważnego) nie prowadzą do umorzenia jego zobowiązania do zwrotu otrzymanej kwoty kredytu jako świadczenia nienależnego, gdyż sprzeciwia się temu zarówno brak woli umorzenia zobowiązania z tytułu nienależnego świadczenia, jak i brak podstaw po stronie banku, aby inaczej rozumieć działanie świadczącego. Argumentu na rzecz tezy przeciwnej nie dostarcza też art. 411 pkt 4 k.c., gdyż również w tym przepisie chodzi tylko o świadczenie ukierunkowane na zaspokojenie oznaczonej, istniejącej, lecz jeszcze niewymagalnej wierzytelności (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów, mającej moc zasady prawnej, z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021/9/56). Spełnienie przez kredytobiorcę świadczenia bez zastrzeżenia zwrotu nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia gdyż nastąpiło w wykonaniu nieważnej czynności prawnej ( tak wyrok tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie V Wydział Cywilny z dnia 6 lipca 2022 r. , V ACa 10/22). Sąd Okręgowy w pełni powyższą argumentację podziela.

W okresie objętym ostatecznym żądaniem powodów tj. od 1 listopada 2007 r. do 19 września 2018 r. , zgodnie z historią spłat sporządzoną przez pozwanego, powodowie uiścili kwotę 364.040,02 zł. Dokumenty wygenerowane przez pozwanego wskazywały na takie kwoty uiszczone tytułem spłaty kredytu . Powodowie wspólnie zaciągnęli i spłacili kredyt , nie pozostając na datę spłaty kredytu w związku małżeńskim ( pobrali się 5 września 2020 r.) . Wobec powyższego Sąd zasądził na rzecz każdego z powodów , zgodnie z ich żądaniem , po połowie ww. kwoty ( tj. po 182.020 zł ). Powodowie uiścili też na rzecz pozwanego kwotę 1323 zł z tytułu składek ubezpieczenia kredytu z niskim udziałem własnym , co wynika z zaświadczenia wystawionego przez bank ( k.74 ) , a ponieważ w dacie uiszczenia ww. kwot nie pozostawali w związku małżeńskim , Sąd zasądził na rzecz każdego z nich po połowie ww. kwoty tj. po 661, 50 zł ( pkt 2 wyroku) , oddalając żądanie zasądzenia ww. kwoty łącznie na rzecz powodów (pkt 3 wyroku) . Odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonego w pkt 1 wyroku świadczenia pieniężnego należne były na podst. art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. po doręczeniu pisma procesowego z dnia 12 września 2022 r. zawierającego zmianę powództwa , które to pismo doręczono pozwanemu w dniu 24 października 2022 r. ( k.926) . W zakresie kwot zasądzonych w pkt 2 wyroku , w oparciu o ww. przepisy odsetki zasądzono zgodnie z żądaniem pozwu od kwot po 534 zł ( łącznie 1068 zł ) od dnia 20 marca 2018 r. , tj. po dniu , w którym datowana jest odpowiedź na wniosek o zawezwanie do próby ugodowej ( k.69 w zw. z k.64) . Z kolei w zakresie kwot po 127,50 zł ( łącznie 255 zł ) odsetki zasądzono , zgodnie z żądaniem , od dnia 27 maja 2018 r. tj. od dnia następnego po dniu udzielenia przez pozwanego odpowiedzi na reklamację powodów ( k. 60 w zw. z k.55-59).

Zaznaczyć w tym miejscu trzeba ,że w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby i nie ma obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1998 r. w sprawie II UKN 282/98 oraz wyrok ETPCZ z 21 lipca 2015 r. w sprawie D. przeciwko T. (...), Legalis 1378918). Dopuszczalne – a w świetle brzmienia art. 327 ¹§ 2 k.p.c. wręcz konieczne - jest rozprawienie się z poszczególnymi zarzutami niejako en bloc , poprzez zaprezentowanie odmiennego zapatrywania w kwestii faktów lub prawa nie pozostawiające przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które – przy uwzględnieniu koncepcji sądu – stają się wówczas bezprzedmiotowe (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2017 r. w sprawie VI ACa 1651/15, Legalis 1733044).

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. zasądzając je od strony pozwanej na rzecz powodów , przy przyjęciu, że powodowie wygrali proces niemal w całości .

Na koszty poniesione przez powodów składa się opłata od pozwu w kwocie 1000 zł , opłata skarbowa od udzielonych pełnomocnictw w kwocie łącznej 136 zł i wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 5400 zł, ustalone w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( §2 pkt 6 rozporządzenia ) , a także w kwocie 1350 zł ustalone w oparciu o ww. przepisy rozporządzenia ( §10 ust.2 pkt 1 rozporządzenia) – za postępowanie zażaleniowe w sprawie I Cz 32/21 .Nie ulega bowiem wątpliwości , że w tej sprawie powodowie związani jednym stosunkiem prawnym z pozwanym domagali się zapłaty na skutek stwierdzenia nieważności umowy , podając wartość przedmiotu sporu i korzystając z pomocy prawnej jednego pełnomocnika, reprezentującego wszystkich powodów. „W sytuacji gdy współuczestników procesu reprezentuje jeden pełnomocnik, mimo że wystawiono odrębne pełnomocnictwa, pełnomocnikowi należy się jedno wynagrodzenie. (…) O wysokości wynagrodzenia pełnomocnika decyduje bowiem „wartość" sprawy (postanowienia SN: z 12.07.1980 r., II CZ 79/80, OSNCP 1981/2–3, poz. 37; z 25.07.1953 r., II C 609/53, OSN 1954/3, poz. 61; uchwała SN (7) z 20.12.1963 r., III PO 17/63, OSNCP 1964/6, poz. 107). Również w aktualnym stanie prawnym reprezentacja strony, o jakiej mowa w art. 98 § 3, odpowiada prowadzeniu sprawy (por. rozważania SN przy okazji innego problemu, zawarte w postanowieniach: z 17.04.2013 r., V CZ 125/12, LEX nr 1341728; z 6.02.2013 r., V CZ 87/12, LEX nr 1294194, oraz z 8.03.2012 r., V CZ 153/11, LEX nr 1215165). Pełnomocnik zatem powinien otrzymać wynagrodzenie zgodne z odpowiednim rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w zależności od przedmiotu sprawy, a nie od liczby reprezentowanych podmiotów” (M Manowska Komentarz do art. 98 k.p.c. w: M. Manowska (red) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Tom I. Art. 1-505, Lex 2020) . Z kolei zastosowanie stawki wyższej od minimalnej wymaga wskazania na przewyższający przeciętną miarę nakład pracy pełnomocnika, zwiększoną ilość podjętych przez niego czynności i ich jakość, wymagający ponad przeciętnych starań, pod względem faktycznym lub prawnym, charakter sprawy i znacząco istotny wkład pełnomocnika w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. W ten sposób określone zostały czynniki mające wpływ na rozmiar wynagrodzenia, przy czym nie jest wyłączone uwzględnienie szczególnego znaczenia jednego z nich ( tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2013 r. , V Cz 147/12). W ocenie Sądu brak było podstaw do zastosowania podwójnej stawki minimalnej , o co wnosił pełnomocnik powodów , albowiem charakter sprawy , stopień jej skomplikowania i nakład pracy pełnomocnika były podobne jak w innych sprawach frankowych.

Na poniesione przez powodów koszty , stosownie do art.186§2 k.p.c. , złożyły się również koszty postępowania wywołane próbą ugodową w sprawie o sygn. akt I Co 2082/17 prowadzoną przed Sądem Rejonowym dla Warszawy M. w W. w kwocie łącznej 454 zł , w tym opłata stała w wysokości 300 zł - zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 5 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w brzmieniu na dzień wniesienia wniosku i koszty zastępstwa adwokackiego w wysokości 120 zł ustalone w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie tj. § 8 ust. 1 pkt 3 w zw. z § 20 rozporządzenia wraz z opłatami za pełnomocnictwo – 34 zł . W uchwale Sądu Najwyższego z 26.02. 2014 r., sygn. akt III CZP 117/13 stwierdzono bowiem , że w postępowaniu pojednawczym sąd ustala wynagrodzenie pełnomocnika na podstawie stawki minimalnej, takiej jak w postępowaniach nieprocesowych.

Sędzia SO Dorota Kordiak

I C 495/19

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE