Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan - Karasińska

Protokolant: sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 maja 2023 r. w Warszawie

sprawy R. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rekompensatę

na skutek odwołania R. O.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 11 lutego 2021 r. znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 11 lutego 2021 r. znak: (...) w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się R. O. prawo do rekompensaty do emerytury od dnia wydania wyroku;

2.  w pozostałym zakresie odwołanie oddala;

3.  zasądza od organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz odwołującego się R. O. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Monika Rosłan - Karasińska

Sygn. akt VII U 597/21

UZASADNIENIE

R. O. w dniu 22 marca 2021 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. znak: (...), zaskarżając ją w całości. Ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie odwołującemu się R. O. świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem wzrostu podstawy jej wymiaru zgodnie z przepisami oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego się kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji odwołujący się zarzucił:

1)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.) w związku z § 4 i 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r, w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43), polegające na jego niezastosowaniu do ustalonego stanu faktycznego, co w konsekwencji doprowadziło do braku zakwalifikowania pracy przez ubezpieczonego w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego typu TIR specjalistycznych (specjalnych) o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony jako pracy w warunkach szczególnych i niewłaściwym ustaleniu wysokości emerytury;

2)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dz. U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.). w związku z § 4 i 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43), polegające na jego niezastosowaniu do ustalonego stanu faktycznego, co w konsekwencji doprowadziło do braku zakwalifikowania pracy przez ubezpieczonego w charakterze spawacza jako pracy w warunkach szczególnych i niewłaściwym ustaleniu wysokości emerytury.

W uzasadnieniu swojego stanowiska ubezpieczony wskazał, że wykonywana przez niego praca w latach 1973-1990 w charakterze spawacza należy do prac wykonywanych w szczególnych warunkach i została uwzględniona w wykazie A w Dziale XIV pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43). Odwołujący wskazał, że legitymuje się ponad 17-letnim stażem pracy na stanowisku spawacza. Ubezpieczony podniósł, że część dokumentacji pracowniczej odwołującego się pochodzi z okresu, gdy cytowane przepisy nie obowiązywały, dodatkowo dokumentacja ta pochodzi z zakładów pracy, które uległy zamknięciu lub prywatyzacji zaś cała dokumentacja może ewentualnie znajdować się w archiwach państwowych. Z kolei od 26 stycznia 1998 r. w ramach wykonywanej działalności gospodarczej (...) Usługi (...) R. O. pracował jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony. Praca ta została ujęta w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i również uprawnia do wzrostu podstawy wymiaru emerytury. Odwołujący się wskazał, że wykonywał ją w sposób ciągły i nieprzerwany do chwili wydania kwestionowanej decyzji ZUS z 11 lutego 2021 r. o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej, a więc przez okres 23 lat. Praca ta oprócz tego, że została ujęta w wykazie prac w szczególnych warunkach wymagała od odwołującego się posiadania i odnawiania licencji w transporcie krajowym oraz międzynarodowym rzeczy, stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych w zakresie przewozu rzeczy, legitymowania się okresowymi badaniami lekarskimi oraz orzeczeniami psychologicznymi (odwołanie z dnia 22 marca 2021 r. – k. 3-10 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Organ rentowy powołał się na treść art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych i § 1 ust. 2 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze, wskazując, że jak wynika z akt wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania rekompensaty, ponieważ nie przedstawił świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, które mogłoby potwierdzać wykonywanie tego rodzaju pracy. W związku z powyższym organ rentowy decyzją z dnia 11 lutego 2021 r. odmówił wnioskodawcy przyznania prawa do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych. Jednocześnie, organ rentowy wskazał, że zgodnie z § 27 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412 ze zm.) dowody z dokumentów, pisemne zeznania świadków oraz pisemne oświadczenia zainteresowanego powinny być dołączone do wniosku w oryginale. Mając powyższe na uwadze załączone do odwołania kopie dokumentów nie powodują konieczności zmiany stanowiska organu rentowego (odpowiedź na odwołanie z dnia 16 kwietnia 2021 r. – k. 63-64 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. O., ur. (...), w okresie od 21 marca 1973 r. do 2 listopada 1974 r. był zatrudniony w (...) w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza elektrycznego i gazowego. To były konstrukcje stalowe, przygotowywał elementy do spawania a potem spawał konstrukcje. Ubezpieczony pracował na hali, pełny zakres prac, maszyny były na hali. Jego praca nie była uzależniona od warunków atmosferycznych. Zakład pracy wydał ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że w okresie od w (...) od dnia 21 marca 1973 r. do 2 listopada 1974 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym i gazowym, atomowodorowym na stanowisku spawacz elektryk gazowy wymienionym w wykazie A dział XIV poz. 17 pkt 1 stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy resortu budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej w wykazie A dział XIV poz. 112 zawartym w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – k. 14 a.s., odpis książki spawacza z dnia 29 października 1974 r. – k. 103 a.s., odpis karty spawacza z dnia 28 października 1974 r. – k. 104 a.s., zeznania R. O. – k. 98 a.s.).

W okresie od 5 grudnia 1974 r. do 5 kwietnia 1975 r. był zatrudniony w Fabryce (...) S.A. W. na okres próbny 7 dni, następnie na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy 8 godzin na stanowisku spawacza. Pracował na taśmie, jako spawacz na montaże nadwozia. Hala była zamknięta, nie było uzależnienia od warunków atmosferycznych (świadectwo pracy z dnia 21 listopada 2018 r. – k. 115 a.o., zeznania R. O. – k. 98 a.s.).

Zakład pracy wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że w okresie od 5 grudnia 1974 r. do 5 kwietnia 1975 r. zatrudniony był w Fabryce (...) S.A. W., gdzie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowo-wodorowym wykaz A dział XIV poz. 12 na stanowisku spawacz wymienionym w wykazie A w dziale XIV poz. 12 pkt 8, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 czerwca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia 15 marca 2021 r. – k. 115 a.o..).

W okresie od 29 kwietnia 1975 r. do 31 grudnia 1975 r. był zatrudniony w (...) na okres próbny w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza. Ubezpieczony zajmował się budowaniem osiedla, m.in. na (...). Nie było tam przerwy, pracowało się na okrągło niezależnie od warunków atmosferycznych (świadectwo pracy z dnia 23 grudnia 1975 r., zeznania R. O. – k. 98 a.s.).

W okresie od 2 stycznia 1976 r. do października 1977 r. ubezpieczony odbywał służbę wojskową (karta powołania do czynnej służby wojskowej - k. 136 akta osobowe, zeznania R. O. – k. 98 a.s.).

Ubezpieczony w okresie od 14 lutego 1978 r. – 11 października 1978 r. świadczył pracę na stanowisku traktorzysty w Spółdzielni (...) w S., polegającą na obsłudze ciągnika i rozwożeni w spółdzielni rolniczej serwatki z mleczarni dla rolników. To był ciągnik z przyczepą. Rozwoził to po całym powiecie, z jednej mleczarni w G. dla odbiorców indywidualnych w całym powiecie (zeznania R. O. – k. 232 a.s., akta VII U 798/20).

W okresie od 18 października 1978 r. do 31 maja 1980 r. był pracownikiem w (...) w W. na stanowisku spawacza w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony zajmował się spawaniem elementów wytwórni prefabrykatów żelbetowych, elementy zbrojenia, które były następnie wywożone na budowy w W.. Praca odbywała się na hali (świadectwo pracy z dnia 25 maja 1980 r. – k. 122 a.o., zeznania R. O. – k. 98 a.s.).

W okresie od 3 sierpnia 1981 r. do 26 czerwca 1982 r. pracował w (...) – W., w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza-montażysty. Ubezpieczony zajmował się spawaniem na budowie w Polsce elementów żelbetowych na montażu bloków budynku (umowa o pracę z dnia 3 sierpnia 1981 r., świadectwo pracy z dnia 2 lipca 1981 r. – k. 1 a.o., zeznania R. O. – k. 98 a.s.)

W okresie od 11 kwietnia 1983 r. do 30 września 1986 r. zatrudniony był w (...) - W. na stanowisku spawacza. Odwołujący się pracował jako spawacz na obiektach sportowych. Był na eksporcie w Rosji, wynagrodzenie otrzymywał w Rosji, natomiast Kablobeton wypłacał delegację dla żony (świadectwo pracy z dnia 6 października 1986 r. – k. 26 a.o., zeznania R. O. – k. 98 a.s.).

W okresie od 7 października 1986 r. do 19 marca 1990 r. był zatrudniony w (...) W. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza-ślusarza. Zajmował się głównie spawaniem i cięciem. Wykonywał całą ślusarkę jako uzupełnienie, montował klapki, schody, balkony. Był odpowiedzialny za całość materiałów stalowych, gdzie musiał przygotować, pociąć belki 12 metrowe na 2 metrowe i 6 metrowe. Przekazywał je pracownikom, którzy je montowali. Jego praca nie była uzależniona od warunków atmosferycznych. W przypadku słabych warunków atmosferycznych prace wykonywał wewnątrz pod dachem. Odwołujący się początkowo był zatrudniony na okres wstępny do 24 listopada 1986 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku „robotnika ogólno-budowlanego” , później od 2 lutego 1987 r. na czas nieokreślony na stanowisku „spawacza-ślusarza”. Natomiast od 7 października 1986 r. do 19 marca 1990 r. na stanowisku „spawacz-ślusarz” (umowa o pracę z dnia 7 października 1986 r., umowa o pracę z dnia 25 listopada 1986 r., umowa o pracę z dnia 2 lutego 1987 r., świadectwo pracy z dnia 28 kwietnia 2021 r. – k. 73-74, akta osobowe – k. 128 a.o., zeznania R. O. – k. 98-99, k. 232 a.s.).

W okresie od 20 marca 1990 r. do 30 września 1990 r. pracował w Zakładzie Budowlanym (...) J. K. na stanowisku „spawacza-ślusarza” w pełnym wymiarze czasu pracy. Wykonywał te same czynności, co w (...) (dokument przeniesienia w drodze porozumienia przedsiębiorstw z dnia 19 marca 1990 r. – k. 128 a.o., świadectwo pracy z dnia 30 września 1990 r. – k. 20 a.s., zeznania R. O. – k. 99, 232 a.s.).

Ubezpieczony w okresie od dnia 26 stycznia 1998 r. do 11 lutego 2021 r. w ramach wykonywanej działalności gospodarczej (...) Usługi (...) R. O. pracował jako kierowca samochodu ciężarowego typu TIR o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Uprawnienia kierowy samochody ciężarowego wyrobił w 1977 r. (świadectwo pracy z dnia 7 stycznia 2021 r. – k. 35 a.s., oświadczenie z dnia 7 stycznia 2021 r. – k. 37 a.s., certyfikat kompetencji zawodowych w krajowym transporcie drogowym – k. 38 a.s., licencja – k. 40 a.s., zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego – k. 41 a.s, licencja – k. 43 a.s., zaświadczenie lekarskie – k. 44,. k. 52 a.s., orzeczenie psychologiczne. – k. 45, k. 53 a.s., licencja – k. 46 a.s., orzeczenie psychologiczne – k. 47 a.s., zaświadczenie – k. 48-49 a.s., licencja – k. 50-51 a.s., odpis prawa jazdy odwołującego, potwierdzającego m.in. uprawnienia do prowadzenia samochodu powyżej 3,5 tony – k. 106 a.s., zeznania R. O. – k. 99 a.s.).

W dniu 7 stycznia 2021 r. R. O. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą (wniosek z dnia 7 stycznia 2021 r. – a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w dniu 10 lutego 2021 r. znak: (...), w której przyznał zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od 6 lutego 2021 r. (decyzja o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej z dnia 10 lutego 2021 r. – a.r.). W dniu 11 lutego 2021 r. organ rentowy wydał decyzję (...) o odmowie prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że odmawia przyznania rekompensaty do emerytury, ponieważ ubezpieczony nie podlegał do ubezpieczenia społecznego i emerytalno-rentowego jako pracownik zatrudniony przez zakład pracy na podstawie umowy o pracę na stałe i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zgłoszenie do pracy z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej nie stanowi podstawy prawnej do przyznania rekompensaty. Wobec powyższego, ubezpieczony nie udowodnił żadnego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (decyzja odmowna z dnia 11 lutego 2021 r. – a.r.).

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, obejmującego przede wszystkim dowody z dokumentów wchodzących w skład akt osobowych odwołującego, a także akt rentowych, dowód z k. 18, k. 28-38, jako dołączony do akt sprawy VII U 798/20 oraz dowód z k. 65-66 i k. 74-92 z tych samych akt jako dowód z dokumentu w postaci wyroku oraz uzasadnienia Sądu I i II isntancji. Wiarygodność dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu i nie była kwestionowana przez strony postępowania, w związku z czym Sąd dał im wiarę w całości. Sąd oparł się również na zeznaniach odwołującego, które zostały ocenione jako wiarygodne.

Ponadto, w toku postępowania Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy J. M. na okoliczność ustalenia, czy praca wykonywana przez odwołującego w okresie spornym była wykonywana w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Wobec zgłaszanych pod jej adresem zastrzeżeń przez pełnomocnika odwołującego, Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, celem odniesienia się do stawianych zarzutów do opinii głównej. Nadto, wobec zgłaszanych przez stronę odwołującą się zastrzeżeń do opinii uzupełniającej Sąd dopuścił również dowód z uzupełniającej ustnej opinii biegłego sądowego J. M.. Wskazać należy, że Sąd w przypadku uzasadnionej wątpliwości, co do ewentualnej rzetelności sporządzonej opinii zgodnie z regułą wyrażoną w art. 233 k.p.c. ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Dowód tego rodzaju podlega oczywiście ocenie sądu, ale tylko pod względem fachowości osoby, która ją sporządziła, dokładności przeprowadzonych badań, rzetelności oraz logiczności, jak też sposobu motywowania i stopnia stanowczości wyrażonych w opinii biegłego wniosków (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 18 września 2014 r., I UK 22/14; 24 czerwca 2015 r., I UK 345/14, także wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 września 2017 r. III AUa 258/17). Sąd nie oparł się na opiniach biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (...) które zostały sporządzone w sprawie z uwagi na to, że wnioski płynące z tej opinii nie były spójne co do zaliczenia jako pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia, w których ze świadectwa pracy wynikało, że ubezpieczony wykonywał prace na stanowiskach „spawacz-ślusarz”.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie R. O. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 11 lutego 2021 r., znak (...) zasługiwał na częściowe uwzględnienie.

Regulacja dotycząca rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się ubezpieczony, została wprowadzona do ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2023r., poz. 164). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia wskazują art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”. Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz, że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, o której mowa w cytowanych przepisach, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro jednak, zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998r. Słuszność wskazanej interpretacji potwierdził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 17 grudnia 2015r. (III AUa 717/15, Lex nr 1964970).

Jeśli chodzi o wskazane wyżej przesłanki pozytywne nabycia prawa do rekompensaty, to analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948r., które przed 1 stycznia 2009r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W rozpatrywanej sprawie, zdaniem Sądu, ubezpieczony legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji oraz w odpowiedzi na odwołanie wskazał, że wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania rekompensaty, ponieważ nie przedstawił świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, które mogłoby potwierdzić wykonywanie tego rodzaju pracy.

Wskazać należy, że wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy ( wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00). Świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest jednak dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowi dowodu tego co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 grudnia 2013r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118). Poza tym w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma takich ograniczeń dowodowych jak w postępowaniu przez Zakładem i wnioskodawca nie tylko świadectwem pracy w warunkach szczególnych może wykazać, że faktycznie pracował w warunkach szczególnych. W tym celu może przedstawić również i inne dowody. Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 4 listopada 2008 roku ( III AUa 3113/08, Lex nr 552003) „Świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.” Takie też postępowanie należy prowadzić, kiedy organ rentowy zakwestionuje fakty wskazane w tego rodzaju świadectwie (wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2009r., I UK 77/09, Lex nr 558288). Jeśli chodzi natomiast o zajmowane przez wnioskodawcę stanowiska, to podkreślić trzeba, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z 10 kwietnia 2014r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Uwzględniając zaprezentowane poglądy i przepisy, Sąd – ustalając czy R. O. wykonywał prace w warunkach szczególnych w spornych okresach przesłuchał odwołującego i dopuścił dowód z licznych dokumentów, w tym z akt osobowych ubezpieczonego oraz akt rentowych. Z przeprowadzonych przez Sąd dowodów jednoznacznie wynika, że R. O. pracował w okresie od 21 marca 1973 r. do 2 listopada 1974 r. w (...) na stanowisku spawacza elektrycznego i gazowego, w okresie od 29 kwietnia 1975 r. do 31 grudnia 1975 r. w (...) na stanowisku spawacza, w okresie od 5 grudnia 1974 r. do 5 kwietnia 1975 r. w (...) S.A., w okresie od 18 października 1978 r. do 31 maja 1980 r. w (...), w okresie od 3 sierpnia 1981 r. do 26 czerwca 1982 r. w (...) W., w okresie od 11 kwietnia 1983 r. do 30 września 1986 r. w (...) W., w okresie od 7 października 1986 r. do 19 marca 1990 r. w (...), w okresie od 20 marca 1990 r. do 30 września 1990 r. w Zakładzie Budowlanym (...) J. K.. Przy tym prace te były wykonywane przez ubezpieczonego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a czynności, które wówczas wykonywał Sąd opisał ustalając stan faktyczny. Niewątpliwie w okresach tych ubezpieczony zajmował się głównie spawaniem, ślusarstwo było tylko uzupełnieniem. W ww. okresach ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach wskazane w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zmianami oraz z 1997 r. Nr 61, poz. 377) wymienione w wykazie A, dział XIV Prace różne, poz. 12 „prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym”.

Odnosząc się do okresu odbywania przez ubezpieczonego służby wojskowej, podnieść należy, że utrwalonym orzecznictwie wskazuje się, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 1974r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia1998r. o emeryturach i rentach z FUS). Zaliczenie takie uzależnione jest od odbycia tej służby w okresie zatrudnienia, w którym była wykonywana praca w warunkach szczególnych i która stanowiła naturalną przerwę w tym zatrudnieniu, jeżeli pracownik bezpośrednio po odbyciu służby powrócił do tego samego szczególnego zatrudnienia. Obowiązujące przepisy nigdy nie zrównywały okresu zasadniczej służby wojskowej z zatrudnieniem, ale nakazywały zaliczać okres tej służby do okresu zatrudnienia w zakresie określonych uprawnień. Szczegółowe zasady zaliczenia zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia były uregulowane w rozporządzeniu Rady Ministrów z 22 listopada 1968r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. Nr 44, poz. 318 ze zm.) (tak m.in. uchwała Sądu Najwyższego z 16 października 2013r., sygn. II UZP 6/13 OSNAPiUS 2014 nr 3, poz. 42, str. 134, www.sn.pl, GP, Biul. SN 2013 nr 10, MoPr 2014 nr 2, str. 94, Prok. i Pr. 2014 nr 7-8, poz. 41, OSP 2014 nr 12, poz. 110, str. 1539, Legalis nr 735923, wyrok SA w Gdańsku z 15 kwietnia 2016r. sygn. III AUa 2113/15 Legalis nr 1445737). Wobec powyższego, zdaniem Sądu, odbywanie przez ubezpieczonego służby wojskowej w okresie od stycznia 1976 r. do października 1977 r. również powinno zostać zaliczone do pracy w warunkach szczególnych.

Odnosząc się do okresu od 14 lutego 1978 r. do 11 października 1978 r., podnieść należy, że w utrwalonym orzecznictwie wskazuje się, że jeżeli praca wykonywana jako obsługa ciągnika była wykonywana nie tylko do uprawy rolnictwa, ale przez rozważenie towaru albo osób powinna być zaliczona do pracy w warunkach szczególnych ( por. wyrok SN z 26 stycznia 2017 r., III UK 51/16, LEX nr 2258032). Sąd uznał, że praca ubezpieczonego wykonywana w Spółdzielni (...) w S. na stanowisku traktorzysty należała do prac wykonywanych w szczególnych warunkach, gdyż jest wymieniona w Dziale VIII, poz. 3 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Do okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych Sąd nie uwzględnił okresu od dnia 26 stycznia 1998 r. do 11 lutego 2021 r. w ramach wykonywanej działalności gospodarczej (...) Usługi (...) R. O.. Ubezpieczony pracował jako kierowca samochodu ciężarowego typu TIR o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. W orzecznictwie wskazuje się, że do stażu pracy w warunkach szczególnych nie podlegają okresy świadczenia pracy w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Wskazać należy, że działalność gospodarcza jest prowadzona w sposób ciągły i zorganizowany, na własny rachunek i ryzyko osoby ją prowadzącej. Osoba prowadząca działalność gospodarczą nie podlega nikomu służbowo, może zatem samodzielnie decydować o dysponowaniu swoim czasem (wyrok SA w Białymstoku z 22.05.2013 r., III AUa 884/12, LEX nr 1327498). Zaznaczyć należy, że praca wykonywana w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy, praca polegająca tylko i wyłącznie na wykonywania prac znajdujących się na wykazie prac wykonywanych w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu powyższe okresy, które należało zaliczyć jako okres pracy w warunkach szczególnych łącznie przekraczały 15 lat, a więc są wystarczające, by przyjąć, że R. O. spełnił przesłankę, od której ustawa o emeryturach pomostowych uzależnia przyznanie prawa do rekompensaty, a więc posiada 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych. Poza tą przesłanką, w przypadku ubezpieczonego spełnione są także inne warunki, o których była mowa, tj. R. O. nie nabył prawa do emerytury pomostowej, a zaliczka na poczet przysługującej emerytury od 6 lutego 2021 r., nie jest emeryturą wcześniejszą, lecz przyznaną w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. To z kolei oznacza, że nie wystąpiła przesłanka negatywna, o której wcześniej była mowa, zatem zachodzą podstawy do przyznania ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy przyznał odwołującemu się R. O. prawo do rekompensaty dokonując zmiany zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., o czym orzekł w punkcie 1 wyroku. Mając na uwadze, że dopiero przeprowadzenie postępowania dowodowego, w tym w szczególności ściągnięcie akt osobowych ubezpieczonego z archiwum, pozwoliło Sądowi dojść do przekonania, że odwołujący się legitymuje się okresem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze, co najmniej 15 lat, a więc, że osiągnął minimalny próg, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, Sąd przyznał R. O. emeryturę z rekompensatą od dnia wydania wyroku, o czym orzekł w punkcie 2. sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. rozstrzygającego o zasadzie odpowiedzialności za wynik postępowania. Natomiast ich wysokość została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800).