Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 15 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2014 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z wniosku J. T.

z udziałem (...) Spółka Akcyjna w G.

o ustanowienie służebności

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Jarocinie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego z siedzibą w P.

z dnia 10 grudnia 2013r. sygn. akt VI Ns 86/13

p o s t a n a w i a:

oddalić apelację.

Sygnatura akt II Ca 145/14

UZASADNIENIE

J. T. wniosła o ustanowienie na nieruchomości położonej w P. dla której Sąd Rejonowy w Jarocinie prowadzi księgę wieczystą (...) na rzecz każdoczesnego właściciela urządzenia przesyłowego - linii energetycznej średniego napięcia służebności przesyłu polegającej na utrzymywaniu linii energetycznej, prawie do jej konserwacji i napraw. Wnioskodawczyni zażądała również zasądzenia od uczestnika postępowania jednorazowej kwoty 46.200zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie przedmiotowej służebności.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania (...) Spółka Akcyjna w G. wniósł o oddalenie wniosku i podniósł zarzut zasiedzenia służebności gruntowej przesyłu przez Skarb Państwa z dniem l stycznia 1986r., jako nieruchomość władnącą wskazał nieruchomość na której posadowiony jest Główny Punkt Zasilana (...).

Postanowieniem z dnia 10 grudnia 2013r. Sąd Rejonowy w Jarocinie Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w P. oddalił wniosek o ustanowienie służebności i rozstrzygnął o kosztach postepowania nieprocesowego.

Sad Rejonowy dokonał ustaleń faktycznych, z których w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej wynika, że wnioskodawczyni zamieszkuje w P., przy ul. (...). Nieruchomość od frontu zabudowana jest budynkiem mieszkalnym, wielorodzinnym. Na działce znajduje się betonowy słup średniego napięcia energii elektrycznej, od niego w poprzek działki przebiega linia napięcia elektrycznego. Urządzenia energetyczne na działce wnioskodawczyni były już od 1968r.
Linia K. Zachód została pobudowana w 1943r. a oddano ją do użytku w 1944r. Była to linia 30-kilowoltowa i miała zasilać P. oraz J.. W latach siedemdziesiątych była przeizolowana tzn. było podane inne napięcie. W 2002r. linia została poddana modernizacji, która polegała na wymianie przewodów na grubsze i wymianie słupów na żelbetonowe, trasa linii przebiegała bez zmian. Cały czas linia ta była czynna, prace ograniczały się do konserwatorskich i usuwania sporadycznych awarii.

Wojewoda K. decyzją z dnia 27 września 1996r. stwierdził nabycie z dniem 5 grudnia 1990r. przez Przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) prawa wieczystego użytkowania gruntu Skarbu Państwa o powierzchni ogólnej 0.51.59ha położonego w P. przy ul. (...) wraz z prawem własności budynków i urządzeń trwale związanych z gruntem, w tym budynku stacji transformatorowej i budynku rozdzielni. Zarządzeniem Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989r. numer 32/ (...)/89 z dniem l stycznia 1989r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...). Postanowieniem z dnia l sierpnia 1993r. Sąd Rejonowy w Kaliszu wpisał do rejestru Zakład (...) Spółka Akcyjna w miejsce Zakładu (...). Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993r. numer 194/ (...)/93 nastąpiło przekształcenie przedsiębiorstwa Zakład (...) w K. w jednoosobową spółka Skarbu Państwa, co zostało potwierdzone aktem przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną z dnia 12 lipca 1993r.

Zakład (...) w K. zmienił z dniem 27 czerwca 1996r. nazwę na (...) Spółka Akcyjna W wyniku połączenia spółek energetycznych powstała (...) Spółka Akcyjna w G., do której na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Poznaniu z dnia 22 grudnia 2004r. (sygn. akt PO XXII Ns-Rej. KRS/(...)) przeniesiono majątek spółki przejmowanej. Postanowieniem
z dnia 31 grudnia 2004r. w sprawie GD.XII Ns Rej. KRS/(...) Sąd Rejonowy w Gdańsku wpisał do rejestru zmianę jej nazwy na (...) Spółka Akcyjna. Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego Gdańsk - Północ VII Wydział Gospodarczy z dnia 6 lipca 2007r. w sprawie GD.VII Rej.KRS/(...) (...) Spółka Akcyjna w G. przekształcił się w spółkę (...) Spółka Akcyjna.

W oparciu o powyższy stan faktyczny Sad Rejonowy stwierdził, że linie energetyczne i słup energetyczny usytuowane na nieruchomości wnioskodawczyni istniały co najmniej od 1944r., linie zostały przyłączone do punktu zasilania, znajdującego się w tym samym czasie na nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa.

Decyzją Wojewody K. z dnia 27 września 1996r. Przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) w K. nabył prawo wieczystego użytkowania gruntu wraz z prawem własności budynków i urządzeń. W świetle treści art. 55 ^l kc w zw. z art. 50 kc przeniesienie przez Skarb Państwa posiadania służebności odpowiadającej zakresem służebności przesyłu na Zakład (...) w K. nastąpiło również na podstawie przeniesienia użytkowania wieczystego nieruchomości władnącej położonej w P..

Zdaniem tego Sądu I instancji uznać należało, że podniesiony zarzut zasiedzenia służebności przesyłu jest skuteczny nawet przy założeniu złej wiary posiadacza samoistnego. Wymagany przez ustawę dwudziestoletni okres posiadania upłynął z dniem l stycznia 1985r. Służebność przesyłu nabył w tym przypadku Skarb Państwa. Na skutek uwłaszczenia przedsiębiorstwa państwowego prawo to zostało skutecznie przeniesione na ta osobę prawną.

Apelacje od postanowienia Sadu rejonowego wniosła wnioskodawczyni domagając się jego uchylenia i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi l Instancji oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania ewentualnie jego zmiany i uwzględnienia wniosku w całości
i zasądzenie kosztów postępowania w pierwszej instancji oraz kosztów postępowania apelacyjnego.

Apelująca zarzuciła naruszenie prawa materialnego art. 285 k.c. w zw. z art. 292 k.c. poprzez ich błędną wykładnię art. 6 k.c. w zw. z art. 176 k.c. w zw. z art. 292 k.c.. poprzez ich błędne zastosowanie, art. 3 k.c. poprzez jego niezastosowanie, art. 305 ¹ k.c. poprzez jego niezastosowanie, art. 5 k.c. polegającej na uwzględnieniu zarzutu zasiedzenia, art. 292 k.c. poprzez nieprawidłową wykładnię, art. 285 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niewłaściwą interpretację i zastosowanie wykładni rozszerzającej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i dlatego Sąd Okręgowy ustalenia te w pełni akceptuje i uznaje za własne.

Analizując pierwszy z podniesionych zarzutów apelacyjnych wskazać należy, iż wbrew stanowisku skarżącej zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej w rozumieniu art. 285 § 2 k.c. powinno mieć charakter obiektywny, gospodarczy i powinno odpowiadać realnym potrzebom tej nieruchomości ocenianym na dzień ustanowienia służebności. Z uwagi na to, że nieruchomość władnąca wchodzi w skład przedsiębiorstwa energetycznego, to przy analizie użyteczności służebności gruntowej dla takiej nieruchomości należy wziąć pod uwagę społeczno – gospodarcze jej przeznaczenie. Na nieruchomości władnącej znajduje się Główny Punkt Zasilania stanowiący istotny element sieci elektroenergetycznej, służący do transformacji m. in. wysokiego napięcia na średnie, a następnie ze średniego napięcia na niskie. Transformacja napięcia jest niezbędna albowiem liniami niskiego napięcia doprowadzana jest energia elektryczna do odbiorcy końcowego. Skoro na dzień dzisiejszy nieruchomość władnąca zabudowana budynkami i budowlami Głównego Punktu Zasilania, wykorzystywana jest wyłącznie z przeznaczeniem na przesyłanie energii elektrycznej, to niewątpliwie służebność gruntowa polegająca na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia w postaci napowietrznej linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia jest z nią powiązania funkcjonalnie, bowiem zwiększa użyteczność nieruchomości władnącej, polegająca wyłącznie na takim jej przeznaczeniu. Stan ten odpowiada regułom wykładni art. 285 § 2 k.c., które znalazły potwierdzenie w orzecznictwie SN (por. np. uchwała SN z dnia 7 października 2008 r., sygn. akt III CZP 89/08, publ. Biul.SN 2008/10/7, uzasadnienie wyroku SN z dnia 31 maja 2006 r. sygn. akt IV CSK 149/05 publ. LEX nr 258681, postanowienie SN z dnia 8 września 2006 r., sygn. akt II CSK 112/06 , publ. Mon. Pr. 2006, nr 19, s. (...)) oraz uzasadnieniu rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 30 maja 2008 r. (druk sejmowy nr VI/81) wprowadzającej trzeci - obok służebności gruntowych i służebności osobistych - rodzaj służebności, zdefiniowany w art. 305 ¹ k.c. tj. służebność przesyłu.

Odnosząc się do drugiego i trzeciego z zarzutów podkreślenia wymaga, iż uwadze skarżącej umknęło brzmienie art. 176 k.c., na które z resztą wprost wskazano w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia a z którego jasno wynika, iż zaliczenie posiadania poprzednika może nastąpić jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania. Skoro zasiedzenie służebności przez Skarb Państwa nastąpiło przed przeniesieniem tego prawa, to nie zachodzi podstawa do rozważań, nad skutecznym przeniesieniem na poprzednika uczestnika postępowania posiadania urządzeń przesyłowych jako warunku doliczenia do biegu terminu zasiedzenia okresu ich posiadania przez przedsiębiorstwo państwowe. W niniejszej sprawie samoistne posiadanie służebności gruntowej wykonywane przez Skarb Państwa dotyczy, jak wskazał Sad meritii okresu od 1 stycznia 1965 r. do dniem 1 stycznia 1985 r., które skutkiem upływu stało się nabycie tego prawa przez zasiedzenie. Zatem nietrafne wydaje się odwoływanie skarżącej do tezy orzeczenia SN z dnia 20.09.2013r. II CSK 10/13 wydanego na gruncie odmiennego stanu faktycznego.

Zatem skoro Skarbowi Państwa od dnia 2 stycznia 1985 roku w tym także w dniu
5 grudnia 1990 r., przysługiwała służebność gruntowa polegająca na korzystaniu z trwałego
i widocznego urządzenia w postaci napowietrznej linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia odpowiadająca swoja treścią obecnej służebności przesyłu, to zgodzić zatem należy się z Sądem I instancji, iż wolą Skarbu Państwa ujawnionej w formie decyzji Wojewody K. z dnia 27 września 1996r. było nie tylko przeniesienie władztwa nad urządzeniami energetycznymi znajdującymi się na wskazanych w tej decyzji nieruchomościach, ale również przekazanie wraz z nieruchomością władnącą służebności gruntowej nierozerwalnie związanej z ich korzystaniem. Na takie znaczenie tej decyzji Wojewody K. wskazuje również brzmienie art. 49 k.c., który stwierdza, że linie energetyczne wchodzą w skład przedsiębiorstwa przesyłowego a zatem są urządzeniem w rozumieniu art. 49 k.c. w związku z czym weszły one w skład przedsiębiorstwa z chwilą przyłączenia do sieci energetycznej (por. wyrok SN z 11 marca 2005 r., sygn. akt II CK 489/04 oraz wyrok SN z 20 września 2000 r. sygn. akt I CKN 608/99).

Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe uwagi, wbrew stanowisku apelującej, pozwalają na przyjęcie, że uczestnik wykazał, iż Skarb Państwa nabył z dniem 1 stycznia 1985r. prawo służebności gruntowej, obciążającej nieruchomość uczestników a związanej z korzystaniem
z linii energetycznej, którą następnie przeniósł na rzecz poprzednika prawnego uczestnika na mocy skudów uwłaszczenia nieruchomością władnącą. To oznacza, iż błędne pozostają wywody apelującej, że podstawą rozstrzygnięcia było uwzględnienie zasiedzenia służebności przez uczestnika, a jego przesłanką zagadnienia zaliczenia okresu posiadania przedmiotowej służebności przez poprzednika prawnego uczestnika postepowania oraz że jego treścią powinno być także ustalenie treści służebności przesyłu na podstawie aktualnego stanu prawnego.

W sytuacji domagania się przez wnioskodawcę ustanowienia służebności przesyłu, żądanie to byłoby jedynie uzasadnione, gdy za posiadaniem tej służebności przez spółkę uczestnika nie przemawiałoby domniemanie z art. 341 k.c. tj w przypadku niemniejszej sprawy, gdy korzystanie z jego nieruchomości przez przedsiębiorstwo energetycznego byłoby niezgodnie z prawem, tj nie wynikałoby ze skutków zasiedzenia jej w 1985r .przez Skarb Państwa. Zważyć należy, że Sąd I instancji uznał, że skutkiem nabycia przez Skarb Państwa jest służebność gruntowa odpowiadająca funkcjonalnie, tj swoim zakresem
i celem, obecnej służebności przesyłu. Zatem jedynie istotnym jest ustalenie tego, czy uwłaszczone państwowe przedsiębiorstwo energetyczne a następnie utworzone na jego bazie materialnej przedsiębiorstwa spółki handlowej a obecnie uczestnika postępowania, korzysta z urządzeń na gruncie powódki nadal w granicach służebności jaką z dniem 1 stycznia 1985r. nabył Skarb Państwa Wobec braku argumentów przeciwnych należy stwierdzić, że konsekwencją decyzji Wojewody K. z dnia 9 października 1995 r. stwierdzającej uwłaszczenie Przedsiębiorstwa Państwowego Zakład (...) w K., było nabycia przez nie mienia obejmującego m.in. nieruchomość związaną z urządzeniami energetycznymi w tym (...), jak i linię energetyczną P. i J.. W tej sytuacji Zakład (...) jako pierwszy podmiot został w drodze w.w. aktu administracyjnego wyposażony nie tylko w nieruchomość władnącą, ale wraz z słupami linii energetycznej i innymi urządzenia tej sieci posadowionymi na nieruchomościach przez które linia ta przebiega, także ze związaną z nią prawami do służebności gruntowej przysługującej względem nieruchomości obciążonych. Skoro sposób korzystania z linii energetycznej nie uległ zmianie, to uznać należy, że korzystanie z nieruchomosci wnioskodawczyni w granicach służebności gruntowej zarówno przez przedsiębiorstwo państwowe, a obecnie także przez uczestnika postepowania znajduje podstawę w wydaniu nie tylko nieruchomości władnącej wraz urządzeniami (...), ale także energetycznej linii napowietrznej.

W niniejszej sprawie należało zatem przyjąć, co Sąd Okręgowy akceptuje, że skoro posiadanie służebności rozpoczęte zostało w dniem 1 stycznia 1965r., stąd termin zasiedzenia upłynął z dniem 1 stycznia 1985r. (20 lat) oraz to, że skoro nabyta przez Skarb Państwa służebność gruntowa weszła w wyniku uwłaszczenia w skład Przedsiębiorstwa Państwowego Zakład (...) w K., to wyniku sukcesji uniwersalnej Spółka uczestnika postepowania również posiada prawo do przedmiotowej służebności i zgodnie z art. 352 k.c. przemawia także za nią domniemanie posiadania służebności o tej samej treści, nie obalone przez wnioskodawczynię jako przeciwniczkę podniesionego zarzutu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznając apelacje za nieuzasadnioną, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie I sentencji orzeczenia.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. (punkt II sentencji postanowienia).