Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 maja 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Agnieszka Leżańska

Protokolant p.o. stażysty Renata Kabzińska

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku B. W. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T..

o emeryturę

na skutek odwołania B. W. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T..

z dnia 22 maja 2013 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 921/13

UZASADNIENIE

Ubezpieczony B. W. (1) złożył w dniu 18 kwietnia 2013 roku, wniosek o przyznanie prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach.

Zaskarżoną decyzją z dnia 22 maja 2013 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury, podnosząc w uzasadnieniu decyzji, iż wnioskodawca nie udowodnił wymaganych przepisami 15 lat pracy w warunkach szczególnych oraz 25 letniego okresu stażu pracy.

Organ rentowy nie potraktował, jako pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia w

Zakładach (...) w U. od dnia 5 listopada 1990 roku do dnia 30 listopada 1995 roku, bowiem z przedłożonego świadectwa pracy wynika, iż ubezpieczony pracował na stanowisku montera, zaś w okresie od dnia 2.09.1996 roku do dnia 31.12.1998 roku, bowiem z przedłożonego świadectwa pracy wynika, iż ubezpieczony pracował na stanowisku: monter AGD, operatora maszyn, które to stanowiska nie są objęte wykazem, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.U.z 1983r, nr 8, poz.43 ze zm. ).

ZUS uwzględnił, jako okres zatrudnienia w szczególnych warunkach jedynie okres zatrudnienia w okresie od dnia 23.10.1979 roku do dnia 4.11. 1990 roku tj. okres w wymiarze 11 lat, 9 miesięcy i 17 dni.

Nadto organ rentowy uznał, iż ubezpieczony na dzień 1.01.1999 roku udowodnił staż pracy w wymiarze 24 lat, 7 miesięcy i 17 dni. ZUS nie zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym ciotki M. S. w okresie od dnia 15.10.1974 roku do dnia 10.04.1975 roku.

W odwołaniu wniesionym od powyższej decyzji dnia 20 stycznia 2010 roku wnioskodawca wniósł o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, podnosząc argumentację zawartą w decyzji.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

ustalił następujący stan faktyczny :

ubezpieczony B. W. (1), urodzony (...), w okresie od dnia 15.10.1974 roku do dnia 10.04.1975 roku nie pracował i nie uczył się, mieszkał w P.. Ubezpieczony przyjeżdżał do gospodarstwa rolnego swojej ciotki M. S. w ciągu tygodnia, w soboty i niedziele nie przyjeżdżał (dowód: zeznania ubezpieczonego k-68 ). B. W. (1) dojeżdżał do niej rowerem, bądź autobusem, autostopem (dowód: zeznania ubezpieczonego k-68, zeznania świadka A. K. k-48v.). Gospodarstwo to, o powierzchni 4 ha, położone było w B. nad P. i oddalone było od miejsca jego zamieszkania o 15 km. W gospodarstwie był żywy inwentarz: koń, świnie, kury, kaczki, dwie lub trzy krowy, pięć królików. Ciotka ubezpieczonego miała wówczas 45 lat i mieszkała jedynie z córką, nie pracowała zawodowo, utrzymywała się jedynie z dochodu z gospodarstwa rolnego (dowód: zeznania świadka A. K. k-48v.). Ubezpieczony gotował ziemniaki dla zwierząt, karmił je, rąbał drewno na opał, dokonywał drobnych napraw oraz wykonywał prace polowe: pomagał przy orce bratu ciotki, sial zboże, sadził ziemniaki rolnego, pracował przeciętnie około czterech, pięciu godzin (dowód: zeznania świadków: A. K. k-48v., B. W. (2) k-48v., zeznania ubezpieczonego k-68).

M. W. w okresie od dnia 23.10.1979 roku do dnia 3.05.2010 roku zatrudniony był w Zakładach (...) w U., przy czym w okresie:

- od dnia 23.10.1979 roku do dnia 4.11. 1990 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach przy produkcji materiałów wybuchowych oraz ich konfekcjonowaniu tj. prace określona w wykazie A Dział IV poz.27, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.z 1983r, nr 8, poz.43 ze zm.);

- od dnia 5 listopada 1990 roku do dnia 30.11.1995 roku, pracował na stanowisku operatora maszyn numerycznych;

- od dnia 2.09.1996 roku do dnia 31.12.1998 roku, pracował na stanowisku: monter AGD, operatora maszyn, montera produkcji specjalnej, operatora maszyn sterowanych numerycznie, które to stanowiska nie są objęte wykazem, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.U.z 1983r, nr 8, poz.43 ze zm. ) (dowód: świadectwa pracy, angaże –akta osobowe ubezpieczonego). W okresie od dnia 5 listopada 1990 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku ubezpieczony pracował na Wydziale produkcji małych silników, używanych do sprzętu AGD: młynków, robotów kuchennych. Na wydziale tym dokonywano wykroju formy z blachy, impregnacji wirnika, toczenia komutatora przy pomocy tokarki, wykonywano także czynności spawalnicze, obsługiwano maszyny sterowane numerycznie, służące do czynności montażowych silnika. Ubezpieczony nie był przydzielony do jednego stanowiska pracy, wykonywał każdą z powyższych prac w miarę potrzeby. W przypadku wykonywania w danym dniu pracy w szkodliwych dla zdrowia warunkach, ubezpieczony miał wypłacany stosowny dodatek finansowy (dowód: zeznania świadków: M. P. k-29v. od 00:03:03 i dalej, T. P. k-67,68v., zeznania ubezpieczonego k-67v.,68).

Pracodawca potwierdził okres zatrudnienia ubezpieczonego w szczególnych warunkach w okresie od dnia 23.10.1979 roku do dnia 4.11. 1990 roku tj. okres w wymiarze 11 lat, 9 miesięcy i 17 dni, wystawiając mu w dniu 23.02.2013 roku świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (dowód: świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze –akta osobowe ubezpieczonego, pismo pracodawcy k- 66).

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i zważył, co następuje :

odwołanie jest nieuzasadnione i jako takie podlega oddaleniu.

zgodnie z treścią art.184.1. ustawy z dnia 17 października 1998r.o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. nr 162, poz. 1118 ze zm. ), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

2.Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 1998r.o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. nr 162, poz. 1118 ze zm. ) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 ustawy. Cytowany wyżej przepis, mocą art.46 ust 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ma odpowiednie zastosowanie do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku a przed dniem 1 stycznia 1969 roku. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się przy tym pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Stosownie do treści § 3 tegoż rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Z § 4 wynika natomiast, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do wcześniejszej emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Odnosząc powyższe rozważania do realiów niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż ubezpieczony nie spełnia warunków do uzyskania emerytury, albowiem nie udowodnił on wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych oraz wymaganego stażu pracy. M. w.odwołując się od niekorzystnej dla niego decyzji podniósł, iż wbrew stanowisku organu rentowego legitymuje się on wymaganym stażem pracy oraz 15 letnim okresem w warunkach szczególnych. Ubezpieczony wniósł bowiem o doliczenie do stażu pracy okresu jego pracy w gospodarstwie rolnym ciotki M. S. w okresie od dnia 15.10.1974 roku do dnia 10.04.1975 roku. Przystępując do oceny zasadności podniesionych przez ubezpieczonego w odwołaniu okoliczności podnieść należy, iż wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika” z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników ( Dz.U. z 1998r., nr 7, poz. 25 z późn.zm. ), który w ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawczyni spełnia. W myśl przywołanego przepisu pod pojęciem domownika rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:

a)ukończyła 16 lat,

b)pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,

c)stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Określając warunki jakim winna odpowiadać praca w gospodarstwie rolnym, o jakiej mowa w art. 10 ustawy stwierdzić należy, iż wątpliwość ta została usunięta licznymi orzeczeniami Sądu Najwyższego, w których jako przesłankę zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16, zapadłymi w poprzednim stanie prawnym ( to jest przed dniem 1 stycznia 1999r, kiedy to weszła w życie ustawa o emeryturach i rentach z FUS ), w których jako przesłankę zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, a przed objęciem ubezpieczeniem społecznym, przyjmowano wymiar pracy przekraczający 4 godziny dziennie (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1997 r., II UKN 96/96 OSNAPiUS 1997 nr 23, poz. 473; z dnia 7 listopada 1997 r., II UKN 318/97, OSNAPiUS 1998 nr 16, poz. 491; z dnia 13 listopada 1998 r., II UKN 299/98, OSNAPiUS 1999 nr 24, poz. 799; z dnia 9 listopada 1999 r., II UKN 190/99, OSNAPiUS 2001 nr 4, poz. 122, czy wyrok z dnia 10 maja 2000, II UKN 535/99, nie publikowany). Wymóg świadczenia pracy w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, także na gruncie ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 grudnia 2000r. ( II UKN 155/00, opubl. OSNP z 2002r., nr 16, poz. 394 ) – pogląd ten, zdaniem Sądu Okręgowego, należy w pełni zaaprobować. Niezależnie od wymogu wykonywania pracy w określonym wymiarze Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach kilkakrotnie zwrócił uwagę także na inne cechy jakimi charakteryzować musi się praca świadczona w gospodarstwie rolnym przez osobę, która ukończyła 16 lat, aby możliwe było jej uwzględnienie przy ustalaniu uprawnień emerytalnych. Według Sądu Najwyższego nie może to być praca o charakterze dorywczym, wykonywana okazjonalnie. ( tak m.in. powołany wyżej wyrok z 7 listopada 1997r., wyrok z 18 marca 1999r. II UKN 528/98, OSNP z 2000r., nr 10, poz. 399 ).

Konsekwencją powyższego było zbadanie przez Sąd Okręgowy, czy praca jaką wykonywał M. W. w gospodarstwie swojej ciotki, świadczona była stale, w rozmiarze przekraczającym 4 godziny dziennie. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe nie daje, w ocenie Sądu Okręgowego, podstawy do udzielenia pozytywnej odpowiedzi na tak postawione pytanie. Przede wszystkim wskazać jednak należy, iż ubezpieczony nie spełniał podstawowego warunku określonego w zacytowanym powyżej art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, jakim było posiadanie statusu „domownika”. Ubezpieczony, co prawda w dniu (...) 1967 roku ukończył 16 lat, jednakże w świetle zeznań świadków: B. W. (2) oraz A. K. oraz samego ubezpieczonego nie budzi wątpliwości fakt, iż nie pozostawał on z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym, nie zamieszkiwał na terenie jego gospodarstwa rolnego, ani też w bliskim sąsiedztwie. Wszak ubezpieczony zeznano, iż zamieszkiwał w odległości około 15 km. od przedmiotowego gospodarstwa rolnego i dojeżdżał do niego rowerem, bądź autobusem. Tymczasem "bliskie sąsiedztwo" oznacza zamieszkiwanie na tyle blisko gospodarstwa rolnego, aby w każdej chwili można było przystąpić do wykonywania czynności - pracy, a więc może to oznaczać zamieszkiwanie w bezpośrednim sąsiedztwie, klika domów dalej lub w ostateczności w tej samej miejscowości (wsi). Fakt zamieszkiwania przez ubezpieczonego w odległości ponad 15 kilometrów do miejsca zamieszkania rolnika, uniemożliwia, zdaniem Sądu, określenie tego stanu, jako bliskie sąsiedztwo (tak też wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 czerwca 2010 r. II SA/Wa 136/10, LEX nr 643810). Nadto wskazać należy, iż ubezpieczony nie wykazał, by pracował w gospodarstwie ciotki codziennie w wymiarze co najmniej 4 godzin. Wszak M. W. zeznał, iż pracował w przedmiotowym gospodarstwie w tygodniu, w soboty i niedziele nie pracował, zaś świadek A. K. zeznała, iż ubezpieczony przyjeżdżał do ciotki co drugi dzień, a gdy miał czas, to codziennie. Zgoła odmienne, w powyższym zakresie, są zeznania świadka B. W. (2), która zeznała, iż ubezpieczony przyjeżdżał jedynie w soboty i niedziele, a tylko niekiedy w tygodniu. W tej sytuacji, w ocenie Sądu, ubezpieczony nie udowodnił spełnienia przesłanek określonych art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Wskazać przy tym należy, iż zasada kontradyktoryjności postępowania cywilnego, polegająca na przerzuceniu na strony procesowe odpowiedzialności za wynik procesu, znajdująca swoje źródło w treści art. 3 i 232 k.p.c. oznacza, iż dostarczanie materiału procesowego spoczywa na stronach postępowania. To strony mają dążyć do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie mogą być bierne, a w razie nieuzasadnionej bierności narażają się na sankcję w postaci przegrania przez nią procesu. Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach, a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c) spoczywa na stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne (art. 6 kc). Powyższe ogólne reguły prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego obowiązują także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Dlatego też, mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zaliczenia spornego okresu do stażu pracy ubezpieczonego.

Odnosząc się zaś do zarzutu ubezpieczonego w zakresie niezasadnej odmowy zaliczenia przez organ rentowy okresu jego zatrudnienia Zakładach (...) w U. od dnia 5 listopada 1990 roku do dnia 30 listopada 1995 roku oraz w okresie od dnia 2.09.1996 roku do dnia 31.12.1998 roku, jako pracy w warunkach szczególnych stwierdzić należy, iż jest on niezasadny.

Wszak w świetle przeprowadzonego przez Sąd Okręgowy postępowania dowodowego nie budzi wątpliwości fakt, iż ubezpieczony, będąc zatrudnionym Zakładach (...) w U. w od dnia 23.10.1979 roku do dnia 4.11. 1990 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach, która to okoliczność potwierdził pracodawca wystawiając mu w dniu 23.02.2013 roku świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Powyższe stanowisko pracodawca ubezpieczonego potwierdził. w nadesłanym do Sądu w dniu 9 kwietnia 2014 roku. piśmie procesowym. W ocenie Sądu, stanowisko pracodawcy ma podstawowe znaczenie dla oceny charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, wszak pracodawca posiada najpełniejszą wiedze w zakresie powierzanych pracownikowi obowiązków. Zresztą powyższe stanowisko znalazło potwierdzenie w zeznaniach świadków: M. P. oraz T. P., którzy wskazali, iż ubezpieczony w okresie od dnia 5 listopada 1990 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku pracował na Wydziale produkcji małych silników, używanych do sprzętu AGD: młynków, robotów kuchennych. Na wydziale tym dokonywano wykroju formy z blachy, impregnacji wirnika, toczenia komutatora przy pomocy tokarki, wykonywano także czynności spawalnicze, obsługiwano maszyny sterowane numerycznie, służące do czynności montażowych silnika. Ubezpieczony nie był przydzielony do jednego stanowiska pracy, wykonywał każdą z powyższych prac w miarę potrzeby. W przypadku wykonywania w danym dniu pracy w szkodliwych dla zdrowia warunkach, ubezpieczony miał wypłacany stosowny dodatek finansowy. Oczywiście bezspornym jest, iż ubezpieczony wykonywał również prace w szczególnych warunkach np. spawanie, jednakże w żadnym razie przeprowadzone postępowanie dowodowe nie daje podstaw do przyjęcia, iż pracę tę wykonywał stale, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Dlatego też , Sąd Okręgowy, uznając wniesione odwołanie za niezasadne, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji