Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 sierpnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Magdalena Marczyńska

Protokolant stażysta Bożena Sobczyk

po rozpoznaniu w dniu 21 sierpnia 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku H. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania H. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 26 lutego 2014 r. sygn. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje H. B. prawo do emerytury od dnia (...) 2014 roku,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz H. B. kwotę 60 zł (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sygn. akt VU 710/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 lutego 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawczyni H. B. prawa do emerytury.

W odwołaniu od powyższej decyzji, złożonym dnia 24 marca 2014 roku, H. B. wniosła o przyznanie żądanego prawa z uwagi na to, iż przepracowała wymagane 15 lat w warunkach szczególnych. W piśmie procesowym z dnia 16 czerwca 2014 roku pełnomocnik wnioskodawczyni sprecyzowała, iż wnosi o zaliczenie do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów pobierania przez wnioskodawczynię zasiłków macierzyńskich od 23 grudnia 1982 roku do 30 marca 1983 roku oraz od 6 marca 1984 roku do 9 lipca 1984 roku oraz okresu pobierania zasiłku chorobowego od 1 czerwca 1992 oku do 16 czerwca 1992 roku.

ZUS wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

H. B., urodzona w dniu (...), złożyła w dniu (...) 2014 roku wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-4 w aktach ZUS)

Na dzień 1 stycznia 1999 roku skarżąca udowodniła staż ubezpieczeniowy wynoszący 20 lat, 5 miesięcy i 3 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Niekwestionowany przez ZUS okres zatrudnienia wnioskodawczyni w warunkach szczególnych wynosi łącznie 14 lat, 9 miesięcy i 27 dni. Jest to okres zatrudnienia od 2 listopada 1979 roku do 31 grudnia 1998 roku w (...) S.A. w Ł. (pomniejszony o okresy pobierania zasiłków macierzyńskich od 23 grudnia 1982 roku do 30 marca 1983 roku oraz od 6 marca 1984 roku do 9 lipca 1984 roku oraz okres pobierania zasiłku chorobowego od 1 czerwca 1992 oku do 16 czerwca 1992 roku). Wnioskodawczyni nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego.

(okoliczności niesporne)

Od 2 listopada 1979 roku do chwili obecnej wnioskodawczyni jest zatrudniona w (...) S.A. w Ł.. We wskazanym zakładzie pracy wnioskodawczyni pracowała dotychczas na stanowiskach adiunkta, ekspedytora, kasjera towarowego i starszego kasjera towarowego.

(dowód: zaświadczenie k. 8 w aktach ZUS)

W okresie od 15 maja 1982 roku do 31 sierpnia 1986 roku wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym. W okresach od 23 grudnia 1982 roku do 30 marca 1983 roku oraz od 6 marca 1984 roku do 9 lipca 1984 roku wnioskodawczyni pobierała zasiłek macierzyński. Okresy pobierania przez wnioskodawczynię zasiłku macierzyńskiego zostały uwzględnione przez ZUS przy wyliczaniu jej stażu ubezpieczeniowego jako okresy składkowe.

(dowód: zaświadczenie k. 8, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 21, wykaz wprowadzonych okresów ubezpieczonego k. 25, karta przebiegu zatrudnienia k. 14 w aktach ZUS)

W trakcie zatrudnienia w ww. zakładzie pracy wnioskodawczyni była niezdolna do pracy z powodu choroby w okresie od 1 czerwca 1992 roku do 16 czerwca 1992 roku. Z tego tytułu miała wypłacane wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy. Okres pobierania przez wnioskodawczynię tego wynagrodzenia został uwzględniony przez ZUS przy wyliczaniu jej stażu ubezpieczeniowego jako okres nieskładkowy.

(dowód: zaświadczenie k. 8, wykaz wprowadzonych okresów ubezpieczonego k. 25, karta przebiegu zatrudnienia k. 14 w aktach ZUS)

(...) S.A. w Ł. wystawiło wnioskodawczyni świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym wskazało, że okres od 2 listopada 1979 roku do 14 maja 1982 roku, od 1 września 1986 roku do 19 czerwca 2006 roku do 31 grudnia 2008 roku oraz okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego od 23 grudnia 1982 roku do 30 marca 1983 roku i od 6 marca 1984 roku do 9 lipca 1984 roku były okresami zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin i zalicza się je do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43).

(dowód: świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach k. 7 w aktach ZUS)

Przy zaliczeniu okresów pobierania zasiłków macierzyńskich od 23 grudnia 1982 roku do 30 marca 1983 roku oraz od 6 marca 1984 roku do 9 lipca 1984 roku oraz okresu pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy od 1 czerwca 1992 roku do 16 czerwca 1992 roku, łącznie z okresami pracy w warunkach szczególnych niekwestionowanymi przez organ rentowy, wnioskodawczyni legitymuje się ponad 15-letnim stażem pracy w takich warunkach.

(okoliczności niesporne)

Sąd Okręgowy ocenił i zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013r. poz. 1440 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (tj. poniżej 65 lat dla mężczyzn). Ustęp 4 art. 32 stanowi zaś, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Stosownie do art. 184 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawczyni należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest bowiem dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., a tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast omawiane świadectwo traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Sąd, a także organ rentowy, są zatem uprawnione do weryfikacji danych zawartych w świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych, wystawionym przez pracodawcę. Jeżeli świadectwo to zawiera dane, które nie są zgodne z prawdą, nie mogą na jego podstawie dokonać ustaleń, od których uzależnione jest prawo do świadczeń emerytalnych. To samo dotyczy ujawnienia okoliczności, że wskazane w zaświadczeniu pracodawcy stanowisko pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie figuruje w wykazie powołanym w tym zaświadczeniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2004 roku, I UK 15/04, OSNP 2005/11/161).

Spór pomiędzy stronami, w związku z zarzutami podniesionymi przez wnioskodawczynię w odwołaniu, ograniczał się do faktu, czy ma ona wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawczyni ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, to jest 20 lat, w dniu (...) 2014 roku ukończyła 55 lat i nie przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego.

Organ rentowy uznał że wnioskodawczyni nie spełnia przesłanki zatrudnienia w warunkach szczególnych co najmniej przez 15 lat, wskazując że do stażu pracy w takich warunkach nie mogły zostać zaliczone okresy pobierania przez wnioskodawczynię zasiłków macierzyńskich od 23 grudnia 1982 roku do 30 marca 1983 roku oraz od 6 marca 1984 roku do 9 lipca 1984 roku oraz okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy od 1 czerwca 1992 roku do 16 czerwca 1992 roku.

W ocenie Sądu powyższego stanowiska ZUS nie można podzielić.

Ma rację pełnomocnik wnioskodawczyni wskazując, że zasiłki macierzyńskie, które wnioskodawczyni pobierała w okresach od 23 grudnia 1982 roku do 30 marca 1983 roku oraz od 6 marca 1984 roku do 9 lipca 1984 roku, zostały jej przyznane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ww. ustawy okresami zatrudnienia, wymaganymi do uzyskania świadczeń określonych w ustawie, były okresy pozostawania w stosunku pracy, w czasie których pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński albo opiekuńczy. Świadczeniem określonym w ustawie była emerytura przyznawana w obniżonym wieku emerytalnym, gdyż to właśnie na podstawie delegacji zawartej w art. 55 tej ustawy Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie do treści § 4 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia – pracownik który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Pojęcia, którymi posługuje się ten przepis: „wykonywał prace” oraz „ma wymagany okres zatrudnienia” nie są równoznaczne. Na zachodzące różnice między tymi określeniami zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 listopada 2003 roku, III UZP 10/03, OSNP 2004/5/87, stwierdzając że do okresu pracy w szczególnych warunkach, o jakich mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia, wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania tego stosunku pracy, przypadające po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 roku o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 z późn. zm.). W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy podniósł, iż użyte w § 4 ust. 1 pojęcia: pracownik, stosunek pracy, czy zatrudnienie nie mogą być interpretowane na użytek prawa ubezpieczeń społecznych inaczej, niż interpretuje je akt prawny określający prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, tj. Kodeks pracy. Pogląd ten wzmacnia treść art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.). W art. 6 ust. 1 pkt 1 wyrażona została reguła, że obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: pracownikami, natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Sformułowania te oznaczają odpowiednio pracownika i stosunek pracy według wskazań Kodeksu pracy. Sąd Najwyższy dodatkowo podniósł, że do okresu zatrudnienia pracownika w szczególnych warunkach wlicza się także okres corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego, mimo że w tym czasie praca nie jest faktycznie wykonywana.

W świetle powyższego zasadne jest przyjęcie do okresu pracy w warunkach szczególnych wlicza się zarówno okres korzystania z urlopu wypoczynkowego, jak okresy przerwy spowodowane czasowa niezdolnością do świadczenia pracy w związku z chorobą, porodem i korzystaniem z tego tytułu ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Gdyby wolą ustawodawcy było wyłączenie tych okresów z okresu pracy w warunkach szczególnych to z pewnością dałby temu wyraz, tak jak uczynił to w art. 32 ust. 1 a pkt 1 cyt. ustawy, obowiązującym od dnia 1 lipca 2004 roku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 września 2012 roku, III AUa 624/12, LEX nr 1220537 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 marca 2013 roku, III AUa 46/13 LEX nr 1289478).

Podkreślić należy, że w spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się nie do kwestii nie zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu urlopu wychowawczego, a okresów pobierania przez wnioskodawczynię zasiłku macierzyńskiego. W tej sytuacji argumentacja pełnomocnika organu rentowego podniesiona w piśmie procesowym z dnia 14 lipca 2014 roku nie wnosi nic nowego do sprawy, albowiem sprowadza się ona do twierdzenia, iż do stażu pracy w warunkach szczególnych nie zalicza się okresów przebywania na urlopie wychowawczym, która to kwestia jest już przesądzona w orzecznictwie.

Ponadto wskazać należy, iż do stażu pracy w warunkach szczególnych wnioskodawczyni powinien zostać także zaliczony okres pobierania przez wnioskodawczynię wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy od 1 czerwca 1992 roku do 16 czerwca 1992 roku.

Do okresu pracy w szczególnych warunkach, o jakich mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno się bowiem zaliczać okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania tego stosunku pracy, przypadające po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 roku o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanej już wyżej uchwały z dnia 27 listopada 2003 roku w sprawie III UZP 10/03 i stanowisko to Sąd Okręgowy w całości akceptuje.

Sąd nie podziela argumentacji pełnomocnika organu rentowego podniesionej w piśmie procesowym z dnia 14 lipca 2014 roku, że od dnia wejścia w życie przepisu art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to jest od dnia 1 lipca 2004 roku, nie można uwzględnić okresów faktycznego niewykonywania pracy w szczególnym stażu ubezpieczeniowym.

Art. 184 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy jest bowiem przepisem, który jednoznacznie stwierdza, że okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ocenia się w świetle stanu prawnego obowiązującego do dnia 1 stycznia 1999 roku, a zatem ze stażu tego nie można, jako że brak do tego podstawy prawnej, odliczyć okresów niezdolności do pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy. Regulacja taka wynika istotnie z powołanego przez pełnomocnika ZUS art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej, jednakże art. 184 ogranicza wyraźnie zakres zastosowania art. 32, jedynie do oznaczenia przesłanki wieku emerytalnego, nie zaś do wszystkich wskazanych tam przesłanek ustalania uprawnień emerytalnych. Oznacza to, że art. 184 ustawy emerytalnej stanowi samodzielną podstawę do nabycia prawa do emerytury. Zasady uzyskania emerytury w obniżonym wieku zostały w nim bowiem uregulowane w sposób wyczerpujący i pełny, zaś odwołanie do art. 32, 33, 39, 40 odnosi się tylko do wieku emerytalnego określonego w tych przepisach, bez odwoływania się do pozostałych wymogów związanych z tym wiekiem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2007 roku, I UK 62/07, OSNP 2008/17-18/269 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2007 roku, II UZP 14/06 (OSNP 2007/13-14/199).

Dodatkowo należy powołać się na wyrok z dnia 23 kwietnia 2010 roku, II UK 313/09, w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że osiągniecie do dnia 1 stycznia 1999 roku okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących od dnia 1 lipca 2004 roku.

W związku z tym, że wykazany przez wnioskodawczynię okres pracy w warunkach szczególnych wynosi więcej niż 15 lat, stwierdzić należało, iż spełnia ona wszystkie wymagane prawem warunki do uzyskania prawa do emerytury zgodnie z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie „1” sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. oraz przepisów § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 490).