Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2014 r. w Tarnowie

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) S.A. w W.

przy uczestnictwie M. K., S. K.i Skarbu Państwa - Starosty Powiatu (...)

o zasiedzenie służebności gruntowej

na skutek apelacji uczestników M. K. i S. K.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Tarnowie

z dnia 2 grudnia 2013 r., sygn. akt I Ns 1658/12

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach I i III w ten sposób, iż nadać im brzmienie:

„I. oddalić wniosek o stwierdzenie nabycia przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia służebności gruntowej - odpowiadającej w swojej treści służebności przesyłu - obciążającej działkę nr (...), położoną w Z., objętą KW (...), polegającej na prawie do dysponowania i eksploatacji gazociągu DN 500 relacji T. – B.”,

„III. oddalić wniosek o stwierdzenie nabycia przez (...) S.A. z siedzibą w W. w drodze zasiedzenia służebności gruntowej – odpowiadającej w swojej treści służebności przesyłu – obciążającej działkę nr (...), położoną w Z., objętą KW (...), polegającej na prawie do dysponowania i eksploatacji gazociągu DN 500 relacji P. – Ł.”;

2.  oddalić apelację w pozostałym zakresie;

3.  stwierdzić, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty związane ze swym udziałem w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt I Ca 141/14

UZASADNIENIE

Wnioskodawca – (...) S.A. z siedzibą w W. wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie nabycia ex lege na podstawie art. 292 k.c. przez Skarb Państwa, imieniem którego władztwo wykonywał poprzednik prawny wnioskodawcy, z dniem 7 grudnia 1983 r. służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu, polegającej m.in. na prawie założenia, przebiegania i eksploatacji gazociągu DN 500 relacji T. – B. zlokalizowanego na nieruchomości położonej w Z., stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) wraz z jego strefą eksploatacyjną o szerokości po 3 m liczone w obie strony od osi gazociągu oraz z dniem 3 stycznia 1988 r. służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu, polegającej m.in. na prawie założenia, przebiegania i eksploatacji gazociągu DN 500 relacji T. – S. zlokalizowanego na nieruchomości położonej w Z., stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) wraz z jego strefą eksploatacyjną o szerokości po 3 m liczone w obie strony od osi gazociągu, a nadto o stwierdzenie nabycia ex lege na podstawie art. 292 k.c. przez wnioskodawcę z dniem 20 grudnia 2007 r. służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu, polegającej m.in. na prawie założenia, przebiegania i eksploatacji gazociągu DN 500 relacji P. – Ł. zlokalizowanego na nieruchomości położonej w Z., stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) wraz z jego strefą eksploatacyjną o szerokości po 3 m liczone w obie strony od osi gazociągu.

W uzasadnieniu wskazał, że jego poprzednicy prawni – zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami – legalnie wybudowali na działce nr (...) należącej do uczestników – S. i M. K. trzy gazociągi (...)relacji T. – B., T. – S. i P.– Ł., które aktualnie stanowią jego własność. Podał też, że początek biegu terminu zasiedzenia służebności gruntowej wyznaczają odpowiednio daty: protokołu w sprawie odbioru końcowego i przekazania do użytku inwestycji gazociąg śr. 500 T. – B., tj. 7 grudnia 1963 r., protokołu w sprawie odbioru końcowego i przekazania do użytku inwestycji gazociąg T. – S., tj. 3 stycznia 1968 r. oraz protokołu głównej próby wytrzymałości i szczelności gazociągu 500 CN 64 P. – Ł., tj. 20 grudnia 1977 r.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik Skarb Państwa – Starosta Powiatu (...) nie wyraził sprzeciwu wobec zawartych w nim żądań, pozostawiając sądowi ocenę spełnienia przez wnioskodawcę przesłanek nabycia służebności w drodze zasiedzenia.

Uczestnicy – S. K.i M. K. nie zajęli stanowiska w sprawie.

Postanowieniem z dnia 2 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Tarnowie stwierdził nabycie przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia służebności gruntowej obciążającej nieruchomość położoną w Z., oznaczoną jako działka nr (...) objętą KW nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Tarnowie, odpowiadającej w swej treści służebności przesyłu z art. 305 ¹ k.c., polegającej na prawie do dysponowania gazociągiem DN 500 relacji T. – B. i jego eksploatacji w granicach strefy eksploatacyjnej o szerokości 3 m w obie strony od osi gazociągu, oznaczonej na mapie stanowiącej załącznik do opinii biegłego S. K. (2) z dnia 25 czerwca 2013 r. linią przerywaną koloru czerwonego pomiędzy punktami A-B oraz D-C - z dniem 1 stycznia 1985 r. oraz służebności gruntowej obciążającej nieruchomość położoną w Z., oznaczoną jako działka nr (...) objętą KW nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Tarnowie, odpowiadającej w swej treści służebności przesyłu z art. 305 ¹ k.c., polegającej na prawie do dysponowania gazociągiem DN 500 relacji T. – S. i jego eksploatacji w granicach strefy eksploatacyjnej o szerokości 3 m w obie strony od osi gazociągu, oznaczonej na mapie stanowiącej załącznik do opinii biegłego S. K. (2) z dnia 25 czerwca 2013 r. linią przerywaną koloru czerwonego pomiędzy punktami E-F oraz H-G - z dniem 3 stycznia 1988 r., a nadto nabycie przez (...) S.A. z siedzibą w W. w drodze zasiedzenia służebności gruntowej obciążającej nieruchomość położoną w Z., oznaczoną jako działka nr (...) objętą KW nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Tarnowie, odpowiadającej w swej treści służebności przesyłu z art. 305 ¹ k.c., polegającej na prawie do dysponowania gazociągiem DN 500 relacji P. – Ł. i jego eksploatacji w granicach strefy eksploatacyjnej o szerokości 3 m w obie strony od osi gazociągu, oznaczonej na mapie stanowiącej załącznik do opinii biegłego S. K. (2) z dnia 25 czerwca 2013 r. linią przerywaną koloru czerwonego pomiędzy punktami I-J oraz L-K - z dniem 20 grudnia 2007 r. Ponadto postanowieniem tym Sąd Rejonowy wzajemnie zniósł koszty postępowania między uczestnikami.

Wydanie postanowienia poprzedziły następujące ustalenia faktyczne.

Nieruchomość o numerze działki (...) położona w Z. jest własnością – na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej – S. K.i M. K..

Przez działkę nr (...) biegną trzy gazociągi będące obecnie własnością wnioskodawcy, tj. DN 500 relacji T. – B. (G1), DN 500 relacji T. – S. (G2) i DN 500 relacji P. – Ł. (G3). Przez działkę nr (...) przebiegają ukośnie na odcinku 20 metrów, zaś względem siebie – równolegle.

Gazociąg relacji T. – B. wybudowano w oparciu o decyzję Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w K. z dnia 14 stycznia 1963 r. o lokalizacji szczegółowej oraz w oparciu o zezwolenie Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w T. z dnia 14 stycznia 1963 r. na wejście w teren i budowę gazociągu, którym osobom uprawnionym przez Zakłady (...) w T. przyznano prawo dostępu do urządzeń celem ich konserwacji. Natomiast odebrano go i przekazano do użytku protokołem z dnia 7 grudnia 1963 r.

Gazociąg relacji T. – S. zrealizowano na mocy decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w K. z dnia 15 marca 1965 r. o lokalizacji szczegółowej, zaś jego odbioru i przekazania do użytku dokonano protokołem z dnia 3 stycznia 1968 r.

Gazociąg relacji P. – Ł. wybudowano w oparciu o decyzję Urzędu Gminy T. z dnia 3 października 1977 r. zezwalającą na wejście w teren i budowę gazociągu, w której osobom upoważnionym przez (...) Zakłady (...) przyznano prawo dostępu do przewodów i urządzeń celem wykonania czynności związanych z budową gazociągu. Z kolei jego dopuszczenie do eksploatacji nastąpiło protokołem z dnia 20 grudnia 1977 r. z przeprowadzonej próby wytrzymałości i szczelności.

Gazociągi od chwili rozpoczęcia ich eksploatacji były nieprzerwanie użytkowane przez poprzedników prawnych wnioskodawcy, a następnie przez wnioskodawcę. W trakcie budowy gazociągów na załamaniach ich linii na nieruchomości uczestników bądź na nieruchomościach sąsiadujących rozmieszczono żelbetowe słupki znacznikowe wyznaczające ich przebieg.

Uczestnicy – z uwagi na zlokalizowanie na ich działce trzech gazociągów – wszczęli postępowanie o ustanowienie na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego służebności przesyłu.

Pas służebności gruntowej dla gazociągu relacji T. – B., T. – S. i P. – Ł. w granicach strefy eksploatacyjnej o szerokości 3 m w obie strony od osi gazociągu oznaczono na mapie stanowiącej załącznik do opinii biegłego S. K. (2) z dnia 25 czerwca 2013 r. linią przerywaną koloru czerwonego pomiędzy punktami odpowiednio A-B oraz C-D, E-F oraz H-G, I-J oraz L-K.

Zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 16 lutego 1950 r. utworzono Zakłady (...). Zarządzeniem nr 365 Ministra Przemysłu Ciężkiego z dnia 23 grudnia 1958 r. zmieniono ich nazwę na Zakłady (...) w T.. Z kolei m.in. na bazie tych Zakładów – zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 19 grudnia 1966 r. – utworzono (...)Zakłady (...) z siedzibą w T., które następnie – zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 31 grudnia 1975 r. – przekształcono w (...) Zakłady (...) w T.. W dniu 1 września 1982 r. – na skutek połączenia (w tym (...) Zakładów (...)) – powstało przedsiębiorstwo państwowe - (...) z siedzibą w W., które następnie aktem notarialnym z dnia 21 października 1996 r. przekształcono w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa.

Aktem notarialnym z dnia 10 października 2006 r. i z dnia 4 października 2007 r. przeniesiono na rzecz (...) S.A. własność gazociągu DN 500 relacji odpowiednio T. – B. oraz T.- S. i P. – Ł..

W rozważaniach prawnych Sąd I instancji wskazał następujące okoliczności.

(...) S.A. z siedzibą w W. co do zasiedzenia służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej treści służebności przesyłu w stosunku do wszystkich trzech linii gazociągu DN 500 zlokalizowanego na działce nr (...) jest uzasadniony.

Termin zasiedzenia niniejszych służebności miał upłynąć jeszcze przed wejściem w życie z dniem 3 sierpnia 2008 r. regulacji dotyczącej służebności przesyłu (art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c.). Stosownie zaś do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 r. (III CZP 89/08) dopuszczalne jest nabycie w drodze zasiedzenia na rzecz przedsiębiorstwa służebności odpowiadającej swą treścią aktualnej służebności przesyłu, także przed ustawowym uregulowaniem tej służebności.

Dla nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia - z uwagi na to, że stosuje się do niego odpowiednio przepisy o zasiedzeniu nieruchomości (art. 292 k.c.) - niezbędne jest samoistne posiadanie przez odpowiedni okres przez zasiadującego bądź łącznie z okresem posiadania poprzednika.

Zgodnie z linią orzeczniczą Sądu Najwyższego władanie cudzą nieruchomością uzyskaną w ramach władztwa publicznego może stanowić posiadanie samoistne prowadzące do zasiedzenia, przy czym przedsiębiorstwa państwowego, jako że wykonywanie przez niego w okresie tzw. jednolitej własności państwowej uprawnień na rzecz Skarbu Państwa mogło rodzić skutki prawne związane z posiadaniem samoistnym tylko dla Skarbu Państwa, nie można uznać za posiadacza samoistnego służebności. Co więcej dla zaliczenia okresu posiadania przez poprzednika nie ma znaczenia czy posiadaczem było przedsiębiorstwo państwowe traktowane jako posiadacz samoistny, czy Skarb Państwa, na rzecz którego to przedsiębiorstwo wykonywało posiadanie samoistne. Z uwagi na to, że posiadanie samoistne mogło występować niezależnie od charakteru władztwa przedsiębiorstwa państwowego, to następca prawny dotychczasowego posiadacza mógł sobie doliczyć okres tego posiadania. Natomiast stosownie do najnowszej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, przedsiębiorstwo państwowe można traktować jako posiadacza służebności przesyłu. Skoro zatem w przedmiotowej sprawie urządzeniami władały przedsiębiorstwa państwowe, a obecnie robi to uczestnik, to znaczy że posiadanie tak uczestnika, jak i jego poprzedników prawnych było posiadaniem samoistnym służebności.

Posiadanie cudzej nieruchomości w zakresie służebności gruntowej musi polegać na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia zlokalizowanego na tej nieruchomości (art. 292 k.c.), co miało miejsce w analizowanym przypadku, jako że już tylko występujące na powierzchni gruntu znaczniki przebiegu gazociągu, jako związane z samym gazociągiem, należy poczytywać za widoczne urządzenie w rozumieniu art. 292 k.c. Sens art. 292 k.c. sprowadza się bowiem do tego, aby właścicielowi gruntu wykorzystywanego przez inną osobę zasygnalizować fakt tego wykorzystywania i umożliwić mu wyrażenie sprzeciwu. Stąd też nie jest konieczne, by takie widoczne elementy trwałego urządzenia znajdowały się na nieruchomości, którą ma obciążać służebność, jako że nawet będąc zlokalizowane na nieruchomościach sąsiednich pozwalają na ustalenie dokładnego przebiegu gazociągu pod ziemią właścicielowi, który chciałby się sprzeciwić wykonywaniu służebności.

Posiadanie przez wnioskodawcę i jego poprzedników prawnych urządzeń jako polegające na ich eksploatacji w związku z przesyłem gazu odpowiadało treści służebności przesyłu z art. 305 ¹ k.c. Stąd też zrealizowano przesłanki zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej w swej treści służebności przesyłu.

W związku z tym, że korzystanie z gruntu uczestników celem przesyłu gazu rozpoczęło się od daty odbioru i oddania do eksploatacji poszczególnych gazociągów, to od tych dat należało liczyć początek biegu terminu zasiedzenia. Stosownie do treści 172 k.c. dla nabycia własności nieruchomości wymagane jest jej samoistne posiadanie przez okres 20 lat w przypadku dobrej wiary bądź 30 lat - w wypadku złej wiary (a gdyby zasiedzenie nastąpiło przed wejściem w życie noweli Kodeksu cywilnego, tj. przed dniem 1 października 1990 r. – odpowiednio 10 lub 20 lat, przy czym do zasiedzenia rozpoczętego, ale nie zakończonego przed tą datą stosuje się terminy 20-letni i 30-letni ). Zgodnie natomiast z przepisami wprowadzającymi Kodeks cywilny, w przypadku zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed wejściem w życie Kodeksu cywilnego, tj. przed 1 stycznia 1965 r., jeśli jego termin jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, to jego bieg rozpoczyna się z dniem wejścia w życie Kodeksu cywilnego, przy czym jeżeli takie zasiedzenie nastąpiłoby - przy uwzględnieniu terminu z przepisów dotychczasowych – wcześniej, to następuje ono z upływem tego wcześniejszego terminu.

Zgodnie z art. 176 § 1 k.c. można doliczyć sobie posiadanie poprzednika, jeśli jego przeniesienie nastąpiło w okresie biegu zasiedzenia. Z faktu, że wnioskodawca jest następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego należy wynosić, że do przeniesienia posiadania urządzenia doszło w ramach tego następstwa i dlatego wnioskodawca może sobie zaliczyć okres posiadania przez poprzednika.

W niniejszym przypadku posiadanie nabyto w złej wierze, jako że legalne wybudowanie urządzenia do przesyłu gazu, o ile pod pewnymi warunkami może uprawniać do korzystania z cudzego gruntu, o tyle nie musi zawsze oznaczać eliminacji złej wiary posiadacza. Uprawnienie do wybudowania gazociągu przy wykorzystaniu cudzego gruntu stwarzał m.in. przepis art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, a także inne podobne akty administracyjne. Legalne wybudowanie urządzeń nie powodowało jednak nabycia uprawnień odpowiadających służebności przesyłu, stąd też dysponowanie przez poprzednika prawnego wnioskodawcy stosownymi decyzjami nie czyniło go posiadaczem w dobrej wierze, która polega na usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu posiadacza o przysługiwaniu mu prawa własności, a tutaj użytkowania gruntu. Z decyzji tych nie wynika, aby zezwolenie na wejście w teren i prawo dostępu do przewodów i urządzeń dotyczyło działki uczestników o numerze (...) w Z.. Oznaczenie trasy gazociągu jedynie przez wskazanie miejscowości, przez które będzie przebiegał, bez podania konkretnych nieruchomości, nie można uznać za dowód posiadania uprawnień do ingerowania w prawo konkretnej nieruchomości. Wobec tego zasiedzenie służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej treści służebności przesyłu nastąpiło co do gazociągu relacji T. - B. oraz T. – S. na rzecz Skarbu Państwa z dniem odpowiednio 1 stycznia 1985 r. i 3 stycznia 1988 r., natomiast co do gazociągu relacji P. – Ł. na rzecz wnioskodawcy z dniem 20 grudnia 2007 r.

O treści uprawnień kształtujących nabytą służebność decyduje zakres posiadania prowadzącego do zasiedzenia. Skoro zasiedzenie wiązało się z korzystaniem z konkretnego gazociągu, to uprawnienie do dysponowania cudzym gruntem powinno łączyć się wyłącznie z tym konkretnym gazociągiem. Dlatego też nie można żądać zdefiniowania służebności także jako prawa do założenia gazociągu o określonej średnicy, gdyż rodziłoby to niebezpieczeństwo wykorzystania gruntu np. do budowy na nim nowego urządzenia co nie mieści się już w zakresie uprawnień uzyskanych na skutek zasiedzenia. Stąd też nabycie w drodze zasiedzenia mogło dotyczyć tylko służebności przesyłu polegającej na prawie dysponowania gazociągami i ich eksploatacji w granicach strefy eksploatacyjnej.

O kosztach postępowania należało orzec na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., jako że skoro wnioskodawca był zainteresowany w uzyskaniu rozstrzygnięcia, to dotychczas poniesione przez niego koszty nie powinny obciążać uczestników.

Od powyższego postanowienia uczestnicy - M. K. i S. K.wnieśli apelację podnosząc w niej zarzut mogącego mieć istotny wpływ na wynik sprawy naruszenia przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 292 k.c. poprzez nieprawidłową wykładnię i w konsekwencji przyjęcie, że doszło do zasiedzenia na rzecz wnioskodawcy służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu;

- art. 6 k.c. w zw. z art. 176 k.c. w zw. z art. 292 k.c. poprzez błędne zastosowanie i w rezultacie uwzględnienie wniosku o zasiedzenie;

- art. 285 § 1 i § 2 k.c. poprzez niewłaściwą interpretację i wykładnię rozszerzającą tego przepisu i w efekcie przyjęcie – wobec pominięcia literalnego brzmienia niniejszego przepisu – że doszło do zasiedzenia na rzecz wnioskodawcy służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu;

- art. 3 k.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji uwzględnienie wniosku o zasiedzenie;

- art. 5 k.c. poprzez uwzględnienie wniosku o zasiedzenie pomimo jego sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i zmierzanie do obejścia przepisów prawa dotyczących służebności przesyłu, wprowadzonych do Kodeksu cywilnego z mocą obowiązującą od dnia 3 sierpnia 2008 r.,

oraz przepisów postępowania, tj. art. 227 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z oględzin nieruchomości celem ustalenia nieistnienia na działce uczestników – M. K. i S. K.trwałego i widocznego urządzenia i w efekcie nierozpoznanie istoty sprawy.

Na uzasadnienie uczestnicy podali, że wnioskodawca nie wykazał, aby doszło do przeniesienia na jego rzecz przez jego poprzedników prawnych urządzeń przesyłowych, a tym bardziej zasiedzianej służebności gruntowej, zaś w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego do zasiedzenia służebności przesyłu niezbędne jest formalne przeniesienie posiadania konkretnych urządzeń przesyłowych, a nie samej nieruchomości władnącej. Podkreślili przy tym, że dla przejścia posiadania nie wymaga się decyzji czy umowy, natomiast dla potrzeb zasiedzenia konieczne jest udowodnienie przejścia posiadania w stosunku do konkretnych urządzeń czy nieruchomości. Zdaniem uczestników wnioskodawca nie wykazał jednak aby stał się posiadaczem urządzeń przesyłowych znajdujących się na ich nieruchomości czy też służebności przesyłu nabytej przez jego poprzednika prawnego.

Powołując się na orzeczenie Sądu Okręgowego we Wrocławiu (sygn. akt I Ca 1372/12) wskazali, że przed dniem 3 sierpnia 2008 r. służebność gruntowa w swej treści odpowiadająca służebności przesyłu powstaje na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego, a nie właściciela nieruchomości władnącej i nie jest konieczne aby zwiększała ona użyteczność konkretnej nieruchomości władnącej, zaś trwałe urządzenie, o którym mowa w art. 292 k.c. wykorzystywane przez przedsiębiorcę przesyłowego, aby było zlokalizowane na nieruchomości obciążonej taką służebnością.

Następnie podnieśli, że ustawodawca wprowadzając do Kodeksu cywilnego nową instytucję prawną służebności przesyłu (art. 305 ¹ k.c.) uregulował status urządzeń przesyłowych nie tylko tych mających dopiero powstać, ale także tych istniejących już na chwilę wejścia w życie przedmiotowej nowelizacji (tj. na sierpień 2008 r.). Odwołując się do poglądu Sądu Okręgowego we Wrocławiu (sygn. akt I Ca 1372/12) zaznaczyli, że uregulowania dotyczące służebności przesyłu jedynie iluzorycznie chronią właściciela nieruchomości przed grożącymi mu obciążeniami jego prawa własności, jako że faktycznie prowadzą one do nabycia poza jego świadomością przez przedsiębiorstwo lub jego poprzednika prawnego w drodze zasiedzenia służebności o treści odbiegającej od tej jaka wynika z leksykalnego brzmienia stosownego przepisu prawa. Dodali też, że stosownie do przepisu art. 3 k.c. przepisy dotyczące służebności przesyłu powinny być stosowane jedynie do stanów faktycznych istniejących od 3 sierpnia 2008 r.

Podnieśli też, że bez znaczenia jest okoliczność czy stan rzeczy prowadzący do nabycia służebności przesyłu w drodze zasiedzenia istniał przed dniem wejścia w życie przepisu art. 305 ¹ k.c. i n., jako że przesłankę zasiedzenia służebności przesyłu stanowi posiadanie niniejszego prawa rzeczowego (art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. w zw. z art. 352 k.c.). Skoro zaś niemożliwe jest posiadanie ograniczonego prawa rzeczowego w okresie, w którym jeszcze ono nie istniało, bo nie było znane ustawie, to brak jest podstaw prawnych do przyjęcia możliwości nabycia tego prawa w drodze zasiedzenia przed dniem 3 sierpnia 2008 r.

Następnie nadmienili, że przed 2003 r. orzecznictwo i doktryna nie przewidywało konstrukcji służebności gruntowej dla urządzeń przesyłowych, wobec czego właściciele nieruchomości nie mieli świadomości konieczności podejmowania czynności przed sądem (jak chociażby wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, wytoczenie powództwa negatoryjnego) przerywających bieg terminu zasiedzenia, które dokonuje się właśnie na skutek bierności właściciela, braku dbałości o jego własne interesy.

Podkreślili też, że wprowadzenie do Kodeksu cywilnego instytucji służebności przesyłu bez odnoszących się do niej przepisów przejściowych, spowodowało że właściciele nieruchomości zostali pozbawieni możności zabezpieczenia swojego interesu prawnego, jako że termin zasiedzenia przeciwko nim upłynął jeszcze przed opracowaniem wykładni przepisów prawa dotyczących służebności przesyłu i nadaniu jej przymiotu powszechnej stosowalności. Odwołując się zaś do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i poglądów doktryny wskazali, że obowiązujące w danym momencie prawo powinno zapewniać jednostce pewność co do konsekwencji prawnych jej zachowań czy pewnych zdarzeń, a nadto co do przesłanek działania organów państwowych, a w efekcie powinno jej gwarantować bezpieczeństwo prawne i chronić ją przed arbitralnymi zmianami stanu prawnego.

Po raz kolejny powołując orzeczenie Sądu Okręgowego we Wrocławiu podnieśli, że powszechna w orzecznictwie wykładnia funkcjonalna art. 292 k.c. w zw. z art. 172 § 1 k.c. i art. 285 § 1 i § 2 k.c. pozwalająca na nabycie w drodze zasiedzenia przed dniem 3 sierpnia 2008 r. służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego znacząco zmienia treść klasycznej służebności gruntowej. Wykładnia prawa powinna ograniczać się do interpretacji mieszczącej się w zakresie dopuszczalnego znaczenia językowego, a tym samym nie powinna prowadzić do formułowania nowych norm prawnych, tym bardziej że wobec wprowadzenia przez ustawodawcę enumeratywnego katalogu praw rzeczowych, zawężenie czy rozszerzenie zakresu konkretnego prawa czy też zmiana jego treści są dopuszczalne tylko w drodze ustawy.

Na koniec podali, że w świetle wykładni przyjętej przez Sąd Najwyższy prawo do żądania ustanowienia służebności przesyłu w większości przypadków okazało się nieskuteczne wobec wykazania przez przedsiębiorców nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia. Nowa linia orzecznicza Sądu Najwyższego odnosząca skutek także względem zdarzeń z przeszłości pozbawiła obywateli możliwości obrony ich prawa własności przez przedsięwzięcie czynności niezbędnych do przerwania biegu zasiedzenia służebności. Powołując się na zapatrywania doktryny podnieśli też, że wobec braku normy analogicznej do tej zezwalającej na nabycie w drodze zasiedzenia służebności gruntowej polegającej na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, niemożliwe jest nabycie służebności przesyłu poprzez jej zasiedzenie.

W konsekwencji uczestnicy domagali się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego bądź ewentualnie zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku w całości i zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania pierwszo-instancyjnego. Ponadto domagali się także zasądzenia na ich rzecz od wnioskodawcy kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

W pisemnej odpowiedzi na apelację wnioskodawca – (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Na uzasadnienie wnioskodawca wskazał, że wbrew zarzutom apelacji, stosownie do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 r., przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu dopuszczalne było nabycie na rzecz przedsiębiorstwa w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu. Podkreślił też, że zgodnie z zapatrywaniami Sądu Najwyższego trwałe i widoczne urządzenie, o którym mowa w art. 292 k.c., to urządzenie materialne umożliwiające korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie służebności, wzniesione na obcej nieruchomości lub przynajmniej w jej sferze, a nadto odpowiadające treści służebności pod względem gospodarczym. Poza tym korzystanie z takiego urządzenia stanowi dla właściciela nieruchomości sygnał, że długotrwałe znoszenie przez niego takiego stanu rzeczy może doprowadzić do nabycia przez korzystającego stosownych służebności gruntowych. Z kolei posiadanie skutkujące nabyciem w drodze zasiedzenia służebności gruntowej (art. 352 k.c.) różni się swoim zakresem od posiadania prowadzącego do nabycia na tej samej drodze prawa własności i polega na wykonywaniu względem nieruchomości takich aktów władztwa, które są typowe dla osoby uprawnionej z tytułu służebności.

Ustosunkowując się do zagadnienia widoczności urządzenia podniósł, że zgodnie z linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, dla przyjęcia, że in concreto urządzenie spełniało wymóg jego widoczności w rozumieniu art. 292 k.c. wystarczy sama świadomość właściciela nieruchomości obciążonej co do istnienia na niej takiego urządzenia, którą z kolei przesądza już sama możliwość zapoznania się z mapami dokumentującymi przebieg takiego urządzenia. Podkreślił przy tym, że urządzenia typu gazociągi już tylko ze swej natury nie mogą być w całości widoczne na powierzchni ziemi, co samo przez się nie pozbawia ich jeszcze przymiotu urządzeń trwałych i widocznych. Stąd też infrastruktura gazownicza składająca się z elementów zlokalizowanych pod powierzchnią ziemi i na jej powierzchni w postaci słupków znacznikowych stanowi trwałe i widoczne urządzenie w rozumieniu art. 292 k.c. Przesądza zaś o tym już sama tylko możliwość powzięcia wiedzy o bycie takiej infrastruktury przez właściciela nieruchomości obciążonej chociażby w oparciu o miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. W kontekście tego podkreślili, że przedmiotowe gazociągi jako trwały rezultat działalności przedsiębiorstwa przesyłowego zajmującego się transportem gazu rurociągami, stanowi urządzenie przesyłowe w myśl art. 49 § 1 k.c. Ponadto budowa i usytuowanie infrastruktury gazowniczej – wobec widoczności wiążących się z tymi czynnościami prac ziemnych – nie mogła pozostać niezauważona przez ówczesnych właścicieli miejscowych nieruchomości. Co więcej przepis art. 292 k.c. ustanawia wymóg widoczności, a nie faktycznej dostrzegalności takiego urządzenia, który w przypadku gazociągów z uwagi na ich charakter i funkcje, które najlepiej spełniają gdy przebiegają pod ziemią, nie może być pojmowany tradycyjnie.

Wskazał też, że wbrew twierdzeniom uczestników – na mocy aktu notarialnego z dnia 10 października 2006 r. (Rep. (...)) oraz z dnia 4 października 2007 r. (Rep. (...)) doszło do przeniesienia na rzecz wnioskodawcy własności gazociągów DN 500 odpowiednio relacji T. – B. oraz relacji T. – S. i P. – Ł., a wraz z nim nastąpiło także przeniesienie posiadania przedmiotowej infrastruktury gazowej, którą wnioskodawca użytkuje do chwili obecnej i czyni to w sposób nieprzerwany.

Stojąc na stanowisku dopuszczalności zasiedzenia służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu powołał się także na orzeczenia Sądu Okręgowego w Tarnowie prezentujące taki sam pogląd.

Konkludując wskazał, że Sąd I instancji nie dopuścił się naruszenia prawa materialnego i procesowego, a dokonana przez niego skrupulatna analiza stanu faktycznego i prawnego sprawy zawiera już w sobie odpowiedź na wszystkie argumenty obecnie podnoszone przez uczestników w apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja zasługiwała jedynie na częściowe uwzględnienie, tj. w zakresie żądania oddalenia wniosku o stwierdzenie nabycia odpowiednio przez Skarb Państwa i (...) S.A. z siedzibą w W. w drodze zasiedzenia służebności gruntowej – odpowiadającej w swej treści służebności przesyłu – obciążającej działkę nr (...), położoną w Z., objętą KW nr (...), polegającej na prawie do dysponowania i eksploatacji gazociągu DN 500 odpowiednio relacji T. – B. i relacji P. – Ł., ale z nieco innych powodów niż wskazane w apelacji. Brak było natomiast podstaw do uwzględnienia apelacji odnośnie żądania oddalenia wniosku o stwierdzenie nabycia przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia służebności gruntowej – odpowiadającej w swej treści służebności przesyłu – obciążającej działkę nr (...), położoną w Z., objętą KW nr (...), polegającej na prawie do dysponowania i eksploatacji gazociągu DN 500 relacji T. – S..

Pierwszorzędną kwestią, która wymagała wyjaśnienia na gruncie niniejszej sprawy, jako że przesądzała w ogóle o możliwości nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej w swej treści służebności przesyłu, było ustalenie tytułu prawnego przedsiębiorstwa przesyłowego do wkroczenia na cudzą nieruchomość, zainstalowania na niej urządzeń przesyłowych i wykorzystywania jej w celu dysponowania i eksploatowania tychże urządzeń przesyłowych, z uwagi na to, że jego źródłem równie dobrze może być ustawa czy umowa zawarta z właścicielem nieruchomości obciążonej pociągająca za sobą skutki rzeczowe bądź jedynie obligacyjne czy też należący do sfery prawa publicznego akt administracyjny. Zgodnie bowiem z najnowszymi zapatrywaniami Sądu Najwyższego wyrażonymi w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 8 kwietnia 2014 r. (III CZP 87/13, LEX nr 1444416) i powielonymi w kolejnej uchwale składu trzech sędziów tegoż Sądu z dnia 6 czerwca 2014 r. (III CZP 9/14, Legalis nr 897447), które Sąd Okręgowy podziela, wykonywanie uprawnień w zakresie wynikającym z decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tj. Dz. U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.), stanowiącej tytuł prawny do ich wykonywania, nie prowadzi do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu.

Zgodzić się należy z Sądem Najwyższym, że wykonywanie uprawnień wynikających z decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n., a polegających – stosownie do brzmienia tego przepisu - na zakładaniu i przeprowadzaniu na nieruchomościach ciągów drenażowych, przewodów służących do przesyłania płynów, pary, gazów, elektryczności oraz urządzeń technicznych łączności i sygnalizacji, a także innych podziemnych lub nadziemnych urządzeń technicznych niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, nie stanowi posiadania w rozumieniu prawa cywilnego i wobec tego też nie może spowodować nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu. Trzeba bowiem zwrócić uwagę na okoliczność, że decyzja administracyjna znajdująca swoje oparcie w przepisie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n. stanowiąca w rzeczywistości akt wywłaszczeniowy, nie tylko że sama cechuje się trwałością, ale też pociąga za sobą nieodwracalny skutek dla właściciela nieruchomości, przez którą przebiegają ciągi instalacji elektrycznych, gazowych czy innych instalacji o podobnym charakterze, polegający na trwałym ograniczeniu przysługującego mu prawa własności nieruchomości w celu umożliwienia wykonywania na niej uprawnień przedsiębiorcy przesyłowego o treści zbliżonej do treści uprawnień właściwych dla służebności przesyłu. Co więcej wynikające z takiej decyzji uprawnienie dla podmiotu, na rzecz którego zostaje ona wydana, a nadto skorelowany z nim obowiązek właściciela nieruchomości obciążonej do znoszenia zmian rzeczowych na jego nieruchomości zdeterminowanych przebiegiem urządzeń przesyłowych przez te jej części, względem których wykonywał lub mógł wykonywać przysługujące mu w stosunku do nich prawo własności, mają charakter publicznoprawny, a ściślej rzecz ujmując administracyjnoprawny. Z racji zaś tego uprawnień wynikających z decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n. nie sposób utożsamiać z uprawnieniami wynikającymi z prawa cywilnego i wobec tego stosować do nich kodeksowych uregulowań dotyczących służebności gruntowej.

W kontekście zaś powyższego uznać należy, że o ile w razie dysponowania przez przedsiębiorcę przesyłowego decyzją administracyjną wydaną w oparciu o przepis art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n. trwale ograniczającą prawo własności właściciela nieruchomości, przez którą przebiegają instalacje przesyłowe, wykluczone jest – tak przed dniem 3 sierpnia 2008 r., jak i po tym dniu (tj. dniu, wraz z którym zaczęła obowiązywać kodeksowa regulacja dotycząca służebności przesyłu - art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c.) – stwierdzenie nabycia przez niego w drodze zasiedzenia służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu, o tyle w wypadku nie dysponowania taką decyzją administracyjną, dopuszczalne jest przed dniem 3 sierpnia 2008 r. stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22.05.2013 r., III CZP 18/13, Legalis nr 656634).

W przedmiotowej sprawie takie akty administracyjne mające swoje bezpośrednie oparcie w przepisie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n. zostały wydane jedynie w stosunku do gazociągu DN 500 relacji T. – B. (zezwolenie z dnia 14 stycznia 1963 r. – k. 18) oraz gazociągu DN 500 relacji P. – Ł. (decyzja z dnia 1 sierpnia 1977 r. – k. 20). Przez wzgląd zaś na to, że ze zgromadzonego materiału dowodowego w żadnym miejscu nie wynika, aby niniejsze akty administracyjne zostały kiedykolwiek zmienione lub uchylone, uznać należy że zarówno Skarb Państwa jak i wnioskodawca, który jako następca prawny przejął przedmiotowe instalacje gazociągowe do własnego użytkowania i do prowadzenia działalności gospodarczej, od samego początku korzystali i do chwili obecnej korzystają z ograniczenia prawa własności uczestników – S. i M. K. wynikającego z powołanych aktów administracyjnych. Wobec zaś wykonywania przez Skarb Państwa i wnioskodawcę uprawnień typowych dla służebności przesyłu, ale w oparciu o decyzję wydaną na podstawie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n., została wyłączona możliwość stwierdzenia nabycia przez nich w drodze zasiedzenia służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu. W tym miejscu wypada jeszcze nadmienić, że nowa linia orzecznicza Sądu Najwyższego odbiegająca od dotychczasowych poglądów, które nie wyłączały zasiedzenia służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu w przypadku dysponowania decyzją wydaną na podstawie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n., a wręcz nawet w jej istnieniu dopatrywały się dobrej wiary, w żaden sposób nie pogarsza sytuacji prawnej wnioskodawcy, jako że decyzja taka kreuje po jego stronie trwałe prawo do nieruchomości uczestników – S. i M. K., a inaczej rzecz ujmując przyznaje mu odrębny tytuł prawny, który także zapewnia mu możliwość posiadania i eksploatacji gazociągu DN 500 relacji T. – B. oraz relacji P. – Ł..

Jeśli natomiast chodzi o gazociąg DN 500 relacji T. – S. podnieść należy, że w odniesieniu do niego została wydana jedynie decyzja o lokalizacji szczegółowej z dnia 15 marca 1965 r. (k. 19), której jednakowoż – wobec nie oparcia jej na przepisie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n. – nie można poczytywać za tytuł prawny, który przyznawałby uprawnienie do wkroczenia we władztwo osoby fizycznej i zmuszałby taką osobę do znoszenia istnienia na stanowiącej przedmiot jej własności nieruchomości gazociągu, a w konsekwencji powodowałby trwałe ograniczenie prawa własności należącej do niej nieruchomości. Z uwagi zaś na to, w przypadku gazociągu DN 500 relacji T. - S. dopuszczalne było stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu, ale pod warunkiem urzeczywistnienia się kumulatywnie wszystkich niezbędnych do tego przesłanek, którymi zgodnie ze znajdującym w takim wypadku zastosowanie przepisem art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji Kodeksu cywilnego dokonanej ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 55, poz. 321) są: istnienie trwałego i widocznego urządzenia, nieprzerwane posiadanie służebności polegające na korzystaniu z takiego trwałego i widocznego urządzenia oraz upływ ustawowo określonego okresu czasu (w przypadku dobrej wiary – 10 lat, zaś w przypadku złej wiary – 20 lat).

Jeśli chodzi o przesłankę istnienia trwałego i widocznego urządzenia należy ją uznać za spełnioną w stosunku do gazociągu DN 500 relacji T. - S.. Po pierwsze dla przyjęcia, że dane urządzenie posiada przymiot trwałości konieczne jest wykazanie jego stałej lub co najmniej długotrwałej, a nie jedynie chwilowej czy też krótkotrwałej żywotności. Stała zaś czy też co najmniej długotrwała żywotność już z samej natury rzeczy stanowi nieodłączną cechę urządzeń służących do przesyłania gazu. Z kolei dla przyznania konkretnemu urządzeniu atrybutu widoczności w rozumieniu art. 292 k.c. wystarczy sama wiedza (świadomość) właściciela nieruchomości obciążonej co do tego, że na jego nieruchomości, pod powierzchnią gruntu jest usytuowane trwałe urządzenie bądź możliwość powzięcia przez niego takiej wiedzy poprzez stwierdzenie istnienia na gruncie oznaczeń, jakie są wymagane właściwymi przepisami dla danego rodzaju urządzenia podziemnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14.02.2013 r., II CSK 389/12, Legalis nr 719218). W świetle zaś tego, że inwestycja liniowa w postaci budowy gazociągu DN 500 relacji T. – S. już tylko z uwagi na swój duży zasięg oraz na rozległość i długofalowość wiążących się z nią prac ziemnych nie mogła być nie zauważona przez wszystkich okolicznych mieszkańców (w tym właścicieli nieruchomości, przez które ta inwestycja bezpośrednio przebiegała), a tym samym musiała im być ona bez wątpienia wiadoma, to stwierdzić należy, że przedmiotowy gazociąg pomimo zainstalowania go pod powierzchnią ziemi stanowił niewątpliwie widoczne urządzenie w rozumieniu art. 292 k.c.

Co się natomiast tyczy przesłanki nieprzerwanego posiadania służebności polegającej na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia wskazać należy, że jest ona urzeczywistniona – stosownie do treści art. 352 § 1 k.c. – wówczas gdy ma miejsce faktyczne korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności – w rozpoznawanej sprawie służebności przesyłu, której istotą jest prawo przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia przesyłowe (tj. urządzenia służące – zgodnie z brzmieniem art. 49 § 1 k.c. – do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne) do korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń przesyłowych (art. 305 ¹ k.c.). Stąd też posiadanie prowadzące do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu nie jest tożsame z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. Bieg zaś terminu zasiedzenia służebności gruntowej rozpoczyna się z chwilą przystąpienia przez posiadacza takiej służebności gruntowej do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21.04.1967 r., III CZP 12/67, Legalis nr 13043). W tym miejscu trzeba także zaznaczyć, że w okresie obowiązywania zasady tzw. jednolitej własności państwowej (tj. do dnia 1 lutego 1989 r.) – wobec tego, że państwowe osoby prawne (w tym przedsiębiorstwa państwowe) wykonywały uprawnienia związane z własnością nieruchomości wprawdzie we własnym imieniu, ale na rzecz Skarbu Państwa jako jedynego dysponenta własności państwowej – skutki prawne związane z posiadaniem przez przedsiębiorstwa państwowe nieruchomości mogły powstać jedynie na rzecz Skarbu Państwa, a nie na rzecz samego przedsiębiorstwa państwowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09.12.2009 r., IV CSK 291/09, Legalis nr 184184). W analizowanym przypadku Skarb Państwa rzeczywiście, poprzez kolejne przedsiębiorstwa państwowe wchodzące na miejsce swoich poprzedników w drodze następstwa prawnego, dysponował gazociągiem DN 500 relacji T. – S. (w tym jego odcinkiem przebiegającym przez działkę nr (...) położoną w Z., stanowiącą własność uczestników S. i M. K.) oraz eksploatował go począwszy od dnia 3 stycznia 1968 r., kiedy to nastąpił protokolarny odbiór końcowy niniejszego gazociągu i jego przekazanie do użytku\eksploatacji (protokół z dnia 03.01.1968 r. – k. 26-33). Z uwagi zaś na to należy uznać, że od 1968 r. na nieruchomości nr (...) istniał długoletni stan posiadania prowadzący do nabycia w drodze zasiedzenia przez Skarb Państwa służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu.

W końcu, jeżeli chodzi o ostatnią przesłankę, tj. upływ czasu wymaganego do zasiedzenia, w pierwszej kolejności należy wyjść od ustalenia istnienia na chwilę przystępowania do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia dobrej bądź złej wiary posiadacza służebności, jako że to od niej zależy czy w danym przypadku do zasiedzenia będzie konieczny upływ 10 czy 20 lat. W dobrej zaś wierze jest taki posiadacz służebności, który w momencie uzyskania posiadania pozostaje w błędnym, lecz usprawiedliwionym w danych okolicznościach przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo w swej treści odpowiadające służebności przesyłu. W przedmiotowej sprawie - w kontekście powyższego - stwierdzić należy, że na chwilę rozpoczynania eksploatacji gazociągu DN 500 relacji T. – S. przez przedsiębiorstwo państwowe – (...)Zakłady (...) w T. wykonujące czynności prawne na rzecz Skarbu Państwa, tj. na dzień 3 stycznia 1968 r. (protokół z dnia 03.01.1968 r. – k. 26-33) – Skarb Państwa jako posiadacz służebności pozostawał w złej wierze, wobec czego też dla stwierdzenia nabycia przez niego w drodze zasiedzenia służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu niezbędny był upływ 20 lat. Dysponowanie bowiem na dzień 3 stycznia 1968 r. przez wspomniane przedsiębiorstwo państwowe działające na rzecz Skarbu Państwa tylko i wyłącznie decyzją z dnia 15 marca 1965 r., która ustalała jedynie szczegółową lokalizację gazociągu DN 500 na odcinku T. – S. nie przyznając jednocześnie temu przedsiębiorstwu jakiegokolwiek uprawnienia do wejścia w teren i rozpoczęcia budowy gazociągu, ewidentnie wskazuje na to, że Skarb Państwa miał świadomość tego, że nie przysługuje mu prawo w swej treści odpowiadające służebności przesyłu, jako że nie pozostawał na tę chwilę w posiadaniu jakiegokolwiek tytułu prawnego – chociażby w formie umowy zawartej z właścicielami działki nr (...) położonej w Z. – uprawniającego go do korzystania z nieruchomości należącej do uczestników – S. i M. K. zgodnie z przeznaczeniem zainstalowanych przez niego na tej nieruchomości urządzeń służących do przesyłu gazu. Z uwagi zaś na to stwierdzenie nabycia przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu mogło nastąpić dopiero w 1988 r.

Konkludując, wobec łącznego wypełnienia wszystkich nieodzownych przesłanek zasiedzenia służebności gruntowej, w pełni uzasadnione było stwierdzenie przez Sąd I instancji nabycia przez Skarb Państwa przez zasiedzenie służebności gruntowej - w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu – obciążającej działkę nr (...) położoną w Z., polegającej na prawie do dysponowania i eksploatacji gazociągu DN 500 relacji T.- S..

Powyższe rozważania wskazują, że wbrew twierdzeniom apelacji w sprawie niniejszej nie doszło do naruszenia art. 285 i 292 k.c.

Nie doszło również do naruszenia art. 3 k.c, gdyż Sąd I instancji stwierdził nabycie przez Skarb Państwa przed dniem 3 sierpnia 2008 r. służebności gruntowej, a nie służebności przesyłu.

Z uwagi na fakt, że nabycie służebności w drodze zasiedzenia następuje z mocy prawa klauzula generalna wyrażona w art. 5 k.c. nie może mieć zastosowania przy dokonywaniu oceny kwestii powstania tego ograniczonego prawa rzeczowego.

Niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. poprzez nie przeprowadzenie oględzin nieruchomości. Uczestnicy w toku postępowania pierwszoinstancyjnego nie składali wniosku o przeprowadzenie tego dowodu. Nie zgłosili również do protokołu zastrzeżenia co do ewentualnego naruszenia przepisów postępowania. Nie posiadają więc w chwili obecnej uprawnienia do powoływania się na tą okoliczność (art. 162 k.p.c.). Niezależnie od powyższego wskazać należy, że przeprowadzenie oględzin nieruchomości nie było konieczne. Uczestnicy nie zaprzeczyli powołanej przez wnioskodawcę okoliczności, że przebieg gazociągów jest wyznaczony przez umieszczone na powierzchni ziemi słupki znacznikowe. Ponadto z opinii biegłego geodety wynika, że ich umiejscowienie zostało odzwierciedlone na mapach geodezyjnych. W tej sytuacji – biorąc ponadto pod uwagę średnice gazociągów i ich wzajemne umiejscowienie - nie może być wątpliwości, że urządzenia te muszą być zaliczone do widocznych, a więc takich, których istnienie jest oczywiste dla właścicieli nieruchomości, przez które gazociągi przebiegają.

Przez wzgląd na powyższe zaskarżone postanowienie w zakresie pkt. I i III należało zmienić na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., natomiast co do pkt. II zaskarżonego postanowienia apelację należało oddalić na mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Z kolei o ponoszeniu przez wnioskodawcę i uczestników kosztów związanych z ich udziałem w sprawie – z uwagi na to, że postępowanie toczyło się w trybie nieprocesowym, zaś wnioski apelacji zostały uwzględnione jedynie częściowo - orzeczono w oparciu o przepis art. 520 § 1 k.p.c.