Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt I C 1712/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 września 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Ewa Rudkowska – Ząbczyk

Protokolant: Jagoda Jarosławska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 sierpnia 2014 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) SA w upadłości likwidacyjnej we W. – P. K.

przeciwko M. L., J. L. (1), D. K. i J. L. (2)

o uznanie czynności prawnych za bezskuteczne

I. oddala powództwo;

II. zasądza od strony powodowej Syndyka masy upadłości (...) SA w upadłości likwidacyjnej we W. – P. K. na rzecz pozwanych M. L., J. L. (1), D. K. i J. L. (2) kwoty po 7217,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

III. brakującymi kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa.

Sygnatura akt I C 1712/12

UZASADNIENIE

Strona powodowa Syndyk Masy Upadłości (...) SA w upadłości likwidacyjnej z siedzibą we W. pozwem skierowanym przeciwko pozwanym M. L., J. L. (1), D. K. i J. L. (2) domagał się uznania za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości (...) SA na podstawie art. 527 k.c. w zw. z art. 131 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze umów sprzedaży z dnia 15 kwietnia 2008 r., które dotyczyły 34 udziałów w kapitale zakładowym (...) Sp. z o.o. (obecnie Hotel (...) Sp. z o.o.) na rzecz M. L., 33 udziałów na rzecz J. L. (1), 17 udziałów na rzecz D. K. i 16 udziałów na rzecz J. L. (2).

Ponadto powód domagał się uznania za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości (...) SA, na podstawie art. 527 k.c. w zw. z art. 131 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, porozumień zawartych w dniu 15 stycznia 2008 r. pomiędzy (...) SA a pozwaną M. L. i pozwanym J. L. (1), na mocy którego (...) SA zobowiązała się do wypłaty wynagrodzenia za utracone korzyści w wyniku odstąpienia przez (...) SA od umowy sprzedaży nieruchomości pozwanej M. L. i pozwanemu J. L. (1) w wysokości równej wartości nieruchomości, która miała być zbyta.

Powód wnosił także o zastąpienie orzeczeniem Sądu obowiązku złożenia przez pozwaną M. L.oraz stronę powodową oświadczenia woli o treści: „M. L.oświadcza, że przekazuje do masy upadłości (...) SAw upadłości likwidacyjnej z siedzibą we W. 34 udziały w kapitale zakładowym Hotel (...) Sp. z o.o.o łącznej wartości nominalnej 27 200,00 zł, które stanowią 34% w kapitale zakładowym tej spółki wpisanej do rejestru przedsiębiorców pod numerem (...)natomiast strona powodowa oświadcza, że udziały te nabywa do masy spółki.

Powód wnosił także o zastąpienie orzeczeniem Sądu obowiązku złożenia przez pozwanego J. L. (1)oraz stronę powodową oświadczenia woli o treści: „J. L. (1)oświadcza, że przekazuje do masy upadłości (...) SAw upadłości likwidacyjnej z siedzibą we W. 33 udziały w kapitale zakładowym Hotel (...) Sp. z o.o.o łącznej wartości nominalnej 26 400,00 zł które stanowią 33% w kapitale zakładowym tej spółki wpisanej do rejestru przedsiębiorców pod numerem (...)natomiast strona powodowa oświadcza, że udziały te nabywa do masy spółki.

Powód wnosił także o zastąpienie orzeczeniem Sądu obowiązku złożenia przez pozwaną D. K.oraz stronę powodową oświadczenia woli o treści: „D. K.oświadcza, że przekazuje do masy upadłości (...) SAw upadłości likwidacyjnej z siedzibą we W. 17 udziałów w kapitale zakładowym Hotel (...) Sp. z o.o.o łącznej wartości nominalnej 13 600,00 zł które stanowią 17% w kapitale zakładowym tej spółki wpisanej do rejestru przedsiębiorców pod numerem (...)natomiast strona powodowa oświadcza, że udziały te nabywa do masy spółki.

Powód wnosił także o zastąpienie orzeczeniem Sądu obowiązku złożenia przez pozwaną J. L. (2)oraz stronę powodową oświadczenia woli o treści „J. L. (2)oświadcza, że przekazuje do masy upadłości (...) SAw upadłości likwidacyjnej z siedzibą we W.16 udziałów w kapitale zakładowym Hotel (...) Sp. z o.o.o łącznej wartości nominalnej 12 800,00 zł które stanowią 16% w kapitale zakładowym tej spółki wpisanej do rejestru przedsiębiorców pod numerem (...)natomiast strona powodowa oświadcza, że udziały te nabywa do masy spółki.

Powód wniósł o zasądzenie od pozwanych na rzecz strony powodowej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wedle norm przepisanych.

W uzasadnieniu powyższych żądań powód podniósł, że Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu postanowieniem z dnia 30 lipca 2012 r. ogłosił upadłość (...) SA z siedzibą we W.. W chwili obecnej zaspokajanie wierzycieli odbywa się w postępowaniu upadłościowym, co oznacza, że syndyk masy upadłości wytaczając niniejsze powództwo działa w interesie ogółu wierzycieli. Stosownie do treści art. 527 k.c. przesłankami roszczenia o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną jest dokonanie czynności prawnej przez powoda, niewypłacalność powoda, działanie powoda z pokrzywdzeniem wierzycieli, świadomość powoda, że jego działanie krzywdzi wierzycieli, korzyść majątkowa dla osoby trzeciej wskutek czynności prawnej powoda, wiedza osoby trzeciej albo możliwość dowiedzenia się przy zachowaniu należytej staranności, że powód działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli oraz istnienie zaskarżalnej wierzytelności. Zdaniem powoda w przedmiotowej sprawie wszystkie przesłanki uznania czynności za bezskuteczną zaistniały. Podniósł, że w 2008 r. (...) SA dysponowała udziałami w licznych spółkach zależnych, w tym także 100 udziałami w kapitale zakładowym spółki Hotel (...) sp. z o.o., której głównym majątkiem była umowa dzierżawy nieruchomości w postaci działki i posadowionego na niej budynku Hotelu (...) znajdującego się we W. pod adresem (...). Celem takiego działania była dywersyfikacja działalności tak, by funkcjonowanie jednego z przedsiębiorstw strony powodowej w jak najmniejszym stopniu wpływało na funkcjonowanie pozostałych przedsiębiorstw. Strona powodowa prowadząc jednocześnie własną działalność gospodarczą stanowiła centralną spółkę dominującą dla pozostałych spółek celowych powołanych do obsługi poszczególnych przedsiębiorstw (...) SA. Jedynym celem powołania tych spółek i przeniesienia do nich poszczególnych przedsiębiorstw było uproszczenie struktury zarządzania działalnością gospodarczą powoda.

Na mocy umowy zawartej w dniu 15 kwietnia 2008 r. nastąpiła sprzedaż 34 udziałów w kapitale zakładowym spółki Hotel (...) sp. z o.o. za cenę 1 339 600,00 zł na rzecz pozwanej M. L.. W chwili sprzedaży pozwana M. L. pełniła funkcję prezesa zarządu spółki (...) SA oraz była jej akcjonariuszem. Decyzje w przedmiocie powołania pełnomocnika podjęła rada nadzorcza spółki, której przewodniczącym był pozwany J. L. (1) – małżonek pozwanej M. L.. Powód podniósł, że pozwana M. L. jako prezes zarządu strony powodowej i pozwany J. L. (1), jej małżonek będący jednocześnie przewodniczącym rady nadzorczej i akcjonariuszem, dysponowali większością głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy zatem mieli także pełny i wyłączny wpływ na skład rady nadzorczej, a co za tym idzie także na uchwały podejmowane przez radę nadzorczą oraz na osobę pełnomocnika ustanowione dla podjęcia opisanych czynności (sprzedaży udziałów). Z faktu ustanowienia pełnomocnika wynika także istnienie realnego wpływu na działania podejmowane przez tegoż pełnomocnika w toku realizacji zlecenia wynikającego ze stosunku reprezentacji.

Tego samego dnia strona powodowa zawarła umowę z pozwanym J. L. (1), przy czym umowa dotyczyła sprzedaży 33 udziałów za kwotę 1 300 200,00 zł. W tym czasie pozwani M. L. i J. L. (1) dysponowali większością głosów na walnym zgromadzeniu.

Kolejne 17 udziałów nabyła córka pozwanych M. L. i J. L. (1) – pozwana D. K.. W wyniku zawarcia umowy nabyła 17% udziałów w kapitale zakładowym spółki Hotel (...) Sp. z o.o., a w wyniku zawarcia umowy przez pozwaną J. L. (2) – drugą córkę pozwanych M. L. i J. L. (1) – nastąpiło nabycie kolejnych 16% udziałów. Łącznie pozwani nabyli 100 % udziałów w kapitale zakładowym spółki (...) sp. z o.o., przejmując tym samym nad spółką całkowitą kontrolę. Nominalna wartość wszystkich udziałów w kapitale zakładowym wynosiła 80 000,000 zł, a cena sprzedaży udziałów została ustalona na łączną kwotę 3 940 000,00 zł. Szacunkowa wartość spółki, a zatem i udziałów została przez biegłego rzeczoznawcę (powołanego do sprawy prowadzonej przez Prokuraturę Rejonową W. o sygnaturze 2 Ds. 394/09) ustalona na kwotę 4 009 000,00 zł. Zdaniem powoda powyższa kwota nie uwzględniała jednak zdolności przedsiębiorstwa do generowania zysków, a co za tym idzie przedstawiała zbyt małą wartość. Kwota ta, przekraczająca wysokością cenę sprzedaży ustaloną dla wszystkich transakcji na poziomie 3 940 000,00 zł, zdaniem strony powodowej uwzględniała elementy pominięte przez pozostałych rzeczoznawców majątkowych w swoich opiniach. Mianowicie spółka w chwili sprzedaży udziałów dysponowała nie tylko aktywami trwałymi w cudzym majątku, to jest nakładami na nieruchomość, ale także prawem dzierżawy nieruchomości zawartej z właścicielem nieruchomości to jest (...) Towarzystwem Schronisk (...). Umowa została zawarta do dnia 31 grudnia 2018 r. Dopiero w opinii z dnia 16 listopada 2012 r. biegły uwzględnił fakt, że na majątek spółki składały się nie tylko nakłady, których równowartość podległaby zwrotowi w przypadku rozwiązania umowy dzierżawy, ale także dziesięcioletnie prawo dzierżawy nieruchomości zlokalizowanej w atrakcyjnej dzielnicy W.. Dowodem znacznego potencjału nieruchomości są sprawozdania finansowe spółki za lata 2006-2009. Wedle treści sprawozdania z 2007 r. spółka (...) sp. z o.o. osiągnęła zysk netto w kwocie 801 604,59 zł przy przepływach netto z działalności operacyjnej w wysokości 1 574 693,39 zł, co dowodzi znacznych obrotów z tytułu prowadzonej przez spółkę działalności także w kolejnym roku. Po dacie zbycia udziałów wedle sprawozdania za 2008 r. osiągnęła zysk w kwocie 706 405,82 zł. Oznacza to, że sam zysk wypracowany przez spółkę w okresie od 1 stycznia do 15 kwietnia 2008 r. stanowi 18% ceny sprzedaży jaką pozwani za spółkę zapłacili.

W ocenie syndyka powyższe okoliczności winny zostać uwzględnione przy sprzedaży udziałów, a wartość udziałów winna uwzględniać potencjalny zysk za 2008 r. Takiej analizy jednak przed sprzedażą udziałów nie przeprowadzono. Tym samym powód przyjmował, że przy sprzedaży udziałów nie doszacowano wartości udziałów co najmniej o pół miliona złotych. Czynności sprzedaży udziałów doprowadziły zatem do pozbawienia potencjalnych zysków w kwocie co najmniej 700 000,00 zł rocznie, które mogłyby zostać przeznaczone na zaspokojenie wierzycieli upadłego.

Niezależnie od powyższego działaniem na szkodę wierzycieli były także porozumienia z 15 stycznia 2008 r. zawarte przez stronę powodową z pozwaną M. L. i pozwanym J. L. (1), na mocy których (...) SA przyznał pozwanej M. L. wynagrodzenie z tytułu utraconych korzyści w następstwie odstąpienia od umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego w nieruchomości powoda z dnia 6 stycznia 2000 r. Zawarcie porozumienia polegało na tym, że strona powodowa kontrolowana przez pozwanych M. L. i J. L. (1) przyznała pozwanej M. L. kwotę 642 500,00 zł. Powód podniósł, że zawarcie porozumienia powodowało, że pozwana M. L., która wpłaciła zadatek na poczet zakupu mieszkania w kwocie 60 000,00 zł, za odstąpienie od przedmiotowej umowy sprzedaży uzyskała wynagrodzenie w wysokości równowartości mieszkania, nie otrzymując w zamian żadnego świadczenia. Tym samym w wyniku porozumienia doszło do pomniejszenia majątku strony powodowej o kwotę 642 500,00 zł. Kwota ta została następnie wykorzystana do uzyskania własności części udziałów w kapitale zakładowym spółki (...) sp. z o.o. przez pozwaną J. L. (2), powiększając stopień pokrzywdzenia wierzycieli tymi czynnościami.

Na mocy drugiego porozumienia strona powodowa również pozwanemu J. L. (1) wypłaciła wynagrodzenie za odstąpienie od umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego w kwocie 642 500,00 zł. Podobnie jak w przypadku porozumienia z pozwaną M. L. doszło do pomniejszenia majątku strony powodowej bez świadczenia wzajemnego.

Uzyskane w ten sposób świadczenia pozwani M. L. i J. L. (1) darowali pozwanym D. K. i J. L. (2), które z kolei dokonały potrącenia przysługującej im wierzytelności z tytułu zapłaty ceny sprzedaży za udziały w spółce (...) sp. z o.o. nabyte w dniu 15 kwietnia 2008 r. Powód podniósł, że porozumienia zawarte w dniu 15 stycznia 2008 r. oraz umowy sprzedaży zawarte w następstwie tych porozumień doprowadziły do sztucznego i nieuzasadnionego pomniejszenia majątku powoda o kwotę ponad miliona złotych. Zestawienie ceny nabycia udziałów z umowy sprzedaży pozwanej D. K. to jest 669 800,00 zł z potrąconą kwotą 642 500,00 zł daje zobowiązanie w kwocie 27 300,00 zł, co oznacza, że strona powodowa otrzymała zatem od pozwanej D. K. świadczenie skrajnie zaniżone za przeniesienie udziałów w kapitale zakładowym spółki. Powód zarzucił, że transakcja zbycia udziałów na rzecz pozwanej D. K. dokonana została z pełną świadomością pokrzywdzenia wierzycieli powoda, a przy tym była świadczeniem rażąco nieekwiwalentnym przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności dotyczących zawarcia umów zbycia udziałów, porozumień i wartości rynkowej udziałów w kapitale zakładowym spółki.

Z kolei zestawienie ceny nabycia udziałów przez pozwaną J. L. (2) w kwocie 630 400,00 zł z kwotą potraconą daje wartość ujemną w kwocie 12 100,00 zł, którą to upadły zmuszony był dodatkowo uiścić pozwanej J. L. (2). Strona powodowa nie otrzymała od pozwanej J. L. (2) żadnego świadczenia wzajemnego za przeniesienie udziałów w kapitale zakładowym (...) sp. z o.o. zatem transakcja zbycia tych udziałów dokonana została z pełną świadomością i w celu pokrzywdzenia wierzycieli. Niezależnie od zaniżonej wartości udziałów strona powodowa wskazała, że w rezultacie dokonanych potrąceń upadły otrzymał od pozwanej D. K. kwotę 27 300,00 zł, a od pozwanej J. L. (2) nie otrzymał wynagrodzenia za nabyte udziały. Umowy wymienione w petitum pozwu doprowadziły do pomniejszenia majątku strony powodowej o kwotę ponad miliona złotych.

W dalszej części syndyk podał, że przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu toczy się postępowanie przeciwko pozwanym M. L. i J. L. (1) oskarżonych o przestępstwa z art. 296 § 2 i 3 k.k. oraz art. 585 k.s.h. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Wedle twierdzeń pozwanej M. L. strona powodowa w dacie dokonywania czynności miała zaległości w spłacie zobowiązań, co oznacza, że strona powodowa znajdowała się już wówczas, przed dniem 15 kwietnia 2008 r., w stanie niewypłacalności, o czym pozwani niewątpliwe wiedzieli. Bezspornym nadto jest, że stan niewypłacalności został wykazany w postępowaniu upadłościowym, bowiem nie można ogłosić upadłości podmiotu, który jest wypłacalny. Jak wskazano w sprawozdaniu finansowym za rok 2007 strona powodowa osiągnęła zysk netto z działalności gospodarczej w kwocie 592 143,38 zł, z działalności gospodarczej prowadzonej w Niemczech osiągnęła stratę w wysokości 442 698,40 zł, a z działalności prowadzonej w Anglii stratę w wysokości 43 481,92 zł - zatem łączny zysk netto powoda wyniósł 105 963,06 zł. W opinii rzeczoznawca wskazał, że udział we wszystkich zależnych spółkach powoda (poza spółką (...) Sp. z o.o. powód posiadała udziały w (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o.) stanowi aktywa trwałe o łącznej wartości 5 990 000,00 zł. Niezależnie od błędnej wyceny tych udziałów bilans wskazuje, że łączna wartość wszystkich aktywów powoda na dzień 31 lipca 2007 r. wynosiła 6 944 490,38 zł, a zatem udziały w spółkach zależnych i w spółce (...) sp. z o.o. stanowiły całość aktywów trwałych powoda. Większość majątku powoda stanowiły aktywa obrotowe o łącznej wartości ponad 52 000 000,00 zł. W bilansie z 2007 r. po stronie pasywów wskazywano zobowiązania krótkoterminowe na poziomie kwoty ponad 20 000 000,00 zł, co za tym idzie wedle informacji przedstawionych w bilansie na koniec 2007 r. spółka nie była w stanie zaspokoić wszystkich zobowiązań i już w 2007 r. finansowała swoje zobowiązania z bieżących środków uzyskiwanych z działalności gospodarczej, które to środki stopniowo malały. Kolejnym dowodem na pogarszającą się sytuację finansową powoda jest bilans za 2008 r. który wskazuje łączne straty w kwocie 42 350,87 zł powstałe w wyniku sprzedaży udziałów w kapitale zakładowym spółek zależnych, w tym spółki (...) sp. z o.o. Wedle raportu uzupełniającego opinię, spowodowało to spadek udziału aktywów trwałych w ogólnych aktywach powoda z 11,7% do 2,5%. Całkowita wartość aktywów trwałych powoda wyniosła w roku 2008 1 222 733,45 zł, zaś aktyw obrotowych ponad 47 000 000,00 zł. Zdaniem rzeczoznawcy strona powodowa wypracowała zysk dzięki sprzedaży udziałów w spółkach zależnych. Zbycie udziałów w spółce, a przy tym wyzbycie się 10% majątku, w tym 86% aktywów trwałych, spowodowało zmniejszenie zadłużenia strony powodowej jedynie o około 5%, co świadczy o poziomie zadłużenia strony powodowej. Strona powodowa wyzbyła się najistotniejszych składników swojego majątku, nie zyskując w zamian żadnych istotnych, ani długotrwałych korzyści. Czynności których uznania za bezskuteczne strona powodowa się domaga doprowadziły do zwiększenia stopnia niewypłacalności strony powodowej, drastycznie redukując składniki majątkowe, które w przypadku upadłości mogłyby służyć do zaspokojenia wierzycieli. Dla uzasadnienia działania powoda z pokrzywdzeniem wierzycieli wskazano, że zbyte udziały stanowiły główny majątek (...) SA, przy czy świadczenie uzyskane przez powoda jest niewspółmierne w stosunku do ich wartości – kwestie tę potwierdza w złożonych w procesie karnym zeznaniach świadek W. K., który twierdził, że cały majątek powoda był zgromadzony w prawach do nieruchomości, a spółka została sprzedana poniżej wartości księgowej i rynkowej – uwzględniając oczywiście kwotę faktycznie uzyskaną (w przypadku bowiem pozwanych D. K. i J. L. (2) dokonały one potrąceń sztucznie wykreowanych zobowiązań, w wyniku czego strona powodowa otrzymała kwotę 27 300,00 zł).

Jak wskazano biegły powołany w postępowaniu karnym określił wartość rynkową spółki na poziomie kwoty 4 009 000,00 zł, jednak w ocenie powoda wartość ta jest znacznie większa, a to ze względu na zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysków. Odnosząc się do zysków spółki z lat 2008 i 2009 powód wskazał, że pozwani M. L. i J. L. (1) nabyli udziały większościowe w spółce za równowartość połowy samych tylko jej zysków netto z dwóch lat po zbyciu udziałów. Powyższe jasno wskazuje, że wycena dokonana na potrzeby tej transakcji nie uwzględniała wszystkich elementów majątku spółki, ani nie uwzględniała potencjału generowania zysków. Sprzedaż jednego z głównych składników majątku powoda, jakim były udziały w kapitale zakładowym spółki, doprowadziła do pogłębienia stanu niewypłacalności. Cel, w jakim powód lokował środki w spółkach zależnych, których głównym majątkiem były prawa do nieruchomości, polegał na dywersyfikacji ryzyka w razie spadku przychodów z działalności budowlanej, remontowej i konserwatorskiej. Jeden ze świadków zeznał, że powód lokował środki, by zapewnić stabilizację finansową, dodatkowo P. N. (1) zeznał, że powód na skutek zbycia udziałów utracił zdolności ubezpieczeniowe, kredytowe i inwestycyjne. Sprzedaż udziałów umożliwiła jedynie spłatę niewielkiej części zobowiązań, brak zamówień na prace budowlane i remontowe, a także brak płatności ze strony kontrahentów powodowały, że udziały w kapitale zakładowym spółki były jedynymi aktywami mogącymi generować przychody. Poza powyższymi okolicznościami o trudnej sytuacji majątkowej strony powodowej świadczyło porównanie wartości zobowiązań z tytułu dostaw i usług według stanu na 15 kwietnia 2008 r. oraz w okresie po sprzedaży udziałów. Na dzień 15 kwietnia 2008 r. nierozliczone zobowiązania wynosiły ponad 13 000 000,00 zł, na koniec 2008 r. wartość nierozlicznych zobowiązań wynosiła prawie 6 000 000,00 zł, na koniec 2009 r. wynosiła prawie 16 000 000,00 zł. Powyższe dane wskazują, że sprzedaż udziałów umożliwiła spłatę jedynie części zobowiązań, a w konsekwencji sytuacja majątkowa spółki nie uległa poprawie.

Działanie powoda cechowało się działaniem ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a pozwani wiedzieli lub przy zachowaniu należytej staranności mogli się o tym dowiedzieć. Zauważyć trzeba, że powoda przy zawieraniu umów reprezentował pełnomocnik, który został ustanowiony przez zgromadzenie akcjonariuszy, na którym większość głosów posiadali pozwani M. L. i J. L. (1). Pełnomocnikiem był członek rady nadzorczej strony powodowej. Uwzględniając obowiązki rady nadzorczej wynikające z kodeksu spółek handlowych oczywistym jest, że pełnomocnik miał wiedzę na temat stanu majątkowego spółki, a co za tym idzie świadomość, że w efekcie zawieranych umów sprzedaży powód stanie się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed zawarciem tych umów. Zdaniem powoda wiedza ta dotyczyła zarówno umów sprzedaży udziałów, jak również porozumień z dnia 15 stycznia 2008 r., zresztą nawet bez szczegółowej wiedzy o stanie majątkowym spółki takie warunki sprzedaży udziałów w oczywisty sposób wskazywały na szkodę po stronie powoda, o czym przedstawiciel powoda wiedział. W następstwie umów sprzedaży udziałów pozwani uzyskali niekwestionowaną korzyść majątkową. Jest to tym bardziej oczywiste, że pozwani nabyli udziały w spółce poniżej ich wartości rynkowej. Głównym składnikiem majątku spółki było prawo dzierżawy nieruchomości dlatego wycena spółki jest praktycznie równoważna z wyceną nieruchomości. Łączna realnie zapłacona kwota wynagrodzenia za sprzedaż udziałów w kapitale zakładowym wyniosła 2 639 827,30 zł natomiast szacunkowa wartość spółki, a zarazem udziałów w kapitale zakładowym została przez biegłego rzeczoznawcę ustalona na kwotę 4 009 000,00 zł i nie uwzględniała – jak wspomniano wyżej – zdolności do generowania zysków zatem i ta wycena jest zbyt niska w stosunku do realnej wartości udziałów. Wedle art. 527 § 3 k.c. jeżeli wskutek czynności prawnej powoda dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się że osoba ta wiedziała, że powód działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Pojęcie bliskich stosunków rozumiane jest w orzecznictwie bardzo szeroko jako taki stosunek między dwiema osobami, który uzasadnia przyjęcie, że jedna z nich jest w posiadaniu informacji o obecnej sytuacji majątkowej drugiej. Ponieważ w przedmiotowej sprawie stronami umów byli z jednej strony strona powodowa spółka a z drugiej strony pozwana M. L. jako prezes zarządu, pozwany J. L. (1) pełniący funkcję przewodniczącego rady nadzorczej, pozwane D. K. i J. L. (2) córki przewodniczącego rady nadzorczej i prezesa zarządu, nie ma żadnych wątpliwości, że pozwani M. L. i J. L. (1) pozostawali w bliskim stosunku z powodem poprzez fakt, że pozwana M. L. była akcjonariuszem powoda dysonującym razem z małżonkiem – pozwanym J. L. (1) większością głosów na walnym zgromadzeniu. Natomiast pozwane D. K. i J. L. (2) są córkami pozwanych M. L. i J. L. (1).

Dodatkowym warunkiem wynikającym pośrednio z treści art. 527 k.c. i rozwiniętym w piśmiennictwie oraz orzecznictwie jest istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności oraz istnienie zaskarżalnej wierzytelności pieniężnej wobec osoby, która dokonała czynności prawnej objętej żądaniem ubezskutecznienia. W niniejszej sprawie powód jako reprezentant interesów wierzycieli powoda dysponuje skutecznym roszczeniem wobec pozwanych. Wobec toczącego się postępowania upadłościowego, w którym dokonano licznych zgłoszeń wierzytelności przysługujących wobec powoda, istnienie wierzytelności zostało wykazane.

Powyższe uwagi odnoszą się również do zawartych w dniu 15 stycznia 2008 r. porozumień bowiem uczestnicy tych czynności będąc w bliskich powiązaniach działali z pełną świadomością pokrzywdzenia wierzycieli powoda.

W świetle przepisu art. 143 ust. 1 ustawy – Praw upadłościowe i naprawcze w przypadku uwzględnienia powyższych żądań powoda, to jest w razie uznania za bezskuteczne umów sprzedaży udziałów w kapitale zakładowym spółki, zmaterializuje obowiązek pozwanych do przekazania do masy upadłości tego, co w wyniku bezskutecznych czynności wyszło z majątku upadłego. W niniejszym przypadku będą to udziały w kapitale zakładowym spółki, które wskutek zaskarżonych czynności ubyły z majątku (...) SA. Jako że tego rodzaju prawa majątkowe w dalszym ciągu przysługują pozwanym, możliwe jest ich wyegzekwowanie w naturze przez zwrotne przeniesienie do masy upadłości. Czynność zbycia udziałów jest czynnością dwustronną, dla bytu której niezbędne jest oświadczenie zbywcy i nabywcy, w związku z powyższym strona powodowa wniosła o ukształtowanie stosunku prawnego poprzez złożenie stosownych oświadczeń woli stron.

Ostatecznie powód podkreślił, że na skutek zaskarżonych czynności pozwani nabyli składniki majątku (...) SA za cenę zaniżoną w stosunku do ich wartości rynkowej o minimum 566 500,00 zł, ponosząc na skutek porozumień z 15 stycznia 2008 r. realny wydatek w łącznej kwocie 2 655 000,00 zł za nabycie majątku o wartości 4 506 500,00 zł. Czynności te zwiększyły stopień niewypłacalności powoda w ten sposób, że zmniejszyły zdolność do zaspokojenia roszczeń wierzycieli, a w perspektywie kolejnych lat pogłębiły stan niewypłacalności w stopniu jeszcze większym pozbawiając przedsiębiorstwo powoda potencjalnych zysków z dywidendy. Pozwani jako władze statutowe (...) SA i osoby im bliskie działali z pełną świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenia na rzecz każdego z pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych, a w razie przedłożenia spisu kosztów, wedle tego spisu.

W uzasadnieniu powyższego stanowiska pozwani podnieśli, że w zakresie sprzedaży udziałów powód składając wnioski dowodowe pomija fakt, że roszczenie formalne pozwu obejmuje żądanie stwierdzenia bezskuteczności sprzedaży udziałów, a nie sprzedaży nieruchomości spółki czy sprzedaży przedsiębiorstwa. Udział jest określoną kwotowo i wyrażoną cyfrą określającą nominał kapitału zakładowego, który musi mieć określoną wartość. Skoro na pokrycie kapitału uiszcza się wkłady, to możemy mówić o udziałach kapitałowych. Przy tak rozumianym pojęciu możemy też mówić o udziale w spółce, przez który rozumie się ogół praw i obowiązków, które wynikają z kodeksu spółek handlowych i umowy spółki. Tak rozumiany udział w spółce wiąże się bezpośrednio z udziałem kapitałowym rozumianym jako określona wartość ekonomiczna, będąca częścią kapitału zakładowego, odpowiadającą zadeklarowanej przez wspólnika wartości. Wartość nominalna udziałów jest odwzorowana w umowie spółki i bilansie. Od wartości nominalnej udziału należy odróżnić wartość bilansową. Wartość nominalna jest odzwierciedleniem wartości wkładów wnoszonych do spółki, podczas gdy wartość bilansowa wynika ze stanu majątku wykazanego w sprawozdaniu finansowym. Od powyższych wartości należy dodatkowo odróżnić wartość rynkową, jaką nabywca jest w stanie zapłacić zbywcy za udziały. W ocenie pozwanych sąd badając fakt uprawdopodobnienia roszczenia formalnego w zakresie pokrzywdzenia wierzycieli, mającego być rzekomo wywołanym czynnością sprzedaży udziałów z dnia 15 kwietnia 2008 r., winien brać pod uwagę realnie ustaloną cenę rynkową udziałów, co oznacza że wartość wyceny przedsiębiorstwa w dacie dokonania tych czynności pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Pozwani przyznali, że w 2003 r. (...) SAwydzieliła ze swojej struktury spółki zależne w postaci (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o.i (...) sp. z o.o.po to, aby prowadzona przez te podmioty działalność nie obciążała kosztami (...) SA, i aby stały się one samodzielnymi spółkami. Począwszy od 2007 r. sytuacja finansowa spółki (...)ulegała pogorszeniu, część pracowników odeszła do sąsiedniej firmy, akcjonariusze mniejszościowi utworzyli konkurencyjną spółkę, szerzono zła opinię o spółce (...). W 2007 r. spółka poniosła wysokie koszty napraw (około 1 000 000,00 zł). W celu poprawy sytuacji ekonomicznej sprzedała nieruchomość przy ul. (...)za cenę 8 000 000,00 zł i wówczas zanotowano dodatni wynik finansowy. Pozwani kilkakrotnie otrzymali od P. N. (2), K. T.i W. K.propozycje nabycia udziałów jednak za każdym razem odmawiali. Ostatecznie wskazane osoby złożyły na pozwanych zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. W roku 2008 pomimo dofinansowania spółki (...) SAsytuacja pogarszała się, a kryzys w branży hotelowo – konferencyjnej i odwołalnie szeregu zaplanowanych konferencji spowodowało ustanie płynności finansowej spółki. W marcu 2008 r. odbyło się posiedzenie zarządu spółki (...) SA, na którym ustalono wysokość zobowiązań spółki na poziomie ponad 6 500 000,00 zł zobowiązań przeterminowanych, ponad 12 000 000,00 zł zobowiązań kredytowych, których termin spłaty upływał na koniec 2008 r. oraz 1 000 000,00 zł zobowiązań z tytułu pożyczek. W tym samym czasie (...) SAłącznie posiadała około 4 400 000,00 zł wymagalnych wierzytelności, z czego w dacie odbycia posiedzenia dochodziła na drodze sądowej kwoty ponad 1 700 000,00 zł. Pozwani wskazali, że pomimo trudnej sytuacji spółki (...) SAistniały pozytywne elementy rokujące na przyszłość, w tym stopniowe zmniejszanie się zobowiązań kredytowych, pozyskanie kontraktu na przebudowę Sukiennic w K.oraz ilość kontraktów w realizacji. Lukę w środkach obrotowych – (...) SApotrzebował środków na bieżącą działalność – miał załatać sprzedaż udziałów pozwanym. Wówczas zlecono wycenę wartości udziałów spółki (...) sp. z o.o., którą sporządzono w kwietniu 2008 r. Ustalona w niej wartość udziałów mieściła się w przedziale 3 938 300,00 zł – 4 162 200,00 zł, co wyznaczało pole negocjacji wartości przedsiębiorstwa. Na posiedzeniu w dniu 8 kwietnia 2008 r. stwierdzono potrzebę pilnego dokapitalizowania spółki na poziomie 5 000 000,00 zł, w związku z czym zdecydowano o konieczności pozyskania środków na dokapitalizowanie z zewnątrz ze względu na niemożność pozyskania kredytów. Po zapoznaniu się z wycenami udziałów podjęto uchwały o sprzedaży udziałów w spółce (...) sp. z o.o.Dzięki dokapitalizowaniu spółki (...) SAuzyskała kredyt oraz odnowiła kredyt obrotowy.

W październiku 2008 r. (...) SA zleciła wycenę przedsiębiorstwa, z której wynikało, że spółka ma dobre prognozy. Po dokonaniu tej transakcji spółka restrukturyzowała się i optymalizowała koszty. Sytuacja nie wyglądała źle, spółka była stroną wielu kontraktów, jednak wyniki spółki za 2008 i 2009 r. członek zarządu ocenił jako niezadawalające, a to z uwagi na fakt, że wystąpiły problemy we współpracy z ubezpieczycielami, podwykonawcami i dostawcami. W 2008 r spółka zakończyła dwa kontrakty, miała szereg kolejnych na wykonywanie dalszych prac, uzyskiwała nowe kontrakty jednak rok 2009 okazał się trudniejszy dla funkcjonowania spółki. Mimo to w 2009 r. i później w 2010 r. (...) SA z powodzeniem realizowała większość zadań. W tym czasie (...) SA dalej pozyskiwała zlecenia na prace. (...) SA była już wówczas stroną kilkunastu postepowań sądowych, a kwota dochodzonych przez nią należności wynosiła około 11 000 000,00 – 12 000 000,00 zł. Spółka podjęła wówczas szereg działań w celu poprawy sytuacji firmy, pozyskiwano nowych klientów, przeprowadzono również kolejną restrukturyzację.

W roku 2012 zapewniona sprzedaż (...) SA wynosiła około 25 000 000,00 zł Spółka złożyła oferty w kilkunastu przetargach żadnego nie wygrywając, nie zawarła żadnych nowych kontraktów. Wobec braku kontrahentów i inwestycji spółka nie miała zdolności kredytowej w zakresie prowadzonych postępowań, w części procesów zdecydowano się na ugody. Podjęto decyzję o emisji nowej serii akcji, jednak akcjonariusze mniejszościowi wstrzymali podjęcie uchwały w tym przedmiocie, co stało się bezpośrednio przyczyną wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.

Pozwani podnieśli także, że w dniu 28 grudnia 1999 r. (...) SAnabyła od Gminy W.nieruchomość przy ul. (...), a w roku 2006 Spółka podjęła decyzje o sprzedaży kamienicy wobec braku środków na realizację inwestycji. W celu poprawy sytuacji ekonomicznej spółka w dniu 16 listopada 2007 r. sprzedała powyższą nieruchomość za kwotę 8 000 000,00 zł. Wówczas sytuacja finansowa spółki (...) SAuległa znacznej poprawie. W przedmiotowym budynku pozwani M. L.i J. L. (1)zamierzali nabyć lokale mieszkalne, których to lokali dotyczyły umowy przedwstępne zawarte z tymi pozwanymi. Pozwana M. L.przy zawieraniu przedwstępnej umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego uiściła zadatek w kwocie 60 000,00 zł, analogicznie uczynił pozwany J. L. (1). W dniu 22 września 2002 r. (...) SAzawarł z B. L. (1)przedwstępną umowę sprzedaży lokalu użytkowego w budynku przy ul. (...), która to umowa swoją treścią odpowiadała umowom zawartym z pozwanymi M. L.i J. L. (1). B. L. (2)wystąpił do (...) SAz zapytaniem odnośnie realizacji planowanej inwestycji w budynku przy ul. (...) (...) i uzyskał wówczas informację, że inwestycja jest na etapie planowania a termin wykonania planowany jest na wiosnę 2006 r. W styczniu 2006 r. B. L. (1)złożył pismo z prośbą o wyrażenie zgody na podpisanie aneksu pod warunkiem określenia rekompensaty za zwłokę i aktualizacji wcześniejszych ustaleń. W związku z niemożnością realizacji inwestycji i wniesieniem przez B. L. (1)pozwu przeciwko (...) SAstrony postanowiły zakończyć współpracę i zawarły porozumienie, zgodnie z którym nabywca miał odstąpić od umowy sprzedaży z dnia 20 września 2002 r. dotyczącej lokalu użytkowego, a sprzedawca miał uiścić odszkodowanie na rzecz niedoszłego nabywcy z tytułu utraconej ekspektatywy nabycia lokalu użytkowego, które strony ustaliły na kwotę odpowiadającą 20% ceny sprzedaży brutto całej nieruchomości to jest na kwotę 1 468 000,00 zł. W wyniku zawartego porozumienia B. L. (1)cofnął pozew przeciwko (...) SAobejmujący roszczenia wynikające z zawartej przedwstępnie umowy sprzedaży nieruchomości.

W przeciwieństwie do B. L. (1) pozwani nie zawarli umowy przedwstępnej w formie aktu notarialnego albowiem nie czuli potrzeby zabezpieczenia się w ten sposób. W dniu 15 stycznia 2008 r. zawarte zostały z pozwanymi M. L. i J. L. (1) porozumienia w sprawie wypłaty wynagrodzenia z powodu utraconych korzyści w następstwie odstąpienia do umów sprzedaży lokalu i wypłaty kwot po 642 500,00 zł. Rekompensata została przyznana w wysokości 50,00 zł za 1 m² powierzchni użytkowej lokalu miesięcznie za okres od 31 grudnia 2005 r. Pozwani zarzucili, że zatem brak było, jak twierdzi strona powodowa, sztucznie wygenerowanego zobowiązania Pozwanym nie została wypłacona umówiona kwota, w związku z czym wierzytelność, którą otrzymali na mocy porozumienia, darowali na rzecz pozwanych D. K. i J. L. (2), które następnie potrącone zostały z ceną sprzedaży udziałów.

Pozwani podnieśli także, że transakcja sprzedaży udziałów wpłynęła na poprawę sytuacji (...) SA, a nie na jej pogorszenie. Wskazali, że rachunek przepływów będący częścią sprawozdania finansowego na koniec 2008 r. ujmuje w ramach przepływów pieniężnych kwotę uzyskaną ze sprzedaży udziałów – wpływ kwoty ponad 11 500 000,00 zł. W przypadku hipotetycznego braku wpływu powyższej kwoty stan środków na koniec 2008 r. byłby ujemny i wynosiłby minus 10 000 000,00 zł, co spowodowałoby utratę płynności finansowej spółki. Podjęte działania w zakresie sprzedaży udziałów przyczyniły się do ograniczenia zagrożeń i poprawy sytuacji finansowej spółki oraz pozwoliły na spłatę kredytów i innych zobowiązań, podczas gdy brak takiej spłaty groziłby niewypłacalnością wszystkich czterech podmiotów i ich upadłością.

Wskutek sprzedaży udziałów doszło do wejścia do majątku (...) SA ekwiwalentu w postaci środków pieniężnych. Pozwani podnieśli, że jedyną praktyczną opinią jest opinia sporządzona na zlecenie (...) SA bowiem przedłożona przez powoda opinia dotyczy wyceny wartości przedsiębiorstwa. Również opinia sporządzona w postępowaniu karnym nie uwzględniała, że nieruchomość, na której znajduje się hotel, jest w dzierżawie do 2018 r., co niewątpliwe wpływa na wartość udziałów spółki. W przedmiotowej opinii nieprawidłowo określono cel wyceny, standard wartości oraz niewłaściwie dobrano metodę wyznaczenia wartości majątkowej. W opracowaniu oparto się o wartość rynkową udziałów, to jest wyrażoną w pieniądzu lub odpowiednim ekwiwalencie cenę, której kupujący mógłby w sposób uzasadniony oczekiwać a sprzedający byłby w stanie zaakceptować, o ile wartość i o ile towar zostałby wystawiony na sprzedaż na otwartym rynku i przy założeniu, że zarówno kupujący jak i sprzedający są w posiadaniu wszelkich związanych z transakcję informacji oraz, że żadne z nich nie działało pod jakimkolwiek przymusem. W przypadku udziałów w (...) sp. z o.o. nie można mówić o wartości rynkowej bowiem nie można jej porównać z innymi transakcjami, dlatego też winno się zaproponować godziwą wartość rynkową jako standard wartości. Błędne było również założenie rzeczoznawcy, że firma nawet po 2018 r. będzie generować zyski (okres trwania dzierżawy obejmował lata do 2018 r.). Pozwani w całości zakwestionowali opinię rzeczoznawcy W. R. wskazując na szereg błędów i nieścisłości. Podkreślili, że transakcja sprzedaży opiewała na cenę nieznacznie niższą niż cena wynikająca z opinii, co z kolei powoduje, że nie można mówić, aby pozwani działali z zamiarem i świadomością pokrzywdzenia wierzycieli skoro dokonali nabycia udziałów po godziwej cenie.

Pozwani wskazali, że nieznaczne odchylenia od ceny i uzyskanie ceny wynikającej z ceny nabycia nie może stanowić podstawy jakichkolwiek roszczeń względem pozwanych. Postępowanie przygotowawcze przeciwko pozwanym M. L. i J. L. (1) zostało postanowieniem z dnia 23 czerwca 2010 r. prawomocnie umorzone.

Pozwani zarzucili, że strona powodowa całkowicie pominęła okoliczności towarzyszące porozumieniom z dnia 15 stycznia 2008 r. Podkreślili, że dzięki sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) na konto (...) SA wpłynęła kwota 8 000 000,00 zł. Nawet zatem przy potwierdzeniu okoliczności, że pozwani M. L. i J. L. (1) uzyskali odszkodowanie w kwocie 1 285 500,00 zł. Podkreślenia wymaga, że tożsame odszkodowanie w tym czasie otrzymał B. L. (1). Pozwani M. L. i J. L. (1) działali na korzyść (...) SA i jego wierzycieli, albowiem będąc stroną przedwstępnej umowy sprzedaży zrezygnowali ze swoich roszczeń o ustanowienie odrębnej własności lokalu i indywidulanych korzyści ekonomicznych płynących z możliwej rozbudowy obiektu. Dzięki zawarciu przywołanej umowy sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) za bardzo wysoką cenę sytuacja (...) SA znacząco się poprawiła.

W zakresie braku świadomości dłużnika i wiedzy osób trzecich o działaniu z pokrzywdzeniem wierzycieli poprzez dokonanie czynności prawnych objętych żądaniem pozwu pozwani wskazali, że bezskuteczność czynności upadłego w stosunku do masy upadłości oznacza w istocie bezskuteczność w stosunku do wszystkich wierzycieli upadłego. W dacie zawierania umów tylko nieznaczna część wierzycieli miała wierzytelności wobec (...) SA, a jeszcze mniejsza liczba wierzytelności była wymagalna – łączna kwota zobowiązań na datę dokonania czynności wynosiła około 200 000,00 zł wobec 39 wierzycieli i tylko do tych podmiotów można stosować art. 527 k.c., w stosunku do pozostałych należy odpowiednio stosować normę art. 530 k.c. W orzecznictwie wskazuje się, że ustawodawca przyjmując w art. 530 k.c. zamiar pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli położył nacisk na to, aby dłużnik nie tylko zdawał sobie sprawę ze skutków swoich działań ale dodatkowo wymaga od dłużnika świadomego dążenia do pokrzywdzenia wierzycieli. Dłużnik dokonując czynności musi mieć zamiar zmniejszenia swojego majątku tak, aby aby uniemożliwić lub przynajmniej utrudnić możliwość zaspokojenia się przyszłego wierzyciela. (...) SA, jak i pozwani działali w celu utrzymania płynności finansowej (...) SA, a co za tym idzie zwiększenia stopnia jej wypłacalności i niedopuszczenia do konieczności postawienia spółki w stan upadłości. Powód swoje twierdzenie o wiedzy w zakresie świadomości pokrzywdzenia wierzycieli opiera na rzekomej okoliczności, iż udziały określone w umowach z dnia 15 kwietnia 2008 r. zostały sprzedane (...) SA po mającej być zaniżoną cenie, jednak nie zauważa, że (...) SA i pozwani poprzedzili transakcje – pomimo braku takiego obowiązku – wyceną wartości udziałów. Absurdem byłoby zatem przyjęcie, że mogli oni mieć świadomość sprzedaży udziałów po zaniżonej cenie. Jak wynika z analizy finansowej sytuacja spółki w 2008 r. była trudna, nie było możliwe zaciągniecie kolejnych kredytów. Decyzja o sprzedaży udziałów była słuszna i zasadna bowiem dzięki sprzedaży udziałów spłacono część zaciągniętych kredytów i pożyczkę. Działania podjęte przez (...) SA miały na celu wyłącznie uzdrowienie sytuacji finansowej i zapewnienie płynności spółce.

Powyższe tym bardziej jest uzasadnione faktem, że pozwana M. L. zasiadała w zarządzie (...) SA i w latach 2008-2012 doprowadziła do dokapitalizowana (...) SA i zawarcia ze spółką szeregu umów pożyczek, sama zresztą pozwana M. L. udzieliła spółce pożyczki. Wbrew twierdzeniom syndyka pozwani działali na korzyść spółki bowiem dzięki ich działaniom spółka stopniowo spłacała zaległości. Pozwani chcieli doprowadzić do stabilnego funkcjonowania Spółki. Za absurdalne pozwani uznali także twierdzenie jakoby czynności sprzedaży udziałów z kwietnia 2008 r. miałyby spowodować zmniejszenie zaspokojenia wierzycieli i doprowadzić do upadłości spółki w 2012 r. Oczywistym jest, że spółka nie mogła zakładać, że popadnie w stan upadłości. Dodatkowo prognozy działalności spółki dokonywane w 2008 r. przez ekspertów prowadziły do optymistycznych założeń.

Gdy chodzi o świadomość dłużnika i osób trzecich w zakresie porozumień z dnia 15 stycznia 2008 r. pozwani podnieśli, że w 2007 r. (...) SA nie była w stanie zrealizować inwestycji przy ul. (...), której rozbudowa miała być realizowana przy udziale B. L. (1). Wprawdzie pozwani M. L. i J. L. (1) nie zawarli umów w formie aktów notarialnych jednakże ich roszczenia były tożsame z roszczeniami B. L. (1). Przy tożsamym stanie faktycznym (...) SA zatem potraktował pozwanych tak jak B. L. (1). (...) SA, jak i pozwani M. L. i J. L. (1) działali z pełnym przekonaniem o zasadności sprzedaży nieruchomości za cenę dwukrotnie przewyższającą ofertę kupna. Nawet bowiem przy wywiązaniu się przez (...) SA z uprzednio przyjętych zobowiązań do ustanowienia odrębnej własności na rzecz B. L. (1) na rzecz (...) SA wpłynęła kwota dodatkowych 2 000 000,00 zł a ponadto kontrakt opiewający na 10 000 000,00 zł, co z pewnością nie było dokonane z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Spółka (...) SA była spółką prowadzącą działalność budowlano – konserwatorską. Od dwudziestu lat prezesem Zarządu spółki (...) SA była pozwana M. L..

(dowód przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

W 2003 r. ze Spółki tej „wydzielono” trzy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, tj. spółkę (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. W powyższych spółkach (...) SA posiadała 100% udziałów. Celem założenia powyższych spółek była chęć doprowadzenie do czystości branżowej działań gospodarczych prowadzonych przez (...) SA oraz do samodzielnego finansowania się obszarów pozabudowlanych i pozakonserwatorskich.

(dowód: zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka K. S., e – protokół z dnia 28 lutego 2014 r., 00:02:44-00:08:14, k. 1405; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Po powstaniu (...) sp. z o.o. spółka ta zaciągnęła kredyt walutowy, którego wartość w 2008 r. wynosiła 15 000 000,00 zł. Poręczycielem spłaty powyższego kredytu był (...) SA.

(dowód: zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Po powstaniu (...) sp. z o.o. spółka ta zaciągnęła kredyt w wysokości kilku milionów złotych. Poręczycielem spłaty powyższego kredytu był (...) SA. Spółka Hotel (...) sp. z o.o. dzierżawi nieruchomość, w której urządzony jest hotel, przy czym umowa dzierżawy została zawarta tylko do 31 grudnia 2018 r.

(dowód: aneks nr (...) z 28 marca 2008 r. do umowy z dnia 7 stycznia 2000 r., k. 1059-1064; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Na początku 2007 r. P. N. (2), K. T. i W. K., posiadający około 25% akcji (...) SA odeszli z zarządu Spółki. Wraz z nimi odeszło szereg pracowników Spółki. Akcjonariusze, którzy odeszli, założyli własną spółkę (...) sp. z o.o. o konkurencyjnym w stosunku do (...) SA profilu działalności. Spółka ta przejęła część kontraktów (...) SA. W maju 2007 r. akcjonariusze mniejszościowi proponowali pozwanym M. L. i J. L. (1) zbycie posiadanego pakietu akcji za cenę 3 500 000,00 zł.

(dowód: pismo P. N. (2), K. T. i W. K. z dnia 17 maja 2007 r., k. 1114; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Ta sytuacja spowodowała, że spółka (...) SA, która była wówczas w trakcie realizacji 22 zadań inwestycyjnych, była zmuszona do zatrudnienia nowych pracowników w miejsce tych, którzy odeszli, jednocześnie płacąc wynagrodzenie tym, którzy rozwiązali stosunek pracy za wypowiedzeniem. Powodowało to dwukrotnie wyższe koszty zatrudnienia ponoszone przez Spółkę.

(dowód: zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Jednocześnie, wobec zmian w składzie Zarządu (...) SA oraz opóźnieniami Spółki w zapłacie swoich zobowiązań, na rynku branżowym zaczęły pojawiać się informacji o możliwości ogłoszenia upadłości Spółki.

(dowód: zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V)

Na przełomie lat 2007-2008 doszło do kryzysu gospodarczego zarówno w branży budowalnej, jak i hotelarskiej. Jego przyczyną w branży budowlanej była zmiana polityki inwestorów i wprowadzanie do umów z wykonawcami zakazu cedowania wierzytelności z tytułu wynagrodzenia na rzecz banków, które mając takie zabezpieczenie dotychczas udzielały wykonawcom kredytów na finansowanie realizacji danego kontraktu. Ponadto ogólny kryzys gospodarczy wywołał ostrzejszą politykę banków w zakresie udzielania kredytów i zdolności kredytowej kredytobiorców, początkowo w branży deweloperskiej, a później budowlanej i hotelarskiej. W tym czasie także inwestorzy podejmowali działania, które miały na celu opóźnienie płatności swoich należności na rzecz wykonawców. Wynikało to z nienależytego zabezpieczenia przez inwestorów środków własnych na realizację inwestycji licznie dofinansowywanych wówczas z funduszy unijnych. Takie działania inwestorów powodowały, że wykonawcy nie otrzymywali na czas umówionych płatności, które mieli zbilansowane w danych okresach, a dopiero po kilku miesiącach. Sytuacja kryzysowa spowodowana powyższymi czynnikami prowadziła do tego, że w budżetach wykonawców zaczęły występować okresowe utraty płynności finansowej.

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

W roku 2008 r. w branży budowalnej występowała duża konkurencja między przedsiębiorcami biorącymi udział w przetargach na realizację inwestycji. Spowodowało to obniżanie cen oferowanych w branży usług do tego stopnia, że margines zakładanego zysku stale się pomniejszał.

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

W 2007 r. w sytuacji kryzysowej znalazł się także (...) SA. W tym czasie Spółka była w takcie realizacji 22 zadań inwestycyjnych, z czego kilka pozostawało na etapie końcowym. Inwestorzy opóźniali się z płatnościami należności na rzecz Spółki. Łączna kwota wierzytelności Spółki wynosiła około 7 000 000,00 zł, przy czym pieniądze to (...) SA odzyskała dopiero pod koniec 2008 r., a częściowo także w 2009 r. W związku z brakiem wpłat należnych Spółce środków, Spółka miała zadłużenie wobec swoich podwykonawców i dostawców, których należności płaciła, ale z opóźnieniami.

(dowód: zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

W pierwszym kwartale 2008 r. planowany przez (...) SA plan sprzedaży został zrealizowany jedynie w 1/3, w związku z czym także wpływy środków pieniężnych do Spółki były o 2/3 niższe od zakładanych. Uzyskane środki nie były wystarczające do spłaty zobowiązań kredytowych, których terminy spłaty przypadały na czerwiec 2008 r. Brakowało także środków na zapłatę należności publicznoprawnych na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Urzędów Skarbowych. Jednocześnie spłata powyższych należności była dla Spółki priorytetowa albowiem biorąc udział w przetargach zmuszona była przedstawiać zaświadczenia o niezaleganiu z płatnościami zobowiązań publicznoprawnych oraz posiadaniu zdolności kredytowej.

W tym czasie (...) SA wygrała przetarg na renowację Sukiennic w K.. Umowa z inwestorem została podpisana na początku lutego 2008 r. W tym czasie był to prestiżowy, największy konserwatorski kontrakt w Polsce. Kontrakt przewidywał dwuletni okres realizacji, bardzo trudne warunki uruchomienia inwestycji oraz restrykcyjne terminy realizacji poszczególnych etapów. Pierwsza płatność miała nastąpić dopiero po upływie 3 miesięcy od rozpoczęcia realizacji inwestycji. Jednocześnie kontrakt ten zawierał klauzulę zakazującą cesji wierzytelności z tytułu wynagrodzenia na rzecz banków tytułem zabezpieczenia kredytu. Na rozpoczęcie realizacji inwestycji, przygotowanie placu budowy i roboty początkowe (...) SA potrzebowała środków w wysokości kilku milionów złotych.

(dowód: zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Poza powyższą inwestycją w pierwszym kwartale 2008 r. (...) SA nie rozpoczynał żadnej innej nowej inwestycji, którą mógłby wykorzystać na zabezpieczenie nowych kredytów bankowych.

(dowód: zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V)

W związku z zaistniałą sytuacją finansową, koniecznością szybkiego pozyskania środków na realizację inwestycji w K.oraz zakończenie rozpoczętych 22 kontraktów, spółka (...) SAposzukiwała źródeł finansowania. Występowała do banków, z którymi dotychczas współpracowała, o zwiększenie posiadanego limitu kredytowego, jednak nie było to możliwe bez zabezpieczenia w postaci cesji wierzytelności wynagrodzenia umówionego w nowych kontraktach inwestycyjnych, które z kolei takich cesji zakazywały. Wykorzystanie limitu kredytowego przez Spółkę powodowało, że nie mogła ona zaciągnąć nowych kredytów w innych bankach. Posiadany przez Spółkę majątek stanowił zabezpieczenie pod już zaciągnięte kredyty bankowe. (...)prowadził negocjacje z inwestorami w zakresie zgody na cesję choćby części należnego wynagrodzenia, jednak bezskutecznie. Nie powiodły się także próby odzyskiwania należności od dłużników Spółki.

(dowód: informacja dla Zarządu (...) SA z 20 lutego 2008 r., k. 1117-1118; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Po dłuższych dyskusjach na ten temat, spółka (...) SA podjęła decyzję o sprzedaży udziałów spółek zależnych, tj. (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. Były to spółki niepowiązane z (...) SA branżowo. W tym czasie wobec kryzysu w branży hotelarskiej, powyższe spółki zależne także zaczynały mieć trudności finansowe i ekonomiczne, w szczególności nie osiągały celów i zysków, jakie były założone.

W celu sprzedaży udziałów w spółkach zależnych Rada Nadzorcza (...) SA zobowiązała zarząd Spółki do zlecenia wykonania wyceny wartości udziałów spółek z ograniczoną odpowiedzialnością.

(dowód: zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

W skład Rady Nadzorczej (...) SA wchodził pozwany J. L. (1) jako przedstawiciel akcjonariatu większościowego, adwokat W. L. oraz radca prawny A. P.. Decyzje Rady Nadzorczej były podejmowane kolegialnie.

(dowód: zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Powyższe wyceny zostały zlecone M. P. (1). W związku z tym, że M. P. (1) jest rzeczoznawcą majątkowym, do wyceny wartości udziałów w spółkach zależnych była powołana także H. K., przy czym wycen nieruchomości, jakie wchodziły w skład majątków spółek (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. dokonywała M. P. (1). W związku z tym, że spółka (...) sp. z o.o. nie była właścicielem nieruchomości, wyceny jej udziałów w całości dokonywała H. K.. Rzeczoznawca M. P. (1) sporządzała w przeszłości wyceny nieruchomości należących do (...) SA na potrzeby udzielania kredytów bankowych i własnych inwestycji Spółki.

(dowód: opinia H. K. dotycząca wyceny wartości (...) sp. z o.o. z dnia 7 kwietnia 2008 r., k. 857-883; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka M. P. (1), e – protokół z dnia 9 grudnia 2013 r., 00:09:52-00:21:42; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

H. K. miała kilkunastoletnie, bogate doświadczenie w wycenach przedsiębiorstw.

(dowód: zeznania świadka M. P. (1), e – protokół z dnia 9 grudnia 2013 r., 00:09:52-00:21:42)

Zlecając porządzenie wycen, (...) SA nie narzucała rzeczoznawcom żadnej metody wyceny, ani nie przedstawiała żadnych z góry poczynionych założeń co do jej wyników.

(dowód: zeznania świadka M. P. (1), e – protokół z dnia 9 grudnia 2013 r., 00:09:52-00:21:42; zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V)

Na potrzeby sporządzania wycen rzeczoznawcy zwracali się do spółki (...) SA o przedstawienie dokumentów niezbędnych do wyceny. Wszystkie dokumenty i informacje, o jakie zwracali się rzeczoznawcy, zostały im przez Spółkę przedstawione.

(dowód: zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. P. (1), e – protokół z dnia 9 grudnia 2013 r., 00:09:52-00:21:42; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Rzeczoznawca M. P. (1), ani H. K., nie były w żaden sposób uzależnione od (...) SA.

(dowód: zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka M. P. (1), e – protokół z dnia 9 grudnia 2013 r., 00:09:52-00:21:42; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Rada Nadzorcza spółki (...) nie miała wątpliwości co do osób, którym zarząd zlecił wycenę wartości udziałów.

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Wycena została dokonana metodą księgowych aktywów netto uzyskując wartość 3 266 500,00 zł, metodą dochodowych – przyszłych zdyskontowanych strumieni pieniężnych uzyskując wartość 4 610 000,00 zł, jak również metodami mieszanymi, tj. metodą S. i metodą szwajcarską. W opinii stwierdzono, że metody mieszane pozostają najbardziej adekwatne z uwagi na to, że wycena nie odbywała się bezpośrednio na rynku lecz poprzez indywidualne oceny i kalkulacje, bazujące na majątku trwałym i obrotowym oraz prognozowanych przyszłych strumieniach pieniężnych.

Zgodnie z wyceną wartość spółki (...) sp. z o.o. we W. ustalona metodami mieszanymi wynosiła od 3 938 300,00 zł do 4 162 200,00 zł, a jednego udziału – odpowiednio od 39 383,00 zł do 41 622,00 zł.

(dowód: opinia H. K. dotycząca wyceny wartości (...) sp. z o.o. z dnia 7 kwietnia 2008 r., k. 857-883; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

W dniu 15 kwietnia 2008 r. pozwana M. L. kupiła od spółki (...) udziały w spółce (...) sp. z o.o. za łączną kwotę 1 339 600,00 zł. W tym samym dniu pozwany J. L. (1) kupił 33 udziały w spółce (...) sp. z o.o. za łączną kwotę 1 300 200,00 zł. Dalsze udziały kupiły pozwane D. K. (17 udziałów za cenę 669 800,00 zł) oraz J. L. (2) (16 udziałów za cenę 630 400,00 zł). W tym samym czasie pozwani kupili także udziały w spółce (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o.

(dowód: umowa sprzedaży udziałów pozwanej M. L. z dnia 15 kwietnia 2008 r., k. 37-39; umowa sprzedaży udziałów pozwanemu J. L. (1) z dnia 15 kwietnia 2008 r., k. 40-42; umowa sprzedaży udziałów pozwanej D. K. z dnia 15 kwietnia 2008 r., k. 43-45; umowa sprzedaży udziałów pozwanej J. L. (2) z dnia 15 kwietnia 2008 r., k. 46-48; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424; przesłuchanie pozwanej J. L. (2), e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 02:20:26-02:25:48, k. 1424)

Uchwała Rady Nadzorczej (...) SA zezwalająca na powyższą sprzedaż udziałów została podjęta jednomyślnie.

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Cena zakupu przez pozwanych udziałów w spółkach (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. nigdy nie była kwestionowane przez biegłych rewidentów, Naczelników Urzędów Skarbowych, ani też banki kredytujące spółkę (...) SA oraz (...) sp. z o.o.

Decyzja o sprzedaży udziałów pozwanym, którzy byli powiązani personalnie ze spółką (...) SA, wynikała z sytuacji, w jakiej wówczas Spółka się znajdowała. Poszukiwanie inwestora zewnętrznego nie dawało pewności, że udziały zostaną zbyte w krótkim czasie, a na tym najbardziej wówczas zależało Spółce, oraz po cenie odpowiadającej ich wartości. Profesjonalne poszukiwanie inwestora zewnętrznego mogłoby trwać nawet rok czasu, co uniemożliwiłoby już odzyskanie przez Spółkę płynności finansowej. Spółka obawiała się także, że informacja o pilnym poszukiwaniu przez nią źródła finansowania może wywołać negatywne reakcje na branżowym rynku budowlano – konserwatorskim, co niewątpliwie wpływałoby na jej pozycję negocjacyjną zarówno z inwestorami, jak i podwykonawcami, dostawcami, a także bankami. Obawy te były tym bardziej uzasadnione, że konkurencyjne spółki, w szczególności założona przez akcjonariuszy mniejszościowych (...) sp. z o.o., już rozpowszechniały opinie o złej kondycji majątkowej Spółki oraz słabej jakości oferowanych przez nią usług.

Pozwani M. L. i J. L. (1) zapłacili spółce (...) SA należności z tytułu ceny zakupu udziałów we wszystkich spółkach do końca czerwca 2008 r., z czego cena nabycia udziałów spółek (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. została uiszczona jeszcze w kwietniu 2008 r.

(dowód: zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Łącznie za zakup udziałów we wszystkich spółkach zależnych pozwani M. L. i J. L. (1) zapłacili (...) SA kwotę ponad 10 000 000,00 zł.

Pozwane J. L. (2) i D. K. dokonały potrącenia wierzytelności (...) SA z tytułu ceny sprzedaży udziałów ze swoimi wierzytelnościami wobec (...) SA, jakie nabyły od rodziców M. L. i J. L. (1) z tytułu odstąpienia od przedwstępnej umowy sprzedaży lokali w budynku przy ul. (...) we W.. W dniu 30 kwietnia 2008 r. pozwana D. K. wpłaciła do kasy (...) SA brakującą część ceny sprzedaży udziałów w wysokości 27 300,00 zł.

(dowód: dokument kasa przyjmie KP nr(...) (...)z dnia 30 kwietnia 2008 r.; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424; przesłuchanie pozwanej J. L. (2), e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 02:20:26-02:25:48, k. 1424)

W dacie nabywania udziałów w spółce (...) sp. z o.o. pozwana J. L. (2) nie znała sytuacja majątkowej i finansowej (...) SA.

(dowód: przesłuchanie pozwanej J. L. (2), e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 02:20:26-02:25:48, k. 1424)

Zapłata przez pozwanych pieniędzy z tytułu ceny nabycia udziałów spółek z ograniczoną odpowiedzialnością poprawiła sytuację spółki (...) SA. Z powyższych środków zostały częściowo spłacone najstarsze długi Spółki wobec podwykonawców i dostawców oraz wszystkie wymagalne raty kredytów. Po dokonaniu powyższych spłat wymagalne wierzytelności wobec (...) SA opiewały na kwotę 188 797,19 zł. Pozyskanie powyższych środków pozwoliło Spółce także na zapłatę należności publicznoprawnych na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Urzędów Skarbowych, co z kolei umożliwiło Spółce uczestnictwo w kolejnych przetargach. Ponadto Spółka przeznaczyła pozyskane pieniądze na swobodne rozpoczęcie realizacji inwestycji w Sukiennicach w K. oraz kontynuację realizacji inwestycji będących już w toku.

(dowód: lista wierzycieli (...) SA na dzień 15 kwietnia 2008 r. i na dzień ogłoszenia upadłości, tj. 30 lipca 2012 r., k. 1065-1112; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Dzięki spłacie kredytów i w związku z wygraniem kolejnych dwóch przetargów w czerwcu i lipcu 2008 r., (...) SA uzyskała dodatkowe kredyty na tzw. bieżącą obsługę działalności.

Dofinansowanie spółki (...) SA pozwoliło także na restrukturyzację Spółki, która w tym czasie wygaszała swoją działalność eksportową usług konserwatorskich z rynku niemieckiego.

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Przy okazji zbycia udziałów odstąpiono od poręczenia przez (...) SA kredytu udzielonego spółce (...) sp. z o.o.

(dowód: zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V)

Po sprzedaży przez (...) SA udziałów spółkach (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. Spółka zleciła H. K. i M. P. (1) we wrześniu 2008 r. sporządzenie wyceny przedsiębiorstwa spółki (...) SA. Zgodnie z powyższą wyceną wartość Spółki wzrosła w stosunku do tej, jaką miała przed sprzedażą udziałów w spółkach zależnych.

(dowód: raport z wyceny przedsiębiorstwa (...) SA z października 2008 r., k. 924-995; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

W 1999 r. (...) SAkupiła nieruchomość stanowiącą działkę nr (...), położoną we W.przy ul. (...) (...), zabudowaną budynkiem, z zamiarem jej wyremontowania i wyodrębnienia lokali o przeznaczeniu zarówno usługowym, jak i mieszkalnym.

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

W dniu 6 stycznia 2000 r. powodowie M. L. i J. L. (1) zawarli z (...) SA umowy przedwstępne ustanowienia odrębnej własności dwóch lokali i sprzedaży tych lokali wraz z przynależnymi udziałami w częściach wspólnych budynku i we własności gruntu. Na poczet zakupu nieruchomości lokalowych pozwani zapłacili zaliczki w kwotach po 60 000,00 zł każdy z nich.

Tożsamą w treści umowę przedwstępną w dniu 20 września 2002 r. zawarł ze Spółką także B. L. (1) odnośnie lokalu użytkowego na pierwszym piętrze budynku. B. L. (1) dokonał wpisu swojego roszczenia do księgi wieczystej nieruchomości. Strony umówiły się, że zawarcie przyrzeczonej umowy sprzedaży nastąpi w terminie do dnia 30 grudnia 2005 r.

(dowód: odpis księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków kw nr (...)z dnia 9 czerwca 2004 r., k. 1017; zawiadomienie z dnia 16 kwietnia 2004 r., k. 1021; przedwstępna umowa sprzedaży z dnia 20 września 2002 r. sporządzona w formie aktu notarialnego przed notariuszem K. L.w Kancelarii Notarialnej we W., Rep. A nr (...) wraz z załącznikami, k. 1022-1028; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka B. L. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:18:07-00:25:03, k. 1340; zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Pozwani M. L. i J. P. nie dokonywali wpisu swojego roszczenia z umowy przedwstępnej do księgi wieczystej, gdyż nie czuli potrzeby zabezpieczania swoich interesów wobec spółki (...) SA.

W 2007 r. (...) SA otrzymał ofertę sprzedaży powyższej nieruchomość za bardzo korzystną cenę 8 000 000,00 zł. W związku z powyższym Spółka podjęła działania zmierzające do rozwiązania z B. L. (1) przedwstępnej umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i jego sprzedaży. Na wypadek, gdyby B. L. (1) do dnia zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości nie zrzekł się swojego prawa wynikającego z umowy przedwstępnej i nie złożył wniosku o jego wykreślenie z księgi wieczystej nieruchomości, kupującemu zostało zastrzeżone prawo odstąpienia od przedwstępnej umowy sprzedaży nieruchomości. W dniu 15 listopada 2007 r. Spółka i (...) zawarli porozumienie, zgodnie z którym odstąpiono od umowy z dnia 20 września 2002 r., przy jednoczesnym uiszczeniu przez Spółkę na ich rzecz, odszkodowania z tytułu „utraconej ekspektatywy nabycia lokali użytkowego” kwoty ustalonej przez strony na poziomie 20% ceny sprzedaży brutto całej nieruchomości, tj. kwoty 1 468 000,00 zł. Umówiona kwota obejmowała zwrot wpłaconej przez B. L. (1) zaliczki w kwocie 100 000,00 zł. Umówione odszkodowanie zostało zapłacone B. L. (1) przez nabywcę nieruchomości i o tą wartość została pomniejszona zaliczka wpłacana przez kupującego spółce (...) SA.

(dowód: przedwstępna umowa sprzedaży z dnia 16 sierpnia 2008 r. sporządzona w formie aktu notarialnego przed notariuszem J. J.w Kancelarii Notarialnej we W., Rep. A nr (...), k. 1003-1011; porozumienie z dnia 15 listopada 2007 r., k. 1012; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka B. L. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:18:07-00:25:03, k. 1340; zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Wobec zawarcia powyższego porozumienia (...) SA podjęła decyzję o zawarciu podobnych porozumień z pozwanymi M. L. i J. L. (1). W dniu 15 stycznia 2008 r. Spółka i pozwani M. L. i J. L. (1) postanowili odstąpić od umów z dnia 6 stycznia 2000 r., przy jednoczesnym uiszczeniu przez Spółkę na ich rzecz, z tytułu „utraconej ekspektatywy nabycia lokali mieszkalnego” kwoty ustalonej przez strony na poziomie 8,75% ceny sprzedaży brutto całej nieruchomości (po uwzględnieniu kosztów sprzedaży), tj. kwoty 642 500,00 zł dla każdego z pozwanych. Umówiona kwota obejmowała zwrot wpłaconej przez pozwanych zaliczki w kwotach po 60 000,00 zł.

(dowód: porozumienie pozwanej M. L. z dnia 15 stycznia 2008 r., k. 232; porozumienie pozwanego J. L. (1) z dnia 15 stycznia 2008 r., k. 233; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Spółka nie wypłaciła powodom M. L. i J. L. (1) umówionego odszkodowania z uwagi na trudną sytuację finansową.

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211)

W dniu 16 listopada 2007 r. spółka (...) SA sprzedała nieruchomość położoną we W. przy ul. (...) za kwotę 8 000 000,00 zł, co pozwoliło jej na spłatę znacznej części jej zobowiązań.

(dowód: umowa sprzedaży z dnia 16 listopada 2007 r. sporządzona w formie aktu notarialnego przed notariuszem J. J.w Kancelarii Notarialnej we W., Rep. A nr (...), k. 996-1002; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V)

Zawierając przedwstępne umowy sprzedaży pozwani M. L. i J. L. (1) planowali przekazać lokale mające powstać w tej nieruchomości w przyszłości córkom D. K. i J. L. (2). Kiedy w 2007 r. pojawiła się możliwość sprzedaży nieruchomości budynkowej, pozwani uznali, że interes Spółki jest ważniejszy od ich własnych interesów i zrezygnowali ze swoich roszczeń wynikających z umowy przedwstępnej. Uznali wówczas, że ich plany co do zaspokojenia interesów dzieci, zrealizują w przyszłości w inny sposób.

Na zakup udziałów w spółce (...) pozwane D. K. i J. L. (2) zdecydowały się uwzględniając propozycję rodziców w tym zakresie, którzy uważali, że nabycie to będzie dla nich atrakcyjne z uwagi na posiadane wykształcenie i zainteresowania zawodowe, a także będzie stanowiło rodzaj zabezpieczenia ich interesów majątkowych na przyszłość.

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424; przesłuchanie pozwanej J. L. (2), e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 02:20:26-02:25:48, k. 1424)

W dniu 9 kwietnia 2008 r. pozwani M. L. i J. L. (1) zawarli z pozwanymi D. K. i J. L. (2) umowy nieodpłatnej cesji wierzytelności, jakie przysługiwały pozwanym M. L. i J. L. (1) wobec (...) SA zgodnie z porozumieniami z dnia 15 stycznia 2008 r. w kwotach po 642 500,00 zł. Pozwane J. L. (2) i D. K. nabyte wierzytelności przeznaczyły na zakup udziałów w spółce (...) sp. z o.o. Poza powyższą wierzytelnością pozwana J. L. (2) nie miała środków na nabycie udziałów.

(dowód: pismo pozwanej J. L. (2) z dnia 16 kwietnia 2008 r., k. 234; pismo pozwanej D. K. z dnia 16 kwietnia 2008 r., k. 235; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424; przesłuchanie pozwanej J. L. (2), e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 02:20:26-02:25:48, k. 1424)

Umowy nieodpłatnego przelewu wierzytelności były zgłaszane w Urzędzie Skarbowym. Ich wartość nie została zakwestionowana.

(dowód: przesłuchanie pozwanej J. L. (2), e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 02:20:26-02:25:48, k. 1424)

W działalności przedsiębiorstw w branży budowlanej występują okresowo trudności w zachowaniu płynności finansowej. Często pojawiają się one w okresie zimowym, w którym wstrzymuje się część robót budowlanych, w okresach oczekiwań na wyniki przetargów, w których przedsiębiorcy ci uczestniczą, a także po koniec prowadzonych inwestycji.

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Na przełomie roku 2011 – 2012 (...) SA dotknął kolejny kryzys finansowy wynikający ze zmniejszającej się ilości zadań inwestycyjnych, które Spółka mogłaby realizować. W tym czasie ograniczone już były możliwości pozyskiwania funduszy unijnych przez inwestorów, co spowodowało, że portfel zamówień dostępnych na rynku uległ zmniejszeniu. Ponadto w tym czasie Spółka kończyła kilka inwestycji, które na tym etapie wymagały dużego finansowego zaangażowania Spółki środkami własnymi. Nadto wobec trudnej sytuacji także po stronie inwestorów Spółka nie uzyskiwała na czas z tego tytułu umówionych należności.

(dowód: zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka A. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:25:03-00:50:21, k. 1340V; zeznania świadka J. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:03:36-00:18:07, k. 1340; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

We wrześniu 2011 r. (...) SA rozpoczął profesjonalne poszukiwania inwestora strategicznego, który byłby w stanie dofinansować Spółkę, a jednocześnie byłby dobrym inwestorem branżowym. W wyniku powyższych poszukiwań zgłosiło się kilku potencjalnych inwestorów. Niezależnie od powyższego pozwana M. L. zdołała przekonać spółkę (...) SA, która zgodziła się zainwestować w Spółkę kwotę 11 700 000,00 zł. W związku z powyższym został przygotowany projekt emisji nowych akcji (...) SA. Zgodnie ze statutem Spółki jej akcjonariusze mieli prawo poboru nowo emitowanych akcji, jednak pozwani zrzekli się tego prawa wobec inwestora, a nawet zadeklarowali wolę sprzedaży inwestorowi własnych akcji, jeżeli z prawa poboru akcji skorzystaliby akcjonariusze mniejszościowi, na skutek czego inwestor nie uzyskałby większości 51% głosów na Zgromadzeniach Akcjonariuszy (...) SA. Podczas Walnego Zgromadzenia 20 czerwca 2012 r. przedstawiciel mniejszościowych akcjonariuszy P. N. (2), K. T. i W. K. zagłosował przeciwko podjęciu uchwały, co spowodowało, że do emisji dodatkowych akcji nie doszło.

(dowód: protokół z posiedzenia Zarządu (...) SAz 1 czerwca 2012 r., k. 1119-1120; protokół z posiedzenia Rady Nadzorczej (...) SAz 1 czerwca 2012 r., k. 1121; porozumienie z dnia 4 czerwca 2012 r., k. 1122-1126; oświadczenie z dnia 4 czerwca 2012 r., k. 1127; oświadczenie z dnia 4 czerwca 2012 r., k. 1128; list intencyjny z dnia 25 maja 2012 r., k. 1129-1130; protokół z posiedzenia Zarządu (...) SAz dnia 11 maja 2012 r., k. 1131-1132; protokół z dnia 20 czerwca 2012 r. sporządzony w formie aktu notarialnego przez notariusza A. K.z Kancelarii Notarialnej we W.przy (...), Rep. A nr (...), k. 1133-1143; zeznania świadka L. M., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:12:01-02:11:24, k. 1210V; zeznania świadka M. R., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 02:11:24-02:46:44, k. 1211; zeznania świadka J. W. (1), e – protokół z dnia 17 czerwca 2013 r., 00:03:36-00:18:07, k. 1340; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

Zysk osiągany przez (...) sp. z o.o. po nabyciu udziałów spółki przez pozwanych, był przeznaczany na kapitał zapasowy spółki, nie był wypłacany wspólnikom. Zysk ten, z uwagi na kryzys w branży hotelarskiej, był co roku niższy i wynosił w 2007 r. kwotę 801 608,59 zł, w 2008 r. kwotę 706 405,82 zł i sukcesywnie spadał w kolejnych latach.

(dowód: sprawdzanie Zarządu z działalności spółki (...) p. z o.o. za 2008 r., k. 71-76; sprawdzanie Zarządu z działalności spółki (...) p. z o.o. za 2007 r., k. 118-123; przesłuchanie pozwanej M. L., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:30:00-02:20:26, k. 1423-1424)

W latach 2008 – 2012 r. (...) SAzrealizowała szereg inwestycji, w tym między innymi II etap budowy przy ul. (...)w W., Osiedle (...) (...), (...)w K., (...) w B., (...)przy ul. (...)we W., Dom (...)we W., (...)w B., (...)w K., (...)w K., elewacja Ratusza w O., konserwacja ruin w Ż., rynek w O., (...)w W., Sukiennice w K., (...)w L., Hotel (...)we W., (...)w D.,(...)we W., (...)Narodowe we W., Dworzec PKP w W., Dom (...)w K., wnętrza Ratusza w O.oraz (...)w S..

(dowód: wykaz zrealizowanych inwestycji w latach 2008-2012 wraz z dokumentacją zdjęciową, k. 1157-1171)

Postanowieniem z dnia 30 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej ogłosił upadłość (...) SA we W., określając jako sposób prowadzenia postępowania upadłość obejmującą likwidację jej majątku. Jednocześnie Sąd wyznaczył syndyka w osobie P. K..

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia –Fabrycznej z dnia 30 lipca 2012 r., sygnatura akt VIII GU 164/12, k. 36)

Z dokumentacji księgowej dostępnej Syndykowi masy upadłości (...) SA w upadłości likwidacyjnej wynika, że na koniec 2008 r., 2009 r., 2010 r. i 2011 r. istniały wierzytelności przedawnione więcej niż 90 dni. Najstarsza wierzytelność zgłoszona do listy wierzytelności pochodzi z 2008 r., przy czym istnieją jeszcze niezaspokojone wierzytelności sprzed 15 kwietnia 2008 r., tj. sprzed daty sprzedaży przez Spółkę udziałów w spółkach zależnych. Po sprzedaży udziałów, w 2008 r. zadłużenie (...) SA wzrosło.

(dowód: wyciąg z ksiąg rachunkowych (...) SA w upadłości likwidacyjnej, k. 236-294; wykaz wierzytelności na dzień 4 lipca 2012 r., k. 295-319; zeznania świadka M. G., e – protokół z dnia 14 czerwca 2013 r., 01:05:27-01:12:01, k. 1210V)

Na zlecenie syndyka masy upadłości W. R. sporządził opinię dotyczącą wartości rynkowej udziałów przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. Rzeczoznawca w powyższej opinii wycenił wartość rynkową przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. na dzień 15 kwietnia 2008 r. na kwotę 4 506 500,00 zł. Wskazując, że cena nabycia wszystkich udziałów w spółce przez pozwanych wynosiła 3 940 000,00 zł rzeczoznawca ocenił, że była ona nieznacznie niższa od określonej przez niego wartości rynkowej, tj. o kwotę 566 500,00 zł. podniósł, że na zrealizowaną cenę sprzedaży, poza majątkiem sprzedawanej jednostki, ma też wpływ szereg czynników leżących po stronie kupującego i sprzedającego (tzw. uwarunkowania negocjacyjne), takich, jak alternatywne inwestycje, sytuacja wymuszona, brak środków pieniężnych, szybkość zawarcia transakcji. Rzeczoznawca W. R. przyznał, że nie analizował takich sytuacji i nie analizował także wpływu sprzedaży (...) sp. z o.o. na sytuację finansową (...) SA. Przyznał także, że zaistnienie sytuacji wyjątkowych może skutkować tym, że cena sprzedaży może być odmienna od wartości rynkowej przedsiębiorstwa.

(dowód: opinia W. R. dotycząca wartości rynkowej udziałów przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. z dnia 16 listopada 2012 r., k. 148-231; przesłuchanie powoda P. K., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:02:42-00:30:00; k. 1423)

Lista wierzytelności (...) SA w upadłości likwidacyjnej obejmuje około 400 wierzycieli, którzy zgłosili swoje wierzytelności na kwoty około 140 000 000,00 zł, z czego syndyk uznał wierzytelności na łączną kwotę niemalże 35 000 000,00 zł.

(dowód: przesłuchanie powoda P. K., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:02:42-00:30:00; k. 1423)

W masie upadłości nie ma majątku, który pozwalałby na zaspokojenie zgłoszonych wierzytelności w kategoriach dalszych niż trzecia.

(dowód: przesłuchanie powoda P. K., e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:02:42-00:30:00; k. 1423)

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2010 r. Prokuratura Rejonowa dla Wrocławia – Stare Miasto wobec nie stwierdzenia zaistnienia przestępstwa umorzyła śledztwo w sprawie działania przez pozwanych M. L. i J. L. (1) na szkodę spółki (...) SA przez zbycie należących do niej udziałów w spółce zależnej (...) sp. z o.o. za kwotę nieodpowiadającą rzeczywistej wartości rynkowej i wyrządzenie przez to akcjonariuszom (...) SA szkody majątkowej w wielkich rozmiarach.

(dowód: postanowienie Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia – Stare Miasto z dnia 23 czerwca 2010 r., sygnatura 2 Ds. 394/09, k. 917-923)

Przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu toczyła się sprawa o sygnaturze III K 235/11. W sprawie tej w dniu 26 lutego 2014 r. zapadł wyrok uniewinniający pozwanych M. L. i J. L. (1) oskarżonych o to, że w dniu 15 kwietnia 2008 r., będąc osobami odpowiedzialnymi za zajmowanie się sprawami spółki, działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz wspólnie i w porozumieniu, nabyli od spółki (...) SA udziały w zależnych spółkach (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. za zaniżoną cenę sprzedaży, współdecydując uprzednio w ramach organów władz spółki (...) SA o przedmiotowych transakcjach jako jedyni przedstawiciele właściciela udziałów. Wyrok nie jest prawomocny.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 26 lutego 2014 r., sygnatura akt III K 235/11, k. 1403-1404)

W postępowaniu przygotowawczym prowadzonym pod sygnaturą 2 Ds. 394/09 na zlecenie Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia Stare Miasto biegła J. W. (2) sporządziła opinię, w której dokonała między innymi wyceny księgowej wartości spółki (...) sp. z o.o. na dzień 31 marca 2008 r. na kwotę 3 404 353,09 zł oraz rynkową wartość tej spółki na kwotę 4 009 000,00 zł. Jednocześnie biegła stwierdziła, że sprzedaż udziałów w spółce (...) sp. z o.o. została dokonana po cenie rynkowej.

(dowód: opinia biegłej J. W. (2) sporządzona w postępowaniu przygotowawczym o sygnaturze 2 Ds. 394/09, k. 50-70)

Na zlecenie pozwanych M. M. z Kancelarii (...) finance sp. z o.o. sporządził w dniu 28 grudnia 2012 r. opinię na temat wyceny wartości przedsiębiorstwa przedstawionej w opracowaniu zatytułowanym „opinia dotycząca wartości rynkowej udziałów przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o.” z dnia 16 listopada 2012 r., sporządzonym przez W. R.. W opinii tej audytor określił wartość majątkową przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. oszacowaną metodą wartości skorygowanej aktywów netto na kwotę 633 800,00 zł. Z kolei wartość dochodową przedsiębiorstwa audytor określił na kwotę 3 204 000,00 zł.

(dowód: opinia z dnia 28 grudnia 2012 r., k. 884-916)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Strona powodowa Syndyk Masy Upadłości (...) SA w upadłości likwidacyjnej z siedzibą we W. pozwem skierowanym przeciwko pozwanym M. L., J. L. (1), D. K. i J. L. (2) domagał się uznania za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości (...) SA na podstawie art. 527 k.c. w zw. z art. 131 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze umów sprzedaży z dnia 15 kwietnia 2008 r. udziałów w kapitale zakładowym (...) Sp. z o.o. (obecnie Hotel (...) Sp. z o.o.) na rzecz pozwanych, jak również porozumień zawartych w dniu 15 stycznia 2008 r. pomiędzy (...) SA a pozwanymi M. L. i J. L. (1). W konsekwencji powód żądał zastąpienia orzeczeniem Sądu obowiązku złożenia przez pozwanych i (...) SA w upadłości likwidacyjnej oświadczeń skutkujących przekazaniem do masy upadłości zbytych udziałów w spółce (...) sp. z o.o.

Do zaskarżenia czynności prawnych upadłego, dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli, stosuje się odpowiednio przepisy art. 132-134 ustawy oraz przepisy Kodeksu cywilnego o ochronie wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika (art. 131 ustawy z dnia 28 lutego 2013 r. Prawo upadłościowe i naprawcze; t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 1112 ze zm.). Zgodnie z art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. W przypadku czynności prawnych upadłego powództwo może wytoczyć syndyk (art. 132 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego), przy czym uwzględnienie jego żądania spowoduje bezskuteczność zaskarżonych czynności prawnych w stosunku do wszystkich wierzycieli upadłościowych.

Z powołanego przepisu art. 527 § 1 k.c. wynika, że do przesłanek uwzględnienia roszczenia o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną zalicza się dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na skutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową oraz doszło do pokrzywdzenia wierzycieli, istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności, działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a także wiedza lub możliwość (przy zachowaniu należytej staranności) dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią. Dla możliwości skorzystania przez wierzyciela z roszczenia przewidzianego w powołanym przepisie, wskazane powyżej przesłanki muszą być spełnione łącznie, a ciężar ich udowodnienia, w myśl reguły ogólnej z art. 6 k.c., spoczywa na wierzycielu.

W niniejszej sprawie bezsporny pozostawał fakt zawarcia przez pozwanych z (...) SA umów sprzedaży należących do spółki udziałów w spółkach zależnych, w tym także w spółce (...) sp. z o.o. we W.. Nabywając powyższe udziały niewątpliwie pozwani uzyskali korzyść majątkową. W świetle materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie Sąd uznał jednak, że przez dokonanie zaskarżonych czynności (...) SA nie doszło do pokrzywdzenia jej wierzycieli.

Posługując się pojęciem pokrzywdzenia wierzycieli ustawodawca wprowadza legalną definicję tego pojęcia wskazując, że czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (art. 527 § 2 k.c.). Z powyższego wynika, że pokrzywdzenie wierzyciela stanowi następstwo niewypłacalności dłużnika i polega na tym, że jego wierzytelność nie może być zrealizowana. W przypadku wierzycieli upadłościowych ich pokrzywdzenie polega na tym, że w masie upadłości upadłego dłużnika nie ma dostatecznych środków na zaspokojenie ich wierzytelności. W ocenie Sądu nie każdy jednak brak środków w masie upadłości będzie skutkował pokrzywdzeniem wierzycieli, ale tylko ten, który powstał wskutek dokonania zaskarżonej czynności prawnej upadłego. Pomiędzy zaskarżoną czynnością dłużnika a powstaniem lub zwiększeniem jego niewypłacalności musi istnieć związek przyczynowy. Czynność zaskarżona musi być bowiem warunkiem koniecznym powstania lub zwiększenia niewypłacalności, chociaż nie musi być jej jedyną przyczyną.

Zdaniem Sądu materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie nie pozwala na uznanie, aby sprzedaż przez spółkę (...) SA w kwietniu 2008 r. udziałów w spółkach zależnych, w tym w spółce (...) sp. z o.o. we W., spowodowała niewypłacalność spółki (...) SA skutkującą aktualną niemożnością zaspokojenia się wszystkich wierzycieli upadłościowych z masy upadłości. Po pierwsze należy podkreślić, że umowy sprzedaży udziałów w spółce (...) sp. z o.o. były odpłatne. Czynność odpłatna może wprawdzie powodować niewypłacalność dłużnika, ale tylko wówczas, gdy świadczenie należne dłużnikowi ma mniejszą wartość niż to, do którego jest on zobowiązany. Pozwani kupili od (...) SA udziały w spółce (...) za łączną kwotę 3 940 200,00 zł. Zdaniem Sądu brak jest dowodów na to, aby powyższe świadczenie pozwanych uznać za nieekwiwalentne do wartości udziałów w spółce (...) sp. z o.o., jaką reprezentowały w kwietniu 2008 r.

Cena sprzedaży udziałów w spółce (...) sp. z o.o. odpowiadała cenie rynkowej udziałów obliczonej przez rzeczoznawcę H. K. na zlecenie upadłej Spółki przed zawarciem spornych umów. Spółka, przygotowując się bowiem do dokonania zaskarżonych czynności, zleciła wycenę udziałów spółki (...) sp. z o.o. rzeczoznawcy niezależnemu od spółki (...) SA. Jak wynika z wykonanej opinii, wycena udziałów została dokonana kilkoma metodami, w tym metodą księgowych aktywów netto, metodą dochodowych – przyszłych zdyskontowanych strumieni pieniężnych oraz metodami mieszanymi, tj. metodą S. i metodą szwajcarską. Stosując każdą z powyższych metod rzeczoznawca osiągnęła różne wyniki, tj. od wartości 3 266 500,00 zł przy metodzie księgowych aktywów netto, przez wartość 4 610 000,00 zł w metodzie dochodowej, do wartości od 3 938 300,00 zł do 4 162 200,00 zł przy zastosowaniu metod mieszanych. Jednocześnie w opinii zarekomendowano przyjęcie wyników metod mieszanych z uwagi na to, że „wycena nie odbywała się bezpośrednio na rynku lecz poprzez indywidualne oceny i kalkulacje, bazujące na majątku trwałym i obrotowym oraz prognozowanych przyszłych strumieniach pieniężnych”. Wyniki rozważanej wyceny nie zostały zakwestionowane ani przez organy spółki (...) SA, ani przez nabywców udziałów. Wycena nie była także kwestionowana przez organy skarbowe, ani inne podmioty, które dokonywały jej analizy (np. biegli rewidenci, banki, ubezpieczyciele). Wycena nie została także podważona przez syndyka masy upadłości (...) SA, który podczas przesłuchania przyznał, że nie kwestionuje uczciwości i rzetelności powyższego opracowania (e – protokół z dnia 2 czerwca 2014 r., 00:16:51-00:17:00).

Zdaniem Sądu wyników osiągniętych w opinii z 2008 r. nie podważa przedstawiona przez stronę powodową i wykonana na jej zlecenie opinia rzeczoznawcy W. R.. Wprawdzie rzeczoznawca ten wycenił wartość rynkową udziałów w spółce (...) sp. z o.o. na kwotę 4 506 500,00 zł, jednak jednocześnie wyraźnie wskazał, że cena, za jaką pozwani nabyli sporne udziały była tylko nieznacznie niższa od określonej przez niego wartości rynkowej. Rzeczoznawca W. R. wyjaśnił, że na zrealizowaną cenę sprzedaży, poza majątkiem sprzedawanej jednostki, ma też wpływ szereg czynników leżących po stronie kupującego i sprzedającego (tzw. uwarunkowania negocjacyjne), takich jak alternatywne inwestycje, sytuacja wymuszona, brak środków pieniężnych oraz szybkość zawarcia transakcji. Rzeczoznawca wskazał, że w swoim opracowaniu nie analizował takich sytuacji i nie analizował także wpływu sprzedaży (...) sp. z o.o. na sytuację finansową (...) SA. Przyznał także, że zaistnienie sytuacji wyjątkowych może skutkować tym, że cena sprzedaży może być odmienna od wartości rynkowej przedsiębiorstwa.

W ocenie Sądu już samo stwierdzenie rzeczoznawcy, że faktyczna cena sprzedaży pozwanym udziałów w spółce (...) sp. z o.o. jest tylko „nieznacznie niższa” od tej, jaką rzeczoznawca ten określił w swojej opinii jako ich wartość rynkową, nie pozwala na uznanie, że dokument ten dowodzi braku ekwiwalentności świadczeń stron umów z 15 kwietnia 2008 r. Wręcz przeciwnie, wydaje się, że rzeczoznawca W. R. potwierdził fakt spełnienia przez pozwanych świadczenia należnego (...) SA o wartości odpowiadającej wartości świadczenia Spółki wobec pozwanych. Rzeczoznawca wyjaśnił bowiem, że ostateczna cena sprzedaży udziałów może odbiegać od ich wycenianej wartości rynkowej z uwagi na uwarunkowania negocjacyjne.

Tymczasem, jak wynika z przeprowadzonych w sprawie dowodów, sprzedaż pozwanym udziałów w spółkach zależnych przez (...) SA następowała w warunkach szczególnych. W celu odzyskania płynności finansowej oraz rozpoczęcia prac przy remoncie Sukiennic w K., a także kontynuowania rozpoczętych już inwestycji, Spółka potrzebowała pilnego dofinansowania kwotą około 8 000 000,00 zł. Zewnętrzne źródła finansowania w postaci kredytów bankowych były już w tym momencie wyczerpane z uwagi na brak możliwości ustanawiania przez Spółkę dalszych zabezpieczeń. Cały majątek (...) SA, w tym także posiadane przez nią udziały w spółkach zależnych, były przedmiotem zabezpieczenia wcześniej zaciągniętych zobowiązań finansowych. Niemożliwym było również dofinansowanie Spółki przez inwestora zewnętrznego, gdyż jego poszukiwania zajęłyby zbyt dużo czasu w stosunku do tego, jakim dysponowała Spółka. Jednocześnie Spółka borykała się z koniecznością obrony swojego dobrego imienia wobec celowo wprowadzanych na rynek usług budowalnych opinii o jej złej sytuacji finansowej oraz słabej jakości usług. W tych okolicznościach Spółka nie tylko potrzebowała pieniędzy, które pozwoliłyby jej na spłatę długów, w tym także priorytetowo tych, które umożliwiały jej startowanie w przetargach publicznych, ale także po to, aby odzyskać prestiż przez przystąpienie do realizacji inwestycji w K.. Środki te Spółka musiała otrzymać w bardzo krótkim czasie kilku tygodni. Powyższa sytuacja niewątpliwie mogła niekorzystnie wpływać na cenę sprzedaży udziałów w spółkach zależnych, gdyby były one sprzedawane po uprzednim przeprowadzeniu negocjacji. Nabywając majątek spółki, znajdującej się w niekorzystnym położeniu rynkowym, potencjalni nabywcy mieliby bowiem podstawy do obniżania ceny jego nabycia. Nie bez znaczenia pozostawał także fakt, że zbywane udziały były przedmiotem zastawu na zabezpieczenie wierzytelności Spółki.

Należy również zwrócić uwagę na fakt, że (...) sp. z o.o. była spółką celową, założoną na czas odpowiadający czasowi trwania umowy dzierżawy nieruchomości, w której spółka prowadziła swoją działalność gospodarczą. Skoro tak, to wartość jej udziałów ulegała z upływem czasu zmniejszeniu. W dacie zawierania umów sprzedaży udziałów spółki czas jej trwania był przewidziany jeszcze na około 10 lat, tj. do końca 2018 r., co powodowało, że jej wartość była jeszcze stosunkowo wysoka. Z tego punktu widzenia zbycie udziałów w roku 2008 r. było dla (...) SA korzystne bowiem pozwoliło na uzyskanie z tego tytułu wyższej ceny, niż prawdopodobnie byłaby do osiągnięcia za kilka lat, w tym także w ramach likwidacji majątku w postępowaniu upadłościowym.

Mając powyższe na uwadze należało uznać, że nabycie udziałów w spółce (...) sp. z o.o. przez pozwanych za cenę wynikającą z opinii rzeczoznawcy H. K., nie stanowiło nabycia poniżej ich wartości rynkowej. Oznacza to, że na skutek sprzedaży udziałów spółka (...) SA otrzymała właściwy ekwiwalent pieniężny.

Powyższe wnioski znajdują potwierdzenie także w innych opracowaniach rzeczoznawców złożonych w niniejszej sprawie, a sporządzanych na zlecenie Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia – Stare Miasto oraz na zlecenie samych pozwanych. Żadna z tych opinii nie określała wartości rynkowej udziałów spółki (...) sp. z o.o. na poziomie rażąco odbiegającym (jak określa to powód) od ceny ich sprzedaży, a wręcz przeciwnie. Biegła sądowa J. W. (2) dokonała wyceny księgowej wartości spółki (...) sp. z o.o. na kwotę 3 404 353,09 zł oraz określiła rynkową wartość tej spółki na kwotę 4 009 000,00 zł. Jednocześnie biegła stwierdziła, że sprzedaż udziałów w spółce (...) sp. z o.o. została dokonana po cenie rynkowej. Z kolei audytor M. M. z Kancelarii (...) finance sp. z o.o. określił wartość majątkową przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. oszacowaną metodą wartości skorygowanej aktywów netto na kwotę 633 800,00 zł, a wartość dochodową przedsiębiorstwa na kwotę 3 204 000,00 zł. Należy przy tym podkreślić, że wszystkie opracowania dotyczące wyceny wartości udziałów spółki (...) sp. z o.o., włączając w to wycenę rzeczoznawcy H. K. z 2008 r. i wycenę rzeczoznawcy W. R., były sporządzane przy zastosowaniu różnych znanych metod wyceny przedsiębiorstw, przy czym rzeczoznawcy nie byli do końca jednomyślni, która z tych metod jest właściwa i adekwatna do warunków, w jakich zbycie udziałów następowało.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że powód, na którym spoczywał ciężar dowodu w zakresie wykazania faktu pokrzywdzenia wierzycieli, nie przedstawił wiarygodnych dowodów, które skutecznie poddawałyby w wątpliwość nabycie przez pozwanych udziałów w spółce (...) sp. z o.o. po cenie niższej niż ich wartość rynkowa.

Z tych względów Sąd oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność ustalenia wartości rynkowej udziałów posiadanych przez spółkę (...) SA we W. w spółce (...) sp. z o. o. zbytych na rzecz pozwanych, według stanu dzień 15 kwietnia 2008 r. poprzez wycenę wartości przedsiębiorstwa spółki (...) sp. z o. o., przy uwzględnieniu zdolności spółki (...) sp. z o.o. do generowanych zysków, które to zyski spółka osiągała w latach 2007-2009 oraz przy uwzględnieniu potencjału generowania zysków w przyszłości, jak również na okoliczność faktów i stopnia pogłębienia wypłacalności powoda na skutek dokonania zaskarżonych czynności. Sąd oddalił także wniosek pozwanych o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność ustalenia realnej wartości udziałów w kapitale zakładowym (...) sp. z o. o. na dzień 15 kwietnia 2008 r. oraz faktu i stopnia poprawy wypłacalności (...) SA na skutek dokonania czynności objętych niniejszym postępowaniem. Zdaniem Sądu ocena ekwiwalentności świadczeń stron i w konsekwencji związku pomiędzy dokonaniem zaskarżonych czynności a aktualną niewypłacalnością (...) SA w upadłości likwidacyjnej była możliwa na podstawie materiału dowodowego zebranego w niniejszym postępowaniu, bez potrzeby sięgania po wiadomości specjalne. Sąd miał przy tym na względzie, że przedłożone w sprawie opinie rzeczoznawców procesowo stanowiły jedynie dokumenty prywatne, które mogły potwierdzać, że osoby, które się pod nimi podpisały złożyły oświadczenia w nich zawarte. Niemniej, skoro wszystkie te oświadczenia, niezależnie od tego, na czyje zlecenie były przygotowywane, mają podobną treść i wskazują na zbliżone wartości zbywanych udziałów w spółce (...) sp. z o.o., to zdaniem Sądu brak jest podstaw do dalszego poszukiwania opinii, która mogłaby potwierdzić li tylko wątpliwości powoda, de facto nie poparte nawet wnioskami opracowania, stanowiącego podstawę wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie.

Czynności odpłatne mogą powodować niewypłacalność dłużnika także wówczas, gdy otrzymany przez dłużnika ekwiwalent jest nieosiągalny dla wierzyciela. W doktrynie tytułem przykładu wskazuje się tutaj usługi, przedmioty niepodlegające egzekucji lub pieniądze, które dłużnik ukrył (P. Machnikowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz., red. E. Gniewek, Warszawa 2008 r., s. 947). Jeżeli natomiast dłużnik za swoje świadczenie otrzymał właściwy i podlegający egzekucji ekwiwalent, którego następnie się wyzbył, nie można zaskarżyć czynności odpłatnej, lecz przedmiotem zaskarżenia może być ta czynność, w wyniku której ekwiwalent wyszedł z majątku dłużnika.

W niniejszej sprawie za udziały w spółce (...) sp. z o.o. pozwani zapłacili łącznie cenę 3 940 000,00 zł, z czego do spółki (...) SA została wpłacona kwota 2 667 100,00 zł. Pozostała wierzytelność z tytułu ceny sprzedaży została potrącona z wierzytelnościami pozwanych D. K. i J. L. (2) wobec spółki (...) SA. Na skutek powyższego potrącenia pozwana D. K. dopłaciła do kasy Spółki brakującą kwotę 27 300,00 zł, a pozwanej J. L. (2) Spółka wypłaciła kwotę 12 100,00 zł. Powyższe ustalenia w ocenie Sądu w żaden sposób nie zmieniają pozytywnej oceny ekwiwalentności świadczeń uzyskanych przez (...) SA za sprzedane udziały. Wprawdzie za kupione udziały pozwane J. L. (2) i D. K. zapłaciły do kasy Spółki łącznie jedynie kwotę 15 200,00 zł, to jednak jednocześnie wygasło zobowiązanie Spółki wobec tych pozwanych w łącznej wysokości 1 285 000,00 zł. Innymi słowy, dokonując skutecznego potrącenia pozwane J. L. (2) i D. K. doprowadziły do tego, że ekwiwalent świadczenia z zaskarżonej czynności sprzedaży udziałów został przeznaczony na zaspokojenie wierzycieli Spółki w osobach obu pozwanych. Skoro tak, to nie można uznać, że sprzedaż udziałów w spółce (...) sp. z o.o. pozwanym J. L. (2) i D. K. spowodowała niewypłacalność Spółki przez sam fakt, że do jej kasy faktycznie wpłynęła kwota, która nie odpowiadała wartości sprzedawanych udziałów. W zamian bowiem za to Spółka została zwolniona ze zobowiązania o wartości odpowiadającej różnicy pomiędzy umówioną ceną sprzedaży, a ceną faktycznie wpłaconą do Spółki przez pozwane J. L. (2) i D. K..

Pieniądze uzyskane ze sprzedaży pozwanym udziałów w spółce (...) sp. z o.o. zostały przeznaczone nie tylko na zaspokojenie wierzytelności pozwanych J. L. (2) i D. K., ale także innych ówczesnych wierzycieli Spółki, przy czym Spółka spłacała zobowiązania priorytetowe, tj. takie, których istnienie uniemożliwiałoby jej uczestnictwo w przetargach, oraz zobowiązania, których termin wymagalności minął najwcześniej. W ten sposób Spółka spłaciła swoje zobowiązania wobec kredytujących ją banków, ubezpieczycieli oraz wierzycieli publicznych (organy skarbowe, ZUS), a także w znacznej części innych wierzycieli. Po dokonaniu powyższych spłat wymagalne wierzytelności wobec (...) SA opiewały jedynie na kwotę 188 797,19 zł, przy czym dotyczy to wierzycieli, którzy obecnie uczestniczą w postępowaniu upadłościowym Spółki. Przeznaczenie środków pieniężnych pozyskanych ze sprzedaży udziałów w spółkach zależnych, w tym w spółce (...) sp. z o.o., na zaspokojenie ówczesnych wierzycieli Spółki nie może być uznane za działanie powodujące jej niewypłacalność, skoro prowadziło do zwolnienia Spółki z obciążających ją zobowiązań (W. Popiołek [w:] Kodeks cywilny. Komentarz do art. 450-1088., t. II, red. K. Pietrzykowski, s. 213).

Brak jest również dowodów na to, aby do niewypłacalności Spółki mogło prowadzić przeznaczenie pozostałych środków uzyskanych ze zbycia udziałów w spółkach zależnych na bieżącą działalność Spółki, w szczególności obsługę realizowanych już inwestycji oraz rozpoczęcie prac budowalnych przy inwestycjach nowych. Powyższe działania zmierzały do zachowania ciągłości działania Spółki, generowania nowych przychodów, a przede wszystkim uniknięcia powstania roszczeń odszkodowawczych wobec Spółki z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania wiążących ją zobowiązań kontraktowych. Dzięki takiemu przeznaczeniu środków Spółka kontynuowała swoją działalność jeszcze przez cztery lata, aż do ogłoszenia jej upadłości w lipcu 2012 r.

Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, że po dokonaniu w dniu 15 kwietnia 2008 r. sprzedaży udziałów w spółkach zależnych, w tym także spółki (...) sp. z o.o., wartość (...) SA wzrosła. Wiązało się to nie tylko ze zwolnieniem poręczenia spłaty kredytu, jakiego Spółka udzieliła spółce (...) sp. z o.o., ale także ze zwolnieniem Spółki z większej części jej zobowiązań, co było możliwe dzięki środkom wpłaconym do Spółki tytułem ceny sprzedaży udziałów.

Powyższych ustaleń nie zmienia fakt, że po dokonaniu sprzedaży udziałów w spółkach zależnych w księgach rachunkowych (...) SA stan zadłużenia uległ powiększeniu i ulegał powiększeniu w kolejnych latach. Jak bowiem wynika z materiału dowodowego zebranego w niniejszym postępowaniu, paradoksalnie zwolnienie Spółki z jej ówczesnych zobowiązań pozwoliło jej na zaciąganie nowych zobowiązań, z nowymi terminami płatności, niezbędnych do prowadzenia inwestycji budowalnych i spłacanych sukcesywnie z przychodów, jaką ta działalność przynosiła w normalnym toku obrotu gospodarczego.

Zdaniem Sądu powyższe okoliczności nie pozwalają na uznanie, że sprzedaż w kwietniu 2008 r. przez (...) SA udziałów w spółce (...) sp. z o.o. spowodowała niewypłacalność tej Spółki w lipcu 2012 r. Jak wynika z dowodów przedstawionych w sprawie dokonanie zaskarżonych czynności pozwoliło Spółce na kontynuowanie jej działalności statutowej i uniknięcie ogłoszenia upadłości już w 2008 r. Odsetek wierzytelności, jakie istniały w dacie sprzedaży udziałów i nadal istniały w dacie ogłoszenia upadłości Spółki był na tyle niewielki, że wręcz potwierdzał pozytywny wpływ zaskarżonych czynności na stan wypłacalności Spółki. Skoro bowiem z zadłużenia Spółki w kwietniu 2008 r. kształtującego się na poziomie ok. 8 000 000,00 zł do spłaty w 2012 r. pozostało niecałe 200 000,00 zł, to wskazuje to na słuszność podjętych w 2008 r. strategicznych decyzji Spółki. Pozostali wierzyciele Spółki, którzy zgłosili swoje wierzytelności w toku postępowania upadłościowego, stali się wierzycielami po dacie dokonania zaskarżonych czynności sprzedaży udziałów. Pozostają oni zatem wierzycielami przyszłymi w rozumieniu art. 530 k.c., który przewiduje odmienne przesłanki zaskarżania czynności dłużnika w ramach skargi pauliańskiej, a który zdaniem Sądu, na podstawie art. 131 Prawa upadłościowego i naprawczego, także znajduje odpowiednie zastosowanie w niniejszej sprawie.

Na podstawie materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie nie można zatem uznać, że gdyby (...) SA nie sprzedał w kwietniu 2008 r. udziałów w spółce (...) sp. z o.o., to Spółka nie byłaby obecnie w stanie niewypłacalności, a w szczególności jej stan majątkowy pozwalałby na zaspokojenie wszystkich wierzycieli upadłościowych. Wręcz przeciwnie, dowody wskazują na to, że zaskarżona sprzedaż, w połączeniu ze sprzedażą udziałów w pozostałych spółkach zależnych, pozwoliła na wyjście Spółki ze stanu niewypłacalności, jaki istniał w 2008 r. Upadłości Spółki dopiero w lipcu 2012 r. była wynikiem kolejnego kryzysu finansowego przypadającego na przełom roku 2011-2012, który ze zmniejszającej się ilości zadań inwestycyjnych, które Spółka mogłaby realizować. W tym czasie ograniczone już były możliwości pozyskiwania funduszy unijnych przez inwestorów, co spowodowało, że portfel zamówień dostępnych na rynku uległ zmniejszeniu. Ponadto w tym czasie Spółka kończyła kilka inwestycji, które na tym etapie wymagały dużego finansowego zaangażowania Spółki środkami własnymi, a wobec trudnej sytuacji także po stronie inwestorów Spółka nie uzyskiwała na czas z tego tytułu umówionych należności.

Zdaniem Sądu strona powodowa nie wykazała także, aby sprzedaż przez (...) SA udziałów w spółce (...) sp. z o.o. nastąpiła ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Innymi słowy, nie zostało dowiedzione, aby (...) SA sprzedając sporne udziały, wiedział, że w następstwie jego działania może dojść do stanu „pokrzywdzenia”. Materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie wskazuje na zgoła odmienne wnioski. Jak bowiem wynika z zeznań świadków L. M., M. R., A. W. (2) i M. P. (1), a także przesłuchania pozwanej M. L., Spółka podjęła decyzję o sprzedaży udziałów w spółkach zależnych, w tym w spółce (...) sp. z o.o. po to, aby uzyskać środki niezbędne do spłacenia swoich długów i tym samym kontynuowania działalności. Przed dokonaniem sprzedaży udziałów Spółka zleciła sporządzenie wyceny udziałów, które zamierzała zbyć, a następnie sprzedała je po cenie określonej przez rzeczoznawcę w opinii. Tezie o działaniu Spółki ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli przeczy jednak przede wszystkim fakt, że uzyskane ze sprzedaży środki Spółka w zdecydowanej części przeznaczyła właśnie na zaspokojenie swoich ówczesnych wierzycieli. Nawet jeśli nie wszystkie zobowiązania Spółki zostały w ten sposób wygaszone, to i tak nie można uznać, aby co do nich rozważana świadomość istniała. Należy bowiem podkreślić, że pozostała część środków uzyskanych ze sprzedaży została przeznaczona na bieżącą statutową działalność Spółki, która z założenia miała przynosić przychody, a nawet zyski, które z kolei pozwalałyby na dalszą spłatę zobowiązań.

Dla oceny świadomości Spółki w dacie zbywania udziałów w (...) sp. z o.o. nie bez znaczenia pozostaje fakt, że spółka (...) sp. z o.o. była spółką celową, założoną na czas odpowiadający czasowi trwania umowy dzierżawy nieruchomości, w której spółka prowadziła swoją działalność gospodarczą, tj. do końca 2018 r. Jak wynika z materiału dowodowego zebranego w sprawie, podejmując decyzję o sprzedaży udziałów, (...) SA miała na względzie to, że ich sprzedaż w późniejszym czasie będzie dla Spółki i jej wierzycieli mniej korzystna z uwagi na naturalny spadek z upływem czasu wartości zbywanych udziałów.

Powyższe uwagi należy odnieść do tych wierzycieli, których wierzytelności istniały w dacie sprzedaży udziałów, tj. 15 kwietnia 2008 r. Natomiast co do wierzycieli wierzytelności powstałych po tej dacie konieczna jest ocena zamiaru upadłego w zakresie ich pokrzywdzenia. Zgodnie bowiem z art. 530 zd. 1 k.c., który jak wcześniej wskazano także znajduje odpowiednie zastosowanie w niniejszej sprawie, przepisy o skardze pauliańskiej stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Niewątpliwie zawierając umowy sprzedaży udziałów w spółkach zależnych (...) SA wiedział, że w związku ze swoją działalnością będzie miał w przyszłości wierzycieli. Zdawał sobie również sprawę ze skutków dokonywanej czynności dla jego majątku, mając świadomość tego, że sprzedaż udziałów następuje po ich cenie rynkowej. Nic nie wskazuje jednak na to, aby jedynym celem sprzedaży udziałów w spółkach zależnych, w szczególności w spółce (...) sp. z o.o. było spowodowanie swojej niewypłacalności i przez to uniemożliwienie uzyskania zaspokojenia przez przyszłych wierzycieli. Nie powtarzając wywodów poczynionych wcześniej, jeszcze raz należy podkreślić, że jedynym udowodnionym w sprawie zamiarem Spółki było zwolnienie się z wymagalnych w kwietniu 2008 r. zobowiązań i kontynuowanie działalności w sposób pozwalający na zaciąganie nowych zobowiązań i ich spłacanie.

Wobec braku świadomości (...) SA sprzedaży udziałów w (...) sp. z o.o. z pokrzywdzeniem wierzycieli oraz braku zamiaru pokrzywdzenia przez te czynności przyszłych wierzycieli, niecelowym stało się czynienie ustaleń faktycznych co do wiedzy pozwanych o braku świadomości i odpowiednio zamiarze Spółki w powyższym zakresie. Należy zauważyć, że dla skuteczności skargi pauliańskiej wszystkie jej przesłanki powinny zachodzić kumulatywnie, a niespełnienie jednej z nich nie pozwala na uwzględnienie żądań powoda.

Zdaniem Sądu powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie także w zakresie żądania uznania za bezskuteczne względem masy upadłości (...) SA w upadłości likwidacyjnej porozumień z 15 stycznia 2008 r. zawartych przez upadłego z pozwanymi M. L. i J. L. (1). Treścią zaskarżonych porozumień było odstąpienie (a właściwie ich rozwiązanie wolą obu stron)od przedwstępnych umów sprzedaży pozwanych i Spółki zawartych w dniu 6 stycznia 2000 r., dotyczących lokali mieszkalnych w budynku położonym we W. przy ul. (...), za jednoczesną zapłatą przez Spółkę na rzecz pozwanych kwoty 642 500,00 zł „z tytułu utraconej ekspektatywy nabycia lokalu mieszkalnego”. Powyższa wartość została ustalona w odniesieniu do ceny sprzedaży brutto (po uwzględnieniu kosztów sprzedaży) i stanowiła jej 8,75%, a nadto obejmowała zwrot wpłaconej przez pozwanych na poczet umowy sprzedaży zaliczki w kwotach po 60 000,00 zł.

W ocenie Sądu nie zasługiwały na uwzględnienie twierdzenia powoda, jakoby powyższe porozumienia zostały zawarte w związku z nieistniejącymi przedwstępnymi umowami sprzedaży lokali. Wprawdzie dokumenty obejmujące powyższe czynności prawne w istocie nie zostały przedłożone w sprawie, ale ich dokonanie potwierdzone zostało innymi dowodami. W szczególności należy zwrócić uwagę na samą treść porozumień z 15 stycznia 2008 r., w których strony odwoływały się do przedwstępnych umów sprzedaży zawartych z pozwanymi M. L. i J. L. (1), określając datę ich zawarcia na dzień 6 stycznia 2000 r. Powyższa data pozostaje zbieżna z twierdzeniami pozwanej M. L., która wyjaśniała, że przedwstępne umowy sprzedaży były zawierane w niedługim czasie po nabyciu przez (...) SA całej nieruchomości przy ul. (...), co miało miejsce w 1999 r. Ponadto w treści porozumień z 15 stycznia 2008 r. znalazło się odniesienie do konkretnych, oznaczonych numerycznie faktur VAT wystawionych w związku z uiszczeniem przez pozwanych zaliczek na poczet zakupu lokali mieszkalnych. Wreszcie fakt zawarcia przez pozwanych przedwstępnych umów sprzedaży lokali został potwierdzony przez świadka A. W. (1), a także samą pozwaną M. L. podczas jej przesłuchania.

Za prawdopodobne należy przy tym uznać twierdzenia pozwanej M. L. o zaginięciu dokumentów obejmujących przedwstępne umowy sprzedaży lokali. W związku z tym, że zostały one zawarte ponad czternaście lat temu, a na mocy porozumienia ze stycznia 2008 r. straciły dla pozwanych jakiekolwiek znaczenie, należało uznać, że nie stanowiły one dla pozwanych dokumentów o szczególnym znaczeniu.

Należy przy tym zauważyć, że sytuacja pozwanych będących stroną przedwstępnych umów sprzedaży lokali w budynku przy ul. (...) była tożsama z sytuacją B. L. (1), który podobną umowę dotyczącą lokalu użytkowego w tym budynku zawarł Z (...) SA w dniu 20 września 2002 r., z tym tylko, że B. L. (1) dokonał wpisu swojego roszczenia w księdze wieczystej nieruchomości. Ponadto umowa B. L. (1) była zawarta w formie aktu notarialnego. Podobieństwo sytuacji prawnych pozwanych M. L. i J. L. (1) oraz B. L. (1) uzasadniało podobne ich potraktowanie w momencie sprzedaży całego budynku przy ul. (...) pod koniec 2007 r. Skoro bowiem Spółka wypłaciła jednemu z wierzycieli z tytułu umów przedwstępnych stosowne odszkodowanie, to zasadnym i uczciwym było wypłacenie odszkodowania także pozostałym wierzycielom Spółki.

Należy zauważyć, że samo zawarcie porozumień z 15 stycznia 2008 r. nie stanowiło źródła zobowiązania (...) SA do zapłaty odszkodowania pozwanym M. L. i J. L. (1). Źródłem powyższego obowiązku pozostawały przedwstępne umowy sprzedaży lokali, od wykonania których Spółka chciała się uchylić w związku z zamiarem sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) we W.. Sporne porozumienia określały jedynie wysokość należności, jaką tytułem odszkodowania Spółka zgodziła się zapłacić pozwanym. Skoro zatem zapłata przez Spółkę odszkodowania nastąpiła w wykonaniu jej istniejącego zobowiązania, to nie może być ona przedmiotem zaskarżenia skargą pauliańską (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 października 2002 r., II CK 396/12, OSP 2003 r., Nr 11, poz. 141).

Powyższej oceny nie zmienia fakt, że roszczenia pozwanych M. L. i J. L. (1) z przedwstępnych umów sprzedaży lokali uległy przedawnieniu z dniem 31 grudnia 2006 r. (art. 390 § 3 k.c.). Należy przypomnieć, że roszczenie przedawnione nie wygasa. W przypadku roszczenia przedawnionego zobowiązany ma nadal prawny obowiązek świadczenia na rzecz uprawnionego, a tym samym spełnionego przez niego świadczenie będzie świadczeniem należnym, niepodlegającym zwrotowi (art. 411 pkt 3 k.c.). Jednocześnie uprawniony nie ma kompetencji do żądania od organów państwa, aby użyły one przymusu w celu skłonienia obowiązanego do podjęcia nakazanego zachowania. Powyższy brak kompetencji organ stosujący prawo uwzględnia jednak wyłącznie wówczas, gdy zobowiązany zgłosi w postępowaniu takie twierdzenie (podniesie zarzut przedawnienia). W rezultacie sam upływ terminu przedawnienia nie wyklucza ani dobrowolnego spełnienia świadczenia przez zobowiązanego, ani wszczęcia procesu przez uprawnionego, ani nawet wydania wyroku zasądzającego, jeżeli pozwany nie powoła się na przedawnienie (por. P. Machnikowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz., red. E. Gniewek, Warszawa 2008 r., s. 271).

Mając powyższe na uwadze należało uznać, że spółka (...) SA spełniając na rzecz pozwanych M. L. i J. L. (1) świadczenie określone w porozumieniach z 15 stycznia 2008 r., wykonywała swój obowiązek względem tych pozwanych, a skoro tak, to nie może on być przedmiotem zaskarżenia skargą pauliańską.

Z tych względów Sąd oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność faktu obniżenia zdolności zaspokojenia wierzycieli powoda w efekcie uszczerbku majątku (...) SA powstałego na skutek zawarcia porozumień pomiędzy (...) SA a pozwanymi M. L. i J. L. (1).

Sąd oddalił wnioski powoda o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka P. N. (2) i K. S. na okoliczność ustalenia wartości udziałów w kapitale zakładowym spółki (...) sp. z o.o. albowiem świadkowie, nie posiadając wiadomości specjalnych, nie mogli zdaniem Sądu składać zeznań na powyższe okoliczności. Sąd oddalił także wniosek o przesłuchanie tych świadków na okoliczność ustalenia nakładów poczynionych przez (...) S.A. w rozwój i rozbudowę nieruchomości oraz jej potencjału wygenerowania zysków albowiem w świetle podstawy prawnej powództwa okoliczności te nie były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 217 w zw. z art. 227 k.p.c.).

Sąd oddalił także wnioski dowodowe o dopuszczenie dowodów z zeznań świadka W. R. na okoliczność ustalenia rynkowej wartości przedsiębiorstwa spółki (...) Sp. z o.o. w dacie dokonania czynności sprzedaży udziałów w dniu 15 kwietnia 2008 r. Wnioskowany świadek złożył oświadczenie w powyższym zakresie sporządzając opinię na zlecenie powoda, która to opinia została zaliczona w poczet materiału dowodowego. Tym samym dodatkowe przesłuchanie świadka W. R. na okoliczności, które zostały wykazane dokumentem prywatnym, należało uznać za zbędne i zmierzające do przewleczenia postępowania (art. 217 § 3 k.p.c.). Jednocześnie W. R. zeznający w charakterze świadka nie mógłby wyrażać swoich opinii na okoliczność rynkowej wartości przedsiębiorstwa spółki (...) Sp. z o.o., mimo posiadanych wiadomości specjalnych. Mógłby to uczynić jedynie składając ustnie opinię w charakterze biegłego, jednak tego środka dowodowego wniosek powoda nie dotyczył.

Powyższe uwagi należy także odnieść do oddalonych wniosków pozwanych o dopuszczenie dowodów z zeznań świadk M. M. na okoliczność faktu dokonania wyceny wartości udziałów (...) sp. z o.o. na dzień 15 kwietnia 2008 r., sposobu dokonania wyceny, wartości udziałów (...) sp. z o.o. na dzień 15 kwietnia 2008 r. oraz dokonania oceny wyceny wartości przedsiębiorstwa przedstawionych w opracowaniu W. R. z 16 listopada 2006 r. oraz wadliwości tej wyceny, jak również z zeznań świadka M. P. (2) na okoliczność faktu dokonania wyceny wartości udziałów spółek z grupy (...) SA na dzień 15 kwietnia 2008 r., sposobu dokonania tej wyceny, wartości udziałów spółek z grupy (...) SA na dzień 15 kwietnia 2008 r. oraz dokonanej wyceny wartości przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. na dzień 15 kwietnia 2008 r.

Podobnie Sąd ocenił wnioski pozwanych o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków H. K. i M. P. (1) na okoliczność faktu dokonania wyceny wartości udziałów (...) sp. z o.o. i wyceny przedsiębiorstwa tej spółki przed 15 kwietnia 2008 roku na potrzebę dokonania sprzedaży udziałów w dniu 15 kwietnia 2008 r., sposobu dokonania tej wyceny, wartości udziałów (...) sp. z o.o. na dzień 15 kwietnia 2008 r., faktu dokonania prognozy i określenia przepływów pieniężnych (...) S.A. w latach 2008-2012, sposobu dokonania tych wycen i prognozy oraz wartości przedsiębiorstwa (...) S.A. po dokonaniu sprzedaży udziałów w spółkach – córkach, w tym w szczególności w spółce (...) sp. z o.o. w październiku 2008 r.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów, orzeczono jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach procesu zawarte w pkt II wyroku znajduje uzasadnienie w art. 98 k.p.c. w zw. z art. 105 k.p.c. Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy i zwrotu kosztów celowych, obowiązek zwrotu tychże kosztów spoczywał na stronie powodowej jako na stronie przegrywającej sprawę. Koszty poniesione przez każdego pozwanych obejmowały wynagrodzenia pełnomocnika w kwocie 7 217,00 zł (§ 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu; Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z zm.), w tym 17,00 zł tytułem opłaty sądowej od pełnomocnictwa.

Nadto, na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z 28 lipca 2005 r. brakującymi kosztami sądowymi Sąd obciążył Skarb Państwa z uwagi na fakt, że na podstawie art. 132 ust. 2 Prawa upadłościowego i naprawczego powodowy syndyk, który przegrał sprawę w całości, nie ponosił kosztów sądowych w sprawie.

I C 1712/12

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE