Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 31 października 2014r. w Katowicach

sprawy z powództwa Międzyzakładowego Związku Zawodowego (...) w T. ( Międzyzakładowy Związek Zawodowy (...)w T. )

przeciwko Spółdzielni (...) w K.

o przekazanie środków na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych

na skutek apelacji pozwanej Spółdzielni (...) w K.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 10 kwietnia 2014r. sygn. akt VIII P 21/13

oddala apelację.

/-/ SSA Z.Gwizdak /-/ SSA M.Procek /-/ SSA E.Kocurek-Grabowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III APa 35/14

UZASADNIENIE

Strona powodowa Międzyzakładowy Związek Zawodowy (...) w T. w pozwie skierowanym przeciwko pozwanej Spółdzielni (...) w K. domagała się przekazania należnych środków na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych.

Motywując swoje żądanie, podała, iż strona pozwana przejęła, w trybie art. 23 ^{( 1)} k.p., pracowników (...) Szpitala (...) im.(...)
w T. w likwidacji. W pakcie gwarancji pracowniczych pracodawcy ustalili, iż u nowego pracodawcy tworzony będzie Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych. Przejmowani pracownicy mieli korzystać z tego funduszu w 2011 r., między innymi poprzez dofinansowanie do wypoczynku letniego.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa, twierdząc, że wykonała - przyjęte
w pakcie gwarancji pracowniczych - zobowiązania do tworzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych oraz do wypłat z Funduszu, na podstawie obowiązującego regulaminu. Pozwana podała przy tym, iż w porozumieniu zawartym w dniu 17 grudnia 2010 r.
z reprezentatywną organizacją związkową ustaliła, że wysokość odpisów na Fundusz
w 2011 r. wyniesie 100.000 zł., zaś wymienione środki przeznaczone zostaną wyłącznie na pomoc socjalno-bytową w postaci zapomóg i pożyczek remontowych, z wyłączeniem przeznaczenia na finansowanie innych form pomocy socjalnej. Pozwana dodała,
że świadczenia z Funduszu nie mają charakteru roszczeniowego.

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach w punkcie 1 nakazał stronie pozwanej przekazanie kwoty
76.630 zł na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, natomiast w punkcie 2 orzekł
o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, iż z dniem 1 sierpnia 2010 r., w trybie art. 23 ^{( 1)} k.p., czterdziestu ośmiu pracowników (...) Szpitala (...) im. (...)
w T. w likwidacji zostało przejętych przez pozwaną Spółdzielnię (...) w K.. W dniu 30 czerwca 2010 r. wymienieni pracodawcy zawarli pakt gwarancji pracowniczych, nakładający w § 3, na stronę pozwaną zobowiązanie do tworzenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych.

Zgodnie z § 8 ust. 1 - obowiązującego u strony pozwanej - regulaminu Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, dopłata do wypoczynku zorganizowanego przysługuje pracownikom raz w roku.

Jak podaje tenże Sąd, przekazani pracownicy zwracali się do pozwanej o wypłatę świadczenia urlopowego w trybie ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych za 2011 rok. Świadczenia te nie zostały im przyznane. Pozwana wskazała na - zawarte w dniu
1 stycznia 2011 r. - porozumienie z Wolnym Związkiem Zawodowym (...) w formie aneksu do regulaminu Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, W porozumieniu tym przyjęto, że w 2011 r. odpis na Fundusz wyniesie 100.000 zł, natomiast środki zgromadzone na koncie Funduszu zostaną przeznaczone na pomoc socjalno-bytową w postaci zapomóg
i pożyczek remontowych. Aneks ten nie został uzgodniony ze stroną powodową i nie został przez nią podpisany.

Odwołując się do dyspozycji art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie strony powodowej jest zasadne.

Otóż bowiem, skoro strona powodowa jest reprezentatywną organizacją związkową
i dopełniła wszelkich obowiązków informowania pracodawcy, to aneks do regulaminu z dnia 1 stycznia 2011 r. zawarty został z naruszeniem przepisów art. 27 ust. 1 art. 30 ust. 5 ustawy
z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych i jest nieskuteczny. W konsekwencji -
o ocenie tegoż Sądu - brak wypłacenia pracownikom dofinansowania do wypoczynku letniego był niezgodny z regulaminem i stanowi o zasadności roszczenia o przekazanie żądanej kwoty na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych. Według Sądu Okręgowego, strona pozwana nie kwestionowała wysokości roszczenia.

W wyniku rozpoznania apelacji od powyższego wyroku złożonej przez stronę pozwaną, tutejszy Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 13 czerwca 2013 roku, sygn. akt
III APa 21/13, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach w postępowaniu apelacyjnym.

Motywując swoje rozstrzygnięcie, Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności wskazał,
że na gruncie niniejszej sprawy mamy do czynienia ze sporem dotyczącym zbiorowych praw
i interesów pracowników, przy czym z mocy art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 4 marca 1994 r.
o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (jednolity tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr 70,
poz. 335 ze zm.) podlega on rozpoznaniu przez sądy pracy. Dalej podkreślił, że strona powodowa swoje żądanie oparła na dyspozycji właśnie normy art. 8 ust. 3 ustawy
o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Zgodnie z powołanym przepisem, związkowi zawodowemu przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy lub o przekazanie należnych środków na fundusz.

Sąd Apelacyjny podniósł również, że strona pozwana w odpowiedzi na pozew
w sposób ogólny podała, że ustalenie wysokości odpisu na ZFŚS (w kwocie 100.000 zł) zostało dokonane zgodnie z procedurami przewidzianymi przez przepisy prawa. Wobec tego Sąd ten przyjął, że pozwana prawdopodobnie miała na uwadze regulację ujętą w art. 4 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Powołany przepis wprowadza możliwość dowolnego kształtowania wysokości odpisu na fundusz, warunkując to jednak przyjęciem odpowiednich postanowień układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania.

Zwrócił zatem uwagę na to, że wynikające z art. 8 ust. 3 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, roszczenie związku zawodowego o przekazanie należnych środków na rachunek funduszu (art. 6 ust. 2 w zw. z art. 3 ust. 1 cyt. ustawy) przez pracodawcę, który obowiązku tego nie wypełnił, oceniane być musi przy uwzględnieniu ewentualnych przesłanek opisanych w treści art. 4 cyt. ustawy.

Tymczasem zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy, błędnie rozpoznając istotę sprawy, nie przeprowadził jakiegokolwiek postępowania dowodowego pozwalającego na takową ocenę.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny przyznał rację apelującemu pozwanemu, twierdzącemu, że roszczenie nie zostało sprecyzowane kwotowo. Otóż Sąd Okręgowy nie zauważył,
że stronie pozwanej nie doręczono odpisu pisma procesowego strony powodowej z dnia
27 marca 2012 r. (k. 49).

Odnosząc się natomiast do zarzutu braku legitymacji procesowej czynnej Międzyzakładowego Związku Zawodowego (...) w T., powtórzył za Sądem Najwyższym, że czynnie legitymowana do wystąpienia
z roszczeniem o przekazanie należnych środków na rachunek funduszu jest również - na podstawie art. 34 ust. 1 w zw. z art. 26 i art. 27 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.) - międzyzakładowa organizacja związkowa obejmująca swoim działaniem pozwanego pracodawcę (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 16 sierpnia 2005 r., I PK 12/05).

Z powyższych względów na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

W wyniku ponownego rozpoznania niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2014 r.
w punkcie 1 nakazał stronie pozwanej przekazanie kwoty 76.630 zł na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, natomiast w punkcie 2 orzekł o kosztach procesu.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd ustalił, że wysokość odpisu pozwanej na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych w roku 2011 w kwocie 100.000 zł została ustalona na podstawie porozumienia zawartego w dniu 17 grudnia 2010 roku pomiędzy pozwaną i reprezentatywną organizacja związkową, to jest Wolnym Związkiem Zawodowym (...). Ustalenie wysokości odpisu nastąpiło na podstawie art. 4 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Pozwana zwróciła również uwagę na treść art. 10 tej ustawy twierdząc, że to pracodawca decyduje o warunkach i zasadach korzystania z funduszu.

Według ustaleń Sądu pierwszej instancji, w dniu 15 sierpnia 2010 roku w Spółdzielni (...) w K. Oddział w G. zostało złożone pismo Międzyzakładowego Związku Zawodowego (...) w T., stanowiące prośbę o potrącanie składek członkowskich członkom tego związku.
Do pisma załączono imienną listę członków przekazanych do pozwanej, na której ujawniono 14 nazwisk. Pismo zostało podpisane przez Przewodniczącą MZZ Pracowników (...) w T. - U. C..

Dalej Sąd ten wskazał, że w dniu 8 grudnia 2010 roku została nadana
w urzędzie pocztowym przesyłka polecona, zaadresowana do Spółdzielni (...) Oddział G., w której znajdowało się pismo dotyczące błędnie potrącanych składek na organizację związkową wraz z załącznikiem stanowiącym imienne przedstawienie członków tej organizacji. W tym samym piśmie powód zwrócił się
o wyjaśnienie sprawy dotyczącej funduszu socjalnego. Już wówczas powód zwracał uwagę na treść § 4 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Pozwana przyznała, że pismo to dotarło do Oddziału w G. w dniu następnym, to jest 9 grudnia 2010 r.

W dniu 17 grudnia 2010 r. zawarto porozumienie w sprawie odpisów na ZFŚS na 2011 rok. Porozumienie podpisali: dyrektor oddziału, dyrektor personalny, społeczny inspektor pracy i WZZ (...). Strony tej umowy zgodnie postanowiły, że odpis na ZFŚS w roku 2011 wyniesie 100.000 zł. Dotychczasowe środki miały zostać przeznaczone na pomoc socjalno-bytową w postaci zapomóg i pożyczek remontowych.
Z porozumienia tego wynika, że już w dniu 8 grudnia 2010 r. komisja ZFŚS w porozumieniu ze związkami zawodowymi (bez udziału powoda) postanowiła przekazać kwotę 100.000 zł na pomoc socjalną dla pracowników.

Z informacji pozwanej wynika, że odpis, na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy
o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, wyniósłby 4.038.525,54 zł, a w roku 2011 łącznie przekazano kwotę 281.635,32 zł.

Uwzględniając powyższy stan faktyczny, Sąd Okręgowy uznał, że powództwo jest uzasadnione bowiem porozumienie z dnia 17 grudnia 2010 roku zostało zawarte niezgodnie
z prawem, a żądanie pozwu znajduje oparcie w treści art. 8 ust. 3 i 5 ust. 2 ustawy
o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

Zdaniem tego Sądu – powołującego się na treść art. 25 ¹ ust. 2. ustawy o związkach zawodowych - pozwana w dniu 9 grudnia 2010 r. została skutecznie zawiadomiona
o liczbie członków powódki i liczba ta wynosiła co najmniej 10 osób. W związku z tym porozumienie z dnia 17 grudnia 2010 r., zawarte bez udziału powoda, jest - według Sądu Okręgowego - wadliwe, a co za tym idzie, nie można zgodzić się z pozwaną, że przekazanie 100.000 zł na ZFŚS w roku 2011 nastąpiło „zgodnie z procedurami przewidzianymi przez przepisy prawa”. Sąd ten podniósł bowiem, że powód mógł skutecznie domagać się przekazania środków na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych i powinien być uczestnikiem porozumienia zawartego w dniu 17 grudnia 2010 r. Na podstawie informacji uzyskanej od pozwanej Sąd Okręgowy ustalił, że środki na zakładowy fundusz socjalny
w roku 2011 zostały drastycznie okrojone, a żądana kwota 76.630 zł mieści się
w granicach z art. 5 ust. 2 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

W apelacji od zaprezentowanego rozstrzygnięcia strona pozwana, zarzucając Sądowi pierwszej instancji naruszenie:



art. 25 ¹ ust. 2 w związku z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych poprzez błędną jego wykładnię polegająca na przyjęciu, że wysłanie przez powoda pisma z dnia 15 sierpnia 2010 roku oraz pisma z dnia 8 grudnia 2010 roku informacji do Oddziału pozwanej w G. o łącznej liczbie członków powoda, w tym o liczbie członków, będących pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji, jest wypełnieniem obowiązku przez powoda przedstawienia w/w informacji pracodawcy co kwartał - według stanu na ostatni dzień kwartału - pomimo że Oddział pozwanej w G. nie jest pracodawcą, pracodawcą jest Spółdzielnia (...) z siedzibą w K.;



art. 61 §1 zd. 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że pismo przekazane przez powoda z dnia 15 sierpnia 2010 roku oraz pismo z dnia 8 grudnia 2010 roku do Oddziału pozwanej w G., zawierające informacje, o których mowa w art. 25 ¹ ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, są skutecznie doręczone pracodawcy, pomimo że nie doszły do pracodawcy w taki sposób, że mógł zapoznać się z ich treścią;



art. 233 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów polegającą na przyjęciu, że przesłanie przez powoda do Oddziału pozwanej w G. pisma z dnia 15 sierpnia 2010 roku oraz pisma z dnia 8 grudnia 2010 roku zawierające informację o łącznej liczbie członków powoda, jest skutecznym przesłaniem pracodawcy - co kwartał - według stanu na ostatni dzień kwartału - w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym kwartale - informacji o łącznej liczbie członków powoda, pomimo że pisma te nie zostały wysłane ani doręczone do pracodawcy, którym jest Spółdzielnia (...) w K., lecz do Oddziału pozwanej w G.;



art. 227 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie polegające na zaniechaniu przeprowadzenia dowodu na potwierdzenie faktu mającego istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, tj. zaniechaniu przez Sąd przeprowadzenie dowodu na okoliczność stwierdzenia czy Oddział pozwanej w G. posiada przymiot pracodawcy, w sytuacji gdy tylko przekazanie pracodawcy informacji, o których mowa w art. 25 ¹ ust. 2 ustawy o związkach zawodowych jest prawnie skuteczne;



art. 133 § 2a k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy przepis ten należy stosować poprzez analogię do doręczania wszelkich pism przedsiębiorcy, wpisanego do rejestru sadowego na podstawie odrębnych przepisów, na adres siedziby ujawniony w rejestrze.

wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Nadto wniosła o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania,
w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Strona powodowa w odpowiedzi na apelację wniosła o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Przyjmując ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji jako własne, uznał,
że apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Przypomnieć zatem należy, iż zgodnie z art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych, w sytuacji, gdy u danego pracodawcy działa więcej niż jedna zakładowa organizacja związkowa zmiana regulaminu wynagradzania czy regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, wymaga uzgodnienia z owymi zakładowymi organizacjami związkowymi.

Z kolei wymieniony regulamin wydany przez pracodawcę bez wymaganego uzgodnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi nie ma mocy wiążącej i nie może wejść w życie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21 marca 2001 r., I PKN 320/00 oraz z dnia
19 stycznia 2012 r., I PK 83/11).

Zatem, na tle niniejszej sprawy, wyjaśnić należało, czy strona powodowa dopełniła warunku, opisanego treścią art. 25 ¹ w zw. z art. 34 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, dającego jej uprawnienie do udziału w pracach mających na celu przyjęcie oznaczonych wyżej uzgodnień.

Otóż bowiem, z art. 25 ¹ ust. 2 ustawy wynika, że zakładowa organizacja związkowa, zrzeszająca co najmniej 10 członków będących pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą, przedstawia co kwartał - według stanu na ostatni dzień kwartału - w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym kwartale pracodawcy informację o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym o liczbie członków będących pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą. Zrzeszanie przez organizację związkową tej liczby członków jest warunkiem przysługiwania jej uprawnień zakładowej organizacji związkowej (art. 25 ¹ ust. 1).

Przedstawienie informacji o jakiej wyżej mowa jest oświadczeniem wiedzy, do którego – czego nie kwestionuje apelujący – stosuje się analogię z art. 61 zd. 1 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2012 r., IV CSK 486/11).

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy - korzystając, w oparciu o normę art. 231 k.p.c.,
z domniemania faktycznego - ustalił, iż strona powodowa przedstawiła stronie pozwanej (pracodawcy) w dniu 15 sierpnia 2010 r. oraz w dniu 9 grudnia 2010 r. informację o łącznej liczbie członków tej organizacji.

Trzeba przy tym dodać, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, domniemanie faktyczne, przewidziane art. 231 k.p.c., jest środkiem pozwalającym ustalić określony element stanu faktycznego, konstruowanym z uwzględnieniem reguł z art. 233 § 1 k.p.c.,
a tym samym należy do kręgu czynności związanych z dokonywaniem ustaleń faktycznych
i oceny dowodów (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 grudnia 2010 r., I CSK 123/10;
z dnia 11 kwietnia 2008 r. II CSK 625/07). Zastosowanie tego sposobu dokonania ustaleń faktycznych istnych dla rozstrzygnięcia powinno mieć miejsce, gdy brak jest bezpośrednich środków dowodowych albo istnieją znaczne utrudnienia dla wykazania faktu, a jednocześnie jego ustalenie jest możliwe przy zastosowaniu reguł logicznego rozumowania przy uwzględnieniu zasad wiedzy i doświadczenia życiowego (tak Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 2 grudnia 2010 r., I CSK 11/10). Takie przesłanki wystąpiły w niniejszej sprawie.

Opisana wyżej metoda, przy zastosowaniu analogii z art. 61 zd. 1 k.c., posłużyła Sądowi pierwszej instancji do trafnego ustalenia dojścia do pracodawcy informacji strony powodowej o łącznej liczbie członków powodowej organizacji związkowej w sposób umożliwiający pracodawcy zapoznanie się z jego treścią oraz w terminie gwarantującym uprawnienie powodowej międzyzakładowej organizacji związkowej do udziału w pracach mających na celu przyjęcie uzgodnień, poprzedzających przyjęcie porozumienia z dnia
17 grudnia 2010 r.

Warto jeszcze raz podkreślić, że strona powodowa w pismach kierowanych do Oddziału Spółdzielni z dnia 15 sierpnia 2010 r. (k.8) oraz z dnia 7 grudnia 2010 r. (k. 168) poinformowała pracodawcę nie tylko o łącznej liczbie członków związku zawodowego, lecz również przedstawiła ich imienną listę, prosząc o potrącanie składek. Prośba ta (kierowana do pracodawcy), wywołała pozytywny skutek. Zatem, pracodawca na wniosek strony powodowej zgłoszony w sierpniu 2010 r., dokonywał potrąceń składek związkowych
z wynagrodzeń wskazach mu kilkunastu pracowników.

Co więcej, pracodawca w dniu 1 lipca 2011 r. (k.29) odpowiedział na złożone w ten sam sposób pismo strony powodowej z dnia 11 marca 2011 r. (k.27).

Konkludując, Sąd Apelacyjny uznał apelację za bezzasadną i na mocy art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

/-/ SSA Z.Gwizdak /-/ SASA M.Procek /-/ SSA E.Kocurek-Grabowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek