I PK 210/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 13 kwietnia 2010 r.
I PK 210/09
Powierzenie przez pracodawcę wykonywania zadań pomocniczych pod-
miotowi zewnętrznemu świadczącemu usługi w tym zakresie (outsourcing) nie
może stanowić przejścia części zakładu pracy na innego pracodawcę (art. 231
§
1 k.p.), jeżeli nie przemawia za tym kompleksowa ocena takich okoliczności, jak
rodzaj zakładów, przejęcie składników majątkowych i niematerialnych, przeję-
cie większości pracowników, przejęcie klientów, a zwłaszcza stopień podobień-
stwa działalności prowadzonej przed i po przejęciu zadań.
Przewodniczący SSN Jolanta Strusińska-Żukowska, Sędziowie SN: Józef
Iwulski (sprawozdawca), Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 kwietnia
2010 r. sprawy z powództwa Bożeny M. przeciwko K. Szpitalowi Specjalistycznemu
[...] w K. o zapłatę, na skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowe-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 16 lipca 2009 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną i zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej
kwotę 900 (dziewięćset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 12 marca 2009 r. [...] Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej
Huty-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie zasądził od pozwanego K.
Szpitala Specjalistycznego [...] w K. na rzecz powódki Bożeny M. kwotę 15.435 zł
tytułem odszkodowania za wadliwe rozwiązanie stosunku pracy oraz kwotę 772 zł
tytułem zwrotu części opłaty od pozwu, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka pracowała w pozwanym Szpitalu
od dnia 1 czerwca 2001 r. na podstawie umowy o pracę na czas określony na stano-
wisku radcy prawnego, a następnie od dnia 1 stycznia 2002 r. na podstawie umowy o
pracę na czas nieokreślony na stanowisku koordynatora radców prawnych. Zgodnie
2
z § 22 ust. 1 i ust. 2 lit. c statutu pozwanego Szpitala z dnia 28 maja 2000 r., usługi o
charakterze niemedycznym powinny być realizowane poprzez zespoły kierowane i
nadzorowane przez pełnomocników dyrektora oraz kierowników komórek organiza-
cyjnych. Dla wykonywania przez dyrektora Szpitala funkcji kierowniczych o charakte-
rze niemedycznym w strukturze organizacyjnej Szpitala występują komórki i stanowi-
ska realizujące zadania między innymi obsługi prawnej. Obsługa prawna wymieniona
jest także w załączniku do statutu (schemacie organizacyjnym Szpitala). Z kolei w
myśl § 48 ust. 1 pkt 3 regulaminu porządkowego obowiązującego w Szpitalu dla wy-
konywania funkcji kierowniczych przez dyrektora Szpitala w strukturze organizacyjnej
Szpitala występują komórki i stanowiska bezpośrednio podległe dyrektorowi, między
innymi radcowie prawni. Zarządzeniem [...] z dnia 30 lipca 2008 r. dyrektor pozwa-
nego Szpitala dokonał likwidacji stanowisk pracy: radcy prawnego i koordynatora
radcy prawnego. W dniu 30 lipca 2008 r. pomiędzy pozwanym Szpitalem (zlecenio-
dawcą), a radcą prawnym Józefem M. (zleceniobiorcą) została zawarta umowa, na
podstawie której zleceniobiorca zobowiązał się do wykonywania na rzecz Szpitala
usług w zakresie prowadzenia obsługi prawnej oraz usług doradztwa w zakresie
zarządu Szpitalem i jego mieniem. Podmiotowi zewnętrznemu, który przejął wykony-
wanie obsługi prawnej strony pozwanej wydzielono na terenie Szpitala pomieszcze-
nie, w którym pracownik kancelarii radcy prawnego Józefa M. codziennie pełni dyżur
w godzinach 900
-1100
. Pismem doręczonym powódce w dniu 12 sierpnia 2008 r. po-
zwany wypowiedział umowę o pracę z zastosowaniem okresu wypowiedzenia skró-
conego do jednego miesiąca na podstawie art. 361
§ 1 k.p. Jako przyczynę wypowie-
dzenia pracodawca wskazał likwidację stanowiska koordynatora radców prawnych i
powierzenie prowadzenia obsługi prawnej Szpitala wyłącznie podmiotowi zewnętrz-
nemu.
Przy takich ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy zgodził się z powódką co
do tego, że wskutek zawarcia umowy pomiędzy pozwanym a radcą prawnym Józe-
fem M. w dniu 30 lipca 2008 r. nastąpiło przejście części zakładu pracy na podmiot
zewnętrzny w rozumieniu art. 231
§ 1 k.p. Wobec tego do sytuacji prawnej powódki
miała w pełni zastosowanie regulacja zawarta w art. 231
§ 6 k.p., wykluczająca możli-
wość wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę z uwagi na przejście zakładu
pracy lub jego części na nowego pracodawcę. Zdaniem Sądu, miejsce świadczenia
usług prawnych na terenie pozwanego Szpitala (w tym pokój, gdzie pracownik kance-
larii prawnej Józefa M. codziennie pełnił dyżury) było częścią zakładu pracy. Ściślej
3
rzecz biorąc, częścią zakładu pracy było nie tylko to miejsce, ale związane z nimi
zadanie obsługi prawnej Szpitala. „W podobnym sensie” to miejsce i związane z nim
zadanie obsługi prawnej były placówką zatrudnienia dla innych pracowników obsługi
prawnej, wykonujących ją w imieniu kancelarii radcy prawnego. Pracownicy ci wyko-
nywali w stosunku do podstawowych zadań Szpitala (świadczenia specjalistycznych
usług medycznych) zadania pomocnicze (obsługę prawną), które były ujęte w doku-
mentach organizacyjnych Szpitala (statucie i regulaminie porządkowym). Jakkolwiek
praca powódki nie wiązała się z udzielaniem świadczeń medycznych, a tylko z celem
pomocniczym Szpitala (wykonywaniem zadań w zakresie obsługi prawnej), to wszak
istotne jest, że po przejęciu obsługi prawnej pozwanego przez podmiot zewnętrzny,
ów cel pomocniczy musi być w dalszym ciągu realizowany. Kancelaria prawna wyko-
nuje więc nadal te same zadania, które poprzednio wykonywali pracownicy Szpitala
zatrudnieni na stanowiskach radców prawnych. Zatem przejęcie obsługi prawnej
przez kancelarię pozwala na dalsze zatrudnianie pracowników Szpitala związanych z
przejętą częścią zakładu pracy (obsługą prawną), wśród których jest powódka. W
konsekwencji Sąd pierwszej instancji stwierdził, że przejęcie obsługi prawnej pozwa-
nego Szpitala przez podmiot zewnętrzny było przejściem części zakładu pracy na
nowego pracodawcę w rozumieniu art. 231
k.p. Dlatego - w ocenie Sądu - nie doszło
do likwidacji stanowiska pracy powódki wykonującej wcześniej tę obsługę. Skoro wy-
powiedzenie powódce umowy o pracę było sprzeczne z art. 231
§ 6 k.p., to zasadne
jest roszczenie powódki o zapłatę odszkodowania z tytułu wadliwego rozwiązania
stosunku pracy.
Wyrokiem z dnia 16 lipca 2009 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krakowie - w uwzględnieniu apelacji pozwanego - zmienił wyrok
Sądu pierwszej instancji w ten sposób, że oddalił powództwo oraz zasądził od po-
wódki na rzecz pozwanego kwotę 892 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Sąd
odwoławczy w uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia wywiódł, że „w pełni podziela
zarzuty i ich argumentację obszernie przedstawioną w apelacji”, wobec tego uznał
„powtarzanie tych wywodów” za niecelowe. Sąd Okręgowy podniósł przy tym, że wy-
kładnia systemowa art. 231
k.p. stanowi przypadek „szczególnie drastycznej ingeren-
cji Kodeksu pracy w stosowanie generalnej w prawie cywilnym zasady wolności
umów” i dlatego powołany przepis „nie może być wykładany (i stosowany) w sposób
rozszerzający kwantyfikatory jego dyspozycji”. Zdaniem Sądu, gdyby podzielić „ideę
wykładni” tego przepisu zaprezentowaną w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego,
4
to trzeba by „poddać jego unormowaniom praktycznie każde działanie podmiotów
gospodarczych zmierzających do racjonalizacji kosztów przez pozbycie się sfer dzia-
łalności niemerytorycznej - np. likwidacji stołówek pracowniczych, ośrodków wczaso-
wych, działu transportu w fabryce śrubek - itp.”. Z tego powodu likwidacji sekcji praw-
nej szpitala przez zastąpienie jej stałą obsługą „profesjonalnego podmiotu rynkowe-
go” nie można oceniać „przez pryzmat unormowań art. 231
k.p.”.
Od wyroku Sądu Okręgowego powódka wniosła skargę kasacyjną, w której
zarzuciła naruszenie art. 231
§ 1, art. 231
§ 6, art. 30 § 4 i art. 45 § 1 k.p. W uzasad-
nieniu skargi powódka wywiodła w szczególności, że przekazanie przez pozwany
Szpital z dniem 30 lipca 2008 r. kancelarii prawnej zadań w zakresie kompleksowej
obsługi prawnej i usług doradztwa w zakresie zarządu Szpitalem i jego mieniem było
niezbędne dla zapewnienia wszystkim pracownikom Szpitala usług w zakresie pomo-
cy prawnej, jak i niezbędne dla utrzymania i realizowania funkcji medycznych pozwa-
nego. Prawdą jest, że bez zapewnienia tych usług pozwany nie mógłby prawidłowo
realizować swoich podstawowych zadań. Z kolei, wykonywanie tych zadań przez
kancelarię prawną należy do istoty działalności „firmy usługowej”. W takim wypadku
doszło więc do podmiotowego „przekształcenia pracodawców” w rozumieniu art. 231
k.p., bowiem innemu podmiotowi (zewnętrznemu) przekazano istotną część zadań
pierwotnego pracodawcy, bez których prowadzone przez obu tych pracodawców
(Szpital i kancelarię prawną) zakłady pracy (w znaczeniu przedmiotowym) nie mo-
głyby funkcjonować. Wobec tego uznać należy, że przejęcie zadań w zakresie obsłu-
gi prawnej przez kancelarię prawną jest przejęciem zadań realizowanych przez po-
zwany Szpital, a więc jest przejściem części zakładu pracy w rozumieniu art. 231
§ 1
k.p. Twierdzenie, że zawarcie umowy o obsługę prawną przez pozwany Szpital spo-
wodowało przejście części zakładu pracy na nowego pracodawcę ma też uzasadnie-
nie w prawie wspólnotowym. W tym względzie skarżąca powołała się na treść
preambuły i art. 1 dyrektywy Rady Unii Europejskiej 2001/23/WE z 12 marca 2001 r.
w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do
ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub
części przedsiębiorstw lub zakładów (Dz.U.UE Polskie wydanie specjalne Rozdział
05, Tom 04, s. 98) oraz na orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z
dnia 14 kwietnia 1994 r., C-392/92 (ECR 1994, s. I-1311) w sprawie C. Schmidt prze-
ciwko Spar und Leihasse der fruheren Amter Bordeesholm, w którym stwierdzono, że
wykładnia powołanej dyrektywy nakazuje uznać, iż obejmuje ona sytuację, w której
5
przedsiębiorstwo powierzyło innemu przedsiębiorstwu w drodze umowy prace po-
rządkowe, wykonywane dotychczas we własnym zakresie, nawet jeśli przed przeję-
ciem tego zadania prace te były wykonywane przez jednego pracownika. Powódka
dodała, że art. 231
§ 1 k.p. ma zastosowanie tylko w sytuacji, gdy w momencie prze-
jęcia w całości lub części zakładu pracy przez innego pracodawcę dany stosunek
pracy nadal trwa. Przejęcie całości zadań obsługi prawnej pozwanego przez zew-
nętrzną kancelarię prawną nastąpiło w dniu 30 lipca 2009 r., a więc w trakcie trwania
stosunku pracy pomiędzy powódką a pozwanym (stosunek ten uległ rozwiązaniu do-
piero z dniem 30 września 2008 r.). Wobec tego w przypadku powódki powinien zna-
leźć zastosowanie art. 231
§ 6 k.p.
Powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie
tego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie apelacji pozwanego
w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowa-
nia za wszystkie instancje.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany wniósł o jej oddalenie oraz o za-
sądzenie od powódki należnych mu kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Uzasadnienie zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji jest lakoniczne
(ograniczone do kilku zdań) i w znacznej części intuicyjne. Jest ono jednak trafne
przede wszystkim z tego względu, że zarzuty skargi naruszenia przepisów prawa
materialnego (art. 231
§ 1, art. 231
§ 6, art. 30 § 4 i art. 45 § 1 k.p.) nie stanowią jej
usprawiedliwionej podstawy.
W myśl art. 231
§ 1 k.p., w razie przejścia części zakładu pracy (to jest przed-
miotem sprawy) na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotych-
czasowych stosunkach pracy. Przejście części zakładu pracy na innego pracodawcę
nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę sto-
sunku pracy (art. 231
§ 6 k.p.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie po-
dejmowano próbę wykładni pojęcia „część zakładu pracy” użytego w treści powoła-
nych przepisów (w literaturze por. np. A. Tomanek: Przejście zakładu pracy na innego
pracodawcę, Wrocław 2002, s. 35-40; Ł. Pisarczyk: Zmiana pracodawcy wskutek
przejścia zakładu pracy, PiZS 2001 nr 7, s. 22; Z. Hajn: Przejście zakładu pracy na
6
innego pracodawcę w prawie polskim a prawo pracy UE, Monitor Prawa Pracy 2004
nr 5, s. 121; Ł. Pisarczyk: Przejście zakładu pracy lub jego części na innego praco-
dawcę - wybrane problemy, PiZS 2007 nr 5, s. 15; R. Sadlik: Kiedy następuje przej-
ście zakładu pracy na nowego pracodawcę, Monitor Prawa Pracy 2007 nr 6, s. 297).
Między innymi w wyroku z dnia 20 listopada 1996 r., I PKN 21/96 (LEX nr 192324)
wskazano, że poszczególne składniki mienia dotychczasowego pracodawcy staną
się częścią zakładu pracy dopiero wówczas, gdy będą tworzyć zespół składników.
Musi to być zatem pewna zorganizowana całość, na którą składają się określone ele-
menty materialne i majątkowe, system organizacyjny i struktura zarządzania, które
będą dawały możliwość dalszego wykonywania pracy przez zatrudnionych w niej
pracowników. W tym znaczeniu Sąd Najwyższy uznał za część zakładu pracy prze-
jętą przez nowego pracodawcę hurtownię-magazyn nabiałowy wniesiony jako aport
do nowoutworzonej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez dotychczasowe-
go pracodawcę - spółdzielnię mleczarską. W wyroku z dnia 2 października 1996 r., I
PRN 72/96 (OSNAPiUS 1997 nr 7, poz. 115) uznano, że częścią zakładu pracy w
rozumieniu art. 231
§ 1 k.p. są te składniki majątku pracodawcy, które ze względu na
funkcjonalne powiązanie stanowią samoistną całość i które mogą być rzeczowym
substratem samodzielnego zakładu pracy (placówką zatrudnienia). W tym znaczeniu
częścią zakładu pracy był warsztat mechaniczny, funkcjonujący pierwotnie w ramach
elektrociepłowni, którego część wyposażenia sprzedano, a jego pomieszczenia od-
dano w dzierżawę. W uzasadnieniu wyroku z dnia 1 lipca 1999 r., I PKN 133/99
(OSNAPiUS 2000 nr 18, poz. 687; OSP 2001 nr 4, poz. 57, z glosą T. Kuczyńskiego)
stwierdzono, że pojęcie placówki zatrudnienia (części zakładu pracy) należy relatywi-
zować także do zadań wykonywanych przez daną grupę pracowników, a nie jedynie
do elementów środowiska pracy o charakterze materialnym (majątku, pomieszczeń).
Zatem przejęcie przez gminę zadań z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej sta-
nowi przejęcie części zakładu pracy przez nowego pracodawcę (por. też wyrok z dnia
10 października 2003 r., I PK 456/02, OSNP 2004 nr 19, poz. 335). Z kolei, w wyroku
z dnia 9 grudnia 2004 r., I PK 103/04 (OSNP 2005 nr 15, poz. 220) Sąd Najwyższy
przyjął, że przejęciem części zakładu pracy przez nowego pracodawcę jest
przekazanie przez szpital powiatowy firmie usługowej prowadzenia całodobowych
usług utrzymania czystości, dezynfekcji w pomieszczeniach i obsługi terenów ze-
wnętrznych w ramach ogrodzenia, a także wewnątrzzakładowego transportu, połą-
czone z oddaniem w najem pomieszczeń biurowych, socjalnych, magazynowych,
7
szatni oraz garażu, albowiem przedmiotowe zadania mają istotne znaczenie dla
każdej placówki medycznej. Dlatego przekazanie podmiotowi zewnętrznemu istotnej
części zadań dotychczasowego pracodawcy, bez których zakłady pracy (w znaczeniu
przedmiotowym) prowadzone przez obydwa te podmioty nie mogłyby funkcjonować,
powoduje skutek określony w art. 231
k.p., niezależnie od tego, czy dotychczas wyko-
nujący te zadania pracownicy (salowe) byli zatrudnieni w wyodrębnionej samodziel-
nej placówce zatrudnienia. W wyroku z dnia 29 listopada 2005 r., II PK 391/04
(OSNP 2006 nr 19-20, poz. 297; OSP 2008 nr 1, poz. 2, z glosą Ł. Pisarczyka) wyra-
żono pogląd, że częścią zakładu pracy w rozumieniu art. 231
k.p. jest taka jego
część, która może być potraktowana jako placówka zatrudnienia pracownika, a więc
zespół składników umożliwiający wykonywanie w niej pracy. Chociaż część zakładu
pracy (podobnie jak zakład pracy) jest zorganizowanym kompleksem składników ma-
terialnych i niematerialnych, przeznaczonych do realizacji określonych celów praco-
dawcy, to w przypadku części zakładu pracy określone przez pracodawcę cele naj-
częściej nie są tożsame z ogólnym celem całego zakładu, lecz mają charakter po-
mocniczy lub cząstkowy. Dlatego częścią zakładu pracy w powołanym znaczeniu jest
nie tylko budynek, w którym pracownik wykonywał swoją pracę, lecz również związa-
ne z nim zadanie ochrony i obsługi portierskiej tego obiektu. Skoro przejęcie obiektu i
zadań przez nowy podmiot pozwalało na dalsze zatrudnianie związanych z tą czę-
ścią zakładu pracy pracowników, to taka okoliczność świadczy o przejęciu części za-
kładu pracy przez nowego pracodawcę bez względu na to, czy wykonywanie przez
dotychczasowego i nowego pracodawcę zadań z zakresu ochrony i obsługi portier-
skiej budynku stanowiło zadanie uboczne w stosunku do ich zasadniczej funkcji.
Pogląd o tym, że przejście części zakładu pracy na nowego pracodawcę należy
wiązać nie tylko z materialnymi elementami środowiska pracy, lecz także z zada-
niami, których wykonywanie stanowi treść stosunku pracy, był prezentowany również
w wielu innych, późniejszych orzeczeniach Sądu Najwyższego (przykładowo w wyro-
kach: z dnia 15 września 2006 r., I PK 75/06, OSNP 2007 nr 17-18, poz. 250; z dnia
7 lutego 2007 r., I PK 212/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 66 oraz z dnia 23 sierpnia
2007 r., I PK 80/07, OSNP 2008 nr 23-24, poz. 346).
Sąd Najwyższy w zakresie wykładni użytego w art. 231
k.p. pojęcia „część za-
kładu pracy” odwołuje się do prawa Unii Europejskiej, w szczególności do dyrektywy
Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw
Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przy-
8
padku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów
oraz jego wykładni przyjmowanej w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawie-
dliwości (ETS; obecnie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej; por. I. Twardow-
ska-Mędrek: Najnowsze orzecznictwo ETS w sprawach dotyczących ochrony praw
pracowniczych w razie przejścia przedsiębiorstwa na innego pracodawcę, Europejski
Przegląd Sądowy 2008 nr 5, s. 42). W myśl art. 1 pkt 1 lit. b tej dyrektywy, „przejęcie”
następuje wtedy, kiedy przejmowana jest jednostka gospodarcza, która zachowuje
swoją tożsamość, oznaczającą zorganizowane połączenie zasobów, którego celem
jest prowadzenie działalności gospodarczej, bez względu na to, czy jest to działal-
ność podstawowa czy pomocnicza. Z orzecznictwa ETS wynika generalny wniosek,
że kryterium decydującym o uznaniu za rzeczywiste przeniesienia przedsiębiorstwa
lub jego części jest zachowanie tożsamości jednostki gospodarczej, które wynika
przede wszystkim z rzeczywistego kontynuowania lub przejęcia przez nowego praco-
dawcę tej samej działalności gospodarczej lub działalności podobnej (por. wyroki z
dnia 18 marca 1986 r. w sprawie 24/85, Josef Maria Antonius Spijkers przeciwko
Gebroeders Benedik Abattoir CV and Alfred Benedik en Zonen BV, ECR 1986, s.
1119; z dnia 14 kwietnia 1994 r. w sprawie C-392/92, Christel Schmidt przeciwko
Spar und Leihkasse Der Fruheren Aemter Bordeesholm, Kiel und Cronshagen, ECR
1994, s. I-1311; z dnia 26 września 2000 r. w sprawie C-175/99, Didier Mayeur prze-
ciwko Association Promotion de Information Messine (APIM), ECR 2000, s. I-7755).
Aby jednak możliwe było zastosowanie powołanej dyrektywy, przejęcie części zakła-
du pracy powinno obejmować jednostkę gospodarczą zorganizowaną w sposób stały,
której działalność nie ogranicza się do wykonania określonego zadania. Dla stwier-
dzenia, czy przesłanki przejęcia jednostki gospodarczej zorganizowanej w sposób
stały zostały spełnione, należy wziąć pod rozwagę wszystkie okoliczności faktyczne,
które charakteryzują dane zachowanie, do których zalicza się w szczególności rodzaj
przedsiębiorstwa lub zakładu, o który chodzi, przejęcie lub brak przejęcia składników
majątkowych takich jak budynki i ruchomości, wartość składników niematerialnych w
chwili przejęcia, przejęcie lub brak przejęcia większości pracowników przez nowego
pracodawcę, przejęcie lub brak przejęcia klientów, a także stopień podobieństwa
działalności prowadzonej przed i po przejęciu oraz czas ewentualnego zawieszenia
tej działalności (wyrok ETS z dnia 15 grudnia 2005 r. w sprawie C-232/04 i C-233/04,
Nurten Guney-Gorres i Gul Demir przeciwko Securicor Aviation (Germany) Ltd i Kot-
ter Aviation Security GmbH & Co. KG, ECR 2005, s. I-11237; Europejski Przegląd
9
Sądowy 2006 nr 8, s. 46, z glosą I. Twardowskiej-Mędrek oraz wyrok ETS z dnia 13
września 2007 r. w sprawie C-458/05, Mohamed Jouini i inni przeciwko Princess Per-
sonal Service GmbH (PPS), Monitor Prawa Pracy 2007 nr 1, s. 54). W najnowszym
orzecznictwie ETS (wyrok z dnia 12 lutego 2009 r. w sprawie C-466/07, Dietmar Kla-
renberg przeciwko Ferrotron Technologies GmbH, LEX nr 485097) wyrażany jest po-
gląd, że przepisy dyrektywy mogą być stosowane także w sytuacji, gdy część przej-
mowanego przedsiębiorstwa lub zakładu nie zachowuje niezależności organizacyj-
nej, pod warunkiem, że funkcjonalne więzi pomiędzy poszczególnymi przejmowa-
nymi czynnikami produkcji zostaną zachowane, co będzie pozwalało przejmującemu
na ich wykorzystywanie do celu prowadzenia identycznej lub analogicznej działalno-
ści gospodarczej. Stąd też koncepcja tożsamości jednostki gospodarczej oparta na
tylko jednym czynniku, odnoszącym się do niezależności organizacyjnej, nie może
zostać przyjęta. Funkcjonalne więzi pomiędzy różnymi przejmowanymi czynnikami
pozwalają przejmującemu na wykorzystywanie ich w celu prowadzenia identycznej
lub analogicznej działalności gospodarczej, nawet jeśli, po dokonaniu przejęcia, są
one włączone w ramy odmiennej struktury organizacyjnej.
Mając na względzie przedstawione wyżej rozważania, Sąd Najwyższy w skła-
dzie rozpoznającym niniejszą skargę uważa, że przejęcie wykonywania całości za-
dań z zakresu obsługi prawnej szpitala przez zewnętrzną kancelarię prawną - czy
szerzej powierzenie kompleksowej obsługi jednego podmiotu wyspecjalizowanym
przedsiębiorcom, świadczącym usługi w oznaczonym zakresie (tzw. outsourcing) -
może stanowić przejęcie części zakładu pracy w rozumieniu art. 231
k.p., ale ocena
w tym zakresie musi być odniesiona do konkretnych okoliczności faktycznych rozpo-
znawanej sprawy (którymi Sąd Najwyższy jest związany w postępowaniu kasacyjnym
- art. 39813
§ 2 k.p.c.). Należy więc przeprowadzić test porównawczy istotnych oko-
liczności przemawiających za uznaniem, że doszło do przejęcia części zakładu pracy
z konkretnymi ustaleniami faktycznymi w sprawie i przeprowadzić ich kompleksową
ocenę. Istotne okoliczności, które należy ocenić to (według katalogu sformułowanego
w wyroku ETS z dnia 18 marca 1986 r. w sprawie 24/85, Josef Maria Antonius Spij-
kers przeciwko Gebroeders Benedik Abattoir CV and Alfred Benedik en Zonen BV):
1) typ przedsiębiorstwa lub zakładu; 2) czy zbyte zostały składniki materialne, takie
jak budynki i ruchomości; 3) wartość składników niematerialnych w chwili transferu;
4) czy większość pracowników została przejęta przez nowego pracodawcę; 5) czy
przejęta została obsługa klientów przedsiębiorstwa; 6) stopień podobieństwa między
10
działalnością prowadzoną przed i po zbyciu przedsiębiorstwa; 7) ewentualna przerwa
w działalności przedsiębiorstwa. Test ten w okolicznościach faktycznych rozpoznawa-
nej sprawy kompleksowo (wszystkie te okoliczności rozpoznawane łącznie) daje wy-
nik negatywny. Należy bowiem zważyć, że: (ad 1) „typ przedsiębiorstwa” obu do-
mniemanych pracodawców jest praktycznie całkiem różny, w Szpitalu główny przed-
miot działalności to świadczenie usług medycznych a w kancelarii prawniczej głów-
nym przedmiotem działalności jest obsługa prawna różnych zewnętrznych podmio-
tów (a nie tylko Szpitala); (ad 2) kancelaria prawnicza nie przejęła praktycznie żad-
nych składników materialnych Szpitala; (ad 3) kancelaria prawnicza nie przejęła
żadnych składników niematerialnych Szpitala; (ad 4) faktycznie kancelaria prawnicza
nie przejęła żadnych pracowników Szpitala, a teoretycznie przejęcie mogło dotyczyć
kilku pracowników; (ad 5) kancelaria prawnicza nie przejęła obsługi podstawowych
„klientów” Szpitala, jakim są pacjenci; (ad 6) obsługa prawna Szpitala to był jego
uboczny (pomocniczy) przedmiot działalności, skierowany wyłącznie „do wewnątrz”,
to zaś oznacza, że w działalności kancelarii prawniczej (obsługa prawna różnych ze-
wnętrznych podmiotów a nie tylko Szpitala) nie została zachowana tożsamość przed-
miotu działalności polegającego na obsłudze prawnej Szpitala; (ad 7) nie nastąpiła
przerwa w obsłudze prawnej Szpitala. Uzasadnia to stwierdzenie, że nie doszło do
przejęcia części zakładu pracy pozwanego Szpitala przez prywatną kancelarię praw-
niczą.
Powódka powołuje się na wyrok ETS z dnia 14 kwietnia 1994 r. w sprawie C-
392/92, Christel Schmidt przeciwko Spar und Leihkasse Der Fruheren Aemter Borde-
esholm, Kiel und Cronshagen, według którego art. 1 ust. 1 dyrektywy Rady
77/187/EWG z dnia 14 lutego 1977 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw
Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku prze-
jęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części zakładów należy interpretować następu-
jąco: sytuacja opisana w postanowieniu o odesłaniu prejudycjalnym, w której przed-
siębiorca powierza innemu przedsiębiorcy, w drodze umowy, odpowiedzialność za
wykonywanie prac związanych ze sprzątaniem realizowanych wcześniej bezpośred-
nio, jest objęta zakresem stosowania dyrektywy, nawet jeśli prace te były wykony-
wane przed przeniesieniem przez jednego pracownika. Wyrok ten dotyczy stanu fak-
tycznego, w którym za transfer przedsiębiorstwa (części zakładu pracy) uznano po-
wierzenie wyspecjalizowanemu podmiotowi sprzątania pomieszczeń zajmowanych
przez placówkę bankową, przy czym zadanie to wykonywała do tej pory jedna osoba,
11
zatrudniona przez bank a jednocześnie nie doszło do przejścia jakichkolwiek składni-
ków mienia, które byłyby związane z wykonywaniem tego zadania. Wyrok ten zapadł
jednak w poprzednim stanie prawnym oraz (jak podnosi się w literaturze - A. Toma-
nek: Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę, Wrocław 2002, s. 39) był on
poddany krytyce, która wpłynęła na zmianę stanowiska ETS. W późniejszym orzecz-
nictwie stwierdzono, że pojęcie transferu odnosi się „do stabilnej całości gospodar-
czej, której działalność nie jest ograniczona do wykonywania jednego, szczególnego
zadania roboczego”.
Wobec tego należy stwierdzić, że w ustalonym stanie faktycznym sprawy nie
doszło do przejęcia części zakładu pracy pozwanego Szpitala (art. 231
k.p.), a więc
wypowiedzenie powódce umowy o pracę nie naruszało przepisów i było uzasadnione
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2001 r., I PKN 733/00, OSNP 2003
nr 23, poz. 569).
Wyraźnego podkreślenia wymaga, że wykładnia prawa Unii Europejskiej oraz
art. 231
k.p. i jego zastosowanie musi w pierwszej kolejności uwzględniać ochronny
wobec pracowników charakter tych przepisów. Chodzi więc o taką wykładnię i zasto-
sowanie przepisów, aby nastąpiło zachowanie miejsca pracy (kontynuacja zatrudnie-
nia) przez pracowników w razie przekształceń (własnościowych, organizacyjnych,
kompetencyjnych) po stronie pracodawców. Ten wzgląd w stanie faktycznym sprawy
w istocie nie występuje. Nie ustalono bowiem żadnych faktów, z których można wy-
prowadzić wniosek, że powódka chce kontynuować zatrudnienie jako pracownik kan-
celarii prawnej Józefa M. Z ustaleń tych wynika nadto, że pozwany Szpital rozwiązał
z powódką umowę o pracę w dniu 12 sierpnia 2008 r. ze skutkiem na dzień 30 wrze-
śnia 2008 r. Tymczasem przejęcie wykonywania zadań z zakresu obsługi prawnej
Szpitala nastąpiło w dniu podpisania umowy o wykonywanie obsługi prawnej pomię-
dzy Szpitalem, a kancelarią radcy prawnego Józefa M., czyli 30 lipca 2008 r. Jeśliby
więc przyjąć - w ślad za powódką - że w jej przypadku miał zastosowanie art. 231
§ 1
k.p., a w konsekwencji, że w dniu 30 lipca 2008 r. została z mocy prawa przejęta
przez nowego pracodawcę, to wypowiedzenie jej umowy o pracę dokonane przez
pozwany Szpital (dotychczasowego pracodawcę) po tej dacie (12 sierpnia 2008 r.)
było czynnością prawną niewywierającą żadnych skutków prawnych i nie mogło tym
samym prowadzić do rozwiązania z powódką stosunku pracy (por. wyroki Sądu Naj-
wyższego: z dnia 17 listopada 2004 r., II PK 69/04, OSNP 2005 nr 8, poz. 112; z dnia
9 grudnia 2004 r., I PK 103/04, OSNP 2005 nr 15, poz. 220; z dnia 13 grudnia 2005
12
r., II PK 104/05, OSNP 2006 nr 21-22, poz. 324; z dnia 5 kwietnia 2007 r., I PK
323/06, Monitor Prawa Pracy 2007 nr 12, s. 639).
Mając na względzie wszystkie powołane okoliczności, Sąd Najwyższy roz-
strzygnął jak w sentencji, na podstawie art. 39814
k.p.c., orzekając o kosztach postę-
powania kasacyjnego na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządze-
nia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349
ze zm.).
========================================
I PK 210/09
Powierzenie przez pracodawcę wykonywania zadań pomocniczych pod-
miotowi zewnętrznemu świadczącemu usługi w tym zakresie (outsourcing) nie
może stanowić przejścia części zakładu pracy na innego pracodawcę (art. 231
§
1 k.p.), jeżeli nie przemawia za tym kompleksowa ocena takich okoliczności, jak
rodzaj zakładów, przejęcie składników majątkowych i niematerialnych, przeję-
cie większości pracowników, przejęcie klientów, a zwłaszcza stopień podobień-
stwa działalności prowadzonej przed i po przejęciu zadań.
Przewodniczący SSN Jolanta Strusińska-Żukowska, Sędziowie SN: Józef
Iwulski (sprawozdawca), Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 kwietnia
2010 r. sprawy z powództwa Bożeny M. przeciwko K. Szpitalowi Specjalistycznemu
[...] w K. o zapłatę, na skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowe-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 16 lipca 2009 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną i zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej
kwotę 900 (dziewięćset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 12 marca 2009 r. [...] Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej
Huty-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie zasądził od pozwanego K.
Szpitala Specjalistycznego [...] w K. na rzecz powódki Bożeny M. kwotę 15.435 zł
tytułem odszkodowania za wadliwe rozwiązanie stosunku pracy oraz kwotę 772 zł
tytułem zwrotu części opłaty od pozwu, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka pracowała w pozwanym Szpitalu
od dnia 1 czerwca 2001 r. na podstawie umowy o pracę na czas określony na stano-
wisku radcy prawnego, a następnie od dnia 1 stycznia 2002 r. na podstawie umowy o
pracę na czas nieokreślony na stanowisku koordynatora radców prawnych. Zgodnie
2
z § 22 ust. 1 i ust. 2 lit. c statutu pozwanego Szpitala z dnia 28 maja 2000 r., usługi o
charakterze niemedycznym powinny być realizowane poprzez zespoły kierowane i
nadzorowane przez pełnomocników dyrektora oraz kierowników komórek organiza-
cyjnych. Dla wykonywania przez dyrektora Szpitala funkcji kierowniczych o charakte-
rze niemedycznym w strukturze organizacyjnej Szpitala występują komórki i stanowi-
ska realizujące zadania między innymi obsługi prawnej. Obsługa prawna wymieniona
jest także w załączniku do statutu (schemacie organizacyjnym Szpitala). Z kolei w
myśl § 48 ust. 1 pkt 3 regulaminu porządkowego obowiązującego w Szpitalu dla wy-
konywania funkcji kierowniczych przez dyrektora Szpitala w strukturze organizacyjnej
Szpitala występują komórki i stanowiska bezpośrednio podległe dyrektorowi, między
innymi radcowie prawni. Zarządzeniem [...] z dnia 30 lipca 2008 r. dyrektor pozwa-
nego Szpitala dokonał likwidacji stanowisk pracy: radcy prawnego i koordynatora
radcy prawnego. W dniu 30 lipca 2008 r. pomiędzy pozwanym Szpitalem (zlecenio-
dawcą), a radcą prawnym Józefem M. (zleceniobiorcą) została zawarta umowa, na
podstawie której zleceniobiorca zobowiązał się do wykonywania na rzecz Szpitala
usług w zakresie prowadzenia obsługi prawnej oraz usług doradztwa w zakresie
zarządu Szpitalem i jego mieniem. Podmiotowi zewnętrznemu, który przejął wykony-
wanie obsługi prawnej strony pozwanej wydzielono na terenie Szpitala pomieszcze-
nie, w którym pracownik kancelarii radcy prawnego Józefa M. codziennie pełni dyżur
w godzinach 900
-1100
. Pismem doręczonym powódce w dniu 12 sierpnia 2008 r. po-
zwany wypowiedział umowę o pracę z zastosowaniem okresu wypowiedzenia skró-
conego do jednego miesiąca na podstawie art. 361
§ 1 k.p. Jako przyczynę wypowie-
dzenia pracodawca wskazał likwidację stanowiska koordynatora radców prawnych i
powierzenie prowadzenia obsługi prawnej Szpitala wyłącznie podmiotowi zewnętrz-
nemu.
Przy takich ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy zgodził się z powódką co
do tego, że wskutek zawarcia umowy pomiędzy pozwanym a radcą prawnym Józe-
fem M. w dniu 30 lipca 2008 r. nastąpiło przejście części zakładu pracy na podmiot
zewnętrzny w rozumieniu art. 231
§ 1 k.p. Wobec tego do sytuacji prawnej powódki
miała w pełni zastosowanie regulacja zawarta w art. 231
§ 6 k.p., wykluczająca możli-
wość wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę z uwagi na przejście zakładu
pracy lub jego części na nowego pracodawcę. Zdaniem Sądu, miejsce świadczenia
usług prawnych na terenie pozwanego Szpitala (w tym pokój, gdzie pracownik kance-
larii prawnej Józefa M. codziennie pełnił dyżury) było częścią zakładu pracy. Ściślej
3
rzecz biorąc, częścią zakładu pracy było nie tylko to miejsce, ale związane z nimi
zadanie obsługi prawnej Szpitala. „W podobnym sensie” to miejsce i związane z nim
zadanie obsługi prawnej były placówką zatrudnienia dla innych pracowników obsługi
prawnej, wykonujących ją w imieniu kancelarii radcy prawnego. Pracownicy ci wyko-
nywali w stosunku do podstawowych zadań Szpitala (świadczenia specjalistycznych
usług medycznych) zadania pomocnicze (obsługę prawną), które były ujęte w doku-
mentach organizacyjnych Szpitala (statucie i regulaminie porządkowym). Jakkolwiek
praca powódki nie wiązała się z udzielaniem świadczeń medycznych, a tylko z celem
pomocniczym Szpitala (wykonywaniem zadań w zakresie obsługi prawnej), to wszak
istotne jest, że po przejęciu obsługi prawnej pozwanego przez podmiot zewnętrzny,
ów cel pomocniczy musi być w dalszym ciągu realizowany. Kancelaria prawna wyko-
nuje więc nadal te same zadania, które poprzednio wykonywali pracownicy Szpitala
zatrudnieni na stanowiskach radców prawnych. Zatem przejęcie obsługi prawnej
przez kancelarię pozwala na dalsze zatrudnianie pracowników Szpitala związanych z
przejętą częścią zakładu pracy (obsługą prawną), wśród których jest powódka. W
konsekwencji Sąd pierwszej instancji stwierdził, że przejęcie obsługi prawnej pozwa-
nego Szpitala przez podmiot zewnętrzny było przejściem części zakładu pracy na
nowego pracodawcę w rozumieniu art. 231
k.p. Dlatego - w ocenie Sądu - nie doszło
do likwidacji stanowiska pracy powódki wykonującej wcześniej tę obsługę. Skoro wy-
powiedzenie powódce umowy o pracę było sprzeczne z art. 231
§ 6 k.p., to zasadne
jest roszczenie powódki o zapłatę odszkodowania z tytułu wadliwego rozwiązania
stosunku pracy.
Wyrokiem z dnia 16 lipca 2009 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krakowie - w uwzględnieniu apelacji pozwanego - zmienił wyrok
Sądu pierwszej instancji w ten sposób, że oddalił powództwo oraz zasądził od po-
wódki na rzecz pozwanego kwotę 892 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Sąd
odwoławczy w uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia wywiódł, że „w pełni podziela
zarzuty i ich argumentację obszernie przedstawioną w apelacji”, wobec tego uznał
„powtarzanie tych wywodów” za niecelowe. Sąd Okręgowy podniósł przy tym, że wy-
kładnia systemowa art. 231
k.p. stanowi przypadek „szczególnie drastycznej ingeren-
cji Kodeksu pracy w stosowanie generalnej w prawie cywilnym zasady wolności
umów” i dlatego powołany przepis „nie może być wykładany (i stosowany) w sposób
rozszerzający kwantyfikatory jego dyspozycji”. Zdaniem Sądu, gdyby podzielić „ideę
wykładni” tego przepisu zaprezentowaną w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego,
4
to trzeba by „poddać jego unormowaniom praktycznie każde działanie podmiotów
gospodarczych zmierzających do racjonalizacji kosztów przez pozbycie się sfer dzia-
łalności niemerytorycznej - np. likwidacji stołówek pracowniczych, ośrodków wczaso-
wych, działu transportu w fabryce śrubek - itp.”. Z tego powodu likwidacji sekcji praw-
nej szpitala przez zastąpienie jej stałą obsługą „profesjonalnego podmiotu rynkowe-
go” nie można oceniać „przez pryzmat unormowań art. 231
k.p.”.
Od wyroku Sądu Okręgowego powódka wniosła skargę kasacyjną, w której
zarzuciła naruszenie art. 231
§ 1, art. 231
§ 6, art. 30 § 4 i art. 45 § 1 k.p. W uzasad-
nieniu skargi powódka wywiodła w szczególności, że przekazanie przez pozwany
Szpital z dniem 30 lipca 2008 r. kancelarii prawnej zadań w zakresie kompleksowej
obsługi prawnej i usług doradztwa w zakresie zarządu Szpitalem i jego mieniem było
niezbędne dla zapewnienia wszystkim pracownikom Szpitala usług w zakresie pomo-
cy prawnej, jak i niezbędne dla utrzymania i realizowania funkcji medycznych pozwa-
nego. Prawdą jest, że bez zapewnienia tych usług pozwany nie mógłby prawidłowo
realizować swoich podstawowych zadań. Z kolei, wykonywanie tych zadań przez
kancelarię prawną należy do istoty działalności „firmy usługowej”. W takim wypadku
doszło więc do podmiotowego „przekształcenia pracodawców” w rozumieniu art. 231
k.p., bowiem innemu podmiotowi (zewnętrznemu) przekazano istotną część zadań
pierwotnego pracodawcy, bez których prowadzone przez obu tych pracodawców
(Szpital i kancelarię prawną) zakłady pracy (w znaczeniu przedmiotowym) nie mo-
głyby funkcjonować. Wobec tego uznać należy, że przejęcie zadań w zakresie obsłu-
gi prawnej przez kancelarię prawną jest przejęciem zadań realizowanych przez po-
zwany Szpital, a więc jest przejściem części zakładu pracy w rozumieniu art. 231
§ 1
k.p. Twierdzenie, że zawarcie umowy o obsługę prawną przez pozwany Szpital spo-
wodowało przejście części zakładu pracy na nowego pracodawcę ma też uzasadnie-
nie w prawie wspólnotowym. W tym względzie skarżąca powołała się na treść
preambuły i art. 1 dyrektywy Rady Unii Europejskiej 2001/23/WE z 12 marca 2001 r.
w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do
ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub
części przedsiębiorstw lub zakładów (Dz.U.UE Polskie wydanie specjalne Rozdział
05, Tom 04, s. 98) oraz na orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z
dnia 14 kwietnia 1994 r., C-392/92 (ECR 1994, s. I-1311) w sprawie C. Schmidt prze-
ciwko Spar und Leihasse der fruheren Amter Bordeesholm, w którym stwierdzono, że
wykładnia powołanej dyrektywy nakazuje uznać, iż obejmuje ona sytuację, w której
5
przedsiębiorstwo powierzyło innemu przedsiębiorstwu w drodze umowy prace po-
rządkowe, wykonywane dotychczas we własnym zakresie, nawet jeśli przed przeję-
ciem tego zadania prace te były wykonywane przez jednego pracownika. Powódka
dodała, że art. 231
§ 1 k.p. ma zastosowanie tylko w sytuacji, gdy w momencie prze-
jęcia w całości lub części zakładu pracy przez innego pracodawcę dany stosunek
pracy nadal trwa. Przejęcie całości zadań obsługi prawnej pozwanego przez zew-
nętrzną kancelarię prawną nastąpiło w dniu 30 lipca 2009 r., a więc w trakcie trwania
stosunku pracy pomiędzy powódką a pozwanym (stosunek ten uległ rozwiązaniu do-
piero z dniem 30 września 2008 r.). Wobec tego w przypadku powódki powinien zna-
leźć zastosowanie art. 231
§ 6 k.p.
Powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie
tego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie apelacji pozwanego
w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowa-
nia za wszystkie instancje.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany wniósł o jej oddalenie oraz o za-
sądzenie od powódki należnych mu kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Uzasadnienie zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji jest lakoniczne
(ograniczone do kilku zdań) i w znacznej części intuicyjne. Jest ono jednak trafne
przede wszystkim z tego względu, że zarzuty skargi naruszenia przepisów prawa
materialnego (art. 231
§ 1, art. 231
§ 6, art. 30 § 4 i art. 45 § 1 k.p.) nie stanowią jej
usprawiedliwionej podstawy.
W myśl art. 231
§ 1 k.p., w razie przejścia części zakładu pracy (to jest przed-
miotem sprawy) na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotych-
czasowych stosunkach pracy. Przejście części zakładu pracy na innego pracodawcę
nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę sto-
sunku pracy (art. 231
§ 6 k.p.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie po-
dejmowano próbę wykładni pojęcia „część zakładu pracy” użytego w treści powoła-
nych przepisów (w literaturze por. np. A. Tomanek: Przejście zakładu pracy na innego
pracodawcę, Wrocław 2002, s. 35-40; Ł. Pisarczyk: Zmiana pracodawcy wskutek
przejścia zakładu pracy, PiZS 2001 nr 7, s. 22; Z. Hajn: Przejście zakładu pracy na
6
innego pracodawcę w prawie polskim a prawo pracy UE, Monitor Prawa Pracy 2004
nr 5, s. 121; Ł. Pisarczyk: Przejście zakładu pracy lub jego części na innego praco-
dawcę - wybrane problemy, PiZS 2007 nr 5, s. 15; R. Sadlik: Kiedy następuje przej-
ście zakładu pracy na nowego pracodawcę, Monitor Prawa Pracy 2007 nr 6, s. 297).
Między innymi w wyroku z dnia 20 listopada 1996 r., I PKN 21/96 (LEX nr 192324)
wskazano, że poszczególne składniki mienia dotychczasowego pracodawcy staną
się częścią zakładu pracy dopiero wówczas, gdy będą tworzyć zespół składników.
Musi to być zatem pewna zorganizowana całość, na którą składają się określone ele-
menty materialne i majątkowe, system organizacyjny i struktura zarządzania, które
będą dawały możliwość dalszego wykonywania pracy przez zatrudnionych w niej
pracowników. W tym znaczeniu Sąd Najwyższy uznał za część zakładu pracy prze-
jętą przez nowego pracodawcę hurtownię-magazyn nabiałowy wniesiony jako aport
do nowoutworzonej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez dotychczasowe-
go pracodawcę - spółdzielnię mleczarską. W wyroku z dnia 2 października 1996 r., I
PRN 72/96 (OSNAPiUS 1997 nr 7, poz. 115) uznano, że częścią zakładu pracy w
rozumieniu art. 231
§ 1 k.p. są te składniki majątku pracodawcy, które ze względu na
funkcjonalne powiązanie stanowią samoistną całość i które mogą być rzeczowym
substratem samodzielnego zakładu pracy (placówką zatrudnienia). W tym znaczeniu
częścią zakładu pracy był warsztat mechaniczny, funkcjonujący pierwotnie w ramach
elektrociepłowni, którego część wyposażenia sprzedano, a jego pomieszczenia od-
dano w dzierżawę. W uzasadnieniu wyroku z dnia 1 lipca 1999 r., I PKN 133/99
(OSNAPiUS 2000 nr 18, poz. 687; OSP 2001 nr 4, poz. 57, z glosą T. Kuczyńskiego)
stwierdzono, że pojęcie placówki zatrudnienia (części zakładu pracy) należy relatywi-
zować także do zadań wykonywanych przez daną grupę pracowników, a nie jedynie
do elementów środowiska pracy o charakterze materialnym (majątku, pomieszczeń).
Zatem przejęcie przez gminę zadań z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej sta-
nowi przejęcie części zakładu pracy przez nowego pracodawcę (por. też wyrok z dnia
10 października 2003 r., I PK 456/02, OSNP 2004 nr 19, poz. 335). Z kolei, w wyroku
z dnia 9 grudnia 2004 r., I PK 103/04 (OSNP 2005 nr 15, poz. 220) Sąd Najwyższy
przyjął, że przejęciem części zakładu pracy przez nowego pracodawcę jest
przekazanie przez szpital powiatowy firmie usługowej prowadzenia całodobowych
usług utrzymania czystości, dezynfekcji w pomieszczeniach i obsługi terenów ze-
wnętrznych w ramach ogrodzenia, a także wewnątrzzakładowego transportu, połą-
czone z oddaniem w najem pomieszczeń biurowych, socjalnych, magazynowych,
7
szatni oraz garażu, albowiem przedmiotowe zadania mają istotne znaczenie dla
każdej placówki medycznej. Dlatego przekazanie podmiotowi zewnętrznemu istotnej
części zadań dotychczasowego pracodawcy, bez których zakłady pracy (w znaczeniu
przedmiotowym) prowadzone przez obydwa te podmioty nie mogłyby funkcjonować,
powoduje skutek określony w art. 231
k.p., niezależnie od tego, czy dotychczas wyko-
nujący te zadania pracownicy (salowe) byli zatrudnieni w wyodrębnionej samodziel-
nej placówce zatrudnienia. W wyroku z dnia 29 listopada 2005 r., II PK 391/04
(OSNP 2006 nr 19-20, poz. 297; OSP 2008 nr 1, poz. 2, z glosą Ł. Pisarczyka) wyra-
żono pogląd, że częścią zakładu pracy w rozumieniu art. 231
k.p. jest taka jego
część, która może być potraktowana jako placówka zatrudnienia pracownika, a więc
zespół składników umożliwiający wykonywanie w niej pracy. Chociaż część zakładu
pracy (podobnie jak zakład pracy) jest zorganizowanym kompleksem składników ma-
terialnych i niematerialnych, przeznaczonych do realizacji określonych celów praco-
dawcy, to w przypadku części zakładu pracy określone przez pracodawcę cele naj-
częściej nie są tożsame z ogólnym celem całego zakładu, lecz mają charakter po-
mocniczy lub cząstkowy. Dlatego częścią zakładu pracy w powołanym znaczeniu jest
nie tylko budynek, w którym pracownik wykonywał swoją pracę, lecz również związa-
ne z nim zadanie ochrony i obsługi portierskiej tego obiektu. Skoro przejęcie obiektu i
zadań przez nowy podmiot pozwalało na dalsze zatrudnianie związanych z tą czę-
ścią zakładu pracy pracowników, to taka okoliczność świadczy o przejęciu części za-
kładu pracy przez nowego pracodawcę bez względu na to, czy wykonywanie przez
dotychczasowego i nowego pracodawcę zadań z zakresu ochrony i obsługi portier-
skiej budynku stanowiło zadanie uboczne w stosunku do ich zasadniczej funkcji.
Pogląd o tym, że przejście części zakładu pracy na nowego pracodawcę należy
wiązać nie tylko z materialnymi elementami środowiska pracy, lecz także z zada-
niami, których wykonywanie stanowi treść stosunku pracy, był prezentowany również
w wielu innych, późniejszych orzeczeniach Sądu Najwyższego (przykładowo w wyro-
kach: z dnia 15 września 2006 r., I PK 75/06, OSNP 2007 nr 17-18, poz. 250; z dnia
7 lutego 2007 r., I PK 212/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 66 oraz z dnia 23 sierpnia
2007 r., I PK 80/07, OSNP 2008 nr 23-24, poz. 346).
Sąd Najwyższy w zakresie wykładni użytego w art. 231
k.p. pojęcia „część za-
kładu pracy” odwołuje się do prawa Unii Europejskiej, w szczególności do dyrektywy
Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw
Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przy-
8
padku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów
oraz jego wykładni przyjmowanej w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawie-
dliwości (ETS; obecnie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej; por. I. Twardow-
ska-Mędrek: Najnowsze orzecznictwo ETS w sprawach dotyczących ochrony praw
pracowniczych w razie przejścia przedsiębiorstwa na innego pracodawcę, Europejski
Przegląd Sądowy 2008 nr 5, s. 42). W myśl art. 1 pkt 1 lit. b tej dyrektywy, „przejęcie”
następuje wtedy, kiedy przejmowana jest jednostka gospodarcza, która zachowuje
swoją tożsamość, oznaczającą zorganizowane połączenie zasobów, którego celem
jest prowadzenie działalności gospodarczej, bez względu na to, czy jest to działal-
ność podstawowa czy pomocnicza. Z orzecznictwa ETS wynika generalny wniosek,
że kryterium decydującym o uznaniu za rzeczywiste przeniesienia przedsiębiorstwa
lub jego części jest zachowanie tożsamości jednostki gospodarczej, które wynika
przede wszystkim z rzeczywistego kontynuowania lub przejęcia przez nowego praco-
dawcę tej samej działalności gospodarczej lub działalności podobnej (por. wyroki z
dnia 18 marca 1986 r. w sprawie 24/85, Josef Maria Antonius Spijkers przeciwko
Gebroeders Benedik Abattoir CV and Alfred Benedik en Zonen BV, ECR 1986, s.
1119; z dnia 14 kwietnia 1994 r. w sprawie C-392/92, Christel Schmidt przeciwko
Spar und Leihkasse Der Fruheren Aemter Bordeesholm, Kiel und Cronshagen, ECR
1994, s. I-1311; z dnia 26 września 2000 r. w sprawie C-175/99, Didier Mayeur prze-
ciwko Association Promotion de Information Messine (APIM), ECR 2000, s. I-7755).
Aby jednak możliwe było zastosowanie powołanej dyrektywy, przejęcie części zakła-
du pracy powinno obejmować jednostkę gospodarczą zorganizowaną w sposób stały,
której działalność nie ogranicza się do wykonania określonego zadania. Dla stwier-
dzenia, czy przesłanki przejęcia jednostki gospodarczej zorganizowanej w sposób
stały zostały spełnione, należy wziąć pod rozwagę wszystkie okoliczności faktyczne,
które charakteryzują dane zachowanie, do których zalicza się w szczególności rodzaj
przedsiębiorstwa lub zakładu, o który chodzi, przejęcie lub brak przejęcia składników
majątkowych takich jak budynki i ruchomości, wartość składników niematerialnych w
chwili przejęcia, przejęcie lub brak przejęcia większości pracowników przez nowego
pracodawcę, przejęcie lub brak przejęcia klientów, a także stopień podobieństwa
działalności prowadzonej przed i po przejęciu oraz czas ewentualnego zawieszenia
tej działalności (wyrok ETS z dnia 15 grudnia 2005 r. w sprawie C-232/04 i C-233/04,
Nurten Guney-Gorres i Gul Demir przeciwko Securicor Aviation (Germany) Ltd i Kot-
ter Aviation Security GmbH & Co. KG, ECR 2005, s. I-11237; Europejski Przegląd
9
Sądowy 2006 nr 8, s. 46, z glosą I. Twardowskiej-Mędrek oraz wyrok ETS z dnia 13
września 2007 r. w sprawie C-458/05, Mohamed Jouini i inni przeciwko Princess Per-
sonal Service GmbH (PPS), Monitor Prawa Pracy 2007 nr 1, s. 54). W najnowszym
orzecznictwie ETS (wyrok z dnia 12 lutego 2009 r. w sprawie C-466/07, Dietmar Kla-
renberg przeciwko Ferrotron Technologies GmbH, LEX nr 485097) wyrażany jest po-
gląd, że przepisy dyrektywy mogą być stosowane także w sytuacji, gdy część przej-
mowanego przedsiębiorstwa lub zakładu nie zachowuje niezależności organizacyj-
nej, pod warunkiem, że funkcjonalne więzi pomiędzy poszczególnymi przejmowa-
nymi czynnikami produkcji zostaną zachowane, co będzie pozwalało przejmującemu
na ich wykorzystywanie do celu prowadzenia identycznej lub analogicznej działalno-
ści gospodarczej. Stąd też koncepcja tożsamości jednostki gospodarczej oparta na
tylko jednym czynniku, odnoszącym się do niezależności organizacyjnej, nie może
zostać przyjęta. Funkcjonalne więzi pomiędzy różnymi przejmowanymi czynnikami
pozwalają przejmującemu na wykorzystywanie ich w celu prowadzenia identycznej
lub analogicznej działalności gospodarczej, nawet jeśli, po dokonaniu przejęcia, są
one włączone w ramy odmiennej struktury organizacyjnej.
Mając na względzie przedstawione wyżej rozważania, Sąd Najwyższy w skła-
dzie rozpoznającym niniejszą skargę uważa, że przejęcie wykonywania całości za-
dań z zakresu obsługi prawnej szpitala przez zewnętrzną kancelarię prawną - czy
szerzej powierzenie kompleksowej obsługi jednego podmiotu wyspecjalizowanym
przedsiębiorcom, świadczącym usługi w oznaczonym zakresie (tzw. outsourcing) -
może stanowić przejęcie części zakładu pracy w rozumieniu art. 231
k.p., ale ocena
w tym zakresie musi być odniesiona do konkretnych okoliczności faktycznych rozpo-
znawanej sprawy (którymi Sąd Najwyższy jest związany w postępowaniu kasacyjnym
- art. 39813
§ 2 k.p.c.). Należy więc przeprowadzić test porównawczy istotnych oko-
liczności przemawiających za uznaniem, że doszło do przejęcia części zakładu pracy
z konkretnymi ustaleniami faktycznymi w sprawie i przeprowadzić ich kompleksową
ocenę. Istotne okoliczności, które należy ocenić to (według katalogu sformułowanego
w wyroku ETS z dnia 18 marca 1986 r. w sprawie 24/85, Josef Maria Antonius Spij-
kers przeciwko Gebroeders Benedik Abattoir CV and Alfred Benedik en Zonen BV):
1) typ przedsiębiorstwa lub zakładu; 2) czy zbyte zostały składniki materialne, takie
jak budynki i ruchomości; 3) wartość składników niematerialnych w chwili transferu;
4) czy większość pracowników została przejęta przez nowego pracodawcę; 5) czy
przejęta została obsługa klientów przedsiębiorstwa; 6) stopień podobieństwa między
10
działalnością prowadzoną przed i po zbyciu przedsiębiorstwa; 7) ewentualna przerwa
w działalności przedsiębiorstwa. Test ten w okolicznościach faktycznych rozpoznawa-
nej sprawy kompleksowo (wszystkie te okoliczności rozpoznawane łącznie) daje wy-
nik negatywny. Należy bowiem zważyć, że: (ad 1) „typ przedsiębiorstwa” obu do-
mniemanych pracodawców jest praktycznie całkiem różny, w Szpitalu główny przed-
miot działalności to świadczenie usług medycznych a w kancelarii prawniczej głów-
nym przedmiotem działalności jest obsługa prawna różnych zewnętrznych podmio-
tów (a nie tylko Szpitala); (ad 2) kancelaria prawnicza nie przejęła praktycznie żad-
nych składników materialnych Szpitala; (ad 3) kancelaria prawnicza nie przejęła
żadnych składników niematerialnych Szpitala; (ad 4) faktycznie kancelaria prawnicza
nie przejęła żadnych pracowników Szpitala, a teoretycznie przejęcie mogło dotyczyć
kilku pracowników; (ad 5) kancelaria prawnicza nie przejęła obsługi podstawowych
„klientów” Szpitala, jakim są pacjenci; (ad 6) obsługa prawna Szpitala to był jego
uboczny (pomocniczy) przedmiot działalności, skierowany wyłącznie „do wewnątrz”,
to zaś oznacza, że w działalności kancelarii prawniczej (obsługa prawna różnych ze-
wnętrznych podmiotów a nie tylko Szpitala) nie została zachowana tożsamość przed-
miotu działalności polegającego na obsłudze prawnej Szpitala; (ad 7) nie nastąpiła
przerwa w obsłudze prawnej Szpitala. Uzasadnia to stwierdzenie, że nie doszło do
przejęcia części zakładu pracy pozwanego Szpitala przez prywatną kancelarię praw-
niczą.
Powódka powołuje się na wyrok ETS z dnia 14 kwietnia 1994 r. w sprawie C-
392/92, Christel Schmidt przeciwko Spar und Leihkasse Der Fruheren Aemter Borde-
esholm, Kiel und Cronshagen, według którego art. 1 ust. 1 dyrektywy Rady
77/187/EWG z dnia 14 lutego 1977 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw
Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku prze-
jęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części zakładów należy interpretować następu-
jąco: sytuacja opisana w postanowieniu o odesłaniu prejudycjalnym, w której przed-
siębiorca powierza innemu przedsiębiorcy, w drodze umowy, odpowiedzialność za
wykonywanie prac związanych ze sprzątaniem realizowanych wcześniej bezpośred-
nio, jest objęta zakresem stosowania dyrektywy, nawet jeśli prace te były wykony-
wane przed przeniesieniem przez jednego pracownika. Wyrok ten dotyczy stanu fak-
tycznego, w którym za transfer przedsiębiorstwa (części zakładu pracy) uznano po-
wierzenie wyspecjalizowanemu podmiotowi sprzątania pomieszczeń zajmowanych
przez placówkę bankową, przy czym zadanie to wykonywała do tej pory jedna osoba,
11
zatrudniona przez bank a jednocześnie nie doszło do przejścia jakichkolwiek składni-
ków mienia, które byłyby związane z wykonywaniem tego zadania. Wyrok ten zapadł
jednak w poprzednim stanie prawnym oraz (jak podnosi się w literaturze - A. Toma-
nek: Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę, Wrocław 2002, s. 39) był on
poddany krytyce, która wpłynęła na zmianę stanowiska ETS. W późniejszym orzecz-
nictwie stwierdzono, że pojęcie transferu odnosi się „do stabilnej całości gospodar-
czej, której działalność nie jest ograniczona do wykonywania jednego, szczególnego
zadania roboczego”.
Wobec tego należy stwierdzić, że w ustalonym stanie faktycznym sprawy nie
doszło do przejęcia części zakładu pracy pozwanego Szpitala (art. 231
k.p.), a więc
wypowiedzenie powódce umowy o pracę nie naruszało przepisów i było uzasadnione
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2001 r., I PKN 733/00, OSNP 2003
nr 23, poz. 569).
Wyraźnego podkreślenia wymaga, że wykładnia prawa Unii Europejskiej oraz
art. 231
k.p. i jego zastosowanie musi w pierwszej kolejności uwzględniać ochronny
wobec pracowników charakter tych przepisów. Chodzi więc o taką wykładnię i zasto-
sowanie przepisów, aby nastąpiło zachowanie miejsca pracy (kontynuacja zatrudnie-
nia) przez pracowników w razie przekształceń (własnościowych, organizacyjnych,
kompetencyjnych) po stronie pracodawców. Ten wzgląd w stanie faktycznym sprawy
w istocie nie występuje. Nie ustalono bowiem żadnych faktów, z których można wy-
prowadzić wniosek, że powódka chce kontynuować zatrudnienie jako pracownik kan-
celarii prawnej Józefa M. Z ustaleń tych wynika nadto, że pozwany Szpital rozwiązał
z powódką umowę o pracę w dniu 12 sierpnia 2008 r. ze skutkiem na dzień 30 wrze-
śnia 2008 r. Tymczasem przejęcie wykonywania zadań z zakresu obsługi prawnej
Szpitala nastąpiło w dniu podpisania umowy o wykonywanie obsługi prawnej pomię-
dzy Szpitalem, a kancelarią radcy prawnego Józefa M., czyli 30 lipca 2008 r. Jeśliby
więc przyjąć - w ślad za powódką - że w jej przypadku miał zastosowanie art. 231
§ 1
k.p., a w konsekwencji, że w dniu 30 lipca 2008 r. została z mocy prawa przejęta
przez nowego pracodawcę, to wypowiedzenie jej umowy o pracę dokonane przez
pozwany Szpital (dotychczasowego pracodawcę) po tej dacie (12 sierpnia 2008 r.)
było czynnością prawną niewywierającą żadnych skutków prawnych i nie mogło tym
samym prowadzić do rozwiązania z powódką stosunku pracy (por. wyroki Sądu Naj-
wyższego: z dnia 17 listopada 2004 r., II PK 69/04, OSNP 2005 nr 8, poz. 112; z dnia
9 grudnia 2004 r., I PK 103/04, OSNP 2005 nr 15, poz. 220; z dnia 13 grudnia 2005
12
r., II PK 104/05, OSNP 2006 nr 21-22, poz. 324; z dnia 5 kwietnia 2007 r., I PK
323/06, Monitor Prawa Pracy 2007 nr 12, s. 639).
Mając na względzie wszystkie powołane okoliczności, Sąd Najwyższy roz-
strzygnął jak w sentencji, na podstawie art. 39814
k.p.c., orzekając o kosztach postę-
powania kasacyjnego na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządze-
nia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349
ze zm.).
========================================