Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 kwietnia 2010 r.
II PK 311/09
Związek zawodowy działający tylko u jednego pracodawcy, aby korzystał
z uprawnień zakładowej organizacji związkowej, musi być także reprezenta-
tywny według warunków z art. 251
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Halina Kiryło, Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 kwietnia
2010 r. sprawy z powództwa Anny O. przeciwko PLL „L." SA w W. o przywrócenie do
pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, na skutek skargi kasacyjnej
powódki od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 13 maja 2009 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z 13 maja 2009 r. oddalił apelację po-
wódki Anny O. od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy z 12 czerwca 2008
r., oddalającego jej żądanie przywrócenia do pracy.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka był zatrudniona przez PLL L. SA w W. jako
stewardessa. Pozwana spółka prowadziła redukcję zatrudnienia i w ramach konsul-
tacji związkowej w lutym 2005 r. Związek Zawodowy Personelu Pokładowego poin-
formował, że powódka korzysta z jego ochrony na podstawie art. 30 ust. 1 i 2 ustawy
z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U z 2001 r. Nr
79, poz. 854 ze zm.) i że nie wyraża zgody na jej zwolnienie. Z kolei Związek Zawo-
dowy Konfederacja Pracy poinformował, że powódka jest jego członkiem i również
nie wyraża zgody na jej zwolnienie. W korespondencji pozwana informowała powód-
kę o konieczności redukcji personelu pokładowego. Pierwsze wypowiedzenia pra-
cownikom wręczono 28 lutego 2005 r. Powódka od 28 lutego 2005 r. przebywała na
2
urlopie wypoczynkowym, a od 2 marca 2005 r. na zwolnieniu lekarskim. Pozwana
usiłowała wręczyć powódce wypowiedzenie umowy o pracę 28 lutego 2005 r. i w na-
stępnych dniach, lecz wobec usprawiedliwionej jej nieobecności w pracy nie było to
możliwe. Dnia 1 marca 2005 r. z inicjatywy powódki powstał komitet założycielski
nowego związku zawodowego i 18 maja 2005 r. został zarejestrowany Ogólnopolski
Związek Zawodowy Pracowników Linii Lotniczych RP. Powódka została jego prze-
wodniczącą. W dniu 1 sierpnia 2005 r. powódka stawiła się do pracy po zakończeniu
zwolnienia lekarskiego i pozwana wypowiedziała jej umowę o pracę, podając jako
przyczynę zmniejszenie zatrudnienia personelu pokładowego. Sąd Rejonowy nie
stwierdził naruszenia art. 38 k.p. oraz art. 32 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych. Przyjął, że pozwana nie miała obowiązku ponawiania konsultacji
związkowej przeprowadzonej w lutym 2005 r. Przyczyna wypowiedzenia nie straciła
aktualności, a wypowiedzenia nie były skuteczne tylko wobec nieobecności choro-
bowej powódki. Mimo kilkukrotnych wezwań powódka nie wykazała, aby założony
przez nią związek zawodowy był reprezentatywny, czyli zrzeszał co najmniej 10 pra-
cowników zakładu - art. 251
ustawy o związkach zawodowych. Tylko wówczas
ewentualny obowiązek ponownej konsultacji byłby aktualny. Sąd Rejonowy uwzględ-
nił również zarzut pozwanej, że powoływanie się przez powódkę na ochronę z art. 32
ust. 1 ustawy o związkach zawodowych stanowiło nadużycie prawa podmiotowego z
art. 8 k.p., gdyż nowy związek zawodowy został założony wyłącznie w celu zapew-
nienia jej ochrony przed zwolnieniem. Utworzenie związku zawodowego w celu uzy-
skania szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy przez pracowników jest nad-
użyciem wolności związkowej i prowadzi do oceny, że roszczenie pracownika żąda-
jącego przywrócenia do pracy, który w ten sposób uzyskał szczególną ochronę z art.
32 ustawy o związkach zawodowych jako sprzeczne ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem prawa nie podlega ochronie (wyrok Sądu Najwyższego z 27 lutego
1997 r., I PKN 17/97). Powódka, wiedząc, że pracodawca podjął zamiar rozwiązania
z nią umowy o pracę, zaczęła tworzyć związek zawodowy, zmierzając wyłącznie do
zapewnienia sobie ochrony zatrudnienia. Działanie to jako sprzeczne ze społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem prawa nie podlega ochronie. Celem ochrony z art.
32 nie jest przyznanie związkowcom „immunitetu”, lecz umożliwienie im skutecznego
prowadzenia działalności związkowej. U pozwanego pracodawcy działało kilka
związków zawodowych (dziewięć) i powódka nie wykazała, iżby była jakakolwiek
inna przyczyna powołania komitetu założycielskiego akurat 1 marca 2005 r. Nie zo-
3
stał też naruszony art. 39 k.p., jako że powódka wcześniej osiągnęła wiek emerytalny
55 lat i miała prawo do emerytury w związku z pracą w szczególnych warunkach
określone w rozporządzeniu z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pra-
cowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.
W chwili wypowiedzenia powódka miała ukończone 57 lat i nie była już chroniona
przez zakaz wypowiadania umowy o pracę z art. 39 k.p. W okresie wypowiedzenia
nie wystąpiły zwolnienia grupowe. Nie było też dyskryminacji powódki, gdyż zwolnie-
nia dotyczyły wszystkich pracowników posiadających uprawnienia emerytalne w lu-
tym 2005 r.
W apelacji powódka zarzuciła naruszenie prawa materialnego (art. 8 k.p., art.
38 k.p., art. 32 ustawy o związkach zawodowych, art. 10 ustawy z dnia 13 marca
2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników, Dz.U Nr 90, poz. 844 ze zm.) i procesowego
(art. 224, 233 i 232 k.p.c.).
Sąd Okręgowy w uzasadnieniu oddalenia apelacji nie stwierdził naruszenia
prawa. Podzielił ustalenia i ocenę prawną Sądu Rejonowego. Potwierdził, że utwo-
rzenie nowego związku zawodowego było działaniem zmierzającym do wykorzysta-
nia prawa podmiotowego wynikającego z ochrony osób pełniących funkcje związko-
we przed utratą pracy. Dowiedzenie się przez powódkę o zakwalifikowaniu jej do
osób wytypowanych do zwolnienia zdecydowało o podjęciu przez nią działań w celu
zapewnienia sobie skutecznej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy. Zacho-
wanie to nie zasługiwało na ochronę na podstawie art. 8 k.p. w związku z art. 32
ustawy o związkach zawodowych. Wypowiedzenie nie dyskryminowało powódki, jako
że uprawnienie do emerytury jest społecznie usprawiedliwioną przesłanką wyboru do
zwolnienia w ramach racjonalizacji zatrudnienia. Nie ma przy tym dyskryminacji ze
względu na wiek, gdy istnieje konkretna i prawdziwa przyczyna zwolnienia - zmniej-
szenie zatrudnienia w grupie personelu pokładowego (wyroki Sądu Najwyższego z
29 września 2005 r., II PK 19/05, z 18 lipca 2003 r., I PK 210/03, z 25 lipca 2003 r., I
PK 305/02, z 3 grudnia 2003 r., I PK 80/03). Pracodawca realizował ustaloną ze
związkami zawodowymi kolejność kwalifikacji osób do zwolnienia. Pozwana w 2005
r. nie zatrudniała pracowników w grupie personelu pokładowego.
Skarga kasacyjna w pierwszej podstawie (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) zarzuciła
naruszenie prawa materialnego: a) art. 38 k.p. i art. 32 ust. 1 ustawy z 23 maja 1991
r. o związkach zawodowych, poprzez ich niezastosowanie, a w konsekwencji uzna-
4
nie, że wypowiedzenie umowy o pracę nie było bezprawne oraz art. 10 ust. 2 ustawy
z 23 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosun-
ków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, poprzez błędną wykładnię i nie-
właściwe zastosowanie; b) art. 8 k.p., poprzez niewłaściwe zastosowanie, co dopro-
wadziło do błędnego przyjęcia, że działania powódki ukierunkowane na utworzenie
związku zawodowego stanowiły nadużycie prawa;
c) art. 39 k.p., poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, co spo-
wodowało przyjęcie, że działania pozwanej nie nosiły znamion dyskryminacji i nie
były bezprawne.
W drugiej podstawie (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) skarga zarzuciła naruszenie
prawa procesowego: a) art. 233 § 1 i art. 232 k.p.c., poprzez przekroczenie przez
Sąd Okręgowy granic swobodnej oceny dowodów oraz nieuwzględnienie całokształtu
materiału dowodowego, zwłaszcza w zakresie dowodów powołanych przez powódkę;
b) art. 316 § 1 k.p.c., poprzez nieuwzględnienie przy wydawaniu skarżonego wyroku
całości stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw i dlatego została oddalona.
I.
Nie zostały naruszone wskazane w pierwszej podstawie skargi przepisy o wy-
powiadaniu umów o pracę, czyli art. 38 k.p., art. 32 ust. 1 ustawy z 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych, art. 10 ust. 2 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczą-
cych pracowników i art. 39 k.p., a także art. 8 k.p., którego stosowanie w istocie nie
było konieczne.
Przede wszystkim konsultacja zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę z art.
38 k.p. nie pozostaje w koniunkcji ani w alternatywie z ochroną stosunków pracy nie-
których pracowników na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.
Obowiązek uzyskania zgody na wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy o pracę z
działaczem związkowym z art. 32 ustawy o związkach zawodowych, jako dalej idący
„pochłania” powinność „konsultacji” z zarządem zakładowej organizacji związkowej
przewidziane w art. 38 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 maja 1999 r., I PKN
678/98, OSNAPiUS 2000 nr 13, poz. 512).
5
Potrzeba ponowienia wobec powódki konsultacji zamiaru wypowiedzenia
umowy o pracę z art. 38 k.p., niezależnie od oceny czy byłaby wymagana, została
ostatecznie wyłączona, gdyż powódka odwoływała się do silniejszej ochrony
związkowej jako przewodnicząca nowo założonego związku zawodowego. Konsulta-
cja wypowiedzenia z art. 38 k.p. nie mogła być też alternatywna do ochrony związ-
kowej z art. 32 ustawy związkowej, na wypadek gdyby ta ostatnia nie została przez
Sąd uwzględniona, ze względu na nadużycie prawa podmiotowego z art. 8 k.p.
Z chwilą założenia nowego związku zawodowego i objęcia funkcji przewodni-
czącej związku powódka utraciła też ochronę innych organizacji związkowych, gdyż
w sprawach indywidualnych stosunków pracy związki zawodowe reprezentują prawa
i interesy swoich członków (art. 7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych). W zakła-
dzie pracy, w którym działa więcej niż jedna organizacja związkowa, każda z nich
broni praw i reprezentuje interesy swych członków (art. 30 ust. 1 ustawy o związkach
zawodowych). Pracownik będący członkiem zakładowej organizacji związkowej, w
sprawach swego stosunku pracy może być reprezentowany wyłącznie przez tę orga-
nizację, do której należy. Wykluczona jest tym samym możliwość objęcia go ochroną
przez zakładową organizację innego związku zawodowego, albowiem zasada fakul-
tatywnej reprezentacji przewidziana jest wyłącznie dla pracowników, którzy nie nale-
żą do żadnego związku zawodowego (wyroki Sądu Najwyższego z 7 maja 2007 r., II
PK 305/06, OSNP 2008 nr 9-10, poz. 131 oraz z 22 stycznia 2008 r., II PK 138/07,
OSNP 2009 nr 5-6, poz. 64).
Skoro ochrona zatrudnienia z art. 32 ustawy o związkach zawodowych jako
dalej idąca pochłania powinność konsultacji wypowiedzenia umowy o pracę z zakła-
dową organizacją związkową przewidzianą w art. 38 k.p., to brak jest też podstaw
aby relatywizować tę regułę i zakładać, że przy braku skutecznej ochrony z art. 32,
nawet wobec zastosowania art. 8 k.p., aktualizowałaby się (niejako ex post) konsul-
tacja przewidziana w art. 38 k.p. Naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o
pracę ocenia się na chwilę wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę (stosunku
pracy). Zarzut nadużycia prawa podmiotowego z art. 8 k.p. w związku z art. 32 został
uwzględniony dopiero w postępowaniu sądowym, zatem również temporalnie (retro-
spektywnie) nie byłoby już możliwe przeprowadzenie konsultacji wypowiedzenia z
art. 38 k.p. w miejsce ochrony z art. 32 ustawy o związkach zawodowych.
Analiza zarzutu naruszenia przysługującej powódce ochrony z art. 32 ustawy
o związkach zawodowych pokazuje, iż zarzut ograniczono jedynie do przepisu art. 32
6
ust. 1 („art. 32 § 1”). Nie jest to bez znaczenia, gdyż skargę kasacyjną rozpoznaje się
tylko w granicach podstawy prawnej zarzutu (art. 39813
§ 1 k.p.c.). W sprawie -
wbrew twierdzeniom skargi - nie ustalono (art. 39813
§ 2 k.p.c.), iżby powódka była
imiennie wskazana uchwałą nowego związku zawodowego, czy zarządu jego zakład-
kowej organizacji związkowej jako osoba upoważniona do reprezentacji takiej organi-
zacji wobec pracodawcy (art. 32 ust. 1). W sprawie w ogóle nie ustalono, iżby po
utworzeniu nowego związku zawodowego doszło do wskazania takich osób. Z sa-
mego zaś wyboru na przewodniczącą nowo powstałego związku zawodowego nie
wynikała ochrona z art. 32 ust. 1. Powołany w skardze wyrok Sądu Najwyższego z
16 maja 1997 r., I PKN 157/97 (OSNP 1998 nr 8, poz. 236) jest o tyle nieaktualny, że
po zmianie stanu prawnego szczególna ochrona działacza związkowego nie wynika
już tylko z samego wyboru na funkcję przewodniczącego zarządu zakładowej organi-
zacji związkowej. Chodziłoby zatem o pominięty w podstawie skargi przepis art. 32
ust. 8 ustawy o związkach zawodowych, zgodnie z którym, gdy nie dokonano wska-
zania pracownika reprezentującego daną zakładową organizację związkową, to
ochrona przewidziana w przepisie art. 32 ust. 1 tej ustawy przysługuje - w okresie do
dokonania wskazania - odpowiednio przewodniczącemu zakładowej organizacji
związkowej bądź przewodniczącemu komitetu założycielskiego. Brak w podstawie
skargi zarzutu naruszenia art. 32 ust. 8 tej ustawy może wynikać z tego, że literalnie
jest w nim mowa tylko o przewodniczącym zakładowej organizacji związkowej,
zresztą w art. 32 ust. 1 tej ustawy również wymienia się tylko zakładową organizację
związkową i chodzi o zgodę jej zarządu na wypowiedzenie definitywne, zmieniające
lub rozwiązanie umowy o pracę. W sprawie nie ustalono, jaki był terytorialny i pod-
miotowy zakres działania nowo utworzonego związku zawodowego. Można bowiem
postawić pytanie, czy nowo utworzony związek zawodowy może mieć takie same
prawa i obowiązki, jak zakładowa organizacja związkowa w rozumieniu ustawy o
związkach zawodowych. Nie ustalono jednak, iżby założony przez powódkę związek
zawodowy działał poza pozwanym pracodawcą. Uprawnione może być zatem
stwierdzenie, że związek zawodowy założony przez powódkę miał prawa i obowiązki
zakładowej organizacji związkowej. W ustawie o związkach zawodowych brak jest
bezpośredniej regulacji zrównującej sytuację związku zawodowego i zakładowej
organizacji związkowej, niemniej, skoro w przyjętym w ustawie rozwiązaniu związki
zawodowe osadzone są w zakładach pracy, to tym samym wykładnia ustawy nie
może prowadzić do innego wniosku, jak tylko, że nowo powstały związek zawodowy,
7
który swym działaniem obejmuje jednego (danego) pracodawcę powinien być trakto-
wany tak jak zakładowa organizacja związkowa. Powódka jako przewodnicząca
nowo założonego związku zawodowego, przy braku wskazania innych osób na pod-
stawie art. 32 ust. 1, miałaby zatem ochronę jako przewodnicząca zakładowej orga-
nizacji związkowej z mocy art. 32 ust. 8 ustawy o związkach zawodowych.
Sama ta funkcja nie wystarczała jednak do ochrony zatrudnienia na podstawie
art. 32 ust. 8 w związku z art. 32 ust. 1. Otóż uprawnienia zakładowej organizacji
związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej 10 członków będących
pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę na-
kładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji albo określonymi funkcjo-
nariuszami pełniącymi służbę w jednostce objętej działaniem tej organizacji. Organi-
zacja ta ma obowiązek przedstawiać pracodawcy co kwartał - według stanu na
ostatni dzień kwartału - w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym kwar-
tale, informację o łącznej liczbie jej członków (art. 251
ustawy o związkach zawodo-
wych).
Skoro według ustaleń (Sądu Rejonowego podzielonych w zaskarżonym wyro-
ku przez Sąd Okręgowy) nowy związek zawodowy - Ogólnopolski Związek Zawodo-
wy Pracowników Linii Lotniczych RP - został zarejestrowany 18 maja 2005 r., to je-
żeli chciał korzystać z uprawnień zakładowej organizacji związkowej powinien poin-
formować pozwanego pracodawcę o liczbie członków tej organizacji najpóźniej do 10
lipca 2005 r. Taki obowiązek informacji dla korzystania z uprawnień zakładowej or-
ganizacji związkowej jest tym bardziej konieczny przy pierwszej informacji, a jak
ustalono powódka poinformowała pozwaną o zarejestrowaniu związku zawodowego
12 lipca 2005 r., zatem aby miała ochronę z art. 32, to związek winien wykazać już
wówczas, a najpóźniej do wypowiedzenia jej umowy pracę, że zakładowa organiza-
cja związkowa zrzeszała co najmniej 10 członków zgodnie z art. 251
ustawy o związ-
kach zawodowych.
Jeżeli pracodawca w zakreślonym terminie (10 dni po zakończeniu kwartału)
nie uzyskał informacji wymaganych art. 251
ust. 2 ustawy o związkach zawodowych,
to ma prawo przyjąć założenie, że od tej daty zakładowej organizacji związkowej nie
przysługują jej ustawowe uprawnienia. Nie wyłącza to możliwości wykazania przez
organizację związkową, że zrzeszała co najmniej 10 członków (wyrok Sądu Najwyż-
szego z 15 listopada 2006 r., I PK 135/06, OSNP 2007 nr 21-22, poz. 311, także z 15
grudnia 2008 r., I PK 98/08, LEX 497004). Członek zarządu zakładowej organizacji
8
związkowej zrzeszającej mniejszą liczbę pracowników od określonej w art. 251
ust. 1
ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych nie korzysta z ochrony przewi-
dzianej w art. 32 ust. 1 tej ustawy (wyrok z 13 października 2004 r., II PK 41/04,
OSNP 2005 nr 8, poz. 107).
Z ustaleń (rozstrzygnięcia) Sądu Rejonowego, zaaprobowanych przez Sąd
Okręgowy, wynika, że podstawą odmowy ochrony powódki z tytułu funkcji w założo-
nym związku zawodowym był brak reprezentatywności związku w rozumieniu wyżej
wskazanym w dniu wręczenia jej wypowiedzenia. Zauważono bowiem, iż mimo kilku-
krotnych wezwań Sądu powódka nie udzieliła informacji o liczbie zrzeszonych w
związku pracowników pozwanego, mimo że wywodziła z tego ochronę, w szczegól-
ności nie wykazała, iż organizacja zrzeszała co najmniej 10 pracowników zakładu
(art. 251
ustawy o związkach zawodowych). Z ustawowych uprawnień zakładowej
organizacji związkowej nie mogła zatem korzystać zakładowa organizacja związkowa
niezrzeszająca wymaganej liczby określonych członków. Przy braku wymaganej in-
formacji pozwany pracodawca nie miał zatem obowiązku współdziałania z taką orga-
nizacją związkową (związkiem zawodowym) i tym samym powódce nie przysługiwała
ochrona z art. 32 ust. 1 i 8 ustawy o związkach zawodowych.
Brak wskazanej reprezentatywności zakładowej organizacji związkowej (no-
wego związku zawodowego) powoduje, że nie jest konieczna ocena zarzutu naru-
szenia art. 8 k.p., czyli czy uprawnione było rozstrzygnięcie Sądu, że powódka zało-
żyła związek zawodowy jedynie dla uzyskania ochrony przed wypowiedzeniem
umowy o pracę. Funkcja przewodniczącej związku zawodowego, bez spełnienia wy-
maganej reprezentatywności z art. 251
, nie dawała powódce ochrony stosunku pracy
z art. 32 ust. 1 i 8. Z samego faktu powstania związku zawodowego nie wynikała re-
prezentatywność zakładowej organizacji związkowej w chwili wypowiadania umowy o
pracę, jako że krąg osób z art. 251
jest węższy niż osób, które mogą być członkami
związku zawodowego. Poza tym według ustaleń od zarejestrowania związku (18
maja 2005 r.) do wypowiedzenia (1 sierpnia 2008 r.) liczebność związku (zakładowej
organizacji związkowej) mogła ulegać zmianie.
Chybiony jest zarzut naruszenia przepisu art. 10 ust. 2 ustawy z 13 marca
2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn niedo-
tyczących pracowników jako poszukiwana podstawa dalszej ochrony zatrudnienia
powódki. Przepis ten podmiotowo nie obejmuje przewodniczących zakładowych or-
ganizacji związkowych, gdyż wobec nich nie jest dopuszczalne wypowiedzenie sto-
9
sunku pracy w ramach grupowego zwolnienia. Członkom zarządu zakładowej organi-
zacji związkowej (oraz członkom zakładowej organizacji związkowej upoważnionym
do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy) w razie zwolnień grupowych
można wypowiedzieć jedynie dotychczasowe warunki pracy i płacy (art. 5 ust. 5).
Jeżeli wobec nich nie jest możliwe wypowiedzenie definitywne w razie grupowego
zwolnienia, to również art. 10 ust. 2 nie ma do nich zastosowania. Innymi słowy,
skoro przepis art. 10 ust. 2 nie mógł być (i nie był) podstawą wypowiedzenia, to tym
samym nie może być podstawą ochrony przed wypowiedzeniem, a tę skarga łączy z
brakiem (warunkiem) niezgłoszenia sprzeciwu przez zakładową organizację związ-
kową w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o zamierzonym wypowie-
dzeniu. Niezależnie od tej zasadniczej oceny, to ostatecznie sprzeciw przeciwko wy-
powiedzeniu mogłaby zgłosić tylko reprezentatywna zakładowa organizacja związ-
kowa, a takiej jej cechy nie ustalono.
Zarzut naruszenia art. 39 k.p. dotyka dwóch aspektów. Pierwszy to twierdze-
nie, że przewidziany w nim wiek emerytalny nie odnosi się do tzw. wcześniejszego
wieku emerytalnego. Jest to założenie błędne. W orzecznictwie Sądu Najwyższego
jednolicie prezentowane jest stanowisko, że przez wiek emerytalny, o którym mowa
w art. 39 k.p., należy rozumieć wiek - określony w przepisach emerytalnych - ze-
zwalający na uzyskanie uprawnień w normalnym trybie, z uwzględnieniem, iż niższy
od powszechnego wiek emerytalny pracowników zatrudnionych w szczególnych wa-
runkach lub w szczególnym charakterze, jest dla nich normalnym ustawowym wie-
kiem emerytalnym, a to z kolei sprawia, że tacy pracownicy tylko w okresie 4 lat
przed osiągnięciem wieku emerytalnego właściwego dla tych kategorii zatrudnienia
korzystają ze szczególnej ochrony prawnej przewidzianej w art. 39 k.p. (zob. wyrok
Sądu Najwyższego z 9 marca 2009 r., I PK 180/08, Monitor Prawa Pracy 2009 nr 6,
poz. 308 i powołane w nim dalsze orzecznictwo).
W sprawie rozważono pozytywnie prawo powódki do wcześniejszej emerytury
z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Niższy od
powszechnego wiek emerytalny był dla niej normalnym ustawowym wiekiem emery-
talnym, a to oznacza, że skoro prawo do emerytury nabyła w wieku 55 lat, to wypo-
wiedzenie, które nastąpiło później nie kolidowało z zakazem wypowiedzenia z art. 39
k.p. Z ochrony tego przepisu powódka korzystała w okresie 4 lat przed osiągnięciem
wieku emerytalnego.
10
Drugi aspekt zarzutu naruszenia art. 39 k.p. to twierdzenie, że doszło do dys-
kryminacji powódki ze względu na płeć i wiek. Rzecz jednak w tym, że Sąd Najwyż-
szy nie rozpoznaje sprawy tak jak sąd powszechny, lecz jedynie skargę w granicach
zarzutów jej podstawy (art. 39813
§ 1 k.p.c.). Skarga kasacyjna nie wskazuje naru-
szenia przepisów o zakazie dyskryminacji, co pozwalałoby ją rozpoznać w tym kie-
runku. Sam przepis art. 39 k.p. nie dotyczy dyskryminacji. Stwierdzono wszak wyżej,
że jego norma nie została naruszona w sytuacji powódki. Niezależnie więc od tego,
czy przypisy o zakazie dyskryminacji uznawać za regulacje samodzielne, czy za
należące również do przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, to skarga nie zarzu-
ca naruszenia jednych i drugich, czyli przepisów o równym traktowaniu w zatrudnie-
niu albo dyskryminacji (art. 112
k.p., art. 113
k.p., art. 183a
k.p., art. 183b
k.p.) ani na-
wet art. 45 § 1 k.p., gdyby uznać, że przepisy o wypowiadaniu umów o pracę obej-
mują również przepisy o zakazie dyskryminacji.
II. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. nie może być podstawą skargi, gdyż bezpośred-
nio dotyczy ustalenia faktów i oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). W podstawie
procesowej skargi brak jest zarzutu naruszenia art. 382 k.p.c., mimo że zarzuca się,
iż Sąd Okręgowy powinien przeprowadzić w całości postępowanie dowodowe, gdyż
Sąd Rejonowy dokonał oceny dowodów w sposób nienależyty. Innymi słowy brak
takiego zarzutu uniemożliwia kwestionowanie ustaleń stanu faktycznego stanowiące-
go podstawę zaskarżonego wyroku a wiążących Sąd Najwyższy przy rozpoznaniu
skargi (art. 39813
§ 2 k.p.c.). W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 232 k.p.c., to
jego uzasadnienie nie jest klarowne. Trudno bowiem wywieść, w jaki sposób miałoby
dojść do naruszenia tego przepisu, skoro językowo jest jasny. Ustalenia faktyczne
mają znaczenie tylko w zakresie koniecznym dla stosowania prawa materialnego.
Wyżej zaś oceniono, że nie zostały naruszone podane w podstawie materialnopraw-
nej skargi przepisy o wypowiadaniu umów o pracę oraz iż stosowanie klauzuli gene-
ralnej z art. 8 k.p. nie było konieczne. Brak w skardze przepisów adekwatnych, czyli
dotyczących zakazu dyskryminacji, powoduje, że ocena ustaleń faktycznych dla tego
przedmiotu sprawy również traci na znaczeniu. Podobnie (wedle argumentacji uza-
sadnienia skargi) trudno ustalić istotę zarzutu naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. Jeżeli
chodziłoby o „niezadowalające” skarżącą rozpatrzenie wniosku o sprostowanie pro-
tokołu rozprawy, na której wydano zaskarżony wyrok, to nie może to mieć wpływu na
wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.), już choćby dlatego, że rozpatrzenie tego
wniosku nastąpiło po wydaniu zaskarżonego wyroku. Kwestia, czy dokonywano
11
zwolnień grupowych była zasadniczym przedmiotem zainteresowania od początku
sprawy i na niej też koncentrowało się postępowanie dowodowe. Nie można więc nie
dostrzegać, że Sądy dysponowały materiałem dowodowym, w tym z Inspekcji Pracy,
na podstawie którego nie stwierdziły, iżby zwolnienia pracowników miały charakter
grupowy.
Z powyższych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39814
k.p.c.
========================================