Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 14 kwietnia 2008 r.
II UZ 28/07
1. Udzielenie wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka
zaskarżenia (art. 327 § 1 zdanie pierwsze w związku z art. 391 § 1 k.p.c.) nie
może ograniczać się do stwierdzenia, że wyrok sądu drugiej instancji jest pra-
womocny, a w postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje przymus
adwokacko-radcowski (art. 327 § 1 zdanie drugie w związku art. 871
k.p.c.).
2. Po ogłoszeniu wyroku, którym oddalono apelację, należy pouczyć
obecną stronę działającą bez adwokata lub radcy prawnego, co najmniej o tre-
ści art. 387 § 1 zdanie drugie oraz art. 387 § 3 zdanie pierwsze k.p.c. Pouczenie
to powinno być odnotowane w protokole rozprawy apelacyjnej.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera (spra-
wozdawca), Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 kwietnia
2008 r. sprawy z wniosku Kazimierza S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w G.W. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, na skutek zażalenia
wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 20 kwietnia
2006 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i przekazał Sądowi Apelacyjnemu w
Poznaniu do ponownego rozpoznania wniosek ubezpieczonego o przywrócenie ter-
minu do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku tego Sądu z dnia 19 stycznia 2006
r. i doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wiel-
kopolskim wyrokiem z 10 marca 2004 r. [...] oddalił odwołanie Kazimierza S. od
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w G.W. z 19 sierpnia 2002
r. odmawiającej mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
2
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyro-
kiem z 19 stycznia 2006 r. [...] oddalił apelację ubezpieczonego Kazimierza S.
od wyroku Sądu Okręgowego.
Ubezpieczony nie złożył w przepisanym terminie wniosku o doręczenie wyroku
Sądu Apelacyjnego wraz z uzasadnieniem. Pismem nadanym w urzędzie pocztowym
27 stycznia 2006 r. wniósł o przywrócenie mu terminu do złożenia wniosku o dorę-
czenie wyroku Sądu Apelacyjnego wraz z uzasadnieniem, wnosząc jednocześnie o
jego doręczenie. W uzasadnieniu wniosku o przywrócenie terminu powołał się na zły
stan swojego zdrowia, który uniemożliwił mu nadanie wniosku w terminie.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z 20 kwietnia 2006 r. oddalił wniosek ubez-
pieczonego o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku z 19
stycznia 2006 r. i odrzucił wniosek o doręczenie uzasadnienia wyroku. Sąd Apela-
cyjny wydał powyższe postanowienie po rozprawie, na której przeprowadził do-
wód z zeznań wnioskodawcy na okoliczność przyczyn, z powodu których nie
złożył w terminie wniosku o uzasadnienie wyroku z 19 stycznia 2006 r. Ubezpie-
czony zeznał, że w dniu 19 stycznia 2006 r. po ogłoszeniu wyroku spytał, jaką
ma dalszą drogę do zaskarżenia wyroku i otrzymał odpowiedź, że wyrok jest
ostateczny, ale może go zaskarżyć za pośrednictwem adwokata. Wniosek o
uzasadnienie złożył jeden dzień po terminie, 27 stycznia 2006 r. Wnioskodawca
zeznał, że choruje na serce, bardzo źle się czuje. Dzwonił do Sądu 26 stycznia
2006 r. z pytaniem, czy może uzyskać uzasadnienie wyroku. Pouczono go, że w
tym właśnie dniu upływa termin do złożenia wniosku. Po uzyskaniu tej informacji
sporządził tego samego dnia wniosek, jednak ze względu na złe samopoczucie,
nadał go na poczcie w dniu następnym.
Oceniając okoliczności przedstawione przez ubezpieczonego Sąd Apela-
cyjny stwierdził, że w sprawach, w których apelację oddalono, uzasadnienie
sporządza się tylko wówczas, gdy strona zażądała doręczenia jej wyroku z uza-
sadnieniem (art. 387 § 1 k.p.c.). Orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się stro-
nie, która w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji zażądała doręczenia
(art. 387 § 3 k.p.c.). Przepis art. 168 § 1 k.p.c. przewiduje możliwość przywró-
cenia na wniosek strony terminu do dokonania czynności procesowej, jednak
jedynie w przypadku, gdy strona nie dokonała tej czynności bez swojej winy.
Instytucja przywrócenia terminu ma charakter wyjątkowy i znajduje zastosowa-
3
nie tylko w sytuacjach, gdy strona nie dokonała czynności procesowej w termi-
nie z przyczyn od niej niezależnych.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, w rozpoznawanej sprawie nie zaistniały
żadne okoliczności, które usprawiedliwiałyby niezachowanie przez ubezpieczo-
nego terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku. Odwołujący się zo-
stał prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy, na której ogłoszono wyrok,
stawił się na nią osobiście i został pouczony o dalszej drodze zaskarżenia ogło-
szonego wyroku. Jak wynika z zeznań złożonych przez wnioskodawcę, dosko-
nale pamiętał on pouczenie przewodniczącego o dalszej drodze zaskarżenia
zapadłego wyroku, o czym świadczyło to, że zeznał o pouczeniu go o przymusie
adwokackim przy składaniu skargi kasacyjnej od prawomocnego wyroku. Jak
wynika z zeznań wnioskodawcy, w celu potwierdzenia treści pouczenia prze-
wodniczącego przedstawionego po ogłoszeniu wyroku, skontaktował się w dniu
26 stycznia 2006 r. z sekretariatem Sądu Apelacyjnego, gdzie uzyskał informa-
cję, że jest to ostatni dzień do złożenia wniosku o doręczenie wyroku wraz z
uzasadnieniem. Wnioskodawca zastosował się do pouczeń i w ostatnim dniu
terminu do złożenia przedmiotowego wniosku sporządził go na piśmie, jednak
nie nadał go w placówce pocztowej.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego uchybienie ubezpieczonego co do termino-
wego złożenia wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem nie mogło
być spowodowane stanem jego zdrowia. W celu wykazania, że uchybienie ter-
minu było spowodowane złym samopoczuciem, wnioskodawca załączył do pi-
sma z 26 stycznia 2006 r. kopię karty informacyjnej leczenia szpitalnego, z któ-
rej wynika, że przebywał w szpitalu z powodów kardiologicznych w okresie od 1
stycznia 2006 r. do 5 stycznia 2006 r., oraz książeczkę RUM, z której wynikało,
że z doraźnej pomocy kardiologicznej w przychodni korzystał 25 stycznia 2006
r., co nie mogło wpłynąć na terminowość złożenia przez niego wniosku. W oce-
nie Sądu Apelacyjnego, jeżeli nawet wnioskodawca nie zrozumiał pouczenia
przewodniczącego co do dalszej drogi odwoławczej od prawomocnego wyroku,
czemu trudno dać wiarę, biorąc pod uwagę zeznania ubezpieczonego, to mógł
wniosek sporządzony w dniu 26 stycznia 2006 r., po stosownym pouczeniu go
przez sekretariat, nadać na poczcie w ostatnim dniu terminu do jego złożenia.
Sąd Apelacyjny uznał, że wnioskodawca w żaden sposób nie wykazał w postę-
powaniu dowodowym, że w dniu 26 stycznia 2006 r. jego stan zdrowia nie po-
4
zwalał mu na nadanie na poczcie wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasad-
nieniem, „co w korelacji z art. 6 k.c. prowadziło do wniosku, że nie wykazał
braku winy przy uchybieniu terminu z art. 387 § 2 k.p.c.”. Stąd na podstawie art.
168 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił wniosek o przywrócenie terminu, a na
podstawie art. 167 k.p.c. odrzucił jako spóźniony wniosek o sporządzenie uza-
sadnienia wyroku.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego zaskarżył pełnomocnik wnioskodawcy, za-
rzucając naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 233 k.p.c. w
związku z art. 168 k.p.c., poprzez nierozważenie całości materiału dowodowego i
przyjęcie, że wnioskodawca ze swojej winy uchybił terminowi dla złożenia wniosku o
sporządzenie uzasadnienia wyroku i jego doręczenie, co doprowadziło do oddalenia
jego wniosku o przywrócenie terminu. Pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o zmianę
zaskarżonego postanowienia i przywrócenie wnioskodawcy terminu do złożenia
wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, ewentualnie o uchylenie tego posta-
nowienia i przekazanie sprawy (wniosku o przywrócenie terminu) do ponownego roz-
poznania Sądowi „pierwszej instancji” (skarżący miał zapewne na myśli Sąd Apela-
cyjny, który wydał zaskarżone postanowienie).
Zdaniem pełnomocnika skarżącego, wnioskodawca nie ponosi winy w niedo-
trzymaniu terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, a pod-
stawa faktyczna, z powodu której Sąd Apelacyjny odmówił przywrócenia terminu, nie
jest zgodna ze stanem rzeczywistym. W zażaleniu pełnomocnik skarżącego pod-
niósł, że wnioskodawca choruje na schorzenia kardiologiczne, które wpływają desta-
bilizująco na jego tryb życia oraz zdolność koncentracji. Na rozprawie w dniu 19
stycznia 2006 r. wnioskodawca czuł się bardzo źle. Prawdopodobnie spowodowało
to, że zupełnie nie zrozumiał treści pouczenia Sądu, zaś ważne było dla niego tylko
to, że w sprawie zapadł niekorzystny wyrok. Był przekonany, że pisemne uzasadnie-
nie wyroku zostanie mu doręczone za pośrednictwem poczty. Na potwierdzenie
złego samopoczucia skarżącego w dniu 19 stycznia 2006 r., jego pełnomocnik po-
wołał się na dowód potwierdzający korzystanie przez niego z pomocy kardiologicznej
w tym dniu. Według pełnomocnika skarżącego, dopiero w dniu 27 stycznia 2006 r.,
czyli następnego dnia po upływie terminu do dokonania czynności procesowej, a nie
w dniu 26 stycznia 2006 r., jak ustalił Sąd Apelacyjny na podstawie zeznań wniosko-
dawcy, wnioskodawca skontaktował się telefonicznie z sekretariatem tego Sądu,
gdzie uzyskał informację, że powinien był w terminie do 26 stycznia 2006 r. złożyć
5
wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku, natomiast jeżeli tego nie uczynił, to
termin minął i może jedynie wnioskować o jego przywrócenie. Z informacji uzyska-
nych telefonicznie wnioskodawca dowiedział się, że to on był zobowiązany do złoże-
nia stosownego wniosku o doręczenie uzasadnienia wyroku (ponieważ Sąd nie wy-
syła uzasadnienia z urzędu), a stosowny wniosek powinien był zostać wniesiony do
dnia 26 stycznia 2006 r. Zgodnie z uzyskanymi informacjami wnioskodawca opatrzył
wniosek datą 26 stycznia 2006 r., pomimo że sporządził go dzień później, ponieważ
takie działanie wydawało mu się celowe dla starań o przywrócenie terminu. Pismo
zostało sporządzone i wysłane w dniu 27 stycznia 2006 r., bezpośrednio po uzyska-
niu informacji od pracownika sekretariatu Sądu. Ubezpieczony nie był w stanie do-
kładnie zrozumieć, dlaczego i w jakim zakresie nie wypełnił obowiązków nałożonych
przez ustawodawcę, dlatego też dwukrotnie kontaktował się telefonicznie z sekreta-
riatem Sądu, prosząc o udzielenie pomocy i informacji. Na potwierdzenie tych oko-
liczności pełnomocnik skarżącego dołączył do zażalenia wykaz zrealizowanych połą-
czeń telefonicznych z aparatu wnioskodawcy (tzw. biling), z którego wynika, że dwu-
krotnie w dniu 27 stycznia 2006 r. telefonował do P. Pełnomocnik skarżącego pod-
kreślił, że w tym samym dniu, w którym wnioskodawca powziął informację o koniecz-
ności podjęcia kroków zmierzających do przywrócenia terminu do wniesienia wnio-
sku, podjął przedmiotowe działania oraz dokonał czynności, której uchybił, tj. złożył
wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające wniosek strony o doręczenie
odpisu wyroku z uzasadnieniem w celu wniesienia skargi kasacyjnej jest postano-
wieniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 3941
§ 2 k.p.c. (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z 17 lipca 2003 r., II UZ 36/03, OSNP 2004 nr 10,
poz. 178, oraz z 4 kwietnia 2003 r., I PZ 10/03, OSNP 2003 nr 17, poz. 6 - wkładka).
Jeżeli postanowienie takie wydane zostało przez Sąd drugiej instancji w sprawie, w
której - tak jak w rozpoznawanej - przysługuje skarga kasacyjna, może być ono
przedmiotem zażalenia do Sądu Najwyższego (por. postanowienie Sądu Najwyższe-
go z 15 grudnia 2005 r., I PZ 22/05, OSNP 2006 nr 21-22, poz. 330). Z kolei posta-
nowienie oddalające wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności proce-
sowej nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie i dlatego nie
6
podlega zaskarżeniu zażaleniem (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2000 r., III ZP 1/00, OSNC 2001 nr 1, poz. 1,
OSNAPiUS 2000 nr 24, poz. 887, w której wyrażony został pogląd potwierdzający
wpadkowy charakter postępowania o przywrócenie terminu do dokonania czynności
procesowej, którego celem jest jedynie ocena zasadności wniosku o przywrócenie
terminu, w tym zbadanie, czy zaniechanie dokonania czynności było spowodowane
okolicznościami niezawinionymi przez stronę).
Postanowienie sądu drugiej instancji odmawiające przywrócenia terminu do
dokonania czynności procesowej w postaci złożenia wniosku o sporządzenie uza-
sadnienia wyroku i doręczenie odpisu tego wyroku z uzasadnieniem nie uchyla się
jednak spod kontroli instancyjnej. Jako niekończące postępowania w sprawie, a więc
niezaskarżalne w drodze zażalenia wniesionego na podstawie art. 3941
§ 2 k.p.c.,
należy do kategorii postanowień, o jakich mowa w art. 380 k.p.c., który znajduje za-
stosowanie w postępowaniu przed Sądem Najwyższym wywołanym wniesieniem
zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w
związku z art. 39821
k.p.c. Oznacza to, że na wniosek strony (zgłoszony w zażaleniu),
postanowienie sądu drugiej instancji odmawiające przywrócenia terminu do dokona-
nia czynności procesowej może być skutecznie kwestionowane w zażaleniu na po-
stanowienie o odrzuceniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i doręczenie
odpisu wyroku z uzasadnieniem, jeżeli miało wpływ na rozstrzygnięcie zawarte w tym
postanowieniu. Pogląd przyjmujący dopuszczalność odpowiedniego, przez art. 39821
k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c., stosowania art. 380 k.p.c. w postępowaniu za-
żaleniowym przed Sądem Najwyższym nie może być kwestionowany.
W rozpoznawanym zażaleniu pełnomocnik skarżącego, będący radcą praw-
nym, nie zawarł wyraźnego wniosku (z powołaniem się na art. 380 k.p.c.) o rozpo-
znanie postanowienia o oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu, jednak wniosek
taki można wyinterpretować z całego wywodu zażalenia, które jest poświęcone
przede wszystkim kwestionowaniu oceny Sądu Apelacyjnego co do braku przesłanek
do przywrócenia wnioskodawcy terminu na podstawie art. 168 § 1 k.p.c.
Biorąc za punkt wyjścia powyższe wstępne rozważania stwierdzić należy, że
zażalenie jest uzasadnione. Po złożeniu przez wnioskodawcę wniosku o przywróce-
nie terminu przedmiotem ustaleń i ocen jest obecnie jedynie to, czy odwołującemu
się można przypisać winę (choćby w postaci braku należytej staranności) w uchybie-
niu terminu do dokonania czynności procesowej w postaci złożenia wniosku o spo-
7
rządzenie uzasadnienia wyroku Sądu drugiej instancji oddalającego apelację (art.
387 § 1 zdanie drugie k.p.c.) i doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem (art. 387 § 3
k.p.c.), czy też nie dokonał on czynności procesowej w terminie bez swojej winy (art.
168 § 1 k.p.c.). Wnioskodawca powołał się we wniosku o przywrócenie terminu na
swoją chorobę serca, która powoduje „ciągłą dokuczliwość zawrotów głowy” oraz
zasłabnięcia. Konieczność skorzystania z pomocy lekarza wnioskodawca udoku-
mentował wpisami w książeczce RUM, z których wynikało, że 18 stycznia 2006 r.
(czyli na jeden dzień przed rozprawą apelacyjną) oraz 25 stycznia 2006 r. (czyli w
dniu poprzedzającym dzień upływu terminu do złożenia wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku) zmuszony był skorzystać z pomocy lekarza, w drugim przy-
padku był to lekarz specjalista z zakresu kardiologii. W zażaleniu pełnomocnik skar-
żącego dodatkowo powołał się na zupełne niezrozumienie przez wnioskodawcę
treści pouczenia o sposobie zaskarżenia wyroku z 19 stycznia 2006 r., spowodowa-
ne jego złym samopoczuciem związanym ze schorzeniami kardiologicznymi, które
wpływają destabilizująco na tryb życia i zdolność koncentracji. Powyższe okoliczno-
ści - dotyczące stanu zdrowia wnioskodawcy, co najmniej uprawdopodobnione
przedstawionymi przez niego kserokopiami dokumentów - nie zostały przez Sąd
Apelacyjny wystarczająco wnikliwie rozważone w kontekście zawinionego uchybienia
terminu do dokonania czynności procesowej. Uzasadnia to zawarty w zażaleniu
zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. W odróżnieniu od skargi kasacyjnej (por. art.
3983
§ 3 k.p.c.) zażalenie do Sądu Najwyższego może opierać się na zarzucie naru-
szenia tego przepisu, ponieważ art. 3983
§ 3 k.p.c. nie ma zastosowania w postępo-
waniu zażaleniowym (por. art. 3941
§ 3 k.p.c.). Nie ulega przy tym wątpliwości, że w
postępowaniu o przywrócenie terminu sąd ocenia zebrany materiał według reguł
określonych w art. 233 § 1 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 6 maja
1999 r., I PKN 184/99, OSNAPiUS 2000 nr 13, poz.516).
Brak winy strony w uchybieniu terminu, o którym mowa w art. 168 § 1 k.p.c.,
podlega ocenie na podstawie wszystkich okoliczności konkretnej sprawy i z uwzględ-
nieniem obiektywnego miernika staranności, jakiej można i należy wymagać od
strony dbającej należycie o swoje interesy (por. postanowienia Sądu Najwyższego z
10 stycznia 2007 r., I CZ 108/06, LEX nr 258547 oraz z 26 kwietnia 2007 r., III CZ
22/07, LEX nr 319631). Choroba strony lub jej pełnomocnika jest traktowana - pod
pewnymi warunkami - jako okoliczność usprawiedliwiająca niezawinione uchybienie
terminu do dokonania czynności procesowej (por. postanowienia Sądu Najwyższego
8
z 11 stycznia 2007 r., II CZ 116/06, LEX nr 258551 oraz z 5 sierpnia 2005 r., II PZ
20/05, OSNP 2006 nr 13-14, poz. 214; należy w związku z tym zwrócić uwagę, że w
orzecznictwie przyjmuje się, iż brak winy występuje w razie choroby strony lub jej
pełnomocnika, która uniemożliwia podjęcie działania nie tylko osobiście, ale i skorzy-
stanie z pomocy innych osób - choroba strony lub jej pełnomocnika, która nie unie-
możliwia podjęcia działania choćby przy pomocy osób trzecich, nie uzasadnia przy-
wrócenia terminu do dokonania czynności procesowej). Przy ocenie braku winy w
uchybieniu terminu należy także pamiętać, że trudności (przeszkody) uniemożliwia-
jące stronie zachowanie terminu do dokonania czynności procesowej nie muszą
mieć charakteru zdarzeń nadzwyczajnych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z
2 sierpnia 2006 r., I UZ 13/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz. 238). Brak winy w niedo-
konaniu w terminie czynności procesowej przyjmuje się wówczas, gdy wystąpiły
przeszkody niezależne od strony, w tym także, gdy strona z powodu choroby błędnie
zrozumiała pouczenie o sposobie i terminie dokonania czynności procesowej (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z 5 stycznia 2006 r., I UZ 38/05, OSNP 2007 nr 1-
2, poz. 32). Tym bardziej wadliwe pouczenie strony co do terminu dokonania czyn-
ności procesowej, albo brak takiego pouczenia, może uzasadniać wystąpienie z
wnioskiem o jego przywrócenie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 19 grudnia
1997 r., II CZ 149/97, LEX nr 50616). W orzecznictwie przyjmuje się, że uchybienie
przez sąd obowiązkowi należytego pouczenia strony działającej bez adwokata co do
przysługujących jej środków odwoławczych i środków zaskarżenia (por. art. 5 k.p.c.,
327 § 1 k.p.c. w związku z art. 387 § 1 i § 3 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c.) może uzasad-
niać przywrócenie terminu do ich wniesienia albo do dokonania czynności stanowią-
cych warunek ich wniesienia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 5 września
1997 r., III CKN 389/97, LEX nr 50531).
W rozpoznawanej sprawie wątpliwości budzi prawidłowość pouczenia wnio-
skodawcy przez Sąd Apelacyjny o sposobie zaskarżenia prawomocnego wyroku od-
dalającego apelację skargą kasacyjną do Sądu Najwyższego. Z adnotacji w proto-
kole rozprawy apelacyjnej z 19 stycznia 2006 r. wynika, że po ogłoszeniu wyroku i
podaniu ustnie zasadniczych powodów rozstrzygnięcia „przewodniczący poinformo-
wał, że wyrok jest prawomocny”. Z tej lakonicznej adnotacji wcale nie wynika, że
wnioskodawca - występujący na etapie postępowania apelacyjnego bez profesjonal-
nego pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego - został wyraźnie i jed-
noznacznie pouczony o treści art. 387 § 1 zdanie drugie i § 3 zdanie pierwsze k.p.c.,
9
czyli o konieczności zgłoszenia w terminie siedmiu dni wniosku o uzasadnienie wy-
roku oraz wniosku o doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem. Z powołanych
przepisów wynika bowiem, że w sprawach, w których apelację oddalono, uzasadnie-
nie sporządza się tylko wówczas, gdy strona zażądała doręczenia jej wyroku z uza-
sadnieniem (art. 387 § 1 k.p.c.), a orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się tej stro-
nie, która w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji zażądała doręczenia (art.
387 § 3 k.p.c.). Wbrew ustaleniom Sądu Apelacyjnego, zawartym w uzasadnieniu
zaskarżonego postanowienia, wnioskodawca wcale nie zeznał (przesłuchiwany jako
strona w postępowaniu o przywrócenie terminu), że został „pouczony o dalszej dro-
dze zaskarżenia ogłoszonego wyroku”. Wnioskodawca stwierdził jedynie, że po
ogłoszeniu wyroku spytał, jaką ma dalszą drogę do zaskarżenia wyroku, i
otrzymał odpowiedź, że wyrok jest ostateczny, ale może go zaskarżyć za po-
średnictwem adwokata. Pouczenie o tym, że w postępowaniu kasacyjnym obo-
wiązuje tzw. przymus adwokacki, nie jest równoznaczne z „pouczeniem o dal-
szej drodze zaskarżenia zapadłego wyroku”. Z adnotacji w protokole rozprawy
apelacyjnej nie wynika, aby wnioskodawca został pouczony - stosownie do art.
327 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. - o tym, co wynika
z art. 387 § 1 zdanie drugie i art. 387 § 3 zdanie pierwsze k.p.c. Udzielenie
wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka zaskarżenia (art. 327 §
1 zdanie pierwsze k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.) nie może ograniczać się
do stwierdzenia, że wyrok sądu drugiej instancji jest prawomocny, a w postępo-
waniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje przymus adwokacko-radcowski
(art. 327 § 1 zdanie drugie k.p.c. w związku art. 871
k.p.c.). W postępowaniu
przed sądem apelacyjnym, po ogłoszeniu wyroku, którym oddalono apelację,
należy pouczyć stronę działającą bez adwokata lub radcy prawnego, obecną
przy ogłoszeniu wyroku, co najmniej o treści art. 387 § 1 zdanie drugie k.p.c.
oraz art. 387 § 3 zdanie pierwsze k.p.c. Pouczenie to powinno być odnotowane
w protokole rozprawy apelacyjnej. Przy ponownym rozpoznaniu wniosku o
przywrócenie terminu Sąd Apelacyjny powinien rozważyć, czy uchybienie termi-
nu nie może być usprawiedliwione podnoszoną przez wnioskodawcę okoliczno-
ścią niezrozumienia treści pouczenia co do sposobu i terminów wniesienia
środka zaskarżenia.
Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Sąd Najwyższy uchylił zaskar-
żone postanowienie w całości i przekazał rozpoznanie wniosku o przywrócenie
10
terminu Sądowi Apelacyjnemu, na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art.
39815
§ 1 k.p.c. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 16 grudnia
2005 r., II PZ 47/05 (OSNP 2006 nr 23-24, poz. 360), uwzględnienie zażalenia na
postanowienie o odrzuceniu wniosku o doręczenie odpisu wyroku sądu drugiej in-
stancji z uzasadnieniem, jeżeli równocześnie następuje rozpoznanie niezaskarżal-
nego postanowienia o oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu (art. 380 k.p.c.),
prowadzi do zmiany lub uchylenia tego niezaskarżalnego postanowienia.
========================================