Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 93/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 listopada 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku A/ W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 listopada 2008 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 grudnia 2007 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wnioskodawczyni A/ W. w okresie od dnia 5 października 1992 r. do dnia 31
października 2005 r. prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą
opodatkowaną podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych
2
w zakresie handlu detalicznego i usług pod nazwą PPHU „O". W trakcie
prowadzenia tej działalności wnioskodawczyni zgłaszała w Urzędzie Skarbowym i
w ZUS zawieszenie jej wykonywania w okresach: od 29.08.2001 r. do 26.09.2001
r., od 09.12.2001 r. do 06.01.2002 r., od 08.06.2002 r. do 06.07.2002 r., od
10.07.2002 r. do 23.07.2002 r., od 20.01.2003 r. do 17.02.2003 r., od19.02.2003 r.
do 19.03.2003 r., od 21.03.2003 r. do 31.03.2003 r., od 26.04.2004 r. do
24.05.2004 r., od 26.05.2004 r. do 23.06.2004 r., od 25.06.2004 r. do 23.07.2004 r.,
od 25.07.2004 r. do 12.08.2004 r., od 29.04.2005 r. do 27.05.2005 r., od
30.05.2005 r. do 27.06.2005 r., od 30.06.2005 r. do 20.07.2005 r.
Decyzją z dnia 8 listopada 2005 r. organ rentowy z tytułu prowadzenia
pozarolniczej działalności gospodarczej, objął A/ W. - ubezpieczeniem
emerytalnym, rentowym i wypadkowym w okresach zawieszenia działalności
gospodarczej.
Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2006 r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił odwołanie wnioskodawczyni A/ W. od wyżej wskazanej decyzji.
Sąd Okręgowy oddalając odwołanie jako podstawę prawną rozstrzygnięcia podał
przepis art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 13 pkt 4 i art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1998, nr 137, poz.
887 ze zm.)
Na skutek apelacji wnioskodawczyni Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu
niniejszej sprawy doszedł do wniosku, że apelacja wnioskodawczyni jest
bezzasadna stwierdzając, że w niniejszej sprawie było bezsporne, że organ
rentowy nie kwestionował, iż w okresach, gdy wnioskodawczyni zgłaszała
zawieszenie działalności gospodarczej, działalność taka nie była przez nią
rzeczywiście prowadzona. Sporna pomiędzy stronami pozostawała natomiast
kwestia, czy fakt nie wyrejestrowania wnioskodawczyni z ewidencji działalności
gospodarczej może przesądzać o obowiązku podlegania ubezpieczeniu
społecznemu. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy, osoby prowadzące pozarolniczą
działalność gospodarczą podlegają obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego i
rentowego, zaś z mocy art. 12 powołanej ustawy - także ubezpieczenia
wypadkowego. Przymusem ubezpieczenia objęte są osoby, które - stosownie do
art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy - prowadzą działalność na podstawie przepisów o
3
działalności gospodarczej. Obowiązek ubezpieczenia trwa zgodnie z art. 13 pkt 4
ustawy od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania
wykonywania tej działalności. Obowiązek ubezpieczenia, jak wyżej wskazano po-
wstaje z chwilą rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, podlegającej
obowiązkowemu zgłoszeniu organowi ewidencyjnemu, a zatem od chwili dokonania
zgłoszenia, a ustaje z dniem zaprzestania prowadzenia działalności,
potwierdzonym przez jej wyrejestrowanie z ewidencji. Reasumując powyższe Sąd
stwierdził, że wykreślenie wpisu pozarolniczej działalności gospodarczej z ewidencji
lub odnotowanie przerwy w jej prowadzeniu powoduje zawsze - na stałe lub
okresowo - ustanie obowiązku ubezpieczenia. W niniejszej sprawie było poza
sporem, że wnioskodawczyni w okresach zawieszania działalności gospodarczej
nie wyrejestrowywała się z ewidencji działalności gospodarczej, co skutkowało
konieczność oddalenia w niniejszej sprawie odwołania ubezpieczonej.
Na powyższe rozstrzygniecie wnioskodawczyni wniosła skargę kasacyjną
zarzucając powyższemu orzeczeniu naruszenie: art. 7 konstytucji RP oraz art. 6
k.p.a. i 9 k.p.a. poprzez ich niezastosowanie, a w konsekwencji pominięcie prawnej
oceny faktu pouczenia strony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych o sposobie
zachowania się w sytuacji czasowego wstrzymywania się od wykonywania
działalności zarobkowej, oraz jego wpływu na zaistniałą sytuację faktyczną,
albowiem uzyskane przez powódkę pouczenie od Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych o potrzebie zgłoszenia wykreślenia z ubezpieczeń społecznych
również w razie czasowego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej
ukształtowało jej postępowanie, wpływając na sferę materialnych uprawnień
powódki; art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1998 r.
Nr 137 poz. 887 ze zm.) w związku z art. 2 ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej (Dz.U. z 2004 r. Nr 173 poz. 1807 ze zm.) oraz art. 2 ustawy prawo
działalności gospodarczej (Dz.U. z 1999 r. Nr 101 poz. 1178 ze zm.) poprzez ich
niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż okres podlegania
obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w stosunku do osób określonych w
art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jako prowadzące
pozarolniczą działalność gospodarczą wyznacza moment wpisu i wykreślenia z
ewidencji działalności gospodarczej.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się nieuzasadniona i podlega oddaleniu. W
sprawie będącej przedmiotem rozpoznania – wbrew twierdzeniom skargi kasacyjnej
– nie doszło do naruszenia prawa w związku z niewłaściwym zastosowaniem art.
13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, skoro przepis ten nie budzi
wątpliwości, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają
obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu od dnia rozpoczęcia wykonywania
takiej działalności i ubezpieczenie to trwa do dnia zaprzestania jej wykonywania.
Nie kwestionując poglądu wyrażonego w orzecznictwie sądowym, że obowiązek
ubezpieczenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność – w tym działalność
gospodarczą - wynika z faktycznego prowadzenia tej działalności, a zatem o
zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, powodującej wyłączenie z
tego ubezpieczenia, decyduje faktyczne zaprzestanie tej działalności, przy czym
kwestie związane z formalnym zarejestrowaniem, wyrejestrowaniem, czy
zgłaszaniem przerw w tej działalności mają ewentualnie znaczenie w sferze
dowodowej, i nie przesądzają one same w sobie o podleganiu obowiązkowi
ubezpieczenia społecznego - stwierdzić należy, iż faktyczne zaprzestanie
wykonywania działalności gospodarczej może skutkować uchyleniem obowiązku
ubezpieczenia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2005
r., I UK 105/04, OSNP 2005/13/198 oraz wyrok z dnia 14 września 2007r. , III UK
35/07, niepublikowany, a także wyrok z dnia 12 listopada 2007r., I UK 147/07,
niepublikowany). Niemniej jednak oceniając niniejszą sprawę należy podzielić
stanowisko Sądu drugiej instancji – że poczynione ustalenia nie dają podstaw do
twierdzenia, iż wnioskodawczyni zaprzestała prowadzenia takiej działalności w
okresach przez siebie wskazanych. W istocie więc, mimo podniesionego w skardze
kasacyjnej zarzutu naruszenia prawa materialnego, skarga ta kwestionuje
wyłącznie ustalenia faktyczne Sądu drugiej instancji, sprowadzające się do
przesądzenia, że wnioskodawczyni pomimo choroby nie zaprzestała prowadzenia
działalności gospodarczej. W spornym okresie od 2001r. do 2005r., tak jak zostało
to ustalone w protokołach rozprawy w oparciu o zeznania świadków jak i
oświadczenia samej wnioskodawczyni, prowadzona przez nią działalności
gospodarcza – początkowo, w zakresie handlu obwoźnego oraz następnie, usług w
5
postaci sprzątania - nie miała wyłącznie charakteru osobistego. Wnioskodawczyni
podczas jej prowadzenia korzystała z pomocy dzieci, jak również zatrudniała
pracownika do sprzątania podczas jej choroby. Tym samym w ocenie Sądów
orzekających w niniejszej sprawie osobiste niewykonywanie przez
wnioskodawczynię czynności z zakresu prowadzonej działalności gospodarczej w
czasie choroby, nie oznaczało automatycznie zaprzestania prowadzenia takiej
działalności. Okoliczność, że prowadzone przez ubezpieczoną usługi nie musiały
być wykonywane przez nią osobiście i fakt, że niejednokrotnie w spornym okresie
były świadczone przez inne osoby - powodowało, że w niniejszym stanie
faktycznym, stan niezdolności wnioskodawczyni do pracy nie był równoznaczny z
niewykonywanie przez nią działalności gospodarczej. Biorąc pod uwagę powyższe
okoliczności oraz mając na względzie fakt, że uzasadnienie podstaw skargi nie
zwiera zarzutu naruszenia przepisów procedury cywilnej stwierdzić należy, że skład
orzekający Sądu Najwyższego jest związany stanem faktycznym niniejszej sprawy,
będącym podstawą wydania zaskarżonego wyroku. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego nie jest kwestionowany pogląd, iż w przypadku, gdy skarga kasacyjna
nie zawiera zarzutu naruszenia przepisów postępowania, bądź gdy zarzut taki
okaże się nieuzasadniony, Sąd Najwyższy jest związany stanem faktycznym
sprawy stanowiącym podstawę wydania zaskarżonego wyroku (art. 39813
§ 2
k.p.c.). Stanowisko takie zawierają między innymi wyroki z dnia 6 listopada 1996 r.,
II UKN 6/96 oraz II UKN 9/96 (OSNAPiUS 1997/11/199 i 201) a także z dnia 12
października 1999 r., II UKN 140/99 (OSNAPiUS 2001/1/28 – notka i orzecznictwo
tam wskazane). W tym miejscu wskazać należy, że z treści art. 1 k.p.c. wynika
jasno, iż przedmiotem sądowego postępowania cywilnego mogą być jedynie
sprawy cywilne. Za takie uznaje się sprawy wynikające ze stosunków z zakresu
prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również sprawy
z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz inne, do których przepisy kodeksu
cywilnego stosuje się z mocy ustaw szczególnych. Tym samym zarzut skargi
kasacyjnej dotyczący naruszenia art. 6 i 9 kodeksu postępowania
administracyjnego przez Sąd Apelacyjny przy wydawaniu zaskarżonego wyroku
jest całkowicie chybiony, albowiem przepisy kodeksu postępowania
administracyjnego nie miały w ogóle zastosowania w sprawie której wyrok ten
6
dotyczy.
Z tych wszystkich względów należało oddalić skargę i orzec jak w sentencji,
po myśli art. 39814
k.p.c.