Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 24 marca 2009 r.
I PK 205/08
Czynności prawne, na podstawie których dochodzi do przejęcia zakładu
pracy na podstawie art. 231
k.p., powinny być zgodne z prawem. W rozumieniu
tego przepisu za legalne należy uznać czynności dokonane w dobrej wierze w
ramach obowiązującego porządku prawnego (niestanowiące czynu zabronio-
nego).
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 marca
2009 r. sprawy z powództwa Małgorzaty L. przeciwko Gminie O. o odprawę pienięż-
ną, na skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z dnia 9 czerwca 2008 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 22 lutego 2008 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Olsztynie oddalił powództwo wniesione przez Małgorzatę L.,
Annę A. i Ewę G. przeciwko Gminie O. o odprawę pieniężną i odszkodowanie oraz
postanowił nie obciążać powódek kosztami procesu.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódki pracowały w Miejskim Przedszkolu [...] w O.,
przy czym od 26 września 2000 r. świadczyły pracę jako nauczycielki mianowane.
Przedszkole [...] miało status przedszkola publicznego prowadzonego przez Gminę
O. w ramach jej zadań własnych. Dyrektor Przedszkola [...] wystąpiła do Urzędu Mia-
sta w O. o przekształcenie kierowanej przez nią placówki w przedszkole niepublicz-
ne, na co wyrazili zgodę rodzice wszystkich dzieci uczęszczających do tego przed-
szkola. W dniu 25 kwietnia 2007 r. Rada Miasta O. podjęła uchwałę [...] w sprawie
likwidacji Przedszkola Miejskiego [...] w O. oraz przekazania jego mienia innym oso-
2
bom prowadzącym przedszkola niepubliczne. W ramach tego przekształcenia Niepu-
blicznemu Przedszkolu „B.D.” przekazano na podstawie umowy cywilnoprawnej bu-
dynek położony w O. przy ul. W. wraz z całym wyposażeniem. W dniu 31 maja 2007
r. powódki otrzymały na piśmie propozycję nowych warunków pracy i płacy. W konse-
kwencji od 1 września 2007 r. kontynuowały zatrudnienie jako nauczycielki w Niepu-
blicznym Przedszkolu „B.D.”. Wszyscy dotychczasowi pracownicy Przedszkola Miej-
skiego [...] zostali zatrudnieni u nowego pracodawcy. Dzieci uczęszczające do przed-
szkola publicznego również zostały przejęte przez nowy podmiot. W sierpniu 2007 r.
dyrektor Przedszkola Miejskiego [...] wypłaciła powódkom „trzynastki” i przekazała im
formularze podatkowe PIT-11.
Przy takich ustaleniach faktycznych, Sąd pierwszej instancji uznał, że celem
art. 231
§ 1 k.p. jest ochrona trwałości stosunku pracy (stabilizacja zatrudnienia) w
sytuacji, gdy dochodzi do przekształceń po stronie pracodawcy. Zdaniem Sądu, poję-
cie „zakładu pracy” użyte w tym przepisie jest rozumiane przedmiotowo jako zespół
środków materialnych i osobowych składający się na zorganizowaną całość, umożli-
wiającą wykonywanie określonej działalności. Według Sądu, doszło do przejęcia za-
kładu pracy, w którym powódki świadczyły pracę, tj. Przedszkola Miejskiego [...]
przez Niepubliczne Przedszkole „B.D.”. Pracodawcą powódek przez cały okres ich
zatrudnienia było Przedszkole Miejskie [...] bez względu na to, kto był jego organem
prowadzącym, kto był właścicielem majątku, na bazie którego funkcjonowało i kto
finansował jego działalność. Ocena zadań, które zostały przejęte przez nowego pra-
codawcę powinna być dokonana z uwzględnieniem zadań, które realizował dotych-
czasowy zakład pracy (konkretne działania programowo-edukacyjne „w oparciu o
konkretną grupę dzieci”). Skoro w nowym przedszkolu „pozostała dotychczasowa
grupa dzieci”, z którymi był kontynuowany dotychczasowy program edukacyjny w
oparciu o identyczną bazę materialną, a zgodę na przejęcie wyrazili wszyscy rodzice
dzieci uczęszczających do przedszkola, to - w ocenie Sądu Rejonowego - błędny jest
pogląd, że nowy podmiot nie przejął powódek, gdyż niemożliwe jest przejęcie zadań
przedszkola publicznego przez przedszkole niepubliczne. Zdaniem Sądu, z przepi-
sów ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (jednolity tekst: Dz.U. z
2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) oraz ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie
gminnym (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) wynika jedynie,
że gmina ma obowiązek zapewnić warunki do odbycia rocznego przygotowania
przedszkolnego, z czego wcale nie wynika, iż „zapewnienie warunków do odbycia
3
rocznego przygotowania przedszkolnego” jako zadania własnego gminy ma odbywać
się tylko w ramach prowadzenia przedszkola publicznego przez gminę. Formą za-
pewnienia warunków realizacji zadania gminy wynikającego art. 14 ust. 3 i 4 ustawy
o systemie oświaty jest też system dotacji przewidziany dla przedszkoli niepublicz-
nych, który pozwala na realizację zadań własnych gminy. Dyrektor Niepublicznego
Przedszkola „B.D.” obecnie otrzymuje takie dotacje na każde dziecko. Z tego
względu Gmina O. nadal - tyle, że w sposób pośredni - realizuje swoje ustawowe
obowiązki. Zadania oświatowe tej gminy mogą być realizowane w sposób pośredni,
który pozwala na ich kontynuację w jednostkach o charakterze niepublicznym, co
powoduje, że możliwe jest przejście zakładu pracy w trybie art. 231
k.p. W dalszej
kolejności Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że odprawa w wysokości sześciomie-
sięcznego wynagrodzenia zasadniczego przysługuje nauczycielowi mianowanemu, z
którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 ustawy z
dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97,
poz. 674 ze zm.). Tymczasem przejście zakładu pracy powódek na innego praco-
dawcę, choć pogorszyło ich sytuację prawną z uwagi na utratę przez nie statusu pra-
cowników mianowanych, nie oznaczało, że pracodawca rozwiązał z nimi stosunki
pracy. Przekazanie powódkom informacji podatkowych PIT, inwentaryzacja przekaza-
nego majątku oraz wypłata „trzynastek” przez dotychczasowego pracodawcę nie
świadczą o likwidacji zakładu pracy, lecz są normalnymi czynnościami podejmowa-
nymi w takich sytuacjach.
Wyrokiem z dnia 9 czerwca 2008 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Olsztynie oddalił apelację powódek od wyroku Sądu pierwszej
instancji i postanowił nie obciążać ich kosztami postępowania odwoławczego. Sąd
odwoławczy w pełni podzielił ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejono-
wego, a po przeprowadzeniu uzupełniającego postępowania dowodowego dodat-
kowo ustalił, że przedszkolom niepublicznym wypłacana jest dotacja w pierwszym
roku funkcjonowania w wysokości „80% kosztów na jedno dziecko”. Sąd Okręgowy
wywiódł, że prowadzenie przedszkola publicznego jest zadaniem własnym gminy.
Będące elementem tego zadania zapewnienie miejsc w przedszkolach może być
realizowane przez prowadzenie własnych przedszkoli lub też przez sieć przedszkoli
niepublicznych lub publicznych prowadzonych przez inne podmioty. Sąd Okręgowy
zaznaczył, że samo przejęcie przez gminę zadania prowadzenia szkół (przedszkoli)
jako zadania własnego - nawet bez przejęcia mienia - oznacza przejście zakładu
4
pracy na innego pracodawcę w rozumieniu art. 231
k.p. Przepis ten ma zastosowanie
w przypadku przejęcia zadań likwidowanej placówki publicznej przez inną placówkę
publiczną, bowiem szkoła (przedszkole) niepubliczna może spełniać zadania w za-
kresie oświaty tylko obok, a nie zamiast szkoły publicznej. W stanie faktycznym
sprawy, mimo że zadania przedszkola publicznego zostały przejęte przez przed-
szkole niepubliczne, to jednak część zadań wykonywanych przez Przedszkole [...] w
O. w postaci pięciogodzinnego przygotowania przedszkolnego dzieci w wieku 6 lat
przejęły inne placówki publiczne. Przedszkole niepubliczne „B.D.” przejęło zadania
swego poprzednika związane z zapewnieniem obowiązkowego przygotowania przed-
szkolnego dzieci sześcioletnich. Przedszkole to kontynuowało świadczenie „tych
usług za pomocą mienia przekazanego z przedszkola publicznego, wchodząc w fak-
tyczne posiadanie jego majątku oraz przez ten sam personel”. Majątek dotychczaso-
wego przedszkola publicznego wykorzystany jest do wykonywania w istocie tego sa-
mego rodzaju zadań pedagogicznych, a działalność przedszkola niepublicznego
zmierza do kontynuowania dotychczasowej działalności w nowej strukturze organiza-
cyjnej, z tym jednak, że przedszkole niepubliczne nie prowadzi „programu pięciogo-
dzinnego dla dzieci sześcioletnich”. Program ten jest prowadzony w innych placów-
kach. Przejęcie mienia przez nowego pracodawcę nastąpiło w sposób faktyczny.
Cały materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie pozostawia wątpliwości, że w
miejsce Przedszkola Miejskiego [...] w O., dotychczasowe zadania związane z za-
pewnieniem obowiązkowego przygotowania przedszkolnego dzieci sześcioletnich
zaczęła wykonywać nowa jednostka. Poza sporem pozostaje też, że nowa placówka
przejęła majątek dotychczasowej w całości, przejęła wszystkich pracowników (na co
ci wyrazili zgodę, podobnie jak rodzice) i „większość dzieci”, a „charakter pedago-
giczno-opiekuńczy” wykonywanych zadań pozostał niezmieniony. Dlatego doszło do
przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę z dniem 1 września 2007 r. Zamie-
rzeniem zmian organizacyjnych w Gminie O. nie była faktyczna likwidacja przedszko-
la jako placówki publicznej, ale utworzenie w jej miejsce „nowej efektywnej struktury,
która miała realizować dotychczasowe zadania, a przede wszystkim rządzić się regu-
łami rachunku ekonomicznego, co pozwoliłoby odciążyć jednostki samorządowe od
konieczności partycypowania w kosztach”.
Od wyroku Sądu Okręgowego skargę kasacyjną wniosła powódka Małgorzata
L., zarzucając naruszenie art. 231
k.p., przez przyjęcie, że „możliwe było w świetle
obowiązujących przepisów i faktycznie doszło do przejęcia zadania z zakresu prowa-
5
dzenia rocznego przygotowania przedszkolnego dziecka w wieku 6 lat (..) przez Nie-
publiczne Przedszkole „B.D.” po zlikwidowaniu Miejskiego Przedszkola [...] w O. i w
związku z tym uznanie przez Sąd, że powódkom nie przysługuje prawo do zapłaty
odprawy i odszkodowania na podstawie art. 20 ust. 2 i 5 ustawy z dnia 26 czerwca
1982 r. Karta Nauczyciela, bowiem nastąpiło przejęcie zakładu pracy w trybie art. 231
k.p.”.
W uzasadnieniu skarżąca wywiodła w szczególności, że ustawa o systemie
oświaty nie przewiduje możliwości utworzenia przedszkola niepublicznego w wyniku
przekształcenia przedszkola publicznego w niepubliczne. Przepisy ustawy o samo-
rządzie gminnym nałożyły na gminy obowiązek prowadzenia rocznego przygotowa-
nia przedszkolnego dzieci w wieku lat 6 oraz prowadzenie przedszkoli publicznych
jako obligatoryjne zadanie własne gminy. Oznacza to, że gmina odpowiada za reali-
zację tego zadania i nie może z niego zrezygnować. Tymczasem Gmina O. w ostat-
nich latach zlikwidowała 6 przedszkoli publicznych, nie zapewniając bezpłatnego
przygotowania przedszkolnego sześciolatków w innych przedszkolach publicznych w
ramach tzw. „darmowych pięciu godzin”, mimo że zgodnie z orzecznictwem sądów
administracyjnych argumenty ekonomiczne nie mogą być główną przesłanką likwida-
cji szkół i przedszkoli na terenie gminy. W ten sposób Gmina O., likwidując przed-
szkola publiczne na swym terenie, „wyzbywa się” odpowiedzialności za realizację
zadań własnych nałożonych na nią w ustawie o samorządzie gminnym. Według skar-
żącej, niemożliwe było przejęcie Przedszkola Miejskiego [...] w O. przez Niepubliczne
Przedszkole „B.D.”, skoro to drugie nie może skutecznie przejąć zadań własnych
gminy z zakresu kształcenia realizowanego przez przedszkole publiczne, gdyż odpo-
wiedzialność za wykonywanie obowiązku prowadzenia edukacji przedszkolnej spo-
czywa na gminie.
Wskazując na powyższe, skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i
zasądzenie na jej rzecz od pozwanej kwoty 18.675,42 zł tytułem odprawy i odszkodo-
wania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 września 2007 r., ewentualnie o uchy-
lenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów procesu.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
6
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw, bowiem zarzut sformuło-
wany przez powódkę jest nietrafny. Nie ma racji skarżąca co do tego, że w ustalo-
nych w sprawie okolicznościach faktycznych nie doszło do przejęcia zakładu pracy
na podstawie art. 231
k.p. Przepis ten dotyczy bowiem wszelkich sytuacji, w których
doszło do faktycznego przejęcia majątku i zadań pracodawcy dotychczas zatrudnia-
jącego pracowników (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 1994 r., I PRN
4/94, OSNAPiUS 1994 nr 3, poz. 42; z dnia 10 października 2003 r., I PK 456/02,
OSNP 2004 nr 19, poz. 335; z dnia 15 września 2006 r., I PK 75/06, OSNP 2007 nr
17-18, poz. 250; z dnia 23 sierpnia 2007 r., I PK 80/07, OSNP 2008 nr 23-24, poz.
346 oraz postanowienie z dnia 7 grudnia 2005 r., III PZP 2/05, OSNP 2006 nr 23-24,
poz. 358; a także wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 maja
1992 r. w sprawie C-29/91, Dr Sophie Redmond Stichting przeciwko Henricus Bartol i
inni, ECR 1992, s. I-3189 - patrz: np. J. Skoczyński: Przegląd orzecznictwa ETS w
sprawach z zakresu prawa pracy za lata 2004 i 2005 - cz. 2, PiZS 2006 nr 11, s. 25;
Ł. Pisarczyk: Przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę - wy-
brane problemy, PiZS 2007 nr 5, s. 15). Jak zaś wynika z poczynionych w sprawie
ustaleń, mienie użytkowane przez Przedszkole Miejskie [...] w O. (w tym budynek
wraz z całym wyposażeniem), w oparciu o podjętą przez władze gminy uchwałę w
sprawie likwidacji tego Przedszkola, zostało przekazane Niepublicznemu Przed-
szkolu „B.D.” w O. Ta „likwidacja” nie oznacza wszak - jak twierdzi powódka - „unice-
stwienia dotychczasowego zakładu pracy” i tym samym rozwiązania z nią stosunku
pracy, tym bardziej, że po dniu 1 września 2007 r. powódka kontynuowała zatrudnie-
nie u nowego pracodawcy. W ogólności należy zauważyć, że roszczenia dochodzone
przez powódkę wynikają z rozwiązania stosunku pracy. Tymczasem ani dotychcza-
sowy, ani nowy pracodawca nie złożyli powódce oświadczenia woli o takim rozwiąza-
niu. Likwidacja pracodawcy (samodzielnie) nie jest zdarzeniem powodującym wyga-
śnięcie (rozwiązanie) umowy o pracę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września
2001 r., I PKN 830/00, OSNP 2003 nr 15, poz. 355; OSP 2004 nr 4, poz. 46 z glosą
A. Tomanka). Powódka, twierdząc że jej dotychczasowy pracodawca został zlikwido-
wany powinna jeszcze wskazać konstrukcję prawną, według której oznacza to roz-
wiązanie stosunku pracy (np. taką, jak w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 5
marca 1999 r., I PKN 627/98, OSNAPiUS 2000 nr 9, poz. 355 oraz z dnia 19 marca
2002 r., I PKN 209/01, OSNP 2004 nr 5, poz. 79). Powódka takiej konstrukcji nie
7
przedstawiła, a przede wszystkim nie powołała w tym zakresie żadnych zarzutów w
skardze kasacyjnej, która już z tej przyczyny nie mogła być uwzględniona.
Przejęcie zakładu pracy lub jego części przez nowego pracodawcę może być
rezultatem różnorodnych zdarzeń prawnych. W szczególności może ono wynikać z
woli ustawodawcy, na przykład przez nałożenie na podmioty prawa publicznego
(gminy) obowiązku prowadzenia przygotowania przedszkolnego (por. uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 23 października 1992 r., I PZP 38/92, LEX nr 14700; z dnia 16
czerwca 1993 r., I PZP 10/93, PiZS 1994 nr 6, s. 73 z glosą R. Nadskakulskiego oraz
wyroki z dnia 18 lutego 1994 r., I PRN 2/94, OSNAPiUS 1994 nr 1, poz. 6 i z dnia 10
maja 1994 r., I PRN 19/94, OSNAPiUS 1994 nr 4, poz. 64). Podstawą przejęcia za-
kładu pracy mogą być też czynności o charakterze cywilnoprawnym lub publiczno-
prawnym (administracyjnym). Nie ma więc przeszkód, by takim zdarzeniem prawnym
była uchwała rady gminy podjęta w sprawie „likwidacji” przedszkola gminnego (pu-
blicznego), a następnie czynności (cywilnoprawne) polegające na przekazaniu mie-
nia tego przedszkola podmiotowi niepublicznemu, który kontynuuje wykonywanie
dotychczasowych zadań (w przeważającej części). Likwidacja zakładu pracy, w wy-
niku której majątek dotychczasowego pracodawcy jest wykorzystywany do wykony-
wania tych samych zadań, czemu towarzyszy przejęcie pracowników, jest przejściem
zakładu pracy na nowego pracodawcę w rozumieniu art. 231
k.p. (wyrok Sądu Naj-
wyższego z dnia 16 maja 2001 r., I PKN 573/00, OSNP 2003 nr 5, poz. 124 oraz wy-
rok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 września 1998 r., II SA 1438/97,
Prawo Pracy 1999 nr 2, s. 39).
W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy doszło niewątpliwie do przejęcia
mienia i zadań dotychczasowego pracodawcy (przedszkola publicznego) przez no-
wego pracodawcę (przedszkole niepubliczne) w zakresie objętym treścią stosunku
pracy powódki (stanowiącym jej placówkę zatrudnienia). Nie ma więc znaczenia, czy
przejęte zostało całe mienie użytkowane przez dotychczasowego pracodawcę i
wszystkie jego zadania, gdyż przejęcie pracowników następuje zarówno w razie
przejęcia zakładu pracy (całego), jak i jego części (stanowiącej placówkę zatrudnie-
nia danego pracownika). W sferze faktycznej doszło więc bez wątpliwości do przeję-
cia zakładu pracy w znaczeniu przedmiotowym przez nowego pracodawcę. Można
więc postawić pytanie o istotę sporu występującego w sprawie, istotę zarzutów sta-
wianych przez powódkę oraz istotę rozważań Sądów obu instancji w zakresie doty-
czącym prawnych możliwości (prawnej dopuszczalności; zgodności z prawem) prze-
8
kazania przez gminę zadań własnych w zakresie prowadzenia przygotowania przed-
szkolnego podmiotowi niepublicznemu. Gdyby bowiem uznać, że przejęcie zakładu
pracy w rozumieniu art. 231
k.p. polega wyłącznie na faktycznym przejęciu mienia
(zadań) dotychczasowego pracodawcy, bez względu na ocenę zgodności z prawem
czynności, na podstawie których to następuje, to rozważania w tym przedmiocie by-
łyby zbędne (pogląd, że przejęcie zakładu pracy następuje wyłącznie przez czynno-
ści faktyczne był przyjmowany przez Sąd Najwyższy; por. wyrok z dnia 29 sierpnia
1995 r., I PRN 38/95, OSNAPiUS 1996 nr 6, poz. 83; uzasadnienie uchwały składu
siedmiu sędziów z dnia 25 kwietnia 1996 r., I PZP 28/95, OSNAPiUS 1996 nr 19,
poz. 285, a poddany krytyce w literaturze; por. A. Świątkowski: Glosa do wyroku z
dnia 29 sierpnia 1995 r., Prawo i Życie 1996 nr 17-18, s. 26; A. Tomanek: Przejście
zakładu pracy na innego pracodawcę, Wrocław 2002, s. 46; Z. Hajn: Przejście zakła-
du pracy na innego pracodawcę w prawie polskim a prawo pracy UE, Monitor Prawa
Pracy 2004 nr 5, s. 121; M. Turek: glosa do wyroku z dnia 26 lutego 2003 r., I PK
67/02, Monitor Prawa Pracy 2004 nr 10). Wprawdzie z treści art. 231
k.p. nie wynika
wprost, że czynności, na podstawie których dochodzi do przejęcia zakładu przez
innego pracodawcę muszą być zgodne z prawem, ale nie można ich jednak trakto-
wać jako zdarzenia czysto faktycznego, z pominięciem podłoża prawnego, choćby
dlatego, że mogłoby to prowadzić do akceptacji działań łamiących prawo. Czynności
prawne (w szerokim tego słowa znaczeniu), na podstawie których dochodzi do prze-
jęcia zakładu pracy, powinny być zgodne z prawem, za czym przemawia też koniecz-
ność uwzględnienia prawa europejskiego (pojęcie legalnego transferu; „prawnego
przeniesienia własności lub łączenia” użyte w art. 1 ust. 1 lit. a dyrektywy Rady
2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw
Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku prze-
jęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów, Dz.U.UE
polskie wydanie specjalne Rozdział 05, Tom 04, s. 98). Jednakże jest to legalność
(zgodność z prawem) rozumiana w sposób szczególny. Nie chodzi bowiem o ich
kwalifikację w znaczeniu cywilnoprawnym (czy publicznoprawnym), a więc o ich
zgodność z prawem (zasadami współżycia społecznego) jako przesłankę ich ważno-
ści (art. 58 k.c.), czy o ich niewadliwość z innych względów (np. dotyczących wad
oświadczeń woli). Oczywiście co do zasady czynności te powinny być zgodne z
prawem (niewadliwe) w tym znaczeniu. W ramach pewnego wyjątku od tej zasady
(szczególnego rozumienia legalności transferu), dopuścić jednak należy utrzymanie
9
skutków wynikających z art. 231
k.p. w odniesieniu do czynności prawnych zdziała-
nych w dobrej wierze, choćby ujawniła się wada prawna powodująca ich nieważność
lub bezskuteczność. Chodzi o odróżnienie takich, choćby prawnie wadliwych, czyn-
ności od przejęcia zakładu pracy z naruszeniem porządku publicznego, czy nawet
przepisów prawa karnego. Czynności, na podstawie których dochodzi do przejęcia
zakładu pracy, będą więc zgodne z prawem w rozumieniu art. 231
k.p. (legalny trans-
fer), gdy po stronie podmiotów uczestniczących w przejęciu (zwłaszcza dotychczaso-
wego i nowego pracodawcy) istnieje dobra wiara co do legalności jego podstawy
prawnej. Wynikać ona powinna z oceny skuteczności dokonywanej czynności oraz
nieświadomości jej wadliwości w chwili dokonania czynności oraz w dacie faktycz-
nego przejęcia zakładu pracy. Taka wykładnia jest wynikiem uwzględnienia, że fak-
tyczne przejęcie zakładu pracy przez nowego pracodawcę powoduje nieodwracalne
konsekwencje po stronie pracodawców (dotychczasowego i nowego), a przede
wszystkim dotyczące pracowników. W jego rezultacie dochodzi do świadczenia pracy
na rzecz nowego podmiotu, który może dokonywać różnych czynności organizator-
skich (np. zmienić rodzaj działalności) lub dotyczących stosunków pracy poszczegól-
nych pracowników. Może nawet dojść do likwidacji zakładu pracy lub ponownego
przekazania go innemu podmiotowi. Przede wszystkim chodzi jednak o ochronny
charakter tego przepisu, z którego wynika konieczność zapewnienia pracownikom
stabilizacji zatrudnienia i jego warunków. W tym też znaczeniu (i tylko w tym) sąd
pracy ocenia, czy doszło do przejęcia zakładu pracy na podstawie legalnego trans-
feru (czynności zgodnej z prawem). Ocenia więc tylko, czy czynności będące pod-
stawą transferu zostały dokonane w ramach obowiązującego porządku prawnego
(nie stanowiły czynu zabronionego) oraz, czy podmioty uczestniczące w przejęciu
działały w dobrej wierze (były przekonane co do zgodności z prawem i nieświadome
wadliwości dokonywanych czynności).
W ten sposób należy oceniać zarzuty przedstawione w skardze kasacyjnej, że
niemożliwe (niezgodne z prawem) jest „pozbycie się” przez gminę zadania własnego
polegającego na zapewnieniu obowiązkowego przygotowania przedszkolnego sze-
ściolatków, a przez to niemożliwe jest przejęcie zadań z zakresu edukacji przedszkol-
nej przez przedszkole niepubliczne. Istotnie z art. 14 ust. 4 ustawy o systemie
oświaty oraz art. 7 ust. 1 pkt 8 ustawy o samorządzie gminnym wynika, że do zadań
własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej po-
przez zapewnienie dzieciom w wieku 6 lat warunków do odbycia rocznego przygoto-
10
wania przedszkolnego. Jednakże sąd pracy, rozpoznający spór pomiędzy pracowni-
kiem a pracodawcą samorządowym dotyczący zastosowania art. 231
k.p., nie musi
dokonywać oceny, czy czynności leżące u podłoża spornego przejęcia zakładu pracy
- w szczególności uchwała właściwego organu gminy o likwidacji publicznej placówki
oświatowej - była zgodna z tymi przepisami i merytorycznie uzasadniona. Ocena, czy
uchwała rady gminy dotycząca likwidacji gminnych placówek oświatowych (mająca
przecież z istoty charakter publicznoprawny) jest zgodna z prawem, jest dokonywana
we właściwym trybie i należy do kognicji sądów administracyjnych (w takim postępo-
waniu miałoby znaczenie powoływane przez skarżącą orzecznictwo tych sądów). W
szczególności każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą
lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji
publicznej, może - po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia - zaskarżyć
taką uchwałę do sądu administracyjnego, przy czym skargę można wnieść do sądu
administracyjnego w imieniu własnym lub reprezentując grupę mieszkańców gminy,
którzy na to wyrażą pisemną zgodę (art. 101 ust. 1 i ust. 2a ustawy o samorządzie
gminnym). Według ustalonego stanu faktycznego, uchwała organu gminy likwidująca
przedszkole publiczne nie została zaskarżona (wzruszona) we właściwym trybie, a w
szczególności powódka nie skorzystała z takiej możliwości. Organ pozwanej gminy
wydał uchwałę z zachowaniem odpowiedniej procedury, a więc działał w ramach
obowiązującego porządku prawnego. Podmioty uczestniczące w przejęciu
(przekazaniu) zakładu pracy działały w dobrej wierze. Ani w dacie podejmowania
poszczególnych czynności, ani w dacie przejęcia zakładu pracy (ani później skoro
uchwała o likwidacji nie została wzruszona) nie istniały bowiem żadne przesłanki, na
podstawie których mogły one przewidywać, że występuje niezgodność z prawem
(wadliwość) tych czynności. Nadto, została przeprowadzona konsultacja dotycząca
przekazania zakładu pracy z pracownikami i rodzicami dzieci (uzyskanie ich zgody).
Czynności, na podstawie których doszło do przejęcia zakładu pracy powódki były
więc zgodne z prawem w rozumieniu art. 231
k.p. (stanowiły legalny transfer), a skoro
doszło do faktycznego przejęcia tego zakładu (mienia i zadań w zakresie stanowią-
cym placówkę zatrudnienia powódki), to stała się ona z mocy prawa pracownikiem
nowego pracodawcy, a więc nie doszło do rozwiązania jej stosunku pracy, co mo-
głoby uzasadniać roszczenia stanowiące przedmiot sporu. W razie przejęcia szkoły
(przedszkola) w części lub całości z mocy art. 231
k.p., nauczyciel automatycznie
staje się pracownikiem nowej szkoły, nie może być zwolniony z pracy na podstawie
11
art. 20 Karty Nauczyciela przez placówkę zatrudniającą go do chwili przejścia, nie
nabywa więc uprawnień przewidzianych w art. 20 ust. 2 i 5 Karty Nauczyciela (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 1995 r., I PRN 15/95, OSNAPiUS 1995 nr
21, poz. 264).
Chybione jest powołanie się na pogląd - według skarżącej - wyrażony w wy-
roku Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 r., II BP 6/05 (OSNP 2007 nr 3-4, poz.
42), że art. 231
k.p. ma zastosowanie w wypadku przejęcia zadań likwidowanej
szkoły publicznej przez inną szkołę publiczną, gdyż szkoła niepubliczna może speł-
niać zadania w zakresie oświaty tylko obok, a nie zamiast szkoły publicznej. Przede
wszystkim podkreślić należy, że taki pogląd został przedstawiony, ale w części uza-
sadnienia wyroku Sądu Najwyższego, przytaczającej uzasadnienie wyroku Sądu
Okręgowego. Sąd Najwyższy we wskazanej sprawie rozpoznawał skargę o stwier-
dzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego, a nie skargę
kasacyjną. Pomiędzy tymi środkami prawnymi istnieją zasadnicze różnice, sprowa-
dzające się w pierwszym rzędzie do tego, że skarga o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia, może być uwzględniona tylko wówczas, gdy
naruszenie prawa ma charakter kwalifikowany. W sytuacji, gdy zaskarżone taką
skargą orzeczenie sądu zostało oparte na przepisie prawa, którego treść dopuszcza
możliwości różnych interpretacji i gdy za każdą z nich przemawiają uzasadnione ar-
gumenty, nie ma możliwości stwierdzenia jego niezgodności z prawem. Sąd Najwyż-
szy nie musiał więc uznawać, że wykładnia prawa przyjęta przez Sąd drugiej instancji
jest trafna, a wystarczające było stwierdzenie, że nie pozostaje ona w konflikcie z
poglądem prawnym wyrażonym we wskazanych w tej skardze wyrokach Sądu Naj-
wyższego.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną powódki na
podstawie art. 39814
k.p.c. jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================