Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie w IV Wydziale Karnym Odwoławczym
w składzie:

Przewodniczący: SSO Władysława Motak

Sędziowie: SO Elżbieta Zywar

del. SR Agnieszka Brodzińska (spr.)

Protokolant: Kamila Michalak

przy udziale Prokuratora Prok. Rej del do Prok. Okr. Kamila Stronikowskiego

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2013 r.

sprawy K. T.

oskarżonej z art. 18 § 2 kk w zw. z art. 271 § 1 kk w zb. z art. 272 kk w zb. z art. 305 § 1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

i E. S. (1)

oskarżonego z art. 271 § 1 kk w zb. z art. 272 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońców oskarżonych

od wyroku Sądu Rejonowego w Goleniowie

z dnia 10 października 2012 r. sygn. II K 1062/11

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę K. T. i E. S. (1) przekazuje Sądowi Rejonowemu w Goleniowie do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt IV Ka 1837/12

UZASADNIENIE

Prokuratura Okręgowa w Szczecinie oskarżyła K. T. o to, że:

- w okresie od 1 kwietnia 2005 roku do dnia 16 stycznia 2006 roku w G.i N., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i w krótkich odstępach czasu podżegała E. S. (1)do poświadczenia nieprawdy co do okoliczności mających znaczenie prawne w dokumencie „zgłoszenie pobytu stałego” w ten sposób, że nakłoniła ww. do zameldowania jej na pobyt stały w mieszkaniu pod adresem (...) (...) stanowiącego własność E. S. (2), a następnie przy użyciu ww. dokumentu poprzez podstępne wprowadzenie w błąd pracownika Urzędu Miejskiego w G.do wyłudzenia od ww. funkcjonariusza publicznego poświadczenia nieprawdy w ewidencji ludności oraz w dokumencie z dnia 1 kwietnia 2005 roku i 13 stycznia 2006 roku poświadczającym zameldowanie K. T.na pobyt stały pod ww. adresem, a nadto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w celu utrudnienia przetargu publicznego po uprzednim wejściu w porozumienie z ww. osobą co do fikcyjnego zameldowania na pobyt stały w dniu 21 kwietnia 2005 roku i w dniu 16 stycznia 2006 roku użyła ww. dokumentów poświadczających nieprawdę o zameldowaniu przedkładając je w siedzibie Oddziału Terenowego Agencji Nieruchomości Rolnych w S.— Jednostki (...)Zasobu w N.w związku z przystąpieniem do przetargu nieruchomości rolnej położonej w M. (...)oraz w miejscowości (...) (...)działając tym samym na szkodę Skarbu Państwa reprezentowanego przez Agencję Nieruchomości Rolnych w S., tj. o czyn z art. 18 § 2 kk w zw. z art. 271 § 1 kk w zb. z art. 272 kk w zb. z art. 305 § 1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 § 2 kk,

- w okresie od 4 grudnia 2006 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku w G.i N., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i w krótkich odstępach czasu podżegała D. K. (1)do poświadczenia nieprawdy co do okoliczności mających znaczenie prawne w dokumencie „zgłoszenie pobytu stałego” w ten sposób, że nakłoniła ww. do zameldowania jej na pobyt stały w mieszkaniu pod adresem (...)gm. G.stanowiącym współwłasność D. K. (1), a następnie przy użyciu ww. dokumentu poprzez podstępne wprowadzenie w błąd pracownika Urzędu Miejskiego w G.do wyłudzenia od ww. funkcjonariusza publicznego poświadczenia nieprawdy w ewidencji ludności oraz w dokumencie z dnia 4 grudnia 2006 roku, poświadczającym zameldowanie K. T.na pobyt stały pod ww. adresem, a nadto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w celu utrudnienia przetargu publicznego po uprzednim wejściu w porozumienie z ww. osobą co do fikcyjnego zameldowania na pobyt stały w dniu 24 stycznia 2007 roku użyła ww. dokumentu poświadczającego nieprawdę o zameldowaniu przedkładając go w siedzibie Oddziału Terenowego Agencji Nieruchomości Rolnych w S.Jednostki (...)Zasobu w N.w związku z przystąpieniem do przetargu nieruchomości rolnej położonej w (...) (...) działając tym samym na szkodę Skarbu Państwa reprezentowanego przez Agencję Nieruchomości Rolnych w S., tj. o czyn z art. 18 § 2 kk w zw. z art. 271 § 1 kk w zb. z art. 272 kk w zb. z art.273 kk w zb. z art. 305 § 1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 11 § 2 kk.

Nadto Prokuratura Okręgowa w Szczecinie oskarżyła E. S. (1) o to, że w dniu 1 kwietnia 2005 roku w G.w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i w krótkich odstępach czasu, jako osoba uprawniona do potwierdzenia okoliczności mających znaczenie prawne, poświadczył nieprawdę w dokumencie „zgłoszenie pobytu stałego” oświadczając, że K. T.przebywa na stałe w mieszkaniu pod adresem Ż. (...) G., a następnie użył ww. dokumentu i podstępnie wprowadził w błąd pracownika Urzędu Miejskiego w G.wyłudzając od ww. funkcjonariusza publicznego poświadczenie nieprawdy w ewidencji ludności tj. o czyn z art. 271 § 1 kk w zb. z art. 272 kk w zw. z art. l2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk.

Sąd Rejonowy w Goleniowie w sprawie o sygnaturze akt IIK1062/11 wyrokiem z dnia 10 października 2012 r. K. T. uznał za winną tego, że:

- w okresie od 1 kwietnia 2005 roku do dnia 16 stycznia 2006 roku w G.i w N., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i w krótkich odstępach czasu podżegała E. S. (1)do poświadczenia nieprawdy co do okoliczności mających znaczenie prawne w dokumencie „zgłoszenie pobytu stałego” w ten sposób, że nakłoniła E. S. (1)do zameldowania jej na pobyt stały w mieszkaniu pod adresem (...) (...)stanowiącym własność E. S. (1), w wyniku czego K. T.uzyskała w dniach 1 kwietnia 2005 roku i 13 stycznia 2006 roku dokumenty poświadczające zameldowanie jej na pobyt stały pod ww. adresem, a następnie działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej utrudniła przetarg publiczny w ten sposób, że użyła ww. dokumentów o zameldowaniu jej na pobyt stały pod adresem Ż. (...)i przedłożyła w dniach 21 kwietnia 2005r. i 16 stycznia 2006r. w/w dokumenty poświadczające nieprawdę o zameldowaniu w siedzibie Oddziału Terenowego Agencji Nieruchomości Rolnych w S.— Jednostki (...)Zasobu w N.w związku z czym przystąpiła do przetargu nieruchomości rolnej położonej w M. (...)oraz w miejscowości (...) (...), działając tym samym na szkodę Skarbu Państwa reprezentowanego przez Agencję Nieruchomości Rolnych w S.tj. popełnienia czynu kwalifikowanego z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 271 § l kk w zw. z art. 12 kk. w zb. z art. 305 § 1 k.k. w zw. z art. 11§ 2 kk,

- w okresie od 4 grudnia 2006 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku w G.i w N., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i w krótkich odstępach czasu podżegała D. K. (1)do poświadczenia nieprawdy co do okoliczności mających znaczenie prawne w dokumencie „zgłoszenie pobytu stałego” w ten sposób, że nakłoniła D. K. (1)do zameldowania jej na pobyt stały W mieszkaniu pod adresem (...)gm. G.stanowiącym współwłasność D. K. (1), w wyniku czego K. T.uzyskała w dniu 4 grudnia 2006 roku dokument poświadczający zameldowanie jej na pobyt stały pod ww. adresem, a następnie działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej utrudniła przetarg publiczny w ten sposób, że użyła ww. dokumentu o zameldowaniu jej na pobyt stały pod adresem (...)gm. G.i przedłożyła w dniu 24 stycznia 2007r. w/w dokument poświadczający nieprawdę o zameldowaniu w siedzibie Oddziału Terenowego Agencji Nieruchomości Rolnych w S.— Jednostki (...)Zasobu w N.w związku z czym przystąpiła do przetargu nieruchomości rolnej położonej w (...) (...) działając tym samym na szkodę Skarbu Państwa reprezentowanego przez Agencję Nieruchomości Rolnych w S.tj. popełnienia czynu kwalifikowanego z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 271 § l kk w zw. z art. 12 kk w zb. z art. 305 § 1 kk. w zw. z art. 11 § 2 kk,

i przy przyjęciu, że czyny te stanowią ciąg przestępstw w rozumieniu art. 91 § 1 kk i za te przestępstwa na podstawie art. 19 § 1 kk w zw. z art. 271 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 91 § 1 kk i art. 33 § 2 i 3 kk wymierzył oskarżonej karę 10 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę grzywny w rozmiarze 200 stawek dziennych uznając, że jedna stawka odpowiada kwocie 15 złotych.

E. S. (1)Sąd uznał za winnego tego, że w dniu 1 kwietnia 2005 roku jako osoba uprawniona do potwierdzenia okoliczności mających znaczenie prawne, poświadczył nieprawdę w dokumencie „zgłoszenie pobytu stałego” oświadczając, że K. T.przebywa na stałe w mieszkaniu pod adresem (...) (...) gm. G.stanowiącym jego własność tj. popełnienia czynu kwalifikowanego z art. 271 § 1 kk i za ten czyn na podstawie art. 271 § 1 kk przy zastosowaniu art. 58 § 3 kk wymierzył mu karę grzywny w rozmiarze 80 stawek dziennych, uznając że jedna stawka odpowiada kwocie 15 (dwudziestu) złotych.

Nadto Sąd na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonej K. T. przepadek dowodów rzeczowych w postaci potwierdzenia zameldowania z dnia 4 grudnia 2006 r. i poświadczenia zameldowania z dnia 13 stycznia 2006 r. przechowywanych w aktach sprawy na karcie 485.

Na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonej wobec oskarżonej K. T. kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat.

Na podstawie art. 627 kpk w zw. z art. 633 kpk oraz art. 2 ust.1 pkt 3 oraz art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23.06.1973r. o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa koszty procesu wobec K. T. w wysokości 2/3 części, zaś wobec E. S. (1) w wysokości 1/3 części oraz wymierzył opłaty.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli prokurator, obrońcy oskarżonej K. T. i obrońca oskarżonego E. S. (1).

Prokurator działając na podstawie art. 425 § 1 i 2 kpk oraz art. 444 kpk zaskarżył powyższy wyrok w całości na niekorzyść oskarżonej K. T. i oskarżonego E. S. (1). Wyrokowi temu zarzucił w oparciu o treść art. 438 pkt 3 kpk błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść tego orzeczenia, polegający na niesłusznym uznaniu, iż K. T. i E. S. (1) nie wyłudzili poświadczenia nieprawdy z uwagi na brak podstępu w ich działaniu, podczas gdy sposób uzyskania przez K. T. i E. S. (1) dokumentu w postaci „poświadczenia zameldowania”, poprzedzony wykonaniem szeregu czynności pozornych mylnie wskazujących na stan niezgodny z rzeczywistością, stanowił szczególną formę wprowadzenia funkcjonariusza publicznego w błąd zawierającą się w desygnacie pojęcia „podstęp”, przesądzając tym samym o zrealizowaniu przez oskarżonych wszystkich znamion przestępstwa wyłudzenia poświadczenia nieprawdy, co w dalszej konsekwencji obligowało Sąd do uwzględnienia ww. przepisu w przyjętej kwalifikacji prawnej i opisie zarzucanych oskarżonym czynów.

Podnosząc powyższy zarzut skarżący na podstawie art.437 § 2 kpk wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez rozszerzenie opisu i kwalifikacji prawnej czynu I i II zarzucanego K. T. o art.18 § 2 kk w zw. z art.272 kk, zaś w zakresie czynu III zarzucanego E. S. (1) o art.272 kk.

Obrońca oskarżonej K. T., adw. M. S. , na podstawie art. 444 k.p.k., zaskarżyła wyrok w części dotyczącej w/w oskarżonej. Zaskarżonemu wyrokowi, na podstawie art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k., zarzuciła:

1)obrazę przepisów postępowania, mogącą mieć istotny wpływ na treść orzeczenia a mianowicie:

a) art. 4 k.p.k. w zw. z art. 1 k.p.k., art. 366 1 k.p.k. i 410 k.p.k polegającą na:

- pominięciu przez sąd I instancji dowodów w postaci dokumentów bankowych takich jak oświadczenie o udzieleniu pełnomocnictwa ogólnego (k.208), oświadczenia o zmianie danych (k.216), dokumentacji leczenia szpitalnego K. T.(k. 430-442), podczas gdy dowody te zostały ujawnione na rozprawie i dotyczą istotnych okoliczności sprawy a mianowicie podawania przez oskarżoną adresu (...) (...)jako adresu zamieszkania i przyczyn, które spowodowały, że oskarżona zdecydowała się na zamieszkanie w (...) (...), nie zaś w mieszkaniu przy ul. (...)w N.,

- pominięciu przez sąd I instancji części zeznań śwd. J. S., w zakresie w jakim w/w zeznaje, że K. T. nie chciała zamieszkać w mieszkaniu przy ul. (...) w N., albowiem miała żal do swojego życiowego partnera A. T. związany z wypadkiem, podczas gdy zeznania tego świadka w tej części pozostają w ścisłej korelacji z wyjaśnieniami K. T. i dotyczą istotnej dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy okoliczności,

- nieustaleniu przez sąd I instancji wyglądu oskarżonej w okresach, kiedy była ona zameldowana w (...) (...)i (...), podczas gdy ustalenie powyższej okoliczności może mieć znaczenie dla kwestii ewentualnego rozpoznania, bądź też nie rozpoznania oskarżonej przez mieszkańców obu wskazanych powyżej miejscowości,

b) art. 7 k.p.k. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów polegającą na:

- uznaniu za niewiarygodne wyjaśnień oskarżonych oraz śwd. T. S., co do faktu zamieszkiwania K. T.w domu E. S. (1)w (...) (...), w sytuacji gdy wyjaśnienia te i zeznania są spójne, wzajemnie się uzupełniają oraz pozostają w korelacji z innymi dowodami, tj. zeznaniami D. P.i J. S.oraz dowodami z dokumentów w postaci np. pełnomocnictwa bankowego z dnia 10 lipca 2005 roku (k.208), czy oświadczenia oskarżonej o zmianie danych z dnia 6 czerwca 2005 roku (k.21 6),

- uznaniu za wiarygodne zeznań członków rodziny K., co do niezamieszkiwania K. T. w (...) w domu D. K. (1), podczas gdy zeznania te pozostają w oczywistej sprzeczności z konsekwentnymi i spójnymi, a co za tym idzie wiarygodnymi, wbrew ocenie sądu I instancji, wyjaśnieniami K. T., która wskazała na konflikt pomiędzy nią a D. K. (1) jako przyczynę zaprzeczenia przez rodzinę K. jej zamieszkaniu w (...),

c) art. 167 k.p.k. poprzez nie przeprowadzenie z urzędu dowodu z zeznań E. S. (3), przesłuchanej w charakterze świadka w toku postępowania przygotowawczego i której zeznania dotyczyły istotnych okoliczności sprawy,

d) art. 182 § 1 k.p.k. poprzez przesłuchanie na rozprawie konkubenta oskarżonej A. T., w sytuacji gdy w/w świadek odmówił składania zeznań, jako osoba najbliższa dla oskarżonej K. T..

2) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na błędnym przyjęciu, iż oskarżona K. T.nie mieszkała pod adresami (...) (...) i (...)w okresach wskazanych w zarzutach, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy prowadzi do całkowicie przeciwnych ustaleń.

Wskazując na powyższe zarzuty obrońca oskarżonej wniosła o:

1)uniewinnienie oskarżonej od przypisanych jej czynów,

ewentualnie o:

2) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Obrońca oskarżonej K. T. adw. M. M. na podstawie art. 425 kpk W zw. z art. 444 kpk zaskarżył wyrok w części, a to jego pkt I., III., IV., V. - na korzyść ww. oskarżonej.

Na podstawie art. 427 § 2 kpk zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1) obrazę przepisów prawa materialnego, a to:

a) art. 271 § 1 kk poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że:

• właściciel lokalu, w ramach procedury meldunkowej, jest „inną osobą uprawnioną do wystawienia dokumentu” w rozumieniu ww. przepisu, podczas gdy statusu takiego właściciel lokalu/nieruchomości nie posiada, w szczególności że uprawnienie „innej osoby” w rozumieniu art. 271 1 kk winno stanowić uzupełnienie kompetencji funkcjonariusza publicznego i być kształtowane przez normę kompetencyjną wynikającą z obowiązujących przepisów prawa, czego w przypadku właściciela lokalu stwierdzić nie sposób,

•„zgłoszenie pobytu stałego” w części zawierającej oświadczenie wiedzy właściciela lokalu stanowi wystawienie dokumentu w rozumieniu art. 271 § 1 kk, podczas gdy walor taki może być nadany jedynie czynności mającej za przedmiot dokument zawierający poświadczenie, któremu przysługuje cecha zaufania publicznego, a w związku z tym domniemanie prawdziwości, których to cech oświadczenie wiedzy właściciela lokalu nie posiada.

• oświadczenie wiedzy może stanowić poświadczenie nieprawdy, podczas gdy oświadczenie takie nie musi mieć waloru prawdziwości, będąc jedynie wyobrażeniem osoby je składającej na temat ewentualnego zaistnienia jakiejś okoliczności w rzeczywistości,

b) art.305 § 1 kk poprzez błędną wykładnię pojęcia utrudniania przetargu poprzez przyjęcie, że złożenie oferty przez osobę formalnie spełniającą kryteria uczestniczenia w przetargu jest utrudnianiem tego przetargu, podczas gdy prawidłowa wykładania tego pojęcia wskazuje na to, że ustawodawca pod pojęciem utrudniania przetargu publicznego rozumie zachowanie sprawcy, który zakłóca normalny przebieg przetargu publicznego, tj. podejmuje takie działania, które stwarzają przeszkodę lub stanowią przeszkodę w jego normalnym przebiegu, a co nie miało miejsca w niniejszej sprawie, albowiem przetarg odbył się według normalnych procedur i w sposób niezakłócony.

2) Obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, a to:

a) art. 413 2 pkt 1) kpk polegającą na braku logicznego wskazania w opisie czynu opisanego w pkt I. wyroku, na czym polegać miało podżeganie do poświadczenia nieprawdy przez K. T., w szczególności gdy, Sąd nie wskazał jakie okoliczności nieprawdziwe zostały ujęte w „wystawionym dokumencie”, a już tym bardziej gdy podżeganie do poświadczenia nieprawdy nie mogło polegać na nakłanianiu innej osoby do zameldowania, bowiem po pierwsze zameldowania dokonują właściwe organy państwowe, a nadto nakłanianie do zameldowania nie nosi znamion żadnego przestępstwa,

b) art.7 kpk poprzez dowolną i sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego oraz prawidłowego rozumowania ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, a polegającą na przyjęciu, że:

• E. S. (1)oraz D. K. (1)poświadczyli nieprawdę co do okoliczności mających znaczenie prawne, tj. co do okoliczności przebywania K. T.„na stałe” pod adresami mieszkań będących ich własnością, podczas gdy obydwie te osoby nie złożyły nigdy oświadczenia, że K. T.przebywa pod ww. adresem „na stałe”, a jedynie że przebywa tam w bliżej nieokreślonym czasie i charakterze, a w konsekwencji istotne dla zameldowania okoliczności winien był ustalić i doprecyzować organ meldunkowy,

• rzekome „utrudnianie” przez K. T. przetargu publicznego było działaniem na szkodę Skarbu Państwa w rozumieniu art. 305 1 kk, podczas gdy nie tylko nie zaistniała po stronie Skarbu Państwa faktyczna szkoda, ale nawet potencjalna groźba powstania tej szkody wskutek wygrania przetargów przez K. T., a nadto taka ewentualna okoliczność w ogóle nie wynika z materiału dowodowego.

W oparciu o tak skonstruowane zarzuty na podstawie art. 437 kpk wniósł o:

1) uchylenie pkt III., IV. oraz V. zaskarżonego wyroku, a następnie,

2) zmianę zaskarżonego wyroku w jego pkt I. i orzeczenie odmiennie co do istoty sprawy poprzez uniewinnienie oskarżonej K. T. od przypisanych jej w tym punkcie czynów.

Obrońca oskarżonego E. S. (1) na podstawie art. 425 § 1 kpk w zw. z art. 444 kpk zaskarżył ten w części dotyczącej oskarżonego E. S. (1) w całości na korzyść tego oskarżonego. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to art. 413 § 2 pkt 2 KPK w zw. z art. 439 § 1 pkt 7 kpk poprzez wymierzenie E. S. (1) kary grzywny „w rozmiarze 80 (osiemdziesięciu) stawek dziennych uznając że jedna stawka odpowiada kwocie 15 (dwudziestu) złotych tj. sformułowanie punktu II części dyspozytywnej wyroku w zakresie wymiaru kary w sposób wewnętrznie sprzeczny i uniemożliwiający jego wykonanie, co stanowi bezwzględną podstawę uchylenia orzeczenia.

Na podstawie powyższego zarzutu obrońca oskarżonego wniósł o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Goleniowie jako Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W razie nieuwzględnienia powyższego zarzutu obrońca zaskarżonemu wyrokowi zarzucił także:

- obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 271 § 1 kk poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w następstwie błędnej wykładni sprowadzającej się do przyjęcia, że właściciel lokalu stwierdzając przebywanie osoby podlegającej zameldowaniu we wniosku o zameldowanie wystawia dokument, w którym poświadcza nieprawdę, podczas gdy stwierdzenie przebywania na potrzeby postępowania administracyjnego nie może być traktowane jako wystawienie dokumentu zawierającego poświadczenie nieprawdy stanowiące przesłankę karalności czynu, a E. S. (1) nie jest funkcjonariuszem publicznym, ani osobą, która prowadzi działalność bądź wykonuje zawód, z którym wiąże się uprawnienie do wystawiania dokumentów będących przedmiotem regulacji art. 271 § 1 kk;

- obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to art. 182 § 1 kpk poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i zmuszenie świadków będących osobami najbliższymi oskarżonych do zeznawania co do współoskarżonego osoby najbliższej dla świadka, pomimo wyraźnej woli odmowy złożenia zeznań, w sytuacji, gdy obojgu oskarżonym zarzucono popełnienie czynu tożsamego lecz w innej formie zjawiskowej, wobec czego nie było możliwe rozdzielenie relacji dotyczącej innego oskarżonego od zeznawania na temat osoby najbliższej;

- obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to art. 424 kpk w postaci:

• sprzeczności pomiędzy opisem czynu ustalonym w sentencji wyroku i w jego uzasadnieniu w odniesieniu do dokumentu, w którym oskarżony E. S. (1) miał dokonać poświadczenia nieprawdy,

• odmówienia wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego E. S. (1), choć na ich części zostały oparte ustalenia faktyczne wyroku,

• uznania w treści uzasadnienia za w pełni wiarygodne zeznania świadka, który twierdził, że w domu oskarżonego nie było warunków do zamieszkiwania przez K. T., a jednocześnie wskazanie, że nikt nie zaprzeczał, by istniało tam odrębne pomieszczenie mieszkalne nadające się do zamieszkania,

co uniemożliwia rozpoznanie treści rzeczywiście poczynionych ustaleń faktycznych, oceny dowodów i toku rozumowania Sądu I instancji;

- obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to art. 366 § 1 kpk w zw. z art. 167 kpk poprzez zaniechanie przez Sąd I instancji dążenia do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy i nie przeprowadzenie z urzędu dowodu z zeznań świadka E. S. (3), mimo że zostały złożone w postępowaniu przygotowawczym i były zawarte w aktach sprawy, wobec czego powinny być Sądowi znane, a wyraźnie odbiegały od pozostałych przeprowadzonych w postępowaniu sądowym dowodów;

- obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a to art. 4 kpk w zw. z art. 5 § 2 kpk w zw. z art. 7 kpk poprzez dowolną oraz sprzeczną z zasadami prawidłowego rozumowania i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego i uznanie za wiarygodne zeznań tych świadków, którzy wprost nie potwierdzali przebywania oskarżonej K. T. w domu oskarżonego E. S. (1), choć świadkowie ci sami przyznawali, że w Ż., a zwłaszcza w domu oskarżonego przebywali rzadko bądź w nietypowych godzinach, a także że nie przebywanie pod adresem stałego zameldowania po jego dokonaniu dowodzi poświadczenia nieprawdy przez właściciela lokalu stwierdzającego przebywanie konkretnej osoby pod wskazanym adresem w momencie składania wniosku meldunkowego;

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść orzeczenia, poprzez uznanie, że K. S. (2) nie zamieszkiwała w domu E. S. (1) z zamiarem stałego pobytu wdacie składania wniosku o zameldowanie, dacie popełnienia przypisanego, E. S. (1) czynu.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty obrońca oskarżonego wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie odmiennie co do istoty sprawy poprzez uniewinnienie oskarżonego E. S. (1) od zarzucanego mu czynu;

ewentualnie

- uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Goleniowie jako Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wywiedzione przez obrońców oskarżonej K. T. i E. S. (1) apelacje okazały się częściowo zasadne i w konsekwencji doprowadziły do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Goleniowie. Sąd uznał również za trafny zarzut podniesiony w apelacji oskarżyciela, jednakże z uwagi na konieczność ponownego powtórzenia postępowania wniosek oskarżyciela o zmianę zaskarżonego wyroku na etapie postępowania odwoławczego nie mógł zostać uwzględniony.

Na wstępie stwierdzić należy, iż Sąd Okręgowy nie dopatrzył się bezwzględnej przyczyny odwoławczej o jakiej mowa w art.439 pkt 7 kpk, na którą powołał się obrońca oskarżonego E. S. (1) i przy oczywiście błędnym określeniu stawki dziennej w sentencji wyroku możliwa była korekta zaskarżonego orzeczenia, gdyby inne przesłanki nie zadecydowały o konieczności orzeczenia kasatoryjnego. Wobec wielości zarzutów podniesionych w apelacjach i szerokiej ich argumentacji w pierwszej kolejności rozważenia przez Sąd odwoławczy wymagały zarzuty dotyczące postępowania dowodowego i gromadzenia dowodów przez Sąd I instancji, jako że wadliwość postępowania w tym przedmiocie przy wykazaniu wpływu na treść orzeczenia stanowiłaby podstawę do uchylenia zaskarżonego wyroku.

Odnosząc się do zarzutu wywiedzionego na podstawie art.438 pkt 2 kpk a dotyczącego obrazy przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a w szczególności art.182 § 1 kpk stwierdzić należy, iż okazał się on zasadny. Sąd Okręgowy dopatrzył się obrazy tego przepisu postępowania, która mogła mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku zarówno w stosunku do oskarżonej K. T. jak i oskarżonego E. S. (1).

Z treści protokołów rozpraw przed Sądem I instancji z dnia 29 maja 2012 r. (k.677v.) i z dnia 26 czerwca 2012 r. (k.694v. i k.695v.) wynika, iż Sąd ten wobec stanowiska obrońców przed przesłuchaniem świadków osób najbliższych dla oskarżonych pouczał te osoby co do możliwości odmowy składania zeznań w sprawie w stosunku do osoby najbliższej a jednocześnie o obowiązku zeznawania w stosunku do drugiego z oskarżonych (k.678v., k.695v.), nie widząc przeszkód w przesłuchaniu tych świadków korzystających z prawa do odmowy zeznań wobec osoby najbliższej na okoliczności dotyczące zachowania drugiego z oskarżonych, wobec którego taki stosunek nie zachodził.

W świetle ugruntowanego w orzecznictwie i doktrynie stanowiska nie budzi wątpliwości, iż prawo odmowy składania zeznań przewidziane w art.182 § 1 kpk przysługuje tylko w odniesieniu do tego oskarżonego, który jest dla świadka osobą najbliższą, a w odniesieniu do pozostałych oskarżonych w sprawach wieloosobowych świadek ten jest obowiązany składać zeznania. Zasada ta działa jednak tylko wówczas, gdy możliwe jest oddzielenie zeznań tego świadka względem innych oskarżonych, tak by relacje procesowe tego świadka nie pogarszały sytuacji osoby najbliższej dla świadka występującej w charakterze współoskarżonego (vide np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie III KK 162/12, LEX 1227747).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy podkreślić należy, iż zeznania świadków T. S., Z. S.i S. M.(osób najbliższych dla oskarżonego E. S. (1)) i A. T.(osoby najbliższej dla K. T.) dotyczyły faktycznie jednej istotnej okoliczności, a mianowicie ustalenia, czy oskarżona K. T.faktycznie zamieszkiwała we wskazanym okresie w miejscowości (...) (...) w mieszkaniu należącym do E. S. (1). Powyższy fakt ma natomiast zasadnicze znaczenie dla odpowiedzialności karnej zarówno K. T.i E. S. (1)na gruncie art.271 § 1 kk, art.272 kk czy art.273 kk. W każdym bowiem wypadku istotne jest ustalenie czy fakt zamieszkiwania K. T.pod wskazanym adresem stanowił okoliczność prawdziwą, czy też fikcyjną. W tej sytuacji procesowej w jakiej znaleźli się oskarżeni, odpowiadający w jednym postępowaniu karnym, nie jest zatem możliwe rozgraniczenie zeznań jakie wyżej wymienieni świadkowie mieliby składać w odniesieniu do K. T.i w odniesieniu do E. S. (1). Zachowania obojga oskarżonych będące przedmiotem osądu w niniejszej sprawie pozostają w tak ścisłej korelacji, że domaganie się od świadków, aby zeznawali tylko na okoliczność jednego z oskarżonych w sytuacji, gdy podawane okoliczności miały zasadniczy i niezaprzeczalny wpływ także na odpowiedzialność osoby dla nich najbliższej, stanowi obejście zakazu dowodowego, o jakim mowa w art.182 § 1 kpk.

Powyższa obraza przepisów postępowania miała niewątpliwy wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia. Jak wynika bowiem z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku zeznania świadków T. S., Z. S.i S. M.miały istotne znaczenie dla ustaleń Sądu odnośnie tego, czy K. T.faktycznie zamieszkiwała pod adresem (...)A. Sąd meriti w oparciu o zeznania tych świadków czynił ustalenia faktyczne (k.780-781) nie tylko na niekorzyść oskarżonej K. T.ale także E. S. (1). Tego rodzaju charakter mają bowiem ustalenia faktyczne dotyczące niezamieszkiwania K. T.z zamiarem stałego pobytu w miejscowości (...) (...) W tym stanie rzeczy ustalenia faktyczne Sądu mające zasadnicze znaczenie dla odpowiedzialności karnej oskarżonych oparte zostały na materiale dowodowym zebranym z naruszeniem art.182 § 1 kpk.

W związku z argumentacją przywołaną powyżej konieczne stało się uchylenie zaskarżonego wyroku w stosunku do obojga oskarżonych i przekazanie sprawy w całości do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Goleniowie. Chociaż uchybienia wskazane powyżej nie dotyczyły czynu przypisanego K. T., a dotyczącego między innymi „podżegania D. K. (1) do poświadczenia nieprawdy” dotyczącego zamieszkiwania pod adresem (...), to jednak konieczność łącznego rozpoznania sprawy w zakresie obu czynów i wymierzenia jednej kary pod warunkiem przyjęcia art.91 § 1 kk wymagała uchylenia wyroku także w tej części.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd winien przeprowadzić postępowanie dowodowe po uprzednim prawidłowym pouczeniu świadków o uprawnieniach wynikających z art.182 § 1 kpk a także zdecydować o ewentualnym poszerzeniu tego postępowania poprzez przesłuchanie w charakterze świadka E. S. (3), która została przesłuchana w toku postępowania przygotowawczego, a dowód ten pominięto przy rozpoznaniu sprawy na rozprawie, co czyni, jak słusznie podnieśli obrońcy, zebrany przez ten Sąd materiał niekompletnym.

Ponieważ omówione powyżej uchybienia skutkowały uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania bezprzedmiotowym pozostawało bardziej szczegółowe odnoszenie się do wszystkich zarzutów apelacji obrońców K. T. i E. S. (1), a w szczególności tych dotyczących oceny wyjaśnień oskarżonych, zeznań świadków i dokumentów, która to ocena zostanie ponowiona w powtórnym procesie. Dla potrzeb niniejszych rozważań oraz dalszego postępowania wspomnieć należy, iż zarzuty obrazy art.4 i 7 kpk forsowane przez obrońcę K. T. adw. M. S., a dotyczące oceny zeznań członków rodziny D. K. (1) w konfrontacji z wyjaśnieniami oskarżonej, nie wydają się trafne. Wywód apelacji w tym zakresie stanowi polemikę z oceną dowodów dokonaną przez Sąd meriti polegającą na przeciwstawieniu wersji oskarżonej konsekwentnym zeznaniom tych świadków. Sąd w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego ocenił wiarygodność wyjaśnień oskarżonej w zakresie tego czynu, wskazując z jakich powodów wyjaśnieniom tym nie dał wiary słusznie odrzucając forsowaną przez oskarżoną wersję o rzekomym jej konflikcie z rodziną D. K. (1). Uwadze obrońcy oskarżonej uszła także zasadnicza okoliczność dla oceny wiarygodności wyjaśnień oskarżonej w tym zakresie, a uwypuklona przez Sąd w pisemnych motywach wyroku (k.789), a mianowicie zbieżność okresu zameldowania K. T. i daty przetargu organizowanego na zakup nieruchomości w B.. Sąd tej okoliczności nadał właściwe znaczenie, także w tym kontekście oceniając wyjaśnienia oskarżonej.

Bezprzedmiotowe są również rozważania obrońcy dotyczące nieustalenia wyglądu oskarżonej w czasie objętym aktem oskarżenia. Postępowanie karne w mniejszej sprawie zostało wszczęte w 2011 r., a zatem po upływie 5 do 6 lat od okresów, kiedy oskarżona miałaby przebywać w miejscowościach Ż. i K.. Okres ten nie był zatem na tyle długi, by wygląd oskarżonej uległ tak radykalnej przemianie, że niemożliwe lub utrudnione okazało się jej rozpoznanie na okazywanych w toku postępowania przygotowawczego zdjęciach poglądowych.

Odnosząc się natomiast do dalszych zarzutów apelacji dotyczących obrazy prawa materialnego stwierdzić należy, iż także ocena prawna zachowań oskarżonych przeprowadzona przez Sąd I instancji budzi poważne zastrzeżenia. W chwili obecnej wobec uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przedwczesne jest szczegółowe ustosunkowanie się do wszystkich zarzutów obrazy prawa materialnego, jednakże nie przesądzając ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy stwierdzić należy, iż już na obecnym etapie rozpoznania sprawy część tych zarzutów jawi się jako uzasadniona. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji przy ustaleniu sprawstwa i winy oskarżonych winien ponownie przeprowadzić ocenę prawną tych zachowań i to na gruncie art.271 § 1 kk, i art.305 §1 kk, co było przedmiotem apelacji obrońców oskarżonych oraz art.272 kk (czego w istocie dotyczył zarzut apelacji prokuratora nietrafnie sformułowany jako zarzut błędu w ustaleniach faktycznych).

Nie sposób odmówić racji argumentom obrońców oskarżonej K. T. i E. S. (1) kwestionujących zasadność analizy zachowania oskarżonych na gruncie art.271 § 1 kk. Zastrzeżenia budzi zaprezentowane zarówno w uzasadnieniu aktu oskarżenia jak i uzasadnieniu wyroku stanowisko, iż formularz „zgłoszenia pobytu stałego”, będący zgodnie z art.29 ust.1 i art.47 ust.1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U.06.139.993 ze zm.) podstawą do dokonania zameldowania lub wymeldowania danej osoby przez organ gminy stanowi dokument, o którym mowa w art.271 § 1 kk.

Pojęcie dokumentu, o jakim mowa w tym przepisie, ma węższy zakres aniżeli ogólne pojęcie dokumentu zdefiniowane w art.115 § 14 kk, bowiem dokument ten musi nie tylko odpowiadać cechom wymienionym w art.115 § 1 4 kk, ale także musi to być dokument, który jest wystawiony przez funkcjonariusza publicznego lub inną osobę upoważnioną do tego, a ponadto w swojej treści zawierający poświadczenie, któremu przysługuje cecha zaufania publicznego, a w związku z tym domniemanie prawdziwości. Do takich dokumentów należą przede wszystkim dokumenty urzędowe w znaczeniu nadanym temu pojęciu przez art .244 kpc i art.76 kpa, a ponadto inne dokumenty, którym moc dowodową nadają inne przepisy.

W świetle regulacji ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych nie budzi wątpliwości fakt, iż „formularz zgłoszenia pobytu stałego” jest dokumentem, z którym wzmiankowana ustawa wiąże pewne skutki w postępowaniu administracyjnym. Sama ta jednak okoliczność nie pozwala na uznanie wskazanego dokumentu za dokument w rozumieniu art.271 § 1 kk. Nie posiada on bowiem zasadniczej cechy takiego dokumentu, jaką jest treść zawierająca poświadczenie, któremu przysługuje cecha zaufania publicznego, a w związku z tym domniemanie prawdziwości. Analizując charakter tego dokumentu stwierdzić należy, iż wbrew stanowisku Sądu zawiera on nie tyle poświadczenie pobytu stałego lub czasowego danej osoby w danym miejscu, a oświadczenie właściciela danego lokalu, które jest przez niego sporządzane a nie „wystawiane”, jak słusznie podnieśli obrońcy oskarżonych. Swoją aktualność zachowuje linia orzecznicza Sądu Najwyższego wykształcona na gruncie art.266 kk z 1969 r. akcentująca, iż „inna osoba” wymieniona w treści przepisu obok funkcjonariusza publicznego ma spełniać czynność „wystawienia” dokumentu w uzupełnieniu kompetencji funkcjonariusza i dlatego musi być do tego „upoważniona” (obecnie „uprawniona”), nadto „upoważnienie” (obecnie „uprawnienie”) to musi się odnosić do poświadczania okoliczności mających znaczenie prawne a nie „oświadczenia” ich we własnym imieniu i we własnej sprawie (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1996 r., I KZP 39/95, OSNKW 1996, z. 3-4, poz. 17; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1996 r., V KKN 147/96, OSNKW 1997, z. 1-2, poz. 8; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 2000 r., IV KKN 407/00, LEX nr 51098, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 2008 r., II KK 68/08, OSNKW 2008/10/84, LEX 449001).

Oświadczenie o potwierdzeniu pobytu osoby w danym lokalu nie ma zatem charakteru poświadczenia, któremu służy cecha zaufania publicznego, a jedynie w postępowaniu administracyjnym stanowi dowód, będący podstawą dokonania zmian w systemie ewidencji ludności przez organ administracji. Dopiero wystawione przez organ zaświadczenie potwierdzające zameldowanie ma charakter dokumentu, któremu przysługuje cecha zaufania publicznego i związane z tym domniemanie prawdziwości. Oświadczenie właściciela lokalu jest natomiast jednym z wielu oświadczeń, które są składane dla potrzeb postępowania administracyjnego, a których fałszywość może być podstawą do stosowania odpowiedzialności o charakterze represyjnym jedynie w wypadku o jakim mowa w art.233 § 6 kk. Na gruncie art.233 § 6 kk przestępstwem jest złożenie fałszywego oświadczenia w kwestionariuszach, formularzach albo oświadczeniach złożonych w innej formie, jeżeli przepis ustawy przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej. Nie ulega wątpliwości, iż przepisy ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych nie przewidują możliwości odebrania takiego oświadczenia od właściciela lokalu pod rygorem odpowiedzialności karnej.

W tym stanie rzeczy stwierdzić należy, iż oświadczenie to ma jedynie charakter dowodowy i zmierzający do uproszczenia procedury meldunkowej, a sam fakt oparcia na nim decyzji merytorycznej nie rodzi domniemania prawdziwości takiego oświadczenia i obdarzenia go jakimś szczególnym zaufaniem. Zgodnie bowiem z art.47 ust.2 wskazanej ustawy, jeżeli zgłoszone dane budzą wątpliwości, o dokonaniu zameldowania lub wymeldowania rozstrzyga organ gminy. Potwierdzenie pobytu przez właściciela jest więc oświadczeniem pochodzącym od zainteresowanej strony dla potrzeb toczącego się postępowania administracyjnego. Uproszczenie procedury meldunkowej poprzez umożliwienie oparcia decyzji na tym oświadczeniu nie stwarza jeszcze domniemania prawdziwości tego oświadczenia, które to domniemanie nie odnosi się przecież jedynie do relacji pomiędzy uczestnikiem postępowania administracyjnego a urzędem, ale niejako „na zewnątrz” czyli w powszechnym obrocie prawnym.

Odnosząc się do powyżej poczynionych uwag Sąd Rejonowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy powtórnie rozważy zatem czy zachowanie oskarżonych (przy przyjęciu sprawstwa i winy) wyczerpywało znamiona art.271 § 1 kk czy też art.273 kk.

Nie sposób również zaakceptować stanowiska Sądu Rejonowego w zakresie interpretacji art.272 kk. Zaprezentowane w uzasadnieniu orzeczenia rozumowanie nie zostało poparte właściwą analizą oraz oceną rozumienia pojęcia „podstępnego” użytego w art.272 kk. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, iż przez podstępne wprowadzenie w błąd rozumie się kłamliwe twierdzenia i ich upozorowanie jakimikolwiek środkami, np. pismami, zeznaniami świadków, a także własnym zachowaniem. Sąd winien był zatem szczegółowo rozważyć czy wśród tak określonych podstępnych działań mieści się również zgodne złożenie fałszywych oświadczeń. Oświadczenia te miały bowiem wytworzyć u wystawcy dokumentu mylne wyobrażenie o okolicznościach związanych z dokumentem, czyli mylne wyobrażenie co do stałego miejsca pobytu K. T.. Rację ma zatem oskarżyciel, iż błędne jest stanowisko Sądu I instancji, iż działanie każdego z oskarżonych ograniczało się wyłącznie do złożenia fałszywego oświadczenia gdyż poprzez zgodność tych oświadczeń stanowiło podstępne wprowadzenie w błąd. Ponowna ocena prawna zachowania oskarżonych winna uwzględniać zatem poczynione powyżej uwagi.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy i ustaleniu sprawstwa i winy oskarżonych Sąd Rejonowy winien także na nowo rozważyć odpowiedzialność oskarżonej K. T. na gruncie art.305 § 1 kk. Z treści wyroku Sądu Rejonowego i jego uzasadnienia wynika, iż Sąd ten przyjął, iż zachowanie oskarżonej K. T. polegające na posłużeniu się poświadczeniem nieprawdy co do miejsca zamieszkania przy składaniu ofert do przetargów publicznych utrudniło przedmiotowy przetarg publiczny, co miało stanowić o wyczerpaniu przez oskarżoną znamion wskazanego występku. Sąd I instancji słusznie wskazał, iż pojęcie utrudnienia przetargu jest w doktrynie definiowane w sposób jednoznaczny jako zachowanie, które oddziałuje na przebieg przetargu powodując konieczność podejmowania dodatkowych czynności odbiegających od normalnej procedury przetargowej lub znacznie ją przedłużające (por. W. Wróbel (w:) A. Zoll, Komentarz do kodeksu karnego, Część szczególna, Tom III, komentarz do art.305 kk, teza 28, Zakamycze 2006). Sąd winien zatem ponownie przeanalizować czy złożenie oferty przez osobę niespełniającą kryteriów przetargu jest działaniem penalizowanym na gruncie art.305 § 1 kk.

Reasumując, Sąd przy ponownym rozpoznaniu sprawy przeprowadzi postępowanie dowodowe przy uwzględnieniu poczynionych powyżej uwag. Następnie zebrany materiał dowodowy podda wnikliwej ocenie odpowiadającej regułom wyrażonym w art.4 i 7 kpk, odnosząc się również do dowodów przywołanych w apelacji obrońcy K. T.. Następnie ponownie rozważy wszystkie zagadnienia prawne i dokona oceny prawnej zachowań obojga oskarżonych na gruncie przywołanych norm prawnych.

Podstawę prawną wyroku Sądu odwoławczego stanowił art.437 § 1 kpk.