Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2013 r. w Katowicach

sprawy z odwołania R. F. (R. F.)

i M. S. (M. S.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o stwierdzenie odpowiedzialności wspólników

za zaległości składkowe spółki jawnej

na skutek apelacji R. F. i M. S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 28 lutego 2012 r. sygn. akt XI U 541/10

1. oddala obie apelacje,

2. zasądza od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Katowicach) na rzecz adwokata R. Z. – Kancelaria Adwokacka w K. i radcy prawnego U. S.– Kancelaria Radcy Prawnego w K. kwoty po 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) powiększone o stawki podatku od towarów i usług 23 % tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu M. S. i R. F.,

3. zasądza od R. F. i M. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwoty po 1.800 zł (jeden
tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym.

/- / SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA M. Żurecki /-/ SSA I. Goik

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 876/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzjamiz dnia 30.12.2009 roku stwierdził, że M. S. i R. F. jako wspólnicy spółki jawnej (...) w D. odpowiadają za zaległości spółki z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych powstałych w okresie od grudnia 2003 roku do stycznia 2005 roku w łącznej kwocie 77.919,88 złotych oraz wzajemnie za zaległości składkowe wspólników - R. F. za zaległości M. S. w kwocie 2.809,65 złotych, M. S. za zaległości R. F. w kwocie 836,87 złotych.

Podstawę prawną decyzji stanowił art.115 ustawy z dnia 29.08.1997 roku Ordynacja podatkowa w brzmieniu obowiązującym do dnia 1.01.2009 roku zgodnie z art.8 ustawy z dnia 7.11.2008 roku o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 209, poz.1318).

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem z dnia
28 lutego 2012 roku oddalił odwołania R. F. i M. S. od zaskarżonych decyzji (pkt 1 wyroku).

Zasądził od Skarbu Państwa na rzecz radcy prawnego U. S. jako pełnomocnika

z urzędu R. F. oraz na rzecz adwokata R. Z. jako pełnomocnika
z urzędu M. S. kwoty po 2.400 złotych tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej skarżącym (pkt 2 i 3 wyroku).

Sąd ustalił, że skarżący zawarli umowę spółki jawnej (...) w dniu 18.12.2003 roku. W § 14 umowy przewidziano, że umowa wchodzi w życie z dniem rejestracji spółki,
co nastąpiło w dniu 29.04.2004 roku. Spółka powstała z przekształcenia spółki cywilnej, której wspólnikami byli skarżący. W chwili przekształcenia istniało to samo przedsiębiorstwo lecz w innej formie prawnej przy niezmienionych oznaczeniach REGON i NIP.

Sąd ustalając, że w okresie objętym decyzjami skarżący byli wspólnikami spółki jawnej stwierdził, że odpowiadają oni całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości składkowe spółki i wspólników wynikające z działalności spółki zgodnie z przepisem art.115 § 1 Ordynacji podatkowej, znajdującym odpowiednie zastosowanie do należności z tytułu składek na podstawie art.31 ustawy z dnia 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd nie uwzględnił odwołań skarżących, którzy przede wszystkim podnieśli zarzut upływu 5-letniego terminu do wydania decyzji o odpowiedzialności składkowej przewidzianego w art.118 § 1 Ordynacji podatkowej oparty na wskazaniu, że decyzje z dnia 30.12.2009 roku zostały doręczone skarżącym w styczniu 2010 roku a więc po upływie 5 lat od końca 2004 roku, w którym powstała znacząca część zaległości z tytułu składek objętych decyzjami.

Sąd uznał, że w świetle art.118 § 1 Ordynacji podatkowej istotną dla zachowania przewidzianego w tym przepisie terminu jest data wydania decyzji a nie chwila jej doręczenia.

Sąd nie podzielił także zarzutów odwołujących, którzy kwestionowali prawidłowość kwoty zaległości składkowych określonych w decyzjach oraz zasadność objęcia decyzjami ewentualnych zaległości powstałych w okresie przed 29.04.2004 roku, tj. dniem wpisania zawiązanej w dniu 18.12.2003 roku spółki jawnej do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Sąd wskazał, że celem ustalenia poprawności kwoty zaległości składkowych przeprowadził dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu ubezpieczeń społecznych G. H., która w opinii z dnia 10.10.2011 roku po zapoznaniu się z dokumentacją dotyczącą dokonanych wpłat i ich rozliczenia potwierdziła prawidłowość wyliczonych przez organ rentowy należności z tytułu składek ujętych w zaskarżonych decyzjach.

Odnośnie zarzutu zasadności uwzględnienia zaległości z okresu przed wpisem spółki jawnej do rejestru Sąd nie podzielając tego zarzutu odwołał się do przepisu art.25 ¹ § 2 Kodeksu spółek handlowych, stanowiącego, że osoby, które działały w imieniu spółki jawnej po jej zawiązaniu a przed jej wpisaniu do rejestru, za zobowiązania wynikające z tego działania odpowiadają solidarnie, a więc bezpośrednio, osobiście, w nieograniczony sposób
za zobowiązania powstałe w okresie trwania tzw. przedspółki jawnej, co znajduje w pełni odniesienie do sytuacji skarżących.

Ponadto Sąd odrzucił zarzut wydania decyzji o odpowiedzialności składkowej przez organ rentowy bez uprzedniego wydania decyzji określającej wysokość zobowiązań składkowych wskazując na przepis art.115 § 4 Ordynacji podatkowej stanowiący, że orzeczenie
o odpowiedzialności, o której mowa w art.115 § 1, nie wymaga uprzedniego wydania decyzji o których mowa w art.108 § 2 pkt 2 Ordynacji, tj. m. innymi określającej wysokość zobowiązania podatkowego (składkowego).

Uzasadniając rozstrzygnięcie zawarte w pkt 2 i 3 wyroku Sąd wskazał, że przy określeniu wysokości zasądzonych opłat z tytułu udzielonej z urzędu pomocy prawnej przyjął stawki minimalne zależne od łącznej kwoty dochodzonych kwot zaległości składkowych wymienionych w decyzjach nie powiększonych o wysokość naliczonych od nich odsetek.

Wyrok został zaskarżony apelacjami obu skarżących.

Apelujący M. S. za pośrednictwem pełnomocnika z urzędu adw. R. Z. wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 „poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji”, lub o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zmianę wyroku w pkt 3 w zakresie kosztów zastępstwa procesowego poprzez zasądzenie kwoty 3.600 złotych zamiast 2.400 złotych powiększonej o stawkę podatku od towarów i usług.

Apelujący zarzucił rozstrzygnięciu Sądu naruszenie art.115 § 1 i art.118 § 1 Ordynacji podatkowej poprzez ich niewłaściwe zastosowanie oraz § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Apelujący uzasadniając zarzut naruszenia przepisu art.115 § 1 Ordynacji podatkowej podniósł, że brak jest podstaw dla stwierdzenia odpowiedzialności za zaległości składkowe skarżącego za okres do dnia 29.04.2004 roku, albowiem zgodnie z art.25 ¹ § 1 Kodeksu spółek handlowych spółka jawna powstaje dopiero z chwilą jej wpisu do rejestru. Odwołanie się przez Sąd do § 2 tego przepisu ustanawiającego swoiste zabezpieczenie interesów wierzycieli, tzw. przedspółki jawnej jest niewłaściwe, gdyż przepis ten nie ma znaczenia w sytuacji jaka miała miejsce w sprawie, tj. przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną albowiem osobami odpowiedzialnymi do chwili powstania spółki jawnej są wspólnicy spółki cywilnej, co potwierdza art.26 § 5 k.s.h. stanowiący, że spółka cywilna staje się spółką jawną dopiero
w momencie wpisu do rejestru, który ma charakter konstytutywny. Ponadto jedną
z przesłanek zastosowania art.25 ¹ § 2 k.s.h. jest działanie osób w imieniu spółki jawnej. Skoro zaś spółka taka do chwili wpisu do rejestru nie istniała to nie sposób uznać, że wspólnicy działali w jej imieniu i po stronie spółki powstały jakiekolwiek zobowiązania wobec organu rentowego, albowiem skarżący z R. F. w okresie do dnia 29.04.2004 roku działali jako wspólnicy spółki cywilnej i ta spółka była płatnikiem ewentualnych składek.

Apelujący wskazał przy tym, że zgodnie z zaświadczeniem organu rentowego z dnia 7.01.2004 roku spółka cywilna skarżących nie posiadała zaległości składkowych.

Argumentując zarzut naruszenia art.118 § 1 Ordynacji podatkowej apelujący prezentował pogląd, że przez użyte w tym przepisie pojęcie „wydania decyzji” należy rozumieć nie tylko sam akt jej podjęcia ale również jej doręczenia. W związku z tym, skoro zaskarżona decyzja została doręczona odwołującemu się po upływie 5 lat od końca roku kalendarzowego,
w którym powstała zaległość składkowa, to decyzja taka nie mogła być wydana.

Odnośnie zarzutu błędności rozstrzygnięcia o kosztach zastępstwa procesowego apelujący podnosił, że wartość przedmiotu sporu w sprawie wynosiła 78.757 złotych,
tj. wartość dochodzonych składek powiększonych o odsetki. Zdaniem apelującego wartość odsetek została skapitalizowana przez organ rentowy przez co w takiej sytuacji do określenia wartości przedmiotu sporu nie ma zastosowania reguła z art.20 k.c. przyjęta przez Sąd, który określił kwotę opłaty z tytułu zastępstwa procesowego według wartości samych składek
z pominięciem odsetek.

W apelacji od wyroku pełnomocnik R. F. również wnosił o zmianę wyroku
w pkt 1 poprzez zwolnienie odwołującego się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki jawnej i za zobowiązania M. S., zmianę wyroku w pkt 2 w zakresie kosztów zastępstwa procesowego poprzez zasądzenie kwoty 3.600 złotych powiększonej o wartość podatku VAT, lub o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Apelujący zarzucił rozstrzygnięciu Sądu naruszenie art.115 § 1, art.118 § 1 Ordynacji podatkowej oraz § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych w zw. z art.482 k.c.

W treści apelacji skarżący podnosił, że nie może ponosić odpowiedzialności za zaległości spółki jawnej powstałych w okresie, w którym spółka ta nie istniała, tj. za okres od 18.12.2003 roku do 29.04.2004 roku, w którym nie została jeszcze wpisana do rejestru, nie prowadziła żadnej działalności gospodarczej w zw. z czym nie mogły powstać jakiekolwiek zobowiązania tej spółki wobec organu rentowego.

Ponadto apelujący podkreślał, że w zaskarżonej decyzji organ rentowy orzekł o jego odpowiedzialności za zobowiązania spółki i wspólnika nie określając jednak w osnowie decyzji o solidarnym charakterze tej odpowiedzialności ze spółką i wspólnikiem - co zdaniem skarżącego dyskwalifikuje tę decyzję.

Apelujący również zarzucił, że decyzja nie mogła zostać wydana, albowiem doręczono ją po upływie 5-letniego okresu, o którym mowa w art.118 § 1 Ordynacji.

Pełnomocnik apelującego wskazał, że wartość przedmiotu sporu została błędnie ustalona przez Sąd, który w tej wartości nie uwzględnił wysokości odsetek żądanych obok roszczenia głównego, a które to odsetki, jako skapitalizowane, powinny zostać ujęte przez co wartość przedmiotu sporu powinna wynieść 80.729,53 złotych.

Organ rentowy w odpowiedzi na apelacje wnosił o ich oddalenie i zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje skarżących są bezzasadne.

Nietrafny jest podstawowy zarzut apelacji dotyczący naruszenia art.118 § 1 Ordynacji podatkowej oparty na zapatrywaniu, że wydanie decyzji na podstawie powyższego przepisu obejmuje obowiązek jej doręczenia a w związku z tym zaskarżone decyzje, jako doręczone po upływie 5 lat od końca roku kalendarzowego w którym powstała zaległość składkowa, nie mogły zostać wydane.

Zgodnie z utrwalonym aktualnym orzecznictwem Sądu Najwyższego i Sądów Administracyjnych przyjmuje się, że określone w art.118 § 1 Ordynacji podatkowej przedawnienie wiąże się tylko z wydaniem a nie doręczeniem decyzji.

Problem ten był istotnie przedmiotem rozbieżności w orzecznictwie jednak obecnie nie można mówić o braku utrwalonej wykładni art.118 § 1 Ordynacji podatkowej.

Apelujący nie uwzględniają bowiem ostatniego orzecznictwa Sądu Najwyższego wyrażonego w wyrokach: z dnia 7.04.2010 I UK 340/09, 16.11.2009 II UK 111/09, 4.08.2009 I UK 85/09, 22.11.2010 III UK 27/10, 16.03.2011 I UK 330/10 a także wyroków NSA: z 3.03.2011 I FSK 350/10, z 16.04.2010 I FSK 484/09.

W orzecznictwie tym podkreślone zostało, że interpretacja każdego przepisu, zwłaszcza prawa podatkowego, powinna uwzględniać przede wszystkim reguły wykładni językowej.

Przepis art.118 § 1 Ordynacji i art.24 ust.5d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowią jedynie o wydaniu decyzji.

W tej sytuacji brak jest uzasadnionych podstaw do stosowania wykładni rozszerzającej językowe znaczenie wskazanych przepisów tym bardziej, że w art.118 w § 1 i § 2 rozróżnione zostały dwa różne terminy przedawnienia a w jednym artykule ustawodawca stanowi
o „wydaniu” i „doręczeniu” decyzji co wskazuje na brak tożsamości pojęć.

Kierując się powyższymi względami Sąd nie podzielił zarzutu naruszenia art.118 § 1 Ordynacji podatkowej.

Sąd nie podzielił również zarzutu naruszenia przepisu art.115 § 1 Ordynacji podatkowej polegającego na objęciu skarżących odpowiedzialnością za zaległości składkowe spółki jawnej za okres od 18.12.2003 roku do 29.04.2004 roku, tj. okres po zawiązania spółki i przed jej rejestracją, aprobując stanowisko Sądu Okręgowego odwołujące się do regulacji zawartej w art.25 ¹ § 2 Kodeksu spółek handlowych stanowiącego, że osoby które działały w imieniu spółki po jej zawarciu a przed jej wpisaniem do rejestru, za zobowiązania wynikające z tego działania odpowiadają solidarnie

Ponadto należy mieć na uwadze to, że spółka jawna zawiązana przez skarżących powstała
w wyniku przekształcenia spółki cywilnej, której wspólnikami byli skarżący.

Wskazany przepis w ocenie Sądu stanowi dostateczną podstawę dla przyjęcia,
że skarżący od 18.12.2003 roku byli wspólnikami spółki jawnej, którzy wskutek swych działań podejmowanych w okresie do jej zarejestrowania doprowadzili do powstania zaległości składkowych prowadząc to samo przedsiębiorstwo. W związku z czym, jako wspólnicy zawiązanej umową z 18.12.2003 roku spółki jawnej, powinni zostać objęci odpowiedzialnością z art.115 § 1 Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym przed 1.01.2009 roku.

Należy też wskazać, że niewątpliwie dyspozycją art.115 § 1 Ordynacji są objęci również wspólnicy spółki cywilnej zaś istotą sporu rozstrzyganego w oparciu o ten przepis jest ustalenie zasadności odpowiedzialności skarżących za określone zaległości składkowe powstałe w okresie wskazanym w decyzjach.

Nie zasługuje także na uwzględnienie zarzut zawarty w apelacji R. F.
o nieważności zaskarżonej decyzji jako nie zawierającej w osnowie stwierdzenia solidarnegocharakteru jego odpowiedzialności, albowiem obowiązkiem organu rentowego było przede wszystkim wszczęcie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności przeciwko wszystkim osobom mogącym taką odpowiedzialność ponosić - wskazanych w art.115 § 1 Ordynacji podatkowej. Należy wskazać, że postępowanie o wyegzekwowanie składek na etapie stwierdzenia odpowiedzialności nie toczy się wobec zobowiązanej Spółki. Wspólna odpowiedzialność spółki (płatnika składek) za zaległości z tytułu składek ze wspólnikami powstaje z mocy prawa i dochodzenie tych zaległości następuje według reżimu odpowiedzialności solidarnej, niezależnie od wskazania tego w osnowie decyzji organu rentowego.

W związku z tym podnoszone uchybienie w sformułowaniu decyzji nie może być argumentem za uchyleniem odpowiedzialności za długi składkowe.

Brak jest również podstaw dla zaaprobowania zarzutów obu apelacji dotyczących rozstrzygnięcia o kosztach zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu odwołującym się opartych na twierdzeniu, że zasądzone kwoty opłat powinny zostać ustalone według wartości przedmiotu sporu obejmującego kwoty określonych w decyzjach nieopłaconych składek powiększonych o wartość naliczonych od nich odsetek, które w ocenie pełnomocników skarżących zostały skapitalizowane w konsekwencji czego nie ma zastosowania reguła
z art.20 k.c. nakazującego pomijanie w wartości przedmiotu zaskarżenia odsetek dochodzonych obok roszczenia głównego.

Twierdzenia apelujących, że w decyzjach organu rentowego nastąpiło skapitalizowanie odsetek jest błędne.

Skapitalizowanie odsetek w znaczeniu prawnym następuje, gdy obliczono ich sumę za określony czas a następnie poddano je oprocentowaniu, tworząc w ten sposób kapitał stanowiący odrębną kategorię prawa (tak w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21.10.1997 III ZP 16/97 ponadto - postanowienie Sądu Najwyższego z 24.02.2012 II UZ 63/11).

W zaskarżonych decyzjach określona została jedynie suma odsetek od zaległości składkowych na dzień wydania decyzji. W związku z tym Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął jako wartość przedmiotu sporu jedynie kwotę nieopłaconych składek na poszczególne rodzaje ubezpieczeń, których łączna wartość uzasadniała zasądzenie opłat zgodnie z § 6 pkt 5 odpowiedniego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie i radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa pomocy prawnej udzielonej przez adwokata lub radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Mając na uwadze ustalenia w sprawie wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącego odpowiednio: 47.536 złotych w przypadku skarżącego R. F. i 46.905 złotych
w przypadku M. S. Sąd Apelacyjny orzekł w pkt 2 wyroku o zwrocie kosztów udzielonej pomocy prawnej w postępowaniu apelacyjnym w wysokości po 1.800 złotych na rzecz pełnomocników obu skarżących zgodnie z § 12 ust.1 pkt 2 i § 13 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie i radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu jako 75% stawek minimalnych określonych § 6 pkt 5 tych rozporządzeń.

W pkt 3 wyroku Sąd orzekł o kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym mając na uwadze regułę z art.98 k.p.c. nie znajdując podstaw dla zastosowania przepisów art.102 k.p.c., gdyż zła sytuacja finansowa skarżących, która stanowiła podstawę dla ustanowienia adwokata i radcy prawnego z urzędu, nie wyczerpuje sama w sobie przesłanek zastosowania tego przepisu, który stanowi o wypadkach szczególnie uzasadnionych.

/- / SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA M. Żurecki /-/ SSA I. Goik

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM