Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PZ 36/10
POSTANOWIENIE
Dnia 26 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSA Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Jacka K.
przeciwko Fabryce Obrabiarek "P. – D." w D.
w postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania w sprawie III APa 110/05
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 stycznia 2011 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 maja 2010 r.,
I. oddala zażalenie;
II. odmawia przyznania radcy prawnemu Józefowi B. kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w postępowaniu
zażaleniowym.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 31 marca 2006 r. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych (sygn. akt: III APa 110/05) oddalił apelację powoda
Jacka K. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy z dnia 4 lipca 2000 r. (sygn.
akt: IX P 957/04), w którym oddalono jego powództwo o odszkodowanie w
kwocie 557.612 zł za straty spowodowane wadliwym - w ocenie powoda -
2
wypowiedzeniem umowy o pracę, skierowane przeciwko pozwanej Fabryce
Obrabiarek „P.-D." w D. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny wskazał, że brak
jest podstaw prawnych i faktycznych do uwzględnienia roszczenia opartego na
przepisach prawa cywilnego, zwłaszcza, że powód nie złożył odwołania do sądu
pracy od wypowiedzenia umowy o pracę zgodnie z przepisami kodeksu pracy.
W skardze o wznowienie postępowania zakończonego opisanym wyżej
wyrokiem powód powołał się na przepisy art. 403 § 4 lub art. 4161
k.p.c.,
domagając się uchylenia lub zmiany zaskarżonego orzeczenia. Żądanie swoje
uzasadnił treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 listopada 2007 r.,
sygn. akt: SK 18/05, podnosząc, że z jego treści wynika, że w przypadku
niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracą, oprócz odszkodowania
należnego na podstawie przepisów kodeksu pracy istnieje możliwość
dodatkowego odszkodowania na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.
Sąd Apelacyjny III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
postanowieniem z dnia 13 maja 2010 r. odrzucił skargę powoda o wznowienie
postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego - Sądu
Pracy i Ubezpieczeń z dnia 31 marca 2006 r.
Sąd uznał, że oba z wymienionych w skardze przepisów dotyczą
postanowień niekończących postępowania w sprawie, zaś powód postanowień
takich nie wskazuje i Sąd Apelacyjny - w sprawie o sygn. akt: III APa 110/05 - nie
wydał żadnego postanowienia, które mogłyby zostać ocenione w takich
kategoriach. Z treści obszernego uzasadnienia skargi wynika natomiast
jednoznacznie, iż powód opiera swą skargę na dyspozycji art. 4011
k.p.c.
Należy zatem podać, że w art. 401' k.p.c. przyjęto, że można żądać
wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł
o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.
Trybunał Konstytucyjny w powołanym w uzasadnieniu skargi wyroku z dnia
27 listopada 2007 r. (SK 18/05, OTK-A 2007 r., nr 10, poz. 128) stwierdził, że art.
58 w związku z art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z
3
1998 r. nr 21, poz. 94, ze zm.), rozumiany w ten sposób, że wyłącza dochodzenie
innych, niż określone w art. 58 kodeksu pracy, roszczeń odszkodowawczych,
związanych z bezprawnym rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, jest
niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
oraz nie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Przedstawiony
wyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego jest orzeczeniem interpretacyjnym, które
nie deroguje żadnego przepisu prawa lecz zmierza do zmiany utrwalonej wykładni
sądowej takiego przepisu.
Właśnie w odniesieniu do tego konkretnego wyroku Trybunału
Konstytucyjnego, Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 17 grudnia
2009 r., sygn. akt: III PZP 2/09 - której nadano moc zasady prawnej - podał, że
orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające w sentencji niezgodność z
Konstytucją określonej wykładni aktu normatywnego, które nie powoduje utraty
mocy obowiązującej przepisu, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania
przewidzianej w art. 4011
k.p.c. Odnosząc się do treści przedmiotowej skargi o
wznowienie postępowania, trzeba zauważyć, że w orzecznictwie sądowym
przyjmuje się, że samo sformułowanie podstawy wznowienia w sposób
odpowiadający ustawie nie oznacza, że skarga opiera się na ustawowej podstawie
wznowienia (postanowienie SN z dnia 29 stycznia 1968 r., I CZ 122/67, OSNC
1968, nr 8-9, poz. 154). Zgodnie z treścią art. 410 § 1 k.p.c. skarga podlega
odrzuceniu nie tylko wtedy, gdy powołana w niej podstawa wznowienia została
sformułowana w sposób nieodpowiadający ustawie, ale także wówczas, gdy
wskazane w niej okoliczności wprawdzie dadzą się podciągnąć pod przewidzianą
w ustawie podstawę wznowienia, to jednak w rzeczywistości podstawa ta nie
występuje. Tak więc, Sąd Apelacyjny uznał, że skargę o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem z dnia 31 marca 2006 r. Sądu
Apelacyjnego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, jako nie opartą na
ustawowej podstawie, należało na mocy art. 410 § 1k.p.c. odrzucić.
Postanowienie to zaskarżył w całości zażaleniem do Sądu Najwyższego
pełnomocnik powoda, zarzucając naruszenie art. 410 k.p.c. przez błędne przyjęcie,
że złożona przez powoda skarga nie została oparta na ustawowej podstawie oraz
art. 4011
k.p.c. przez przyjęcie, że nie może być podstawą skargi o wznowienie
4
postępowania niezgodność z Konstytucją art. 58 k.p. w związku z art. 300 k.p.,
rozumianego w ten sposób, że wyłącza dochodzenie innych, niż określone w nim
roszczeń odszkodowawczych, związanych z bezprawnym rozwiązaniem umowy o
pracę bez wypowiedzenia. Powołując powyższe podstawy zaskarżenia wniósł o
uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia, a także o przyznanie
nieopłaconych kosztów pomocy prawnej z urzędu udzielonej powodowi.
W uzasadnieniu zażalenia podniósł, że wprawdzie powołana przez Sąd
Apelacyjny uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2009 r.
rozstrzyga przedmiotową kwestię odmiennie od żądania powoda, ale jak podniósł
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tej uchwały, sądy powszechne mają możliwość
poddawania w wątpliwość utrwalonej wykładni dokonanej przez Sąd Najwyższy,
który ponownie rozważa argumenty, jakie mogą przemawiać za potrzebą zmiany
linii orzeczniczej i w tym sensie nie przypisuje sobie wyłączności na jedyną,
ostateczną lub powszechnie obowiązującą wykładnię przepisów prawa. Również
uchwała składu siedmiu sędziów, mająca moc zasady prawnej (i wiążąca
wszystkie składy orzekające Sądu Najwyższego co do wykładni przepisu, którego
dotyczy) może podlegać korekcie, o czym stanowi art. 62 § 1 ustawy z dnia 23
listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest niezasadne.
Sąd Apelacyjny odrzucając skargę o wznowienie postępowania w trybie art.
410 k.p.c. w sposób prawidłowy przyjął, że powód nie wskazał podstawy
wznowienia określonej w art. 4011
k.p.c. Zgodnie z tym przepisem można żądać
wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł
o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.
Skarżący wskazał jako podstawę skargi wyrok Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 27 listopada 2007 r. (SK 18/05), uznający, że art. 58 k.p. w związku z art. 300
k.p., rozumiany w ten sposób, że wyłącza dochodzenie innych, niż określone w art.
58 kodeksu pracy, roszczeń odszkodowawczych, związanych z bezprawnym
5
rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, jest niezgodny z art. 64 ust.1 w
związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art.
45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji.
W ocenie Sądu Najwyższego powód nie mógł powołać się na ten wyrok
Trybunału, gdyż został zwolniony z pracy w drodze wypowiedzenia umowy o
pracę z przyczyn leżących po stronie pracodawcy (zwolnienia grupowe), a przepis
art. 58 k.p. dotyczy odszkodowania z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę
bez wypowiedzenia.
Kwestię odszkodowania za wadliwe rozwiązanie umowy o pracę w drodze
wypowiedzenia normuje art. 471
k.p. W myśl tego przepisu odszkodowanie, o
którym mowa w art. 45, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2
tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres
wypowiedzenia. Przepis ten określa minimalną (tj. równą wynagrodzeniu za okres
wypowiedzenia) oraz maksymalną (równą wynagrodzeniu za okres trzech
miesięcy, chyba że w umowach bądź układach zbiorowych został określony
dłuższy okres) wysokość odszkodowania, pozostawia więc ocenie sądu ustalenie
jego konkretnej wysokości w tych właśnie granicach. Kryterium wysokości szkody
(utrata spodziewanych zarobków) może więc stanowić podstawę ustalania przez
sąd wysokości odszkodowania, lecz tylko w przypadku, gdy okres wypowiedzenia
umowy o pracę był krótszy niż 3 miesiące.
W wyroku z dnia 18 października 2005 r., SK 48/03 (Dz.U. Nr 210, poz.
1858, OTK-A 2005 nr 9, poz. 101) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 471
jest zgodny z art. 64 ust. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art.
77 ust. 1 Konstytucji.
W wyroku z dnia 21. 05. 2010 r. Sąd Najwyższy w sprawie I PK 12/10 ( LEX
nr 602200) wskazał, że podstawą wznowienia postępowania może być tylko takie
orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, które dotyczy aktu normatywnego
(przepisu prawa) stanowiącego podstawę wydanego przez Sąd w tej sprawie
orzeczenia.
Wskazany przez powoda wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie stanowił
podstawy wydanego przez sąd wyroku.
6
Drugą przyczyną, która nie pozwalała uznać tego wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 27 listopada 2007 r. (SK 18/05) za podstawę wznowienia
postępowania był fakt, że orzeczenie to miało charakter interpretacyjny. Właśnie na
tle tego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu
sędziów z dnia 17 grudnia 2009 r., sygn. akt: III PZP 2/09 - której nadano moc zasady
prawnej - podał, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające w
sentencji niezgodność z Konstytucją określonej wykładni aktu normatywnego, które
nie powoduje utraty mocy obowiązującej przepisu, nie stanowi podstawy do
wznowienia postępowania przewidzianej w art. 4011
k.p.c. Sąd Najwyższy podziela
i akceptuje tę konstatację składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, co nie
pozwala uznać cytowanego wyroku Trybunału za podstawę wznowienia z art. 4011
k.p.c.
Trzecią przyczyną, która uzasadniała odrzucenie skargi o wznowienie
postępowania był fakt, że została ona wniesiona do sądu znacznie po upływie
terminu, określonego w art. 407 § 2 k.p.c., zgodnie z którym w sytuacji określonej w
art. 4011
skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia
w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 listopada 2007 r. (SK 18/05)
został opublikowany w Dz.U. 2007/225/1672 z dnia 3 grudnia 2007 r. i tego dnia
wszedł w życie. Skarga o wznowienie wniesiona 9.12. 2009 r. (ponad 2 lata od
tego terminu) podlegała odrzuceniu na podstawie art. 410 § 1 k.p.c.
Nie było więc żadnych podstaw do uwzględnienia w/w wyroku Trybunału
Konstytucyjnego jako podstawy wznowienia postępowania, a zażalenie
pełnomocnika powoda jest w sposób oczywisty bezzasadne. Z tych względów Sąd
Najwyższy orzekł jak w punkcie I wyroku (art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
Wobec podniesionych wyżej okoliczności Sąd Najwyższy odmówił
przyznania pełnomocnikowi powoda kosztów wynikających z § 12 ust. 2 pkt 2 w
związku z § 2 ust. 1 i § 15 rozporządzenia z 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
W myśl art. 118 § 5 k.p.c. - jeżeli adwokat lub radca prawny ustanowiony w
związku z postępowaniem kasacyjnym lub postępowaniem ze skargi o
7
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, nie stwierdza
podstaw do wniesienia skargi, jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić na
piśmie o tym stronę oraz sąd, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia
zawiadomienia go o wyznaczeniu. Do zawiadomienia adwokat lub radca prawny
dołącza sporządzoną przez siebie opinię o braku podstaw do wniesienia skargi.
Opinia nie jest załączana do akt sprawy i nie jest doręczana stronie przeciwnej.
Przepis ten wskazuje, że adwokat lub radca prawny ustanowiony w związku
z postępowaniem kasacyjnym może odmówić sporządzenia i wniesienia skargi,
jeżeli nie widzi podstaw usprawiedliwiających jej wniesienie. Omawiane
rozwiązanie, ma w założeniu, ograniczenie wnoszenia skarg kasacyjnych
oczywiście niezasadnych (por. uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 21
września 2000 r., III CZP 14/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 1).
Dotyczy to również kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, ponoszonych
przez Skarb Państwa ze środków budżetowych sądów, niekiedy w kwotach
całkowicie niezależnych od nakładu pracy pełnomocnika, takich jak w niniejszej
sprawie - obliczonych od najwyższej stawki - na skutek wystąpienia przez powoda
z roszczeniem, uznanym przez sądy za całkowicie niezasadne, zapłaty kwoty
557.612 zł. Można bowiem przyjąć, że radca prawny lub adwokat ustanowiony
przez osobę fizyczną, po sumiennym rozważeniu szans uwzględnienia środka
odwoławczego, może stwierdzić brak takich szans, co wiąże się z kosztami
dalszych czynności procesowych, o czym powiadamia reprezentowaną przez niego
stronę, stara się ją przekonać o niecelowości składania środka odwoławczego i na
tym obowiązek pomocy prawnej zakończy. Odnosi się to także do adwokata
ustanowionego z urzędu.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22.11.2007 r. w sprawie I CSK
326/07 (LEX nr 560504) wyraził pogląd, że wynagrodzenie za sporządzenie i
wniesienie skargi kasacyjnej przysługuje jedynie w sytuacji świadczenia pomocy
prawnej na poziomie wymaganym przez jej profesjonalny charakter. Nie spełnia
tego wymagania sporządzenie przez zawodowego pełnomocnika procesowego
skargi kasacyjnej zawierającej uchybienia formalne dotyczące jej wymogów
konstrukcyjnych, uzasadniające odrzucenie skargi wprost.
8
Również w wyroku z dnia 8.05.2001 r. Sąd Najwyższy w sprawie IV CKN
189/00 (LEX nr 550928) zajął stanowisko, że rażąco sprzeczne z zasadami
profesjonalizmu czynności adwokata ustanowionego z urzędu, nie upoważniają go
do skutecznego domagania się przyznania mu kosztów nie opłaconej pomocy
prawnej.
Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd Najwyższy orzekł jak w
punkcie II wyroku.