Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CO 7/12
POSTANOWIENIE
Dnia 13 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Henryk Pietrzkowski
w sprawie ze skargi "E.-S" Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w S.
o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Najwyższego
z dnia 15 czerwca 2010 r., sygn. akt II CSK 481/09
wydanym w sprawie z powództwa Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa
Innowacji Budowlanych "I.-R." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w upadłości
przeciwko "E.-S" Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 13 czerwca 2012 r.,
skargę odrzuca.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej „E. – S” sp. z o.o. od wyroku Sądu
Okręgowego w Ł. z dnia 3 września 2007 r., którym ustalono, że § 8 notarialnej
umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zawartej w dniu 12 grudnia 2001
r. na podstawie którego Przedsiębiorstwo Innowacji Budowlanych „I.-R.” sp. z o.o.
objęła w utworzonej spółce „E.-S” 40 udziałów po 1 000 zł każdy o łącznej
wartości 40 000 zł, pokrywając je aportem o tej wartości, w skład którego weszły
opisane nieruchomości, obejmujące sześć lokali usługowo – biurowych oraz
wskazane działki gruntu, jest bezskuteczna z mocy samego prawa w stosunku do
masy upadłości Przedsiębiorstwa Innowacji Budowlanych „I.-R.” sp. z o.o.
Pozwana oparła skargę kasacyjną na podstawie naruszenia prawa
materialnego, tj. na niewłaściwym zastosowaniu art. 54 § 1 rozporządzenia
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 października 1934 r. Prawo
upadłościowe (Dz.U. Nr 93, poz. 834 ze zm.), zarzucając, że nie zaistniały
przewidziane nim przesłanki, w odniesieniu do zobowiązania przyjętego przez
spółkę „I.- R”.
Wyrokiem z dnia 15 czerwca 2010 r., II CSK 481/09, Sąd Najwyższy oddalił
skargę kasacyjną.
Skargą z dnia 27 stycznia 2012 r., pozwana wniosła o wznowienie
postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia
15 czerwca 2010 r., prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 7 maja
2009 r., oraz prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 3 września 2007 r.
Skargę oparła na podstawie nieważności, wskazując, że w toku postępowania
pozwany nie miał zdolności procesowej oraz wystąpił brak należytej jego
reprezentacji (art. 401 pkt 2 k.p.c.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podlega odrzuceniu skarga o wznowienie postępowania wniesiona po
upływie przepisanego terminu, niedopuszczalna, lub nieoparta na ustawowej
podstawie (art. 410 § 1 k.p.c.). W dawnym orzecznictwie przyjmowano, że dla
3
uznania, iż skarga opiera się na ustawowej podstawie wznowienia, nie jest
wystarczające samo sformułowanie podstawy wznowienia ale konieczne jest jej
oparcie na okolicznościach, które ją wypełniają (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 19 grudnia 2003 r., III CZ 130/03, z dnia 26 marca 2004 r.,
IV CZ 29/04 i z dnia 31 marca 2004, III CZ 13/04 niepubl.).
Po uchyleniu art. 411 k.p.c. w judykaturze utrwalił się pogląd, że ocena,
czy skarga opiera się o ustawową podstawę wznowienia nie ogranicza się
do stwierdzenia, czy okoliczności wskazane przez skarżącego dają się podciągnąć
pod przewidzianą w ustawie podstawę wznowienia, lecz obejmuje badanie
i ustalenie czy podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2005 r., II CZ 41/05, z dnia 14 grudnia 2006 r.,
I CZ 103/06 niepubl. oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2007 r., III CSK
56/07, LEX nr 334985).
Skarga pozwanej nie jest oparta na ustawowej podstawie zarówno
w węższym, jak i szerszym wyżej określonym znaczeniu.
Przy skardze, w której nieważność została oparta na braku zdolności
procesowej strony, ze względu na brak zarządu spółki lub nienależytej reprezentacji
strony, w pierwszej kolejności należało rozstrzygnąć, którą z tych przesłanek
wyczerpują okoliczności podniesione w skardze. Kwalifikacja ta należy do sądu
a nie skarżącej. W literaturze trafnie podniesiono, że w obecnym stanie prawnym
brak zdolności procesowej może stanowić podstawę wznowienia jeżeli strona
działała w procesie samodzielnie a nie przez pełnomocnika; natomiast wypadek,
w którym za stronę nie mającą zdolności procesowej działał pełnomocnik a był on
z tego względu nienależycie umocowany „podpada” pod przesłankę nieważności
z powodu nienależytej reprezentacji (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 28 sierpnia 2008 r., III CZP 22/08, Lex Polonica nr 1942187, oraz uchwałę
Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2008 r., III CZP 118/08, OSNC 2009, nr 6,
poz. 76).
Ze względu na przymus adwokacko radcowski w postepowaniu kasacyjnym
musiał skarżącą oczywiście zastępować fachowy pełnomocnik, a zatem aby można
było przyjąć, że skarga o wznowienie została oparta na ustawowej podstawie nawet
4
w wąskim znaczeniu tego pojęcia koniecznym było wskazać, iż zarzut braku
należytej reprezentacji nie został podniesiony przed uprawomocnieniem się wyroku,
czego w skardze nie dokonano.
Oceniając, czy skarga została oparta na ustawowej podstawie w szerszym
znaczeniu tego pojęcia podnieść należy, że od samego początku
w postępowaniu pierwszoinstancyjnym pozwaną zastępował pełnomocnik będący
pracownikiem spółki, natomiast w drugiej instancji Sąd Apelacyjny na rozprawie
w dniu 11 marca 2009 r., ustanowił dla pozwanej pełnomocnika z urzędu radcę
prawnego. Źródłem więc umocowała tego pełnomocnika nie było ustanowienie go
przez ewentualnie „rzekomy organ osoby prawnej” - prezesa jednoosobowego
zarządu W. H. lecz orzeczenie sądu. Identycznie podstawę jego ustanowienia,
w postepowaniu kasacyjnym stanowiło postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia
1 lipca 2009 r.
Poza tym ustanowiony z urzędu radca prawny podniósł zarzut nieważności
postępowania pierwszoinstancyjnego, ze względu na to, że pełnomocnik będący
pracownikiem nie był należycie umocowany w piśmie procesowym z dnia
27 kwietnia 2009 r., choć wtedy zawarł w nim inne jego uzasadnienie. Na rozprawie
apelacyjnej w dniu 29 kwietnia 2009 r. zostały jednak podniesione przez W. H.
okoliczności faktyczne, które wraz z danymi wynikającymi z Krajowego Rejestru
Sądowego oraz ze zgromadzonych w sprawie już dokumentów pozwalały przyjąć,
że zgłoszony zarzut został wtedy uzasadniony także w kierunku przedstawionym
obecnie w skardze o wznowienie. Ze złożonego wówczas oświadczenia W. H.
wynikało bowiem, że został on powołany na prezesa zarządu w notarialnej umowie
z dnia 12 grudnia 2001 r. zawiązującej spółkę i na tej tylko podstawie pełni bez
przerwy tę funkcję. Oczywiście ściślej rzecz ujmując ten akt notarialny stanowił
jednocześnie protokół z pierwszego zgromadzenia wspólników i na nim uchwałą
został powołany jednoosobowy zarząd spółki w osobie prezesa W. H.
Niezgłoszenie w skardze kasacyjnej zarzutów procesowych, nie oznaczało,
że Sąd Najwyższy nie badał z urzędu nieważności postępowania przy
rozpoznawaniu skargi kasacyjnej. Według utrwalonej praktyki znajduje to wyraz
w uzasadnieniu dopiero wtedy, gdy taki zarzut został podniesiony, albo z urzędu
5
stwierdzono tego rodzaju kardynalne braki procesowe. W omawianym
wypadku niewątpliwie tego dokonał, skoro w uzasadnieniu Sądu Apelacyjnego
kwestia nieważności postępowania była rozważana. Oprócz wyżej
zasygnalizowanych uwag mógł w drodze wykładni dojść wtedy do innego wniosku,
niż wyrażone stanowisko w powołanej w skardze uchwale z dnia 21 lipca 2010 r.,
III CZP 23/10 (OSNC 2011 r., nr 7, poz. 374), tj. że w razie powołania członka
zarządu na czas nieoznaczony nie znajdują zastosowania przepisy art. 202 § 1 i 2
k.s.h., lecz jego § 4, co oznacza, że członek zarządu powołany na czas
nieoznaczony będzie pełnić swoją funkcję tak długo, dokąd nie spełni się
którakolwiek z przesłanek wygaśnięcia mandatu w nim określona, w szczególności
do kiedy nie zostanie uchwałą wspólników odwołany (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 12 października 2011 r., II CSK 29/11, LEX nr 1043996).
Nie wdając się w ocenę tych stanowisk, podnieść należy, że jeżeli jak
w omawianym wypadku przed uprawomocnieniem się wyroku brak należytej
reprezentacji strony był podniesiony i było możliwe jego rozpoznanie, a sąd go nie
uwzględnił, to nie jest dopuszczalne jego podniesienie w skardze o wznowienie
postępowania (por. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 28 lipca 1997 r., I PKN 154/99,
OSNAPiUS 2000, Nr 21, poz. 781).
Ze wskazanych względów orzeczono jak w sentencji (art. 410 § 1 k.p.c.).
jw
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13