Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 21/13
POSTANOWIENIE
Dnia 8 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Owczarek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie ze skargi M. G. o wznowienie postępowania
w sprawie z powództwa M. G.
przeciwko Muzeum w P.
o wydanie, zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego
z dnia 9 maja 2007 r., po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 8 maja 2013 r.,
zażalenia skarżącego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 września 2011 r.,
1) odrzuca zażalenie;
2) nie przyznaje adwokat E. G. prowadzącej Kancelarię
Adwokacką w G., wynagrodzenia za pomoc prawną
udzieloną M. G. w postępowaniu zażaleniowym.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 16 września 2011 r. odrzucił skargę
powoda M. G. o wznowienie postępowania w sprawie z powództwa M. G.
przeciwko Muzeum w P. o wydanie ruchomości, zakończonego prawomocnym
wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 9 maja 2007 r., oddalającym apelację powoda
- wobec wniesienia jej z uchybieniem ustawowego terminu oraz nieoparcia na
ustawowej podstawie wznowienia. W uzasadnieniu wskazano, że w postępowaniu
ze skargi o wznowienie niedopuszczalna jest zmiana podmiotowa, do czego
zmierza skarżący precyzując - po ustanowieniu pełnomocnika z urzędu - jako
pozwanego Skarb Państwa - Izbę Celną w R. i Prokuratorię Generalną,
a dotychczasowego pozwanego - Muzeum w P. oznaczając jako interwenienta
głównego. Sąd stwierdził ponadto, że skarga została wniesiona w dniu 26 kwietnia
2011 r., to jest z uchybieniem terminu 3 miesięcy od dnia wejścia w życie
orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, na który powołał się skarżący jako na
podstawę wznowienia. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 maja 2010 r.,
SK 50/0, stwierdzający niezgodność z Konstytucją art. 119 § 3 ustawy z dnia 10
września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r., Nr 111,
poz. 765 z późn. zm.) został bowiem opublikowany w dniu 25 maja 2010 r. (Dz. U.
2010 r., Nr 88, poz. 583). Ponadto, jak zauważył Sąd, przepis powyższy nie był
podstawą orzekania, gdyż roszczenie windykacyjne powoda było oparte na art. 222
§ 1 k.c., a podstawą oddalenia powództwa wskazanie, że tytuł prawny do spornych
ruchomości wynika z prawomocnego postanowienia sądu karnego orzekającego
ich przepadek na rzecz Skarbu Państwa.
Zażalenie wniósł powód, oznaczając pozwanego jako Skarb Państwa –
Muzeum w P. Zażalenie zarzuca naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 401 -
403 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód nie oparł skargi na ustawowej podstawie,
bowiem jego powództwo zostało oddalone z innych przyczyn niż wymienione w art.
401 - 403 k.p.c., podczas gdy powództwo, bez względu na podstawę prawną na
której zostało oparte, nie mogło być uwzględnione z uwagi na upływ terminu
przewidzianego w art. 19 § 3 u.k.s. (obecnie art. 119 § 3 k.k.s.), oraz uchybienie art.
130 § 3 k.p.c. poprzez uznanie, że powód złożył skargę po upływie terminu 3
3
miesięcy, podczas gdy została złożona we właściwym czasie do Wydziału
Cywilnego, a jedynie sprecyzowana na wezwanie Sądu w terminie późniejszym.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 11 lipca 2012 r. oddalił wniosek
powoda o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia i odrzucił zażalenie.
Powyższe postanowienie zostało uchylone postanowieniem Sądu Najwyższego
z dnia 23 listopada 2012 r. celem ponownego rozważenia czy w świetle art. 168 § 1
k.p.c. nie zachodzą podstawy do przywrócenia terminu wynikające z omyłkowego
przystawienia przez placówkę pocztową stempla z niewłaściwą datą.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 23 stycznia 2013 r. przywrócił
powodowi termin do wniesienia zażalenia na postanowienie Sądu Apelacyjnego z
dnia 16 września 2011 r.
Sąd Najwyższy zważył:
Zażalenie powoda podlegało odrzuceniu wprost wobec braku substratu
zaskarżenia.
Skarżący wprawdzie powołał jako przedmiot zaskarżenia
postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 16 września 2011 r. wydane
w sprawie sygn. akt …746/11, którego przedmiotem było odrzucenie skargi
o wznowienie postępowania, ale zapadło ono w sprawie toczącej się przeciwko
Muzeum w P. Pod tą sygnaturą i w tej dacie nie zapadło żadne orzeczenie
odnoszące się do Skarbu Państwa. Z uzasadnienia środka odwoławczego wynika,
że oznaczenie pozwanego w zażaleniu jako Skarb Państwa nie było wynikiem
omyłki, tylko celowego wyboru i kontynuowania czynności procesowych
zapoczątkowanych wniesieniem w dniu 12 sierpnia 2010 r., bezpośrednio przez
powoda, pisma procesowego zatytułowanego „Pozew-Wniosek o wznowienie
postępowania”, wskazującego jako pozwanego Skarb Państwa, a jako jego
reprezentantów Izbę Celną w R., Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa
Narodowego, Muzeum w P., Zarząd Województwa M., Prokuratorię Generalną
Skarbu Państwa. Po ustanowieniu pełnomocnika z urzędu stanowisko powoda
zostało sprecyzowane niejednoznacznie, gdyż jako skarga o wznowienie
postępowania, która, zgodnie z zawartym w niej wnioskiem, miała doprowadzić do
zmiany orzeczenia oddalającego powództwo windykacyjne skierowane przeciwko
Muzeum w P. poprzez wydanie orzeczenia uwzględniającego inne powództwo, tj.
4
skierowane przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Izby Celnej w R. i
Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa o nakazanie wydania ruchomości lub o
zasądzenie kwoty 8.000.000 zł tytułem odszkodowania. Nie sprecyzowano przy
tym, czy oznacza to wniesienie samodzielnego pozwu, czy zamiar dokonywania
przekształceń podmiotowych po wznowieniu postępowania, ani czy tak
sformułowane powództwo ma charakter ewentualny, czy alternatywny. W piśmie
pełnomocnika jednocześnie wskazano jako interwenienta głównego Skarb Państwa
- Muzeum w P. Wskazanym czynnościom procesowym nadano bieg w zakresie
skargi o wznowienie postępowania zakończonego z udziałem Muzeum w P.,
będącego osobą prawną i z tego tytułu dysponującego zdolnością sądową
i procesową. Postępowanie powyższe zakończone zostało postanowieniem Sądu
Apelacyjnego z dnia 16 września 2011 r. odrzucającym skargę powoda M. G. o
wznowienie postępowania w sprawie z powództwa M. G. przeciwko Muzeum w P. o
wydanie ruchomości, zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z
dnia 9 maja 2007 r.
Podkreślić należy, że w przedmiotowym wypadku brak było podstaw do
podejmowania przez Sąd czynności naprawczych. Dotyczą one sytuacji, gdy
wskutek niezachowania warunków formalnych pisma procesowego nie może ono
otrzymać prawidłowego biegu, zatem nie mogą być wykorzystywane do
korygowania czynności procesowych stron, w tym polegających na wskazaniu
przeciwnika procesowego. Sąd nie może bowiem samodzielnie oznaczać strony
pozwanej, ani narzucać stronie powodowej obowiązku jej poszukiwania, lub zmiany
gdyż naruszałoby to zasadę równości i sprawiedliwości proceduralnej. Judykatura
zgodnie przyjmuje, że powód, na którym ciąży obowiązek oznaczenia strony
pozwanej, może uściślić jej oznaczenie jedynie wówczas, jeżeli nie prowadzi to do
naruszenia tożsamości stron (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca
2009 r., III CZP 45/09, OSNC-ZD 2009, nr 4, poz. 113, wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 22 czerwca 2006 r., V CSK 139/06, niepubl.). Jakkolwiek wskazane
orzeczenia dotyczą oznaczenia strony pozwanej w pozwie, a nie zażalenia, jednak
mają wymiar uniwersalny. Odstępstwo od tej reguły może dotyczyć jednostek
organizacyjnych Skarbu Państwa, gdyż Sąd jest zobowiązany z urzędu do
czuwania nad właściwą jego reprezentacją nawet w sytuacji gdy powód prawidłowo
5
pozywając Skarb Państwa wadliwie oznaczy statio fisci (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 1 stycznia 1974 r., II CR 685/73, OSNCP 1975, nr 1, poz. 10,
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2001 r., III CZP 10/01, OSNC 2001,
nr 10, poz. 147). Skoro jednak skarżący jako stronę postępowania wskazał Skarb
Państwa, który nie był stroną w prawomocnie zakończonym postępowaniu, brak
było podstaw do przyjęcia, że oznaczenie jako jego reprezentanta nieistniejącej
jednostki organizacyjnej (Muzeum w P.) obligowało Sąd do podejmowania w tym
przedmiocie jakichkolwiek czynności z urzędu. Czynności takich nie uzasadniała
również sprzeczność między oznaczeniem stron w zażaleniu i postanowieniu Sądu
Apelacyjnego.
Skoro brak jakiegokolwiek orzeczenia zapadłego w relacji podmiotowej M. G.
– Skarb Państwa środek odwoławczy skierowany przeciwko orzeczeniu
nieistniejącemu (sententia non existens) podlega odrzuceniu jako niedopuszczalny
(art. 3986
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
Sąd Najwyższy odmówił przyznania kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
adwokat E. G., ustanowionej dla powoda z urzędu. Czynności wymienionego
pełnomocnika cechowały się tak małym stopniem profesjonalizmu, a doprowadziły
do konieczności podejmowania szeregu czynności sądowych i znaczącego
wydłużenia postępowania, że należy je uznać za rażąco sprzeczne nawet z
zasadami zwykłej staranności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20
września 2007 r., II CZ 69/07, OSNC 2008, nr 3, poz. 41, postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2012 r., I CSK 106/12, niepubl., postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 18 grudnia 2012 r., I CSK 397/12, niepubl.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13