Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 13/13
POSTANOWIENIE
Dnia 3 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa "C. P." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
z udziałem zainteresowanego "A. N. " Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w
W.
oraz w sprawie z powództwa "A. N. " Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w
W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
z udziałem zainteresowanego "C. P." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w
W.
o ochronę konkurencji i nałożenie kary pieniężnej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 3 października 2013 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 czerwca 2012 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od powoda "C. P." Spółki z ograniczona
odpowiedzialnością w W. na rzecz pozwanego Prezesa Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 180 (sto
osiemdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 27 czerwca 2012 r., oddalił apelację C. P.
Sp. z o.o. w W. (powód), Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
oraz A. N. sp. z o.o. w W. od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 27 kwietnia 2011 r.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w części, w
której Sąd ten oddalił apelację powoda oraz zniósł koszty postępowania między
stronami.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 6 k.c. w związku z art. 232
k.p.c., art. 103a ust. 1 pkt 3 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 10 ust. 2 i art. 93
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz. U.
nr 244, poz. 2080, ze zm.); art. 5 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i
konsumentów art. 103a ust. 1 pkt 3 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 2 Konstytucji RP, art. 104 w związku
z art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, powód powołał się
na potrzebę rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy trzech istotnych zagadnień
prawnych oraz na potrzebę wykładni art. 103a ust. 1 pkt 3 w związku z art. 5 ust. 1
pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Jako istotne zagadnienia prawne powód wskazał następujące problemy
prawne: 1) jaki standard zachowania obowiązuje wnioskodawcę składającego
wniosek o odstąpienie od kary w zakresie przesłanki zaprzestania uczestnictwa w
porozumieniu, o której mowa w art. 103a ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji
i konsumentów, w szczególności czy w przypadku porozumienia polegającego na
wertykalnym ustalaniu cen odsprzedaży wnioskodawcy jest zobowiązany do
zmiany tych cen przed dniem złożenia wniosku, niezależnie od warunków
rynkowych panujących w tej dacie i możliwości ustalenia ceny odsprzedaży
odpowiadającej tym warunkom (ceny konkurencyjnej), czy też wystarczające jest w
szczególności zaprzestanie nielegalnych kontaktów z pozostałymi uczestnikami
porozumienia i niereagowanie na ich propozycje dotyczące dalszego uczestnictwa
w porozumieniu?; 2) czy w sytuacji, kiedy trwanie wertykalnego porozumienia
cenowego zależy od jego antykonkurencyjnego skutku, ciężar dowodu wykazania
istnienia takiego skutku spoczywa na Prezesie Urzędu, czy na stronie
postępowania antymonopolowego (przedsiębiorcy) oraz czy wystarczającym
3
dowodem na istnienia takiego skutku jest utrzymywanie przez dystrybutora ceny
odsprzedaży w pierwotnie ustalonej z dostawcą wysokości nominalnej, nawet po
znacznym upływie czasu od ustalenia takiej ceny? Kogo – Prezesa Urzędu, czy
przedsiębiorcę – obciąża dowód w zakresie wykazania, że po upływie określonego
czasu nominalna wartość pierwotnie ustalonej ceny odsprzedaży nadal ma tę samą
wartość ekonomiczną? 3) Czy w odniesieniu do wertykalnego porozumienia
cenowego dopuszczalna jest taka wykładnia art. 5 ust. 1 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów w zakresie pojęcia porozumienia, którego celem lub
skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób
konkurencji na rynku właściwym”, która ogranicza się tylko do formalnej strony
porozumienia, tj. w szczególności fakt jego zawarcia i zastosowania ceny w
określonej nominalnej wysokości, czy też przy wykładni tego przepisu należy
uwzględniać aspekty ekonomiczne (kontekst ekonomiczny) takiego porozumienia,
wyrażający się w niniejszej sprawie w zmianie wartości ekonomicznej ceny
odsprzedaży w czasie oraz w fakcie, że określone produkty były wyprodukowane
na zlecenie dystrybutora i dostępne wyłącznie w jego punktach sprzedaży?
Prezes Urzędu w odpowiedzi na skargę kasacyjną powoda wniósł o wydanie
postanowienia o odmowie przyjęcia skargi do rozpoznania oraz o zasądzenie na
jego rzecz kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna powoda nie kwalifikowała się do przyjęcia celem jej
merytorycznego rozpoznania.
W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że skarga kasacyjna jest
szczególnym środkiem zaskarżenia. Służy przede wszystkim realizacji interesu
publicznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości poprzez: wspomaganie
rozwoju prawa (art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c.), usuwanie rozbieżności w orzecznictwie
sądów powszechnych (art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c.), kontrolę respektowania
podstawowych zasad postępowania (art. 3989
§ 1 pkt 3 k.p.c.) oraz
fundamentalnych reguł wykładni i stosowania przepisów (art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c.).
Powyższe funkcje postępowania kasacyjnego, przy których interes strony skarżącej
4
w uzyskaniu stanowiska Sądu Najwyższego w jej sprawie schodzi na dalszy plan,
mają tę konsekwencję, że zarówno wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania, jak i
jego uzasadnienie powinny koncentrować się na wykazaniu, iż w konkretnej
sprawie zachodzą okoliczności przemawiające za interwencją Sądu Najwyższego
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2013 r., III SK 55/12 i
powołane tam orzeczenia). Rozpoznanie skargi kasacyjnej następuje tylko z
przyczyn kwalifikowanych, wymienionych w art. 3989
§ 1 k.p.c. Dlatego w art. 3984
§
2 k.p.c. wśród istotnych wymagań skargi kasacyjnej ustawodawca wymienił
obowiązek złożenia wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania i jego uzasadnienie.
Spełnienie tego wymogu powinno przybrać postać wyodrębnionego wywodu
prawnego, w którym skarżący najpierw wskaże kodeksową przesłankę wniosku o
przyjęcie skargi do rozpoznania, a następnie wykaże, jakie występujące w sprawie
okoliczności pozwalają na uwzględnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania i jednocześnie uzasadni, dlaczego odpowiadają one ustawowemu
katalogowi przesłanek. Ustawodawca nieprzypadkowo, konstruując wymagania
skargi kasacyjnej, wyodrębnił w oddzielnych przepisach art. 3984
k.p.c. obowiązek
przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia (§ 1) i obowiązek
przedstawienia wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania i jego uzasadnienia
(§ 2). Chodzi zatem o dwa odrębne, kreatywne elementy skargi kasacyjnej, które
spełniają określone cele i podlegają ocenie Sądu Najwyższego, na różnych etapach
postępowania kasacyjnego. Na etapie przedsądu Sąd Najwyższy ocenia jedynie
wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania i jego uzasadnienie. Podstawy skargi
kasacyjnej i ich uzasadnienie oceniane są natomiast dopiero po przyjęciu skargi do
rozpoznania, w trakcie jej merytorycznego rozpoznawania. Oba te elementy muszą
być więc przez skarżącego wyodrębnione, oddzielnie przedstawione i uzasadnione,
nawet gdy argumenty leżące u podstaw skargi kasacyjnej oraz wniosku o przyjęcie
jej do rozpoznania są podobne.
Odnosząc powyższe założenia do wniosku o przyjęcie do rozpoznania skargi
kasacyjnej powoda w niniejszej sprawie, należy stwierdzić, że w zakresie
dotyczącym potrzeby wykładni przepisów prawa (art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c.) powód
nie wskazał przepisów, które wymagają wykładni, ani nie przedstawił
5
jakiegokolwiek wywodu jurydycznego w kwestii, jakie to wątpliwości doktrynalne lub
rozbieżności orzecznicze wymagałyby interwencji Sądu Najwyższego.
W zakresie dotyczącym potrzeby rozstrzygnięcia zagadnień prawnych, a
zatem przesłanki przedsądu, o której mowa w art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Sąd
Najwyższy zwraca zaś uwagę, że zaskarżony wyrok opiera się na następujących
ustaleniach (którymi Sąd Najwyższy, zgodnie z treścią art. 39813
§ 2 k.p.c., jest
związany w postępowaniu kasacyjnym) i założeniach interpretacyjnych (które
wpływają na uznanie zagadnienia prawnego wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej
do rozpoznania za istotne zagadnienie prawne sprawy): 1) Sąd Okręgowy
prawidłowo ustalił, że zawarto porozumienie w zakresie cen odsprzedaży farby
Arktyczna Biel; 2) Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że porozumienie to było
stosowane co najmniej do czasu wydania decyzji; 3) w tych okolicznościach Sąd
Okręgowy prawidłowo ocenił brak odstąpienia przez Prezesa Urzędu względem
powoda od wymierzenia kary na skutek wniosku leniency, ponieważ po dacie
złożenia tego wniosku powód dalej stosował porozumienie. Z uzasadnienia
zaskarżonego wyroku wynika też jednoznacznie, że to „stosowanie porozumienia,
mimo złożonego wniosku leniency, a nie brak wyraźnego zdystansowania się od
udziału w antykonkurencyjnym porozumieniu, jest przyczyną potwierdzającą
trafność orzeczenia Sądu Okręgowego w zakresie wymierzenia C. P. kary
pieniężnej”. Sąd Apelacyjny dodatkowo wskazał, że przyznając się przed Prezesem
Urzędu do udziału w porozumieniu, powód nie wskazywał farby Arktyczna Biel.
Istnienie praktyki dotyczącej tej farby oraz jej trwanie co najmniej do chwili wydania
decyzji wykazało postępowanie dowodowe przeprowadzone przed organem
antymonopolowym oraz przed Sądami obu instancji.
Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia oraz stanowisko Sądu Apelacyjnego
co do powodów, dla których Prezes Urzędu nie odstąpił od nałożenia na powoda
kary pieniężnej, Sąd Najwyższy stwierdza zatem, że pierwszy problem prawny
podniesiony we wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej powoda do rozpoznania nie
może być kwalifikowany jako istotne zagadnienie prawne sprawy, które Sąd
Najwyższy rozwiązałby przy okazji merytorycznego rozpoznania skargi kasacyjnej.
Skoro bowiem z ustaleń Sądów wynika, że po złożeniu wniosku powód nadal
„stosował porozumienie”, a zatem był jego uczestnikiem, a dodatkowo nie
6
poinformował o istnieniu porozumienia dotyczącego farby Arktyczna Biel,
bezprzedmiotowe są dywagacje, czy zaprzestanie uczestnictwa w porozumieniu
wymaga zdystansowania się od udziału w porozumieniu, zmiany cen ustalonych w
porozumieniu, czy też samo tylko zaprzestanie nielegalnych kontaktów z
pozostałymi uczestnikami porozumienia.
Drugi problem prawny przedstawiony we wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej powoda do rozpoznania nie spełnia z kolei wymogu oparcia zagadnienia
prawnego na konkretnym przepisie wskazanym w treści zagadnienia (por. np.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 9 sierpnia 2012 r., III SK 4/12; z dnia 20
marca 2013 r., III SK 33/12; z dnia 20 marca 2013 r., III SK 37/12).
Z kolei trzecie zagadnienie prawne zostało już rozstrzygnięte w
orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok z dnia 23 listopada 2011 r., III SK
21/11). Zmiana wartości ekonomicznej ceny odsprzedaży w czasie nie stanowi zaś
elementu składowego kontekstu porozumienia, jaki można byłoby ewentualnie
uwzględniać przy ustalaniu antykonkurencyjnego celu porozumień, których
przedmiotem jest ustalenie ceny odsprzedaży.
Kierując się przedstawionymi motywami oraz opierając się na treści art. 3989
§ 2 k.p.c., a w odniesieniu do kosztów postepowania kasacyjnego na podstawie
art. 99 k.p.c. w związku z art. 98 § 3 k.p.c. oraz § 12 ust. 4 w związku z § 14 ust. 3
pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w
sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb
państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji postanowienia.