Ts 200/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
447/5/B/2012
POSTANOWIENIE
z dnia 26 kwietnia 2012 r.
Sygn. akt Ts 200/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Cezarego P. w sprawie zgodności:
1) art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z Preambułą, art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 i art. 183 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 104 ust. 3 i art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939 ze zm. ) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 47, art. 49 i art. 51 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 1 lipca 2011 r. Cezary P. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z Preambułą, art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 i art. 183 ust. 1 Konstytucji oraz art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939 ze zm.; dalej: prawo bankowe ) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 47, art. 49 i art. 51 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana na podstawie następującego stanu faktycznego sprawy. Skarżący w postępowaniu przed sądami cywilnymi domagał się rekompensaty z tytułu niedojścia do zawarcia czterech umów kredytowych w 2006 r. na skutek nieuprawnionego przekazania informacji o dwóch zobowiązaniach kredytowych skarżącego przez PKO BP S.A (dalej: bank) do Biura Informacji Kredytowej S.A. w Warszawie (dalej: BIK) w 2001 r. i 2003 r. W stanie prawnym obowiązującym w 2001 r. i w 2003 r. BIK – w ocenie skarżącego – nie było uprawnione do przetwarzania danych stanowiących tajemnicę bankową. Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział II Cywilny – wyrokiem z 6 października 2009 r. (sygn. akt II C 376/08; dalej: wyrok Sądu Okręgowego) oddalił wniesione przez skarżącego powództwo o odszkodowanie, stwierdzając, że w 2001 r. bank był uprawniony, do przekazywania BIK informacji o kredycie skarżącego. Natomiast działanie banku w 2003 r. zostało przez sąd uznane za sprzeczne z prawem, jednakże nie została spełniona przesłanka między bezprawnym zachowaniem banku a hipotetyczną szkodą. Apelacja od powyższego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie – I Wydziału Cywilnego – z 18 marca 2010 r. (sygn. akt I ACa 1242/09). Sąd II instancji wskazał jednak, że na podstawie art. 105 ust. 4 prawa bankowego bank miał prawo przekazać dane skarżącego do BIK. Z kolei Sąd Najwyższy postanowieniem z 17 marca 2011 r. (sygn. akt I CSK 584/10) odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej od wskazanego wyżej wyroku sądu apelacyjnego, gdyż w sprawie nie wystąpiła podstawa pozwalająca na przyjecie skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Zdaniem skarżącego zakwestionowana regulacja k.p.c., stanowiąca, iż sąd, ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, narusza zasadę demokratycznego państwa prawa, ponieważ łamie zasady przyzwoitej legislacji, gdyż przepisy nie mogą stwarzać organom państwowym możliwości nadużywania swojej pozycji wobec obywatela. Z kolei zaskarżony przepis prawa bankowego narusza zasadę określoności prawa (art. 2 Konstytucji), co prowadzi do naruszenia prawa do prywatności, gdyż umożliwia bankom ujawnianie osobom trzecim danych klientów bez ich zgody (art. 47, art. 49 i art. 51 ust. 1 Konstytucji).
Zarządzeniem sędziego TK z 13 października 2011 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: po pierwsze, wskazanie ostatecznego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – rozstrzygnięcia sądu lub organu władzy publicznej, z wydaniem którego skarżący łączy zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw (dalej: rozstrzygnięcie); po drugie, dokładne określenie przedmiotu skargi przez wykazanie, że art. 105 ust. 4 w zw. z art. 104, art. 105 i art. 105a prawa bankowego stanowiły podstawę tego rozstrzygnięcia; po trzecie, dokładne określenie przedmiotu skargi przez wskazanie, czy zarzuty skargi skierowane wobec art. 105 ust. 4 prawa bankowego dotyczą brzmienia tego przepisu w okresie od 21 maja 1999 r. do 6 stycznia 2002 r., czy też od 7 stycznia 2002 r. do 30 kwietnia 2004 r.; po czwarte, wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego wynikające z Preambuły, art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 i w zw. z art. 183 ust. 1 Konstytucji oraz w jaki sposób zostały naruszone przez art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 k.p.c., stanowiący podstawę rozstrzygnięcia; po piąte, wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego wynikające z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 49 i art. 51 ust. 1 Konstytucji i w jaki sposób zostały naruszone przez art. 105 ust. 4 prawa bankowego, stanowiący podstawę rozstrzygnięcia.
Pismem z 27 października 2011 r. skarżący odniósł się do powyższego zarządzenia, wskazując, że ostatecznym rozstrzygnięciem jest postanowienie SN z 17 marca 2011 r. (sygn. akt I CSK 584/10). Skarżący doprecyzował, że zarzuty skargi dotyczą art. 104 ust. 3 i art. 105 ust. 4 prawa bankowego (w brzmieniu od 21 maja 1999 r. do 6 stycznia 2002 r. oraz od 7 stycznia 2002 r. do 30 kwietnia 2004 r.), bowiem wykładnia tych przepisów była przedmiotem skargi kasacyjnej. W piśmie rozwinięto argumentację w zakresie niezgodności zaskarżonych regulacji z powołanymi w skardze wzorcami kontroli konstytucyjności, a także powołano nowy wzorzec kontroli (art. 47 Konstytucji) w odniesieniu do zakwestionowanych w skardze przepisów prawa bankowego.
W dniu 3 listopada 2011 r. skarżący wniósł samodzielnie sporządzony wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego w przedmiocie zawieszenia czynności komornika.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji orzekł ostatecznie o przysługujących skarżącemu prawach lub wolnościach konstytucyjnych. Skarżący musi więc wykazać, że na podstawie zaskarżonego przez niego przepisu wydano w jego sprawie ostateczne orzeczenie, które odnosiło się do przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych wskazanych w skardze.
Mając na uwadze, że skarżący jako ostateczne rozstrzygnięcie – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – wskazał postanowienie Sądu Najwyższego, Trybunał stwierdził, że zakwestionowane w skardze przepisy Prawa bankowego nie stanowiły podstawy prawnej tego orzeczenia. Jak wynika z treści przywołanego wyżej orzeczenia, Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej skarżącego wyłącznie z przyczyn o charakterze proceduralnym, tj. na podstawie art. 3989 § 2 k.p.c. w związku z niespełnieniem przesłanek wynikających z art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 k.p.c. Sąd uznał bowiem, że samo przytoczenie przesłanek wynikających z tych regulacji bez przedstawienia okoliczności uzasadniających rozpoznanie skargi kasacyjnej nie spełnia wymogów określonych w przepisach k.p.c.
W związku z tym Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. 104 ust. 3 i art. 105 ust. 4 Prawa bankowego z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 47, art. 49 i art. 51 ust. 1 Konstytucji.
Jednocześnie, gdyby przyjąć, że ostatecznym orzeczeniem wydanym na podstawie wskazanych wyżej przepisów Prawa bankowego był wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – I Wydziału Cywilnego z 18 marca 2010 r. (sygn. akt I ACa 1242/09) to od daty jego doręczenia (tj. od dnia 8 lipca 2010 r.) rozpoczął się bieg trzymiesięcznego terminu skierowania do Trybunału skargi konstytucyjnej. W konsekwencji termin ten ostatecznie upłynął 8 października 2010 r. Nie ulega zatem wątpliwości, że skoro rozpoznawana skarga konstytucyjna została wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego 1 lipca 2011 r., to tym samym trzymiesięczny termin – przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK – został przekroczony. Okoliczność ta jest samodzielną przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Odnosząc się z kolei do drugiego zarzutu analizowanej skargi, tj. niezgodności art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 k.p.c. z Preambułą, art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 i w zw. z art. 183 ust. 1 Konstytucji Trybunał podkreśla, że w tym zakresie skarżący nie spełnił wymogu wskazania konstytucyjnych wolności lub praw, których naruszenie spowodowane zostało zastosowaniem zaskarżonego unormowania.
Wymogu tego nie wyczerpuje bowiem odwołanie się przez skarżącego do zasady demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji), zasady proporcjonalności w ograniczaniu korzystania z konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 ust. 3 Konstytucji) oraz fragmentu Preambuły. Natomiast art. 183 ust. 1 Konstytucji nie stanowi samoistnego źródła żadnych praw lub wolności o charakterze podmiotowym, lecz wyłącznie określa pozycję ustrojową Sądu Najwyższego. Orzecznictwo TK jest w tej kwestii jednolite i nie pozostawia wątpliwości co do oceny rozpatrywanej skargi konstytucyjnej w zakresie jej podstawy.
Należy przypomnieć, że – zdaniem Trybunału – Preambuła jest częścią tekstu Konstytucji, a jej wypowiedzi mogą mieć, na tle określonej sprawy, zwłaszcza w związku z konkretnymi przepisami Konstytucji, walor normatywny (zob. postanowienie z 21 lipca 2009 r., Ts 141/08, niepubl. i z 25 lipca 2011 r., Ts 90/11, niepubl.; wyrok TK z 27 listopada 2007 r., SK 39/06, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 127). Niemniej jednak skarżący nie wskazał, o jakie naruszone prawo podmiotowe zamieszczone w Preambule chodzi, nie powiązał także przywołanych w skardze fragmentów Preambuły z innymi przepisami Konstytucji, które wyrażają konkretne prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Wskazane przez skarżącego przepisy Konstytucji (art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 183 ust. 1) nie mogą bowiem stanowić samoistnej podstawy skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia z 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60).
Warto podkreślić, że art. 2 Konstytucji wyraża zespół zasad ustrojowych, ale sam w sobie nie jest podstawą wolności lub prawa podmiotowego. Powołanie się zatem na takie zasady, jak zasada demokratycznego państwa prawa czy zasada przyzwoitej legislacji (s. 10 skargi), nie może być samoistną podstawą skargi konstytucyjnej. Odwołanie się do tych zasad może mieć znaczenie tylko wtedy, gdy skarżący wskaże prawo podmiotowe mające swoje źródło w innym przepisie Konstytucji, które doznało uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad. Jednak w niniejszej skardze sytuacja taka nie miała miejsca.
Z kolei art. 31 ust. 3 Konstytucji wprowadza do systemu prawnego zasadę proporcjonalności, przez określenie przesłanek dopuszczalności ustanawiania ograniczeń konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela. W aspekcie formalnym przepis ten wymaga, by ograniczenia te były ustanawiane tylko w ustawie, wyklucza tym samym ich wprowadzenie w aktach niższej rangi. W aspekcie materialnym – dopuszcza ustanawianie tylko takich ograniczeń, które nie naruszają istoty danej wolności lub prawa podmiotowego, i tylko wtedy, gdy są one konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia, moralności publicznej albo wolności i praw innych osób (wyrok TK z 30 października 2006 r., P 10/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 128). Jednak m.in. ze względu na swój generalny charakter, art. 31 ust. 3 Konstytucji nie jest samodzielnym wzorcem kontroli konstytucyjności zakwestionowanego przepisu. Zarzut naruszenia zasady proporcjonalności (art. 31 ust. 3) wymaga zatem – aby był skuteczny – uzupełnienia przez wskazanie konkretnego prawa lub wolności konstytucyjnej mających normatywną postać konstytucyjnego prawa podmiotowego, ograniczonego nadmiernie i nieproporcjonalnie. Takie uzupełnienie pozwoliłoby TK na dokonanie oceny zasadności wskazanych ograniczeń w płaszczyźnie art. 31 ust. 3 Konstytucji (por. np. postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59). Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje pogląd, że dopóki w skardze konstytucyjnej nie zostanie sformułowany zarzut naruszenia konkretnego prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym, dopóty samo powołanie naruszenia zasady proporcjonalności nie spełnia warunków umożliwiających merytoryczne rozpoznanie skargi (por. postanowienie TK z 10 marca 2009 r., Ts 272/07, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 123).
Trybunał Konstytucyjny w swym dotychczasowym orzecznictwie wyraźnie podkreślał, że również z przepisu art. 183 ust. 1 Konstytucji nie wynika żadne prawo podmiotowe ani wolność konstytucyjna, którego ochrony mógłby się skarżący domagać w trybie skargi konstytucyjnej. Ponieważ podstawę skargi konstytucyjnej może stanowić naruszenie tylko takich norm Konstytucji, które są źródłem praw i wolności jednostki, dlatego przepis art. 183 Konstytucji jest w ocenie Trybunału wzorcem nieodpowiednim (postanowienia TK z: 15 lutego 2007 r., Ts 254/06, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 227; 12 lutego 2007 r., Ts 255/06, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 229; 26 lutego 2007 r., Ts 259/06, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 231).
Z tych powodów, na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 k.p.c. z Preambułą, art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 i art. 183 ust. 1 Konstytucji.
Zważywszy, że niniejsza skarga nie spełnia warunków, które pozwoliłyby na jej merytoryczne rozpoznanie, należy pozostawić bez rozpoznania wniosek skarżącego o zawieszenie wykonania wyroku.
Mając na względzie powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 26 kwietnia 2012 r.
Sygn. akt Ts 200/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Cezarego P. w sprawie zgodności:
1) art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z Preambułą, art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 i art. 183 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 104 ust. 3 i art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939 ze zm. ) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 47, art. 49 i art. 51 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 1 lipca 2011 r. Cezary P. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z Preambułą, art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 i art. 183 ust. 1 Konstytucji oraz art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939 ze zm.; dalej: prawo bankowe ) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 47, art. 49 i art. 51 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana na podstawie następującego stanu faktycznego sprawy. Skarżący w postępowaniu przed sądami cywilnymi domagał się rekompensaty z tytułu niedojścia do zawarcia czterech umów kredytowych w 2006 r. na skutek nieuprawnionego przekazania informacji o dwóch zobowiązaniach kredytowych skarżącego przez PKO BP S.A (dalej: bank) do Biura Informacji Kredytowej S.A. w Warszawie (dalej: BIK) w 2001 r. i 2003 r. W stanie prawnym obowiązującym w 2001 r. i w 2003 r. BIK – w ocenie skarżącego – nie było uprawnione do przetwarzania danych stanowiących tajemnicę bankową. Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział II Cywilny – wyrokiem z 6 października 2009 r. (sygn. akt II C 376/08; dalej: wyrok Sądu Okręgowego) oddalił wniesione przez skarżącego powództwo o odszkodowanie, stwierdzając, że w 2001 r. bank był uprawniony, do przekazywania BIK informacji o kredycie skarżącego. Natomiast działanie banku w 2003 r. zostało przez sąd uznane za sprzeczne z prawem, jednakże nie została spełniona przesłanka między bezprawnym zachowaniem banku a hipotetyczną szkodą. Apelacja od powyższego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie – I Wydziału Cywilnego – z 18 marca 2010 r. (sygn. akt I ACa 1242/09). Sąd II instancji wskazał jednak, że na podstawie art. 105 ust. 4 prawa bankowego bank miał prawo przekazać dane skarżącego do BIK. Z kolei Sąd Najwyższy postanowieniem z 17 marca 2011 r. (sygn. akt I CSK 584/10) odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej od wskazanego wyżej wyroku sądu apelacyjnego, gdyż w sprawie nie wystąpiła podstawa pozwalająca na przyjecie skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Zdaniem skarżącego zakwestionowana regulacja k.p.c., stanowiąca, iż sąd, ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, narusza zasadę demokratycznego państwa prawa, ponieważ łamie zasady przyzwoitej legislacji, gdyż przepisy nie mogą stwarzać organom państwowym możliwości nadużywania swojej pozycji wobec obywatela. Z kolei zaskarżony przepis prawa bankowego narusza zasadę określoności prawa (art. 2 Konstytucji), co prowadzi do naruszenia prawa do prywatności, gdyż umożliwia bankom ujawnianie osobom trzecim danych klientów bez ich zgody (art. 47, art. 49 i art. 51 ust. 1 Konstytucji).
Zarządzeniem sędziego TK z 13 października 2011 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: po pierwsze, wskazanie ostatecznego – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – rozstrzygnięcia sądu lub organu władzy publicznej, z wydaniem którego skarżący łączy zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw (dalej: rozstrzygnięcie); po drugie, dokładne określenie przedmiotu skargi przez wykazanie, że art. 105 ust. 4 w zw. z art. 104, art. 105 i art. 105a prawa bankowego stanowiły podstawę tego rozstrzygnięcia; po trzecie, dokładne określenie przedmiotu skargi przez wskazanie, czy zarzuty skargi skierowane wobec art. 105 ust. 4 prawa bankowego dotyczą brzmienia tego przepisu w okresie od 21 maja 1999 r. do 6 stycznia 2002 r., czy też od 7 stycznia 2002 r. do 30 kwietnia 2004 r.; po czwarte, wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego wynikające z Preambuły, art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 i w zw. z art. 183 ust. 1 Konstytucji oraz w jaki sposób zostały naruszone przez art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 k.p.c., stanowiący podstawę rozstrzygnięcia; po piąte, wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego wynikające z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 49 i art. 51 ust. 1 Konstytucji i w jaki sposób zostały naruszone przez art. 105 ust. 4 prawa bankowego, stanowiący podstawę rozstrzygnięcia.
Pismem z 27 października 2011 r. skarżący odniósł się do powyższego zarządzenia, wskazując, że ostatecznym rozstrzygnięciem jest postanowienie SN z 17 marca 2011 r. (sygn. akt I CSK 584/10). Skarżący doprecyzował, że zarzuty skargi dotyczą art. 104 ust. 3 i art. 105 ust. 4 prawa bankowego (w brzmieniu od 21 maja 1999 r. do 6 stycznia 2002 r. oraz od 7 stycznia 2002 r. do 30 kwietnia 2004 r.), bowiem wykładnia tych przepisów była przedmiotem skargi kasacyjnej. W piśmie rozwinięto argumentację w zakresie niezgodności zaskarżonych regulacji z powołanymi w skardze wzorcami kontroli konstytucyjności, a także powołano nowy wzorzec kontroli (art. 47 Konstytucji) w odniesieniu do zakwestionowanych w skardze przepisów prawa bankowego.
W dniu 3 listopada 2011 r. skarżący wniósł samodzielnie sporządzony wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego w przedmiocie zawieszenia czynności komornika.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji orzekł ostatecznie o przysługujących skarżącemu prawach lub wolnościach konstytucyjnych. Skarżący musi więc wykazać, że na podstawie zaskarżonego przez niego przepisu wydano w jego sprawie ostateczne orzeczenie, które odnosiło się do przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych wskazanych w skardze.
Mając na uwadze, że skarżący jako ostateczne rozstrzygnięcie – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – wskazał postanowienie Sądu Najwyższego, Trybunał stwierdził, że zakwestionowane w skardze przepisy Prawa bankowego nie stanowiły podstawy prawnej tego orzeczenia. Jak wynika z treści przywołanego wyżej orzeczenia, Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej skarżącego wyłącznie z przyczyn o charakterze proceduralnym, tj. na podstawie art. 3989 § 2 k.p.c. w związku z niespełnieniem przesłanek wynikających z art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 k.p.c. Sąd uznał bowiem, że samo przytoczenie przesłanek wynikających z tych regulacji bez przedstawienia okoliczności uzasadniających rozpoznanie skargi kasacyjnej nie spełnia wymogów określonych w przepisach k.p.c.
W związku z tym Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. 104 ust. 3 i art. 105 ust. 4 Prawa bankowego z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 47, art. 49 i art. 51 ust. 1 Konstytucji.
Jednocześnie, gdyby przyjąć, że ostatecznym orzeczeniem wydanym na podstawie wskazanych wyżej przepisów Prawa bankowego był wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – I Wydziału Cywilnego z 18 marca 2010 r. (sygn. akt I ACa 1242/09) to od daty jego doręczenia (tj. od dnia 8 lipca 2010 r.) rozpoczął się bieg trzymiesięcznego terminu skierowania do Trybunału skargi konstytucyjnej. W konsekwencji termin ten ostatecznie upłynął 8 października 2010 r. Nie ulega zatem wątpliwości, że skoro rozpoznawana skarga konstytucyjna została wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego 1 lipca 2011 r., to tym samym trzymiesięczny termin – przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK – został przekroczony. Okoliczność ta jest samodzielną przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Odnosząc się z kolei do drugiego zarzutu analizowanej skargi, tj. niezgodności art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 k.p.c. z Preambułą, art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 i w zw. z art. 183 ust. 1 Konstytucji Trybunał podkreśla, że w tym zakresie skarżący nie spełnił wymogu wskazania konstytucyjnych wolności lub praw, których naruszenie spowodowane zostało zastosowaniem zaskarżonego unormowania.
Wymogu tego nie wyczerpuje bowiem odwołanie się przez skarżącego do zasady demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji), zasady proporcjonalności w ograniczaniu korzystania z konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 ust. 3 Konstytucji) oraz fragmentu Preambuły. Natomiast art. 183 ust. 1 Konstytucji nie stanowi samoistnego źródła żadnych praw lub wolności o charakterze podmiotowym, lecz wyłącznie określa pozycję ustrojową Sądu Najwyższego. Orzecznictwo TK jest w tej kwestii jednolite i nie pozostawia wątpliwości co do oceny rozpatrywanej skargi konstytucyjnej w zakresie jej podstawy.
Należy przypomnieć, że – zdaniem Trybunału – Preambuła jest częścią tekstu Konstytucji, a jej wypowiedzi mogą mieć, na tle określonej sprawy, zwłaszcza w związku z konkretnymi przepisami Konstytucji, walor normatywny (zob. postanowienie z 21 lipca 2009 r., Ts 141/08, niepubl. i z 25 lipca 2011 r., Ts 90/11, niepubl.; wyrok TK z 27 listopada 2007 r., SK 39/06, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 127). Niemniej jednak skarżący nie wskazał, o jakie naruszone prawo podmiotowe zamieszczone w Preambule chodzi, nie powiązał także przywołanych w skardze fragmentów Preambuły z innymi przepisami Konstytucji, które wyrażają konkretne prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Wskazane przez skarżącego przepisy Konstytucji (art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 183 ust. 1) nie mogą bowiem stanowić samoistnej podstawy skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia z 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60).
Warto podkreślić, że art. 2 Konstytucji wyraża zespół zasad ustrojowych, ale sam w sobie nie jest podstawą wolności lub prawa podmiotowego. Powołanie się zatem na takie zasady, jak zasada demokratycznego państwa prawa czy zasada przyzwoitej legislacji (s. 10 skargi), nie może być samoistną podstawą skargi konstytucyjnej. Odwołanie się do tych zasad może mieć znaczenie tylko wtedy, gdy skarżący wskaże prawo podmiotowe mające swoje źródło w innym przepisie Konstytucji, które doznało uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad. Jednak w niniejszej skardze sytuacja taka nie miała miejsca.
Z kolei art. 31 ust. 3 Konstytucji wprowadza do systemu prawnego zasadę proporcjonalności, przez określenie przesłanek dopuszczalności ustanawiania ograniczeń konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela. W aspekcie formalnym przepis ten wymaga, by ograniczenia te były ustanawiane tylko w ustawie, wyklucza tym samym ich wprowadzenie w aktach niższej rangi. W aspekcie materialnym – dopuszcza ustanawianie tylko takich ograniczeń, które nie naruszają istoty danej wolności lub prawa podmiotowego, i tylko wtedy, gdy są one konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia, moralności publicznej albo wolności i praw innych osób (wyrok TK z 30 października 2006 r., P 10/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 128). Jednak m.in. ze względu na swój generalny charakter, art. 31 ust. 3 Konstytucji nie jest samodzielnym wzorcem kontroli konstytucyjności zakwestionowanego przepisu. Zarzut naruszenia zasady proporcjonalności (art. 31 ust. 3) wymaga zatem – aby był skuteczny – uzupełnienia przez wskazanie konkretnego prawa lub wolności konstytucyjnej mających normatywną postać konstytucyjnego prawa podmiotowego, ograniczonego nadmiernie i nieproporcjonalnie. Takie uzupełnienie pozwoliłoby TK na dokonanie oceny zasadności wskazanych ograniczeń w płaszczyźnie art. 31 ust. 3 Konstytucji (por. np. postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59). Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje pogląd, że dopóki w skardze konstytucyjnej nie zostanie sformułowany zarzut naruszenia konkretnego prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym, dopóty samo powołanie naruszenia zasady proporcjonalności nie spełnia warunków umożliwiających merytoryczne rozpoznanie skargi (por. postanowienie TK z 10 marca 2009 r., Ts 272/07, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 123).
Trybunał Konstytucyjny w swym dotychczasowym orzecznictwie wyraźnie podkreślał, że również z przepisu art. 183 ust. 1 Konstytucji nie wynika żadne prawo podmiotowe ani wolność konstytucyjna, którego ochrony mógłby się skarżący domagać w trybie skargi konstytucyjnej. Ponieważ podstawę skargi konstytucyjnej może stanowić naruszenie tylko takich norm Konstytucji, które są źródłem praw i wolności jednostki, dlatego przepis art. 183 Konstytucji jest w ocenie Trybunału wzorcem nieodpowiednim (postanowienia TK z: 15 lutego 2007 r., Ts 254/06, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 227; 12 lutego 2007 r., Ts 255/06, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 229; 26 lutego 2007 r., Ts 259/06, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 231).
Z tych powodów, na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. art. 3989 § 1 pkt 2 i 4 k.p.c. z Preambułą, art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 i art. 183 ust. 1 Konstytucji.
Zważywszy, że niniejsza skarga nie spełnia warunków, które pozwoliłyby na jej merytoryczne rozpoznanie, należy pozostawić bez rozpoznania wniosek skarżącego o zawieszenie wykonania wyroku.
Mając na względzie powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.