Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Koszalinie V Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SO Bogdan Lewandowski

Protokolant: sekr. sąd. Anna Andrzejewska

przy udziale oskarżyciela publicznego ---

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2015 r.

sprawy A. K.

obwinionej o czyn z art. 96 § 3 kw w zw. z art. 78 ust. 4 i 5 ustawy Prawo o ruchu drogowym

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę obwinionej

od wyroku Sądu Rejonowego w Koszalinie

z dnia 29 października 2014 r. sygn. akt II W 801/14

I.  utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy;

II.  zasądza od obwinionego zryczałtowane wydatki za postępowanie odwoławcze w kwocie 50 (pięćdziesiąt) złotych i wymierza mu opłatę w wysokości 50 (pięćdziesiąt) złotych.

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Koszalinie, wyrokiem z dnia 29 października 2014 roku, sygn. akt II W 801/14, w sprawie A. K. obwinionej o to, że:

w okresie od dnia 26.09.2013 r. do dnia 20.03.2014 r. w S., jako właścicielka pojazdu marki F. o nr rej. (...), na żądanie Straży Miejskiej w S., wbrew obowiązkowi nie wskazała danych osoby, której powierzyła w dniu 21 sierpnia 2013 roku w/w pojazd;

to jest o czyn z art.96 § 3 k.w. w zw. z art. 78 ust. 4 i 5 ustawy Prawo o ruchu drogowym,

orzekł:

I.  uznał obwinioną A. K. za winną zarzucanego jej czynu, z tym ustaleniem, iż dopuściła się go w dniu 26 września 2013 roku oraz że nie wskazała na żądanie Straży Miejskiej w S. komu w dniu 21 sierpnia 2013 roku powierzyła pojazd marki F. o nr rej. (...) do kierowania lub używania tj. wykroczenia z art.96§3 k.w. w zw. z art. 78 ust. 4 i 5 ustawy Prawo o ruchu drogowym i za to na podstawie art. 96§ 3 k.w. w zw. w art. 24§1 i 3 k.w. wymierzył jej karę grzywny w kwocie 500,00 zł (pięćset złotych);

II.  zasądził od obwinionej na rzecz Skarbu Państwa koszty postępowania w kwocie 100,00 zł i wymierzył jej opłatę w kwocie 50,00 zł.

Od powyższego wyroku apelację wywiódł obrońca obwinionej, zarzucając orzeczeniu:

1.  rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa procesowego tj. art. 5§1 pkt 9 k.p.s.w. w zw. z art. 17§3 k.p.s.w., polegające na ukaraniu obwinionej za popełnienie wykroczenia stypizowanego w art. 96§3 k.p.s.w., pomimo istnienia negatywnej przesłanki procesowej, w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela, co stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą określoną w art. 104§1 pkt 7 k.p.s.w.;

2.  obrazę art. 5§2 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.s.w. poprzez rozstrzygnięcie wątpliwości czy Straże Gminne uprawnione są do wnoszenia i popierania wniosku o ukaranie za wykroczenie z art. 96§3 k.w. na niekorzyść obwinionej;

3.  obrazę art. 39§2 k.p.s.w. w zw. z art. 170§1 pkt 2 k.p.k. oraz art. 39§1 k.p.s.w. i art. 70§5 k.p.s.w. w zw. z art. 366§1 k.p.k. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie co skutkowało niesłusznym oddaleniem wniosków dowodowych obwinionej i zaniechaniem przeprowadzenia dopuszczalnego, dostępnego i dającego się przeprowadzić dowodu niezbędnego do wyjaśnienia okoliczności sprawy;

4.  obrazę art. 5§2 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.s.w. poprzez uznanie, że obwiniona nie udzieliła (...) informacji o osobie, która użytkowała pojazd ze złej woli, z zamiarem zatajenia danych kierującego czy w celu uniemożliwienia identyfikacji sprawcy przekroczenia prędkości, podczas gdy nie ma ku temu dostatecznych dowodów, a więc okoliczności te winny zostać rozstrzygnięte na korzyść obwinionej;

5.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia poprzez całkowicie dowolne, nie mające oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym, uznanie, że okoliczności czynu, jak i sposób postępowania obwinionej wskazują, że działa ona umyślnie z pełną świadomością bezprawności swojego czynu;

6.  obrazę art. 96§3 k.w. w zw. z art. 78 ust. 4 i 5 Ustawy prawo o ruchu drogowym poprzez ich niewłaściwą wykładnię, co skutkowało uznaniem, że właściciel lub posiadacza pojazdu jest zobowiązany odpowiedzieć na żądanie organu w ściśle określonym czasie, podczas gdy żaden przepis nie wskazuje takiego terminu;

7.  obrazę art. 33§1 k.r.o., art. 34 ¹ k.r.o. oraz art. 140 k.c. poprzez ich niezastosowanie, co skutkowało błędnym uznaniem, że A. K. jest jedynym właścicielem samochodu marki F. o nr rej. (...) i z tego względu tylko i wyłącznie ona ponosi odpowiedzialność za ten pojazd, podczas gdy samochód ten jest przedmiotem wspólności majątkowej małżeńskiej, co sprawa, że mąż obwinionej jest osobą na równi uprawnioną do korzystania z pojazdu i to bez wiedzy i zgody współmałżonka;

8.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez całkowicie dowolne, nie mające oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym uznanie, że obwiniona zaniechała działania, do którego była zobowiązana podczas gdy ze spójnych, logicznych wyjaśnień obwinionej wynika, że podejmowała ona próby skontaktowania się ze Strażą Gminną w S. celem spełnienia swojego obowiązku;

9.  rażącą niewspółmierność orzeczonej kary w postaci rażącej jej surowości.

W oparciu o powyższe zarzuty obrońca obwinionej wniósł o:

⚫

w razie uwzględnienia zarzutu z pkt 1 lub 2 – uchylenie zaskarżonego orzeczenia i umorzenie postępowania;

⚫

w razie uwzględnienia zarzutów z pkt 3-8 – zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uniewinnienie obwinionej od popełnienia zarzucanego jej czynu;

⚫

w razie uwzględnienia zarzutu z pkt 9 – zmianę zaskarżonego orzeczenia i odstąpienie od wymierzenia obwinionej kary, ewentualnie wymierzenie jej w dolnej granicy ustawowego zagrożenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Dokonana przez Sąd Rejonowy w Koszalinie analiza materiału dowodowego jest prawidłowa i w pełni odpowiada dyrektywom określonym w art.4 k.p.k. w zw. z art.8 k.p.s.w. Za takie też należy uznać wyprowadzone z niej wnioski, w tym ustalenia odnośnie stanu faktycznego sprawy, a także dokonaną ocenę prawną. Sąd w sposób logiczny uzasadnił, dlaczego uwzględnił jedne dowody, a innym zaś nie dał wiary i na których oparł się dokonując w sprawie ustaleń. Przeprowadzone w oparciu o tę analizę wnioskowanie jest logiczne, zgodne z przesłankami wynikającymi z art. 7 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.s.w. i przekonująco uzasadnione. Poza sferą rozważań Sądu Rejonowego nie pozostały jednocześnie żadne dowody ani też okoliczności istotne z punktu widzenia ostatecznego rozstrzygnięcia (art. 34 k.p.s.w.).

Wypływającym z powyższego, zaprezentowanym przez Sąd I instancji ocenom i poglądom, obrońca obwinionej przeciwstawia w apelacji własne opinie, przy czym wywody te stanowią przyjętą przez nią w sprawie linię obrony i nie zasługują na uwzględnienie.

Ustalając stan faktyczny Sąd I instancji prawidłowo oparł się na zgromadzonych w sprawie dowodach z dokumentów. Dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zebranych dowodów nie budzi w ocenie Sądu Odwoławczego zastrzeżeń.

Wskazać należy, że wykroczenie z art. 96 §3 k.w. popełnia każdy, kto nie czyni zadość obowiązkowi wskazania na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie. Obowiązek taki wynika wprost z art. 78 ust. 4 ustawy Prawo o ruchu drogowym i zgodnie z treścią wskazanego przepisu spoczywa nie tylko na właścicielu, ale i na posiadaczu pojazdu, a zatem na osobie, która nie będąc właścicielem, czasowo nim włada (użytkowniku pojazdu). Oznacza on, że każda ze wskazanych wyżej osób ma obowiązek upewnienia się i zapamiętania, komu w danym czasie powierza pojazd, którym dysponuje. W konsekwencji, na możliwość przypisania przedmiotowego wykroczenia nie może mieć wpływu fakt, że sprawca nie pamięta, komu w danym dniu powierzył pojazd. Świadczy to bowiem jedynie o niedołożeniu należytej staranności wymaganej od niego jako właściciela lub posiadacza pojazdu w świetle przepisów ustawy Prawo o ruchu drogowym.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że zaniechanie, polegające na niewykonaniu obowiązku wskazania tożsamości osoby, której powierzono pojazd, wymaga wykazania, że osoba zobowiązana posiadała taką wiedzę i odmawiała jej przekazania uprawnionemu organowi. Trzeba bowiem zauważyć, że obowiązek wynikający z art. 78 ust. 4 ustawy Prawo o ruchu drogowym nie dotyczy sytuacji, gdy pojazd został użyty wbrew woli i wiedzy właściciela lub posiadacza przez nieznaną osobę, co stanowi okoliczność wyłączającą odpowiedzialność z art. 96 § 3 k.w. (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2010 roku, I KZP 8/10, OSNKW 2010/9/76).

Nadto, trzeba także zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 78 ust. 4 cytowanej ustawy, obowiązek wskazania osoby, której został powierzony pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie, powstaje tylko wówczas, gdy uprawniony organ wystąpi z takim żądaniem. Wówczas naruszenie tego obowiązku może polegać na złożeniu oświadczenia o odmowie wskazania tej osoby albo też na nieudzieleniu odpowiedzi na zadane pytanie. Jednakże w każdym wypadku po stronie osoby zobowiązanej musi istnieć świadomość żądania udzielenia takiej informacji (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2010 roku, I KZP 15/10, OSNKW 2010/10/87, R.A. Stefański, Komentarz do art.96 k.w., Lex 2011).

W ocenie Sądu Okręgowego podniesione przez obrońcę obwinionej w apelacji zarzuty nie są zasadne.

Zakres działania straży miejskiej w odniesieniu do czuwania nad porządkiem i kontroli ruchu drogowego określony został w art. 129b ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym. Z ust. 2 powołanego art. 129b wynika wprawdzie, że strażnicy gminni (miejscy) są uprawnieni do wykonywania kontroli ruchu drogowego wobec kierującego pojazdem oraz uczestnika ruchu naruszającego wskazane przepisy ruchu drogowego. Należy jednak podkreślić, że od dnia 31 grudnia 2010 r. przysługuje obecnie tej straży także uprawnienie do skutecznego żądania od właściciela pojazdu wskazania, komu powierzył on do kierowania lub używania go w oznaczonym czasie, jako że uprawnienie to (pkt 7 ust. 3 art. 129b p.r.d.) wprowadzono dopiero nowelą z dnia 29 października 2010 r. (Dz. U. Nr 225, poz. 1466).

Jednocześnie z art. 12 ust. 1 pkt 4 i 5 o strażach gminnych wynika, że strażnik wykonując zadania, o których mowa w art. 10 i 11 ustawy, tj. m. in. w zakresie czuwania nad porządkiem i kontroli ruchu drogowego ma prawo do nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia, dokonywania czynności wyjaśniających, kierowania wniosków o ukaranie do sądu, oskarżania przed sądem i wnoszenia środków odwoławczych - w trybie i zakresie określonym w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia.

Z powyższego wynika zatem, że przepisy obowiązujące w chwili zdarzenia stwarzały podstawę do żądania przez Straż Miejską w S. informacji od właściciela pojazdu, komu powierzył lub użyczył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie, albowiem wyraźnie uprawnienie to sformułowane zostało w treści art. 129b ust. 3 pkt 7 Prawa o ruchu drogowym, dodanym przez ustawę z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 225, poz. 1466). Tym samym skoro Straż Miejska w S. ujawniła wykroczenie z art. 96 § 3 kw. w zakresie ustawowych zadań wynikających z przepisów art. 11 ust. 1 punkt 2 ustawy o strażach gminnych w zw. z art. 129b ust. 3 pkt 7 ustawy Prawo o ruchu drogowym, to przyjąć należy, że w myśl art. 17 § 3 k.p.s.w przysługują jej uprawnienia oskarżycielskie o ten czyn.

Powyższe zgodne jest ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale z dnia 30 września 2014 roku w sprawie I KZP 16/14, której to nadano moc zasady prawnej.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów obrońcy obwinionej podzielić należy stanowisko Sądu pierwszej instancji, że zgłaszane przez obrońcę obwinionej wnioski dowodowe nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a zebrany w sprawie materiał dowodowy nie wymaga zdaniem Sądu Okręgowego uzupełniania.

Zadaniem Sądu było ustalenie, czy obwiniona udzieliła informacji żądanych od niej przez uprawniony do tego organ, czy też temu obowiązkowi nie zadośćuczyniła. Dwukrotnemu stawiennictwu obwinionej w siedzibie Straży Miejskiej w S. przeczą pisemne oświadczenia A. K., która najpierw w piśmie z dnia 6 lutego 2014 roku (k. 13) odmówiła odpowiedzi na skierowane do niej żądanie udzielenia informacji, z kolei w piśmie z dnia 13 lutego 2014 roku odmówiła stawiennictwa w siedzibie Straży Miejskiej w S. (k. 17). Wobec tego nie zasługuje na podzielenie argumentacja obrońcy obwinionej jakoby uniemożliwiono jej złożenie stosownych wyjaśnień.

Wbrew zarzutom obrońcy obwinionej okoliczności niniejszej sprawy, przede wszystkim sposób zachowania obwinionej wskazuje niewątpliwie na jej umyślne działanie. Wezwanie do udzielenia żądanych informacji doręczono obwinionej w dniu 19 września 2013 roku. Obwiniona udzielenia informacji odmówiła wprost w piśmie z dnia 6 lutego 2014 roku (k. 13), nadto wniosek o jej ukaranie oskarżyciel skierował do Sądu dopiero w dniu 28 maja 2014 roku. Zatem nie sposób przyjąć, by wyznaczenie terminu 7 dni na udzielenie informacji przez obwinioną miało jakikolwiek rzeczywisty wpływ na ocenę jej zachowania w kontekście wyczerpania znamion zarzucanego jej czynu. Fakt, że żaden przepis nie określa wprost w jakim w terminie obwiniona winna udzielić informacji, nie oznacza, że organ uprawniony do ich żądania nie może takiego terminu wyznaczyć.

Za chybione uznać należy również zarzuty naruszenia przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz Kodeksu cywilnego. Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka (art. 34 ¹ k.r.o.], lecz w żadnym wypadku nie można wywodzić z tego wniosku, że skierowanie żądania przez Straż Miejską jedynie do jednego ze współwłaścicieli pojazdu wyłącza odpowiedzialność obwinionej za zarzucany czyn. Na obwinionej, jako współwłaścicielu pojazdu, ciążą zarówno prawa jak i obowiązki. Jednym z nich jest obowiązek udzielenia informacji żądanych przez uprawniony do tego organ, który nie zostaje uchylony jedynie z powodu zaniechania skierowania takiego żądania również do drugiego ze współwłaścicieli jakim jest małżonek obwinionej. Żaden przepis nie nakłada na organ uprawniony obowiązku kierowania stosownego wezwania do wszystkich współwłaścicieli, zatem wezwanie tylko jednego z nich nie wyłącza odpowiedzialności za odmowę udzielenia żądanych informacji.

Winy obwinionej nie wyłącza również fakt, że współmałżonek A. K. jest uprawniony do korzystania z pojazdu bez jej wiedzy i zgody, bowiem dla wyłączenia odpowiedzialności koniecznym jest spełnienie łącznie trzech przesłanek. Mianowicie pojazd musi być użyty wbrew wiedzy i woli obwinionej oraz przez osobę nieznaną. Tymczasem zarówno z wyjaśnień obwinionej jak i z treści uzasadnienia apelacji wynika, że obwiniona wiedziała kto mógł używać pojazdu w oznaczonym czasie, jednakże od udzielenia informacji uchyliła się, bowiem mogła przypuszczać, że pojazdem kierował jej mąż, co w ocenie obwinionej, uwalniało ją od obowiązku udzielenia informacji. Jednakże, odpowiednio stosowany w postępowaniu w sprawach o wykroczenia art. 183 k.p.k. pozwala świadkowi na uchylenie się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Zatem możliwość uchylenia się od odpowiedzi na pytanie nie dotyczy sytuacji, w której świadek lub osoba jemu najbliższa mogłaby być narażona na odpowiedzialność za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe.

W konsekwencji uznać należy, iż niewątpliwie obwiniona jako współwłaściciel pojazdu o nr rej. (...), w dniu 26 września 2013 roku nie zadośćuczyniła ciążącemu na niej obowiązkowi - nie wskazała na wezwanie uprawnionego organu, komu powierzyła w dniu 21 sierpnia 2013 2013 roku do kierowania lub używania pojazd o nr rej. (...).

Nie ulega zatem wątpliwości, że obwiniona swoim zachowaniem wypełniła znamiona wykroczenia z art. 96 §3 k.w.

Sąd nie znalazł również podstaw do kwestionowania wysokości orzeczonej wobec obwinionej kary grzywny. W ocenie Sądu jest ona adekwatna do stopnia zawinienia obwinionej, społecznej szkodliwości czynu i możliwości majątkowych obwinionej. Z chwilą skutecznego wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego z dnia 13 czerwca 2014 roku, wyrok ten stracił moc i Sąd pierwszej instancji nie był w żadnej mierze związany wysokością orzeczonej w nim kary grzywny, którą, rozpoznając sprawę na zasadach ogólnych, wymierzył według własnego uznania w granicach ustawowego zagrożenia i zgodnie z dyrektywami określonymi w art. 33§1 kp.s.w.

Wobec powyższych okoliczności, Sąd Okręgowy utrzymał w mocy zaskarżony wyrok na podstawie art. 109 § 2 kp.s.w. w zw. z art.437 § 1 k.p.k.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd orzekł na podstawie art. 118 kp.s.w. i art.119 kp.s.w. w zw. z art.636 §1 kp.k i § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 października 2001 r. w sprawie wysokości zryczałtowanych wydatków postępowania oraz wysokości opłaty za wniesienie wniosku o wznowienie postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. z 2001 r.,Nr 118,poz.l269] i zasądził od obwinionej zryczałtowane wydatki za postępowanie odwoławcze w wysokości 50,00 złotych oraz wymierzył jej opłatę w wysokości 50,00 złotych.