Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Maciej Kowalski

Sędzia SA– Jacek Sadomski (spr.)

Sędzia SA – Krzysztof Tucharz

Protokolant: – Lidia Ronkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. B. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu dla Warszawy - Woli w Warszawie

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 28 listopada 2013 r.

sygn. akt XXV C 103/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od B. B. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI A Ca 230/14

UZASADNIENIE

B. B. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli kwoty 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwot 35.000 zł na rzecz Fundacji (...) dla zwierząt, a także kwoty 35.000 zł na rzecz Fundacji (...). Kwoty te miały stanowić zadośćuczynienie za krzywdy i straty moralne powoda związane z długotrwałym i przewlekłym prowadzeniem postępowania przed Sądem Rejonowym dla Warszawy – Woli w Warszawie w sprawie o sygn. akt III K 1715/06. Ponadto powód wskazał również na nieustającą bezczynność pozwanego, w efekcie czego doznał krzywd i strat moralnych.

W odpowiedzi na pozew pozwany zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasadzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 28 listopada 2013 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3.600 zł. tytułem, zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Podstawą wydanego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne i oceny prawne sądu pierwszej instancji.

W dniu 12 kwietnia 2006 roku prokurator Prokuratury Rejonowej (...) w W. wniósł akt oskarżenia przeciwko B. B. (1) zarzucając mu, że w dniu 18 września 2005 roku w(...) w W. zabrał w celu przywłaszczenia dwie kart bankomatowe, to jest popełnienie przestępstwa z art. 278 § 5 kk oraz że w okresie od 19 września 2005 r. do 20 września 2005 r. w W., działając w warunkach czynu ciągłego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem osoby której zabrał ww. kart bankomatowe tj. o popełnienie przestępstwa z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk a także o czyn z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk. Akt oskarżenie wpłynął do Sądu Rejonowego dla Warszawy Woli w Warszawie. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt II K 1713/06. Zarządzeniem z dnia 28 kwietnia 2008 roku został w sprawie wyznaczony termin rozprawy na dzień 1 lipca 2008 roku. Pismem z dnia 19 czerwca 2008 r. P. B. złożył wniosek o dobrowolne poddanie się karze i o wydanie wyroku bez przeprowadzania rozprawy i wymierzenie kary dwóch lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący lat 5. W dniu 25 czerwca 2008 roku wpłynęła do aktualna informacja z KRK, z której wynikało, iż B. B. (1) wcześniej został już ośmiokrotnie skazany prawomocnymi wyrokami, zaś od 07 stycznia 2008 roku przebywa w zakładzie karnym, gdzie odbywa jedną z orzeczonych kar pozbawienia wolności. Rozprawa w dniu 1 lipca 2008 roku została odroczona do 25 września 2008r. z uwagi na osadzenie oskarżonego w AŚ (...) i nakazano doprowadzenie oskarżonego na kolejny termin rozprawy. Na kolejnym terminie z uwagi na sprzeciw prokuratora, sąd nie uwzględnił wniosku powoda o wydanie wyroku w trybie art. 335 kpk. Rozprawa została odroczona do 13 listopada 2008 roku. Sąd wyznaczył oskarżonemu obrońcę z urzędu. Na kolejnej rozprawie w dniu 13 listopada 2008 r. przesłuchano pokrzywdzonego a rozprawę odroczono z uwagi na niestawiennictwo świadków. Również na rozprawę w dniu 8 stycznia 2009 roku nie stawili się świadkowie – wezwania wróciły z informacją, że świadkowie nie przebywają pod wskazanymi adresami. Rozprawa została odroczona do 24 lutego 2009r., zlecono kuratorowi sądowemu sporządzenie wywiadu i zwrócono się o aktualną kartę karną oskarżonego. Na rozprawę w dniu 24 lutego 2009 roku nie został nadesłany wywiad środowiskowy i rozprawę odroczono do dnia 15 maja 2009 roku. Na rozprawie w dniu 15 maja 2009 r. sąd wydał wyrok, na mocy którego wymierzono powodowi karę łączną roku i sześciu miesięcy pozbawienia wolności. Od wyroku tego powód wniósł apelację, która wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 24 listopada 2009 roku została uznana za oczywiście bezzasadną. W dniu 27 grudnia 2010 roku B. B. (1) wniósł skargę na przewlekłość postępowania w sprawie III K 1715/06. Postanowieniem z dnia 4 lutego 2011 roku Sad Okręgowy w Warszawie pozostawił skargę bez rozpoznania z uwagi na, iż postępowanie co do istoty sprawy zakończyło się zanim skazany wniósł skargę o stwierdzenie przewlekłości w tym postępowaniu.

Mając powyższe ustalenia na uwadze sąd okręgowy uznał wniesione w tej sprawie powództwo za niezasadne. Jak wskazał, powód nie udowodnił w tej sprawie, ze w sprawie karnej doszło do przewlekłości postępowania oraz że w wyniku tego doszło do powstania szkody pozostającej w normalnym związku przyczynowym z tym zdarzeniem, a także tego, że na skutek przewlekłości postępowania zostało naruszone dobro osobiste powoda.

Jak wskazał sąd okręgowy, nie można uznać aby doszło do przewlekłości postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Warszawy – Woli w Warszawie. Okoliczność, że sprawa nie została skierowana od razu na rozprawę wynika z ogromnego obciążenia pracą Wydziału (...) SR dla Warszawy Woli i poszczególnych sędziów. W dniu 1 stycznia 2006 roku w wyniku reorganizacji pracy sądu rejonowego i wydzielenia (...) Wydziału (...) zostało przekazane z (...) Wydziału do obecnego (...) Wydziału (...) 1371 spraw, a łączny wpływ wyniósł 2735 spraw. Liczba spraw w referatach sędziów była bardzo duża, zwłaszcza, że do orzekania w (...) Wydziale (...) skierowano tylko pięciu sędziów. Zauważyć przy tym należy, iż obciążenie sądów (...) w zestawieniu z sądami z innych części kraju jest szczególnie duże, również sprawy tę są często trudniejsze. Sprawa powoda nie należała w dacie wpływu ani do kategorii spraw starych, ani zagrożonych przedawnieniem, jak również powód nie był tymczasowo aresztowany do tej sprawy, co by uzasadniało szybsze wyznaczenie terminu. Nadto powód nie sygnalizował, iż zależy mu na szybkim jej rozstrzygnięciu. Wręcz przeciwnie, jak wskazał sąd okręgowy, powodowi mogło nie zależeć na szybkim zakończeniu tego postępowania, albowiem w okresie próby, który został powodowi wyznaczony wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia z dnia 11 sierpnia 2003 roku w sprawie VK 692/03 powód ponownie naruszył porządek prawny, a to z kolei mogłoby skutkować zarządzeniem wykonania kary warunkowo zawieszonej. Tym samym wysoce nieprawdopodobne było, aby istniała możliwość wymierzenia powodowi kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, bowiem już w chwili wniesienia aktu oskarżenia powód był trzykrotnie karany, w tym dwa razy za przestępstwa podobne, za które wymierzono mu kary pozbawienia wolności w zawieszeniu. Nadto nie bez znaczenia jest również okoliczność, iż nawet w przypadku orzeczenia kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, to i tak kara ta zostałaby odwieszona, bowiem powód w kolejnych latach dopuścił się kolejnych przestępstw, podobnych do tych których dopuścił się w sprawie III K 1715/06. W ocenie sądu okręgowego, terminy rozpraw w sprawie III K 1715/06 były wyznaczane regularnie, zaś okresy czasu pomiędzy nimi nie można uznać za odległe. Brak możliwości wcześniejszego zakończenia sprawy spowodowany był okolicznościami od sądu niezależnymi, takimi jak zmiana adresu zamieszkania świadków oraz niewpłynięcie wywiadu kuratora. Brak stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie III K 1715/06 czynił zbędnym, w ocenie sądu okręgowego, badanie okoliczności dotyczących krzywdy i związku przyczynowego pomiędzy krzywdą, a zachowaniem pozwanego. Ponadto sąd okręgowy wskazał, że powód nie wykazał, jakie konkretnie dobra osobiste zostały naruszone na skutek działań pozwanego.

Apelację od wydanego w tej sprawie wyroku wywiodła strona powodowa, zaskarżając wyrok w części i wnosząc o jego zmianę poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty 20.000 zł, na rzecz Fundacji (...) kwoty 30.000 zł oraz na rzecz Fundacji (...) kwoty 30.000 zł. Skarżący podniósł zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia poprzez przyjęcie, że nie doszło do naruszenia prawa powoda do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie i poprzez uznanie, że nie doszło do poniesienia szkody niepieniężnej, krzywd i strat moralnych wynikających z przedłużającego się postępowania. Skarżący podniósł naruszenie przez sąd pierwszej instancji przepisów art. 23, 24, 417, 417 ^{( 1 )}§ 3, 445, 448 k.c. oraz art. 6 ust. 1 i art. 41 EKPC.

Rozpoznając sprawę w granicach zaskarżenia sąd apelacyjny zważył, co następuje.

Trafnie skarżący kwestionuje w apelacji wywody sądu pierwszej instancji co do oceny przewlekłości postępowania w sprawie III K 1715/06. Przy czym wbrew zarzutom apelacji, sąd okręgowy skrupulatnie ustalił czas trwania postępowania w sprawie karnej oraz wskazał na przyczyny długotrwałości postępowania w sprawie karnej. Przyjmując te ustalenia faktyczne za własne sąd apelacyjny nie może jednak podzielić stanowiska sądu pierwszej instancji, że brak jest przewlekłości postępowania w sprawie III K 1715/06. Jak wynika z niewadliwych ustaleń poczynionych przez sąd pierwszej instancji, akt oskarżenia przeciwko powodowi w sprawie karnej wniesiony został do sądu w dniu 12 kwietnia 2006 roku. Wyrok sądu pierwszej instancji wydany został w dniu 15 maja 2009 r., zaś sprawa została prawomocnie zakończona w dniu 24 listopada 2009 r. Wbrew wywodom sądu okręgowego nie można uznać, że postępowanie w tej sprawie, które przed sądem pierwszej instancji trwało ponad 3 lata, zaś ostatecznie zakończone zostało po upływie 3 i pół roku, nie było dotknięte przewlekłością. W szczególności, jak wynika z ustaleń sądu rejonowego sprawa powoda (jako oskarżonego) przez blisko 2 lata postawała bez biegu, oczekując na wyznaczenie terminu, zaś w toku rozpraw wyznaczanych przez okres roku przeprowadzone zostało postępowanie dowodowe jedynie w niewielkim zakresie (przesłuchanie pokrzywdzonego, przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, ujawnienie dowodów zgromadzonych w postępowaniu przygotowawczym). Sprawa ta nie miała przy tym charakteru szczególnie złożonego, czy skomplikowanego, stanowiła dość typową sprawę o kradzież i nieuprawnione użycie kart kredytowych. W efekcie uznać należy, że postępowanie w sprawie III K 1715/06 trwało dłużej aniżeli było to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych istotnych dla jej rozstrzygnięcia. Tym samym w świetle art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki doszło do przewlekłości postępowania sądowego w sprawie III K 1715/06 prowadzonej przed Sądem Rejonowym dla Warszawy – Woli w Warszawie. Przy czym, wbrew wywodom sądu okręgowego, przewlekłości tej nie usprawiedliwiają trudności organizacyjne i kadrowe wydziału karnego. Państwo ponosi odpowiedzialność za właściwą organizację wymiaru sprawiedliwości, która powinna zapewniać jego prawidłowe i sprawne funkcjonowanie. Trafnie w tym zakresie skarżący w apelacji przywołał art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r. Obowiązki Państwa w tym zakresie wynikają również z regulacji konstytucyjnych, w szczególności art. 45 ust. 1 Konstytucji RP.

W efekcie w powyższym zakresie oceny sądu okręgowego są błędne. Nie oznacza to jednak konieczności zmiany zaskarżonego wyroku i w efekcie uznania zasadności wniesionego w tej sprawie powództwa.

Trafnie sąd pierwszej instancji przyjął, że prawo do sądu samo w sobie nie stanowi dobra osobistego jednostki, które podlega ochronie na gruncie art. 23 i 24 k.c. Pogląd taki został również wyrażony w przywołanym przez sąd okręgowy wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2010 r., II CSK 640/09. Podzielając to zapatrywanie wskazać należy zarazem, że powyższe nie oznacza, że naruszenie prawa do sądu nie może pociągać ze sobą w konkretnych okolicznościach danej sprawy ujemnych dla jednostki skutków w sferze jej dóbr niematerialnych (dóbr osobistych) i skutkować przyznaniem z tego tytułu stosownej kompensaty. Możliwość taka została wprost przewidziana przez ustawę z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 15 ust. 1. art. 16 ustawy z 17 czerwca 2004 r.). Również w orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że w sprawach o odszkodowanie lub zadośćuczynienie za rozpoznanie sprawy w postępowaniu sądowym z nieuzasadnioną zwłoką art. 445 i 448 k.c. mają zastosowanie wprost, bez potrzeby sięgania w tym zakresie po analogię (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2008 r., III CZP 25/08). Zastrzec należy jednak, że nieuzasadniona zwłoka w rozpoznaniu sprawy, czy też faktyczny brak rozpoznania sprawy i wynikające stąd naruszenie prawa do sądu, nie może być w każdym przypadku kwalifikowane jako naruszenie dobra osobistego jednostki. Nie zachodzi tutaj bowiem konieczna i oczywista w każdej sprawie relacja przyczynowo – skutkowa. Nie oznacza to jednak zarazem, że w okolicznościach konkretnej sprawy, powyższa relacja nie może wystąpić. Nie można więc tym samym a priori wykluczyć szczególnej sytuacji, w której działanie państwa polegające na odmowie udzielenia jednostce ochrony prawnej (w szerokim rozumieniu tego terminu), bądź istotnie spóźnione udzielenie takiej ochrony, skutkować będzie zarazem naruszeniem dóbr osobistych jednostki.

Trafnie sąd okręgowy uznał, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy powód nie wykazał w żaden sposób, aby przewlekłe rozpoznanie jego sprawy karnej skutkowało naruszeniem jego dóbr osobistych, a w efekcie doznaną krzywdą podlegającą naprawieniu na gruncie art. 448 k.c. w zw. z art. 417 k.c. Również w apelacji brak jakichkolwiek zarzutów lub wywodów, które skutecznie podważyłyby ocenę prawną dokonaną w tym zakresie przez sąd pierwszej instancji. Tym samym bezzasadne są zarzuty naruszenia przez sąd okręgowy art. 23, 24, 445 i 448 k.c. Z wywodów skarżącego, czynionych zarówno przed sądem pierwszej instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym, zdaje się wynikać, że reżim prawny z art. 417 k.c., na którym oparte jest wniesione w tej sprawie powództwo, traktuje on analogicznie, jak reżim prawny wynikający z ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Jest to stanowisko błędne. O ile bowiem na gruncie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. określone w tej ustawie świadczenie pieniężne stanowi swoistą formę ryczałtu za sam fakt przewlekłości postępowania, o tyle na gruncie reżimu odszkodowawczego z art. 417 k.c. świadczenie ma charakter odszkodowawczy, a więc zmierzający do naprawienia szkody, zarówno majątkowej, jak i niemajątkowej, powstałej na skutek przewlekłości postępowania. Podzielić należy w pełni stanowisko sądu pierwszej instancji, że powstanie tego rodzaju szkody nie zostało w tej sprawie przez skarżącego w żaden sposób wykazane. W efekcie bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 417 k.c. Bezprzedmiotowy jest natomiast zarzut naruszenia art. 417 ¹ § 3 k.c. Ten reżim odpowiedzialności Skarbu Państwa nie miał w tej sprawie zastosowania z uwagi na brak prejudykatu – orzeczenia wydanego w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. i stwierdzającego przewlekłość postępowania w sprawie III K 1715/06.

Powyższe uzasadniało oddalenie powództwa w tej sprawie, a w efekcie również oddalenie na podstawie art. 385 k.p.c. apelacji wymierzonej przeciwko wyrokowi sądu pierwszej instancji. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Koszty te ustalone zostało w oparciu o stawki minimalne określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (§ 6 pkt 6 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia). Zgodnie z art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, koszty zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne zasądzone zostały na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej.