Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa E. O. (1) von S.

przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu Poznań - Stare Miasto
w P., Sądowi Rejonowemu Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, (...) Oddziałowi Straży Granicznej w B. im. gen. dyw. H. M., Sądowi Rejonowemu w Sokółce, Komendzie Powiatowej Policji w S. i Aresztowi Śledczemu w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

z dnia 26 czerwca 2013 r. sygn. akt I C 151/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - (...) Oddziału Straży Granicznej w B. im. gen. dyw. H. M. kwotę 1.200 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym;

III.  nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego
w Bielsku Podlaskim na rzecz adwokat A. K. kwotę 1.476 złotych, w tym 276 złotych podatku VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu
w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powód E. O. (1) von S., po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa, domagał się zasądzenia solidarnie od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez statio fisci - Sąd Rejonowy w Sokółce, (...) Oddział Straży Granicznej w B. im. Gen. D.. H. M., Komendę Powiatową Policji w S., Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P., Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu i Areszt Śledczy w P. kwoty 13.632,15 złotych, w tym kwoty 3.632,15 złotych tytułem odszkodowania za poniesione koszty rzeczowe oraz kwoty 10.000 złotych tytułem odszkodowania w związku naruszeniem warunków bytowych w areszcie śledczym. Pełnomocnik ustanowiony powodowi z urzędu wniósł o zasądzenie kosztów z tytułu pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, które nie zostały opłacone ani w całości ani w części.

Pozwany Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Sokółce wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany Skarb Państwa - (...) Oddział Straży Granicznej domagał się oddalenia powództwa i zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany Skarb Państwa - Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu wnosił o oddalenie powództwa i obciążenie powoda kosztami procesu.

Pozwany Skarb Państwa - Komenda Powiatowa Policji w S. domagał się oddalenia powództwa i zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany Skarb Państwa - Areszt Śledczy w P. wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

Pozwany Skarb Państwa - Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w P. wnosił o oddalenie powództwa i obciążenie powoda kosztami procesu.

Wyrokiem z dnia 26 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim oddalił powództwo (pkt I). Odstąpił od obciążania powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi w sprawie (pkt II). Zasądził od powoda E. O. (1) von S. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Sokółce, (...) Oddziału Straży Granicznej w B. im. gen. dyw. H. M., Komendy Powiatowej Policji w S. i Aresztu Śledczego w P. kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ( pkt III) oraz nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa na rzecz adwokata A. K. kwotę 2.951 zł, w tym podatek VAT w kwocie 552 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi E. O. (1) von S. z urzędu (pkt IV).

Z ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji wynikało, że E. O. (1) von S. wyrokiem Sądu Poznań - Stare Miasto w P. z dnia 28 lipca 2008 roku w sprawie III K 829/08 został uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 209§1 kk polegającego na tym, że w okresie od lutego 2006 roku do września 2007 roku w P. uporczywie uchylał się od płacenia rat alimentacyjnych na rzecz małoletniej córki M. J., przez co naraził ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych i za to wymierzono mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności warunkowo ją zawieszając na okres 4 lat tytułem próby. Powoda zobowiązano także do regularnego wykonywania ciążącego na nim z mocy ustawy obowiązku łożenia na utrzymanie córki poprzez płacenie na jej rzecz renty alimentacyjnej, oddano w okresie próby pod dozór kuratora sądowego i zobowiązano do naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej M. J. kwot zaległych alimentów w wysokości 12.596 złotych w terminie 2 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku. Wyrok ten utrzymano w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 21 listopada 2008 roku, sygn. akt IV Ka 1716/08 (akta III K 829/08 Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w P.). Powód w toku postępowania karnego w sprawie III K 829/08, jeszcze na etapie śledztwa wskazywał, że przebywa w Niemczech, a następnie podał adres do doręczeń w Polsce - Kancelaria Adwokacka adw. J. B..

Postanowieniem z dnia 30 grudnia 2009 roku Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu zarządził wobec powoda wykonanie kary 10 miesięcy pozbawienia wolności wymierzonej wyrokiem Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w P. z dnia 28 lipca 2008 roku w sprawie III K 829/08. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że skazany nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego nałożonego przez Sąd oraz uchyla się od dozoru (k. 42 akt).

Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2010 roku zarządził poszukiwania skazanego E. S. listem gończym na terenie całego kraju. Powód został zatrzymany w dniu 5 września 2010 roku na przejściu granicznym w K., przekazany do KPP S. celem realizacji dalszych czynności procesowych, a następnie osadzony w Areszcie Śledczym w B..

Postanowieniem z dnia 15 września 2010 roku Sąd Rejonowy w Sokółce w sprawie II Kp 613/10 nie uwzględnił zażalenia E. S. i zaskarżoną decyzję o zatrzymaniu utrzymał w mocy uznając zatrzymanie za legalne i zasadne ( k. 23 akt II Kp 613/10 Sądu Rejonowego w Sokółce). Powód E. S. w Areszcie Śledczym w P. przebywał od 16 września 2010 roku 13 października 2010 roku.

Następnie, postanowieniem z dnia 13 października 2010 roku Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu uchylił postanowienie z dnia 30 grudnia 2009 roku, sygn. akt III Ko 689/09 o zarządzeniu wykonania kary pozbawienia wolności wymierzonej powodowi wyrokiem Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w P. z dnia 28 lipca 2008 roku w sprawie III K 829/08 (k. 53-54 akt).

Sąd Rejonowy ustalił jako okoliczność bezsporną, że powód w okresie bytności w Areszcie Śledczym w P. przebywał w 4 celach: nr (...) o powierzchni mieszkalnej (...) m ^{( 2)}, nr (...) o powierzchni mieszkalnej (...) m ^{( 2)} i była przeznaczona dla 2 osób, nr (...) o powierzchni mieszkalnej (...) m ^{( 2)} i była przeznaczona dla 8 osób i nr (...) o powierzchni mieszkalnej (...) m ^{( 2)} i była przeznaczona dla 7 osób.

Sąd I instancji podniósł, że E. O. (1) von S. uzasadniając żądanie pozwu powoływał na prawomocny wyrok Sąd Rejonowego Poznań Stare Miasto w P. z dnia 28 lipca 2008 roku w sprawie III K 829/08 wskazując, że kwota dochodzona pozwem stanowi odszkodowanie za bezprawne aresztowanie w Aresztach Śledczych na podstawie w/w orzeczenia, za naruszenie podstawowych zasad postępowania karnego i uniemożliwienie skutecznego kontaktu z adwokatem oraz bliskimi, za naruszenie ustaleń kodeksu karnego wykonawczego w formie pogwałcenia jego prawa do obrony w trakcie rozprawy sądowej wnioskowanej kontroli legalności działań w dniu 15 września 2010 roku, za niepodjęcie przez Sąd decyzji w sprawie jego wniosku o udzielenie pomocy prawnej w sprawie kontroli legalności działań organów w sprawie II Kp 613/10, za naruszenie przepisów prawa polskiego w odniesieniu do zaniechania wymaganych przez jego wniosek decyzji w trakcie rozprawy sądowej kontroli zgodności z prawem działań w sprawie zgłoszenia aresztowania opiekuna, a tym samym zagrożenia dla zdrowia lub nawet z aprobatą śmierci osoby będącej pod jego opieką do właściwych organów opieki społecznej w sprawie II Kp 613/10, za naruszenie przepisów prawa polskiego w odniesieniu do zaniechania decyzji w sprawie jego wniosku o przekazanie do Niemiec w sprawie II Kp 613/10, za naruszenie przepisów prawa polskiego w odniesieniu do odmowy dopuszczenia przez Sąd drugiej instancji do rozpatrzenia wniosku w sprawach naruszeń w postępowaniu II Kp 613/10 i III K 829/08, za naruszenie przepisów prawa polskiego w odniesieniu do zaniechania rozpoznania się z aktami sprawy sądowej, które nie zostały mu przyznane przez cały czas aresztowania w sprawie III K 829/08, za warunki mieszkaniowe w Aresztach Śledczych „niezgodnych” z jego chorobą, niespełniające norm minimalnych warunków pozbawienia wolności z umów międzynarodowych, w tym umowy ramowej (...) RE z dnia 27 listopada 2008 roku oraz niezgodne z ustalonymi przez administrację więzienną zasadami, za naruszenie prawa polskiego poprzez zaniechanie zawiadomienia kuratora sądowego, za brutalne wykonanie niewykonalnego postanowienia sądu w sprawie III K 829/08 i innych spraw związanych z w/w sprawą, za faktycznie dokonaną izolację od dnia 4 października do 11 października 2010 roku, kiedy to nielegalnie odmówiono mu kontaktu z wychowawcą i dostępu do telefonu oraz tytułem zwrotu kosztów rzeczowych w wysokości 4.655,83 euro czyli 13.632,15 złotych. W uzasadnieniu pozwu powód precyzował liczne zarzuty odnoszące się zarówno do postępowania wykonawczego prowadzonego w sprawie III K 829/08, jak również dotyczące jego zatrzymania i osadzenia w Aresztach Śledczych. W konkluzji powód określił, że kwota dochodzona pozwem obejmuje zwrot kosztów rzeczowych w wysokości 3.442,03 euro, tj. 13.632,15 złotych, w tym koszt wizum Belarus - 120 euro (475,26 złotych), koszt przelewu - 0,76 euro (3,00 złotych), koszt ubezpieczenia Belarus - 11,61 euro (46 złotych), koszt faksu G. - 11,61 euro (2,80 złotych), koszt delegacji od 1.09.2010 do 15.10.2010 roku - 635,80 euro (2.518,09 złotych), koszt przejazdu M. - K.-M. - 1.174,32 euro (4.650,89 złotych), koszt odbioru samochodu (...) (...) r. - 120,94 euro (479 złotych), tankowanie odbiór - 38,96 euro (154,31 złotych), telefony - 24,24 euro (96,00 złotych), nocleg w Hotelu (...) – 39,14 euro (155 złotych), koszt przejazdów 13.10.2010 r.- 13,08 euro (51,80 złotych) i koszt adwokata J. B. - 126,47 euro (5.000 złotych). Nie określił natomiast, jakiej kwoty domaga się jako odszkodowania z innego tytułu. Pełnomocnik powoda sprecyzował, że podstawę dochodzonego przez powoda roszczenia stanowi art. 417 kc, zaś kwota 13.632,15 złotych obejmuje kwotę 3.632,15 złotych tytułem odszkodowania za poniesione koszty rzeczowe oraz kwotę 10.000 złotych tytułem odszkodowania w związku naruszeniem warunków bytowych w areszcie śledczym.

Pozwany Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Sokółce domagając się oddalenia powództwa argumentował, że powód nie sprecyzował, jaka wysokość szkody wiąże się z działalnością poszczególnych statio fisci Skarbu Państwa i zarzucił brak określenia podstawy prawnej żądania. Podniósł, że działania Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Sokółce były następstwem dokonywanych czynności kontrolnych, zatrzymania powoda przez Straż Graniczną i Sąd Rejonowy w Sokółce, postanowieniem z dnia 15 września 2010 roku, nie uwzględnił zażalenia powoda na jego zatrzymanie w dniu 5 września 2010 roku uznając je za legalne i zasadne, zaś powód, przed jego wydaniem, miał możliwość przedstawienia swoich racji i argumentów. Wywodził, że podstawę odpowiedzialności pozwanego należy upatrywać w art. 417 ¹§2 kc, jednakże powód nie wykazał, ażeby postanowienie z dnia 15 września 2010 roku zostało uznane we właściwym postępowaniu za niezgodne z prawem i nie wskazał też przepisów odrębnych, które miałyby zastosowanie w sprawie i jednocześnie przewidywałyby inne przesłanki odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wydaniem prawomocnego orzeczenia. Z ostrożności procesowej pozwany podkreślił, że powód nie wykazał jaka konkretnie szkoda powstała w wyniku zarzucanych Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu w Sokółce działań, jak również istnienia związku przyczynowego pomiędzy zachowaniem pozwanego a poniesioną szkodą.

Pozwany Skarb Państwa - (...) Oddział Straży Granicznej wnosząc o oddalenie powództwa podnosił, że z treści pozwu wprost nie wynika, jakie zarzuty kierowane są do niego oraz w jakim zakresie powód dochodzi od niego odszkodowania. Wywodził, że zgodnie z art. 11 ust. 1 pkt 5 ustawy o Straży Granicznej funkcjonariusze mają prawo do zatrzymania osób, zaś przyczyną zatrzymania powoda był list gończy ze sprawy III WP 44/10, a zatem funkcjonariusze działali w oparciu o obowiązujące przepisy prawne, jak i w granicach określonych przez prawo. Powołując się na art. 417 kc podkreślił, że do powstania odpowiedzialności Skarbu Państwa konieczne jest istnienie normalnego związku przyczynowego pomiędzy niezgodnym z prawem działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza, a wyrządzoną szkodą, natomiast powód nie wykazał ani związku przyczynowego ani wysokości szkody.

Pozwany Skarb Państwa - Sąd Rejonowy Poznań Nowe Miasto i W. w P. wnosząc o oddalenie powództwa kwestionował wystąpienie przesłanek z art. 417§1 kc. Zaprzeczał, aby jakikolwiek funkcjonariusz Sądu dopuścił się bezprawnego działania i lub zaniechania. Nie stwierdzono tego ani w trybie nadzoru judykacyjnego, ani też w ramach nadzoru administracyjnego. Podkreślił, że powód nie wykazał, aby poniósł jakąkolwiek szkodę w związku z tokiem postępowania III Wp/44 lub III Ko 689/09 oraz wysokości dochodzonego odszkodowania.

Pozwany Skarb Państwa - Komenda Powiatowa Policji w S. domagając się oddalenia powództwa podnosił, że nie zaistniały przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa z art. 417§1 kc, albowiem brak jest działania lub zaniechania funkcjonariuszy niezgodnych z prawem, szkody spowodowanej takim działaniem lub zaniechaniem oraz związku przyczynowego. Wywodził, że powód w pozwie nie wskazał konkretnych zarzutów w stosunku do Funkcjonariuszy Komendy Powiatowej Policji w S., a także przesłanek tejże odpowiedzialności. Funkcjonariusze działali bowiem zgodnie z prawem i nie wyrządzili powodowi jakiejkolwiek szkody.

Pozwany Skarb Państwa - Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w P. domagając się oddalenia powództwa podnosił, że pozew został błędnie skierowany przeciwko Sądowi Rejonowemu Poznań - Stare Miasto w P., albowiem pozwany nie miał bezpośredniego wpływu na decyzje i czynności, które doprowadziły do zatrzymania powoda i pozbawienia go wolności. Podkreślił, że wyrok skazujący powoda, jak również decyzje Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto w P. były legalne i uprawnione, a także zostały poddane kontroli, co dodatkowo potwierdza ich zasadność.

Pozwany Skarb Państwa - Areszt Śledczy w P. wnosząc o oddalenie powództwa podnosił, że powód nie wskazał, których konkretnie cel dotyczy zarzut przeludnienia, a także nie sprecyzował okresu kiedy taka sytuacja miała miejsce, tym bardziej, że Areszt Śledczy w P. jest jednostką o bardzo dużej rotacji osadzonych, więc liczba i konfiguracja osadzonych w danych celach jest zmienna. Podkreślił, że powód nie przebywał w jednostce pozwanego przed dniem 6 grudnia 2009 roku, kiedy moc obowiązującą posiadał art. 248 kkw - stan prawny nie wymagał zatem nadesłania zawiadomień do sędziego penitencjarnego o przeludnieniu jednostki. Na podstawie znowelizowanej ustawy – Dyrektor Aresztu Śledczego został zobligowany jedynie do wydania stosowanej decyzji oraz nie przekroczenia łącznego okresu przebywania danego osadzonego w warunkach przeludnienia ponad 28 dni, co wynika z art. 110§2b i §2c kkw. Podkreślił, że w stosunku do powoda nie została wydana decyzja o umieszczeniu go w celi niezapewniającej powierzchni przewidzianej w art. 110§2kkw, gdyż powód nie przebywał w warunkach przeludnienia. Podał, że powód w okresie bytności w Areszcie Śledczym w P. miał zagwarantowane minimum ustawowe powierzchni mieszkalnej przypadającej dla jednego osadzonego. Pozwany zaprzeczał także jakoby na terenie jego jednostki brak było warunków do utrzymania higieny. Wskazał, że wszystkie cele wyposażone są w odpowiedni sprzęt, tj. wiadro plastikowe na śmieci, miednicę plastikową do prania ręcznego, szczotkę zmiotkę i szufelkę, szczotkę klozetową i wieszak- co przewiduje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 roku w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych (Dz. U. Nr 186, poz. 1820). Ponadto powód w okresie pobytu w jednostce pozwanego otrzymywał przewidziane w/w rozporządzeniem środki do utrzymania czystości, w tym mydło toaletowe, nożyk do golenia, proszek do prania, papier toaletowy, a cele, w których przebywał powód wyposażone były w sprzęt zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dopływ powietrza, odpowiednią temperaturę, oświetlenie i wentylację. Powód miał więc godziwe, zgodne z przepisami prawa warunki osadzenia. Pozwany odnosząc się do kwestii wyżywienia podał, że w Areszcie Śledczym w P. jest ono realizowane zgodnie z zarządzeniem Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie realizacji uprawień osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych do wyżywienia w formie trzech gotowych posiłków, w tym co najmniej jednego gorącego wydawanego jako obiad lub w formie suchego prowiantu, a ze wszystkich przygotowanych w kuchni potraw wchodzących w skład posiłku pobiera się bezpośrednio przed wydaniem go do spożycia próby smakowe, w celu kontroli wartości smakowych potraw i ich jakości pod względem zdrowotnym. W konkluzji pozwany wskazał, że nie może ponosić odpowiedzialności odszkodowawczej na zasadach ogólnych. Powód bowiem nie wykazał, aby w związku z osadzeniem w pozwanej jednostce poniósł jakąkolwiek szkodę materialną, nie podał nawet, na czym rzekoma szkoda miałaby polegać oraz jaki był związek przyczynowo - skutkowy i nie przeprowadził żadnej wiarygodnej kalkulacji dochodzonego roszczenia. Z ostrożności procesowej, pozwany kwestionował także sumę wysokości żądanego odszkodowania, co byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, zwłaszcza w kontekście faktu, że powód znalazł się w zakładzie karnym z powodu łamania powszechnie obowiązującego prawa. Podkreślił, że panujący w zakładach karnych dyskomfort jest elementem odbywania kary pozbawienia wolności, zaś pozwany w żaden sposób nie przekroczył nieuniknionego elementu cierpienia wpisanego w karę pozbawienia wolności.

Sąd Rejonowy ocenił powództwo przez pryzmat przesłanek wynikających z przepisu art. 417 § 1 kc. Uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Zdaniem Sądu I instancji materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie dawał podstaw do przypisania pozwanemu Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez poszczególne statio fisci odpowiedzialności odszkodowawczej. Powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi dowodowemu - w myśl art. 6 kc - nie tylko nie wykazał przesłanek odpowiedzialności deliktowej, lecz także nie sprecyzował jaka wysokość szkody wiąże się z działalnością poszczególnych statio fisci.

W ocenie Sądu I instancji Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Sąd Rejonowy w Sokółce, (...) Oddział Straży Granicznej, Komendę Powiatową Policji w S., Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu i Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. żadną miarą nie można przypisać bezprawności w zakresie podejmowanych przez nich działań. Jeśli chodzi o Komendę Powiatową Policji w S. i Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w P., to powód w ogóle nie wskazał, które z decyzji lub czynności miały bezpośredni wpływ na powstanie szkody wymagającej stosownej rekompensaty. Sąd I instancji wskazał, że niewątpliwie punktem wyjścia jest wyrok Sądu Poznań - Stare Miasto w P. z dnia 28 lipca 2008 roku w sprawie III K 829/08. Orzeczenie to jest jednak prawomocne i nie było przez powoda kwestionowane w toku postępowania odwoławczego co do jego prawidłowości. Uznał ponadto, iż materiał dowodowy wskazuje, że rola decyzyjna Sądu Poznań - Stare Miasto w P. wraz z wydaniem przedmiotowego orzeczenia, w którym orzeczono wobec powoda karę o charakterze wolnościowym, zakończyła się, więc Sąd ten nie miał żadnego wpływu na zatrzymanie powoda i związane z nim dalsze skutki. Nie znalazły także potwierdzenia zarzuty powoda E. S. jakoby w toku postępowania III K 829/08 nie miał dostępu do akt. Powód był reprezentowany przez obrońcę, zaś warunkiem przejrzenia akt było jedynie złożenie wniosku, czego powód nie uczynił.

Odnosząc się natomiast do Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Sokółce, (...) Oddziału Straży Granicznej i Sądu Rejonowego Poznań- Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, stwierdził, że ich działania były legalne, gdyż nie zostały przez powoda skutecznie podważone. Postanowienie o zarządzeniu wykonania kary oraz poszukiwaniu listem gończym były poddane kontroli instancyjnej, co dodatkowo potwierdza ich zasadność. Podejmowane przez pozwanego Skarb Państwa- Sąd Rejonowy w Sokółce czynności w toku rozpatrywania zażalenia powoda na zatrzymanie miały na celu jedynie ustalenie, czy jego zatrzymanie było zasadne, Sąd nie był bowiem władny do oceny czy list gończy przeciwko powodowi został wydany prawidłowo. Powód nie zdołał podważyć działań pozwanego pod względem ich zgodności z prawem. Takim dowodem nie mogły być zeznania świadka W. K. zgłoszonego na okoliczność zasadności i legalności zatrzymania. W ocenie Sądu Rejonowego wykazanie powyższego winno odbyć się w drodze kontroli instancyjnej, Sąd też wniosek o dopuszczenie dowodu z jego zeznań został oddalony na postawie art. 217§3 kpc. Skoro powód swoje roszczenie skierowane przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w Sokółce, Sądowi Rejonowemu Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, Sądowi Rejonowemu Poznań - Stare Miasto w P. wiązał z wydawaniem przez nie orzeczeń, to aby móc przypisać im odpowiedzialność winien był owe bezprawie legislacyjne wykazać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem wydanych orzeczeń. Wówczas podstawą odpowiedzialności w/w statio fisci mógłby być art. 417 ¹ kc.

Sąd I instancji nie dopatrzył się także bezprawności działania w czynnościach podejmowanych przez Skarb Państwa - Areszt Śledczy w P.. Jakkolwiek zeznania świadków R. I. (1) (k. 527-528), I. K. (k. 648-649), J. J. (k. 679) i M. K. (1) (k. 731) wskazywały na pewne niedociągnięcia w zakresie warunków bytowych w trakcie bytności powoda w Areszcie Śledczym w P., tym niemniej pozostały materiał dowodowy, w tym w szczególności zeznania świadków: M. S. (k. 369-370), P. P. (k. 371-372), Z. F. (k. 373-374), T. B. (k. 375), Z. Z. (k. 934-935), P. S. (k. 1033) i S. G. (k. 1034) jednoznacznie wskazywały, że powód E. O. (2) von S. był osadzony w warunkach, które są zgodne z poszanowaniem jego godności, a sposób i metody wykonywania tymczasowego aresztowania nie poddawały go cierpieniu ani trudnościom o intensywności wykraczającej poza nieuchronny poziom cierpienia wpisanego w aresztowanie. Podkreślił, że żaden ze słuchanych świadków nie potwierdził, że powód przebywał w Areszcie Śledczym w warunkach przeludnienia. Zeznania świadka Z. B. nic istotnego do sprawy nie wniosły albowiem świadek nie był w stanie jednoznaczne wskazać czy był osadzony razem z powodem (k. 869).

Zdaniem Sądu Rejonowego brak było zatem dowodów, że po stronie pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez statio fisci - Areszt Śledczy w P. zachodziły tego rodzaju działania, które można uznać za bezprawne, nakierowane na poniżające i niehumanitarne traktowanie powoda. Okresowe niedogodności we wszystkich przejawach bytności są udziałem ludzi także w warunkach wolnościowych, stąd naruszenia godności bądź intymności powoda w warunkach panujących u pozwanego, ocenić należy jako twierdzenia subiektywne.

Abstrahując od powyższego, Sąd I instancji podniósł, że powód nie wykazał w jakikolwiek sposób poniesienia przez niego „kosztów rzeczowych”, rekompensaty których domagał się w pozwie.

Sąd oddalił pozostałe wnioski dowodowe powoda zgłoszone w pozwie, albowiem okoliczności sporne zostały dostatecznie wyjaśnione. W zakresie zeznań nie przesłuchanych świadków osadzonych razem z powodem pełnomocnik był zobowiązywany do wskazania ich prawidłowych adresów pod rygorem pominięcia dowodu z ich zeznań.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy na podstawie art. 417 kc, 417 ¹ § 1-3 kc oddalił powództwo.

O kosztach procesu w zakresie kosztów zastępstwa procesowego Sąd orzekł na mocy art. 98 kpc w zw. z § 6 pkt 6, § 15, 17 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (Dz.U.02.163.1349), zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Sąd odstąpił od obciążania powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi w sprawie na mocy art. 102 kpc uwzględniając jego sytuację materialną i osobistą.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1)  naruszenie prawa materialnego - art. 417 § 1 kc przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie nie ma podstaw do przypisania pozwanemu Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez poszczególne statio fisci odpowiedzialności odszkodowawczej, podczas gdy działania podejmowane przez pozwanego, a polegające na zarządzeniu wykonania kary oraz poszukiwaniu listem gończym były bezprawne, doprowadziły do powstania po stronie powoda szkody, a także zachodzi pomiędzy przedmiotowym działaniem, a powstałą szkodą związek przyczynowy;

2)  naruszenie prawa materialnego - art. 361 § 1 kc przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że nie zaskarżenie przez stronę powodową orzeczenia Sądu Poznań - Stare Miasto w P. z dnia 28 lipca 2008 roku w sprawie III K 829/08 przerwało łańcuch przyczynowo-skutkowy między działaniem funkcjonariuszy Straży Granicznej w dniu 5 września 2010 roku polegającym na jego zatrzymaniu i w konsekwencji na jego osadzeniu na 39 dni, a powstałą szkodą wynikającą z pozbawienia wolności;

3)  przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów - art. 233 § 1 kpc poprzez przyjęcie, że powód był osadzony w warunkach, które są zgodne z poszanowaniem jego godności, a sposób i metody wykonywania tymczasowego aresztowania nie poddawały go cierpieniu ani trudnościom o intensywności wykraczającej poza nieuchronny poziom cierpienia wpisanego w aresztowanie, podczas gdy prawidłowa ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do przeciwnego wniosku.

Podnosząc powyższe zarzuty, skarżący wniósł o:

- zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu za postępowanie przed sądem drugiej instancji według norm przepisanych

ewentualnie

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Bielsku Podlaskim do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Odpowiedź na apelację złożył pozwany Skarb Państwa - Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P., wnosząc o oddalenie apelacji i obciążenie strony powodowej kosztami postępowania odwoławczego, ponadto pozwany Skarb Państwa - (...) Oddział Straży Granicznej, wnosząc o oddalenie apelacji oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia Sądu I instancji poczynione w toku postępowania i przyjmuje je za własne. Na aprobatę zasługuje też ocena prawna roszczenia powoda oraz wnioski wywiedzione na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego. Zarzuty apelacyjne i argumentacja przedstawiona przez skarżącego stanowią polemikę ze stanowiskiem Sądu I instancji i stoją w sprzeczności z całokształtem materiału dowodowego.

Na podstawie okoliczności przytaczanych przez powoda Sąd Rejonowy trafnie przyjął, że podstawą zgłaszanych roszczeń jest przepis art. 417 kc, tak bowiem formułował żądanie pełnomocnik powoda. Wbrew stanowisku apelującego Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia prawa materialnego - art. 417 § 1 kc przez niewłaściwe zastosowanie tej normy prawnej. Słusznie uznał, że w przedmiotowej sprawie nie ma podstaw do przypisania pozwanemu Skarbowi Państwa, reprezentowanemu przez poszczególne statio fisci, odpowiedzialności odszkodowawczej.

Wskazać przy tym należy, że o ile dochodzona pozwem kwota 13.632,15 złotych obejmuje wyraźnie sprecyzowaną kwotę 10.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową w związku naruszeniem warunków bytowych w areszcie śledczym, to w odniesieniu do kwoty 3.632,15 złotych tytułem odszkodowania za poniesione „koszty rzeczowe” powód nie skonkretyzował jakie szkody kwota ta ma mu wyrównać, czy i w jakim zakresie żądanie to odnosi on do pierwotnych wyliczeń z pkt 15 pozwu (zestawienie - k. 80). Nie sprecyzował też jaka wysokość szkody wiąże się z działalnością poszczególnych statio fisci. Ogólnie powoływał się na bezprawność zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności oraz poszukiwanie go listem gończym i osadzenie w areszcie śledczym, co miało doprowadzić do powstania po stronie powoda szkody, pozostającej w związku przyczynowym z działaniem strony pozwanej.

W opisanych w pozwie okolicznościach i przy wyborze tej podstawy prawnej roszczenia to na stronie powodowej ciążyły wszelkie konsekwencje deliktowego reżimu odpowiedzialności. Zgodnie zatem z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu cywilnym (art. 6 kc) na powodzie ciążył obowiązek wykazania okoliczności, z których wywodził skutki prawne.

Przepis art. 417 kc przewiduje odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, zdefiniowanym jako "niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej". Odpowiedzialność Skarbu Państwa, wynikająca z art. 417 kc powstaje wówczas, gdy spełnione są łącznie jej trzy ustawowe przesłanki: bezprawność działania lub zaniechania przy wykonywaniu zadań z zakresu władzy publicznej, szkoda oraz normalny związek przyczynowy między bezprawnym zachowaniem (zaniechaniem) a szkodą. W sferze odpowiedzialności odszkodowawczej władzy publicznej za niezgodne z prawem działanie przesłanka bezprawności oznacza naruszenie przepisów prawa, przy czym nie każde naruszenie będzie uzasadniało odpowiedzialność, ale jedynie takie, które stanowiło warunek konieczny powstania szkody i którego normalnym następstwem jest powstanie szkody w danych okolicznościach (wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2012 r., IV CSK 406/11, LEX nr 1169347; wyrok SN z dnia 7 maja 2010 r. III CSK 243/09 LEX nr 852665). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 kwietnia 2012 r. (IV CSK 406/11, LEX nr 1169347), zachowanie niezgodne z prawem to zachowanie sprzeczne z porządkiem prawnym, polegające na sprzeczności między zakresem kompetencji organu, sposobem jego postępowania i treścią rozstrzygnięcia, wynikającymi z wzorca ustawowego, a jego działaniem rzeczywistym. Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władzy publicznej, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest ponadto ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej - szkody i związku przyczynowego.

Za Sądem Rejonowym wskazać należy, iż powód nie sprostał wymogowi wykazania wszystkich tych przesłanek, tj. bezprawności działania, szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem pozwanego a szkodą.

E. O. (1) von S. uzasadniając żądanie pozwu powoływał na prawomocny wyrok Sąd Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P. z dnia 28 lipca 2008 roku w sprawie III K 829/08 i podnosił, że dochodzona przez niego kwota stanowi odszkodowanie za bezprawne aresztowanie na podstawie tego orzeczenia. Powód wskazywał na łańcuch przyczynowo-skutkowy pomiędzy szkodą wynikającą z pozbawienia wolności a działaniem funkcjonariuszy Straży Granicznej w dniu 5 września 2010 roku, polegającym na jego zatrzymaniu, postanowieniem Sądu Rejonowego w Sokółce z dnia 15 września 2010 roku w sprawie II Kp 613/10 w przedmiocie uznania zatrzymania za legalne i zasadne, i w konsekwencji jego osadzeniem na okres 39 dni w Areszcie Śledczym w P..

Zauważyć należy, iż Sąd I instancji uznając, że punktem wyjścia jest prawomocny wyrok Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P. w sprawie III K 829/08 błędnie wywiódł, że orzeczenie to nie było przez powoda kwestionowane w toku postępowania odwoławczego. Stwierdzenie to pozostawało w sprzeczności z prawidłowymi ustaleniami tegoż Sądu, iż wyrok na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego E. von S. był poddany kontroli instancyjnej - został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 21 listopada 2008 roku, sygn. akt IV Ka 1716/08 (akta III K 829/08 Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w P.). Tym niemniej podniesiony przez skarżącego - w kontekście tej rozbieżności - zarzut błędnej wykładni art. 361 § 1 kc nie zasługuje na uwzględnienie. Chronologia zdarzeń w sprawie niniejszej nie budziła wątpliwości, jednakże warunkiem istnienia wskazywanej przez skarżącego ciągłości „łańcucha przyczynowo-skutkowego”, było wykazanie przyczyn i skutków, czyli bezprawności działania pozwanego i szkody powoda.

Na aprobatę zasługuje ocena Sądu Rejonowego, iż powód nie wykazał niezgodnego z prawem działania Skarbu Państwa, działającego poprzez wskazane statio fisci.

Zarzuty powoda w stosunku do pozwanego Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P., Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu oraz Sądu Rejonowego w Sokółce, sprowadzały się w istocie do naruszenia praw skarżącego w toku postępowań sądowych, zakończonych wydanymi przez te sądy orzeczeniami. Podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej należałoby zatem upatrywać w treści art. 417 ¹§2 kc, w tym przypadku zaś - jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Tej okoliczności natomiast w odniesieniu do wyroku Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P. z dnia 28 lipca 2008 roku, sygn. akt III K 829/08, postanowienia Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 30 grudnia 2009 roku, sygn. akt III Ko 689/09 oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Sokółce z dnia 15 września 2010 roku, sygn. akt II Kp 613/10 powód nie wykazał.

Działania Skarbu Państwa - (...) Oddziału Straży Granicznej znajdowały oparcie w treści przepisu art. 11 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz.U.2011.116.675 j.t.), zgodnie z którym funkcjonariusze mają prawo do zatrzymania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach kodeksu postępowania karnego i innych ustaw. Podstawą zatrzymania powoda było postanowienie Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 26 kwietnia 2010 roku ze sprawy III Wp 44/10 w przedmiocie zarządzenia poszukiwania skazanego E. von S. listem gończym, zatem funkcjonariusze Straży Granicznej działali w oparciu o obowiązujące przepisy prawne.

Powód nie przedstawił żadnych dowodów dających podstawy do przyjęcia odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa - Komendy Powiatowej Policji w S.. Nie sformułował i nie wykazał zarzutów w stosunku do funkcjonariuszy Policji, uzasadniających przyjęcie, iż ich działania nie były zgodne z prawem.

Wbrew przekonaniu skarżącego zebrany w sprawie materiał dowodowy również nie wskazuje na tego rodzaju nieprawidłowości w czasie pobytu powoda w Areszcie Śledczym w P., które pozwalałyby na uznanie, iż powód był osadzony w warunkach, które naruszały jego godność oraz poddany został cierpieniom o intensywności wykraczającej poza nieuchronny poziom dolegliwości związanych z pozbawieniem wolności.

Sąd Okręgowy nie podziela zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 kpc. Sąd I instancji ocenił bowiem przedstawiony mu materiał dowodowy wszechstronnie, z uwzględnieniem zasad doświadczenia życiowego i logiki. Sąd szczegółowo wyjaśnił swe stanowisko popierając je spójną argumentacją. Skarżący nie wykazał, by ocena dowodów była rażąco wadliwa, sprzeczna z dyrektywami wyrażonymi w art. 233 § 1 kpc. W tej sytuacji brak uzasadnionych podstaw, aby skutecznie zarzucić Sądowi I instancji naruszenie wskazanego przepisu i przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów.

Zatrzymanie powoda i osadzenie w jednostce penitencjarnej wiązało się z określonymi ograniczeniami i uciążliwościami, słusznie jednakże Sąd I instancji uznał, że brak było dowodów, iż warunki, w jakich przebywał E. O. (1) von S. naraziły go na cierpienia wykraczające poza te, które są związane z karą pozbawienia wolności. Warunki pobytu w Areszcie Śledczym w P. odpowiadały bowiem wymogom rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz.U.2003.186.1820). Przepis art. 110 § 2 kkw wskazuje, iż powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, powinna wynosić nie mniej niż 3 m ^{( 2)}. Cele wyposaża się w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy. Wymogi te były zachowane w czterech celach, w których przebywał powód w okresie bytności w Areszcie Śledczym w P.: nr (...) (...)) o powierzchni mieszkalnej (...) m ^{( 2)}, nr (...) o powierzchni mieszkalnej (...) m ^{( 2)}, nr (...) o powierzchni mieszkalnej (...) m ^{( 2)} i nr (...) o powierzchni mieszkalnej (...) m ^{( 2)}. Powód, jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy, w żadnej z cel nie przebywał w warunkach przeludnienia. Sąd I instancji dokonał oceny zeznań świadków wyprowadzając wnioski, które Sąd Okręgowy podziela. Spójne i szczegółowe zeznania funkcjonariuszy służby więziennej - pracowników Aresztu Śledczego w P.: M. S. (k. 369-370), P. P. (k. 371-372), Z. F. (k. 373-374) i T. B. (k. 375) potwierdziły, że E. O. (2) von S. był osadzony w warunkach, które nie naruszały jego godności, a cele, ich wyposażenie, posiłki i szeroko rozumiane warunki bytowe w areszcie spełniały co najmniej konieczne minimum. Podkreślenia wymaga, że część świadków wnioskowanych przez powoda w ogóle go nie pamiętała i nie kojarzyła, zatem zeznania te nie mogły dowodzić krzywdy doznanej przez skarżącego. Dotyczyło to zeznań świadków: I. K. (k. 648-649), J. J. (k. 679), Z. Z. (k. 934-935), S. G. (k. 1034) oraz Z. B. (k. 869). Pozostali świadkowie: R. I. (2) (k. 527-528), M. K. (2) (k. 731), M. H. (k.921-922) i P. S. (k.1033) znali powoda, czy też jak zeznał M. K. (2) – kojarzył obywatela Niemiec, tym niemniej Sąd Rejonowy skonfrontował te zeznania z zeznaniami pozostałych świadków, w tym zawnioskowanych przez stronę pozwaną. Na tej podstawie wyprowadził niewadliwe wnioski, iż były pewne niedociągnięcia w zakresie warunków bytowych w trakcie osadzenia powoda w Areszcie Śledczym w P., niemniej jednak nie mogły być one uznane za przekraczające nieuchronny poziom cierpienia wpisanego w aresztowanie. Sąd Okręgowy podziela ocenę Sądu Rejonowego, iż w sprawie brak było dowodów, że po stronie pozwanego Skarbu Państwa, reprezentowanego przez Areszt Śledczy w P., miały miejsce tego rodzaju działania, które można uznać za bezprawne, nakierowane na poniżające i niehumanitarne traktowanie powoda.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Wysokość należnych pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego ustalono w oparciu o § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 j.t.).

Z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy nakazał wypłacić na rzecz pełnomocnika kwotę 1.476 złotych, w tym kwotę 276 złotych tytułem podatku VAT. W tym zakresie Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. 2009, Nr 146, poz. 1188 j.t.) i § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 w zw. z § 2 ust. 3 i § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 461 j.t.).