Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 maja 2015 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Iwona Tchórzewska (spr.)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Bazelan

Sędzia Sądu Rejonowego Marta Postulska-Siwek (del.)

Protokolant sekretarz sądowy Katarzyna Gustaw

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2015 roku w Lublinie

na rozprawie

sprawy z wniosku A. W.

z udziałem Z. W.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wniesionej przez uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Puławach VI Zamiejscowego Wydziału

Cywilnego z siedzibą w Rykach z dnia 21 listopada 2014 roku, sygn. akt

VI Ns 71/13

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie w części objętej punktami: II, III, VI, VII i

VIII i sprawę w tym zakresie przekazać Sądowi Rejonowemu w Rykach do

ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach

instancji odwoławczej.

Sygn. akt II Ca 194/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 listopada 2014 roku Sąd Rejonowy w Puławach, VI Zamiejscowy Wydział Cywilny w Rykach: ustalił, że w skład majątku wspólnego A. W. i Z. W. wchodzi gospodarstwo rolne składające się z działek nr: (...) położonych w miejscowości K., gmina S., działki nr (...) położonej w miejscowości P., gmina S. oraz działki nr (...) położonej w miejscowości B., gmina S., objętych księgą wieczystą nr (...) (pkt I postanowienia); dokonał podziału majątku wspólnego A. W. i Z. W. w ten sposób, że opisane w punkcie I gospodarstwo rolne przyznał na własność Z. W. (pkt II); zasądził od Z. W. na rzecz A. W. tytułem spłaty kwotę 55.621,50 zł płatną w dwóch ratach: pierwsza w wysokości 20.000 zł płatna w terminie sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, druga w wysokości 35.621,50 zł płatna w terminie dwunastu miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat (pkt III); zasądził od Z. W. na rzecz A. W. kwotę 15.092,52 zł tytułem rozliczonych pożytków (pkt IV); umorzył postępowanie w pozostałym zakresie (pkt V); stwierdził, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt VI); nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Puławach od Z. W. kwotę 1.500 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt VII); w pozostałym zakresie nieuiszczone koszty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa (pkt VIII).

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy wskazał na następujące ustalenia i motywy swego rozstrzygnięcia.

A. W. (z domu M.) i Z. W. zawarli związek małżeński w dniu 22 kwietnia 1989 roku. Wyrokiem z dnia 19 lutego 2002 roku, który uprawomocnił się w dniu 24 maja 2002 roku, Sąd Okręgowy w Lublinie rozwiązał przez rozwód małżeństwo A. W. i Z. W. bez orzekania o winie i powierzył obojgu rodzicom wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron D. W. (1), E. W. i D. W. (2), ustalając miejsce zamieszkania przy matce.

W trakcie małżeństwa małżonkowie pozostawali we wspólności ustawowej, która nie została wyłączona ani ograniczona.

W czasie małżeństwa A. W. i Z. W. nabyli gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni 6,6019 ha, składające się z działek o numerach: (...), (...), (...), (...) położonych w K., działki nr (...) położonej w P. oraz działki nr (...) położonej w B., objętych księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Puławach, IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Rykach. Wartość rynkowa tego gospodarstwa rolnego wynosi łącznie 111.243 zł.

Z. W. w latach 2004-2013 otrzymywał środki finansowe w ramach programów pomocowych udostępnianych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Za wymienione lata Z. W. pobrał łącznie kwotę 30.185,04 zł.

A. W. wraz z córkami stale zamieszkuje w O., gdzie pracuje w hospicjum jako portier. Utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę w kwocie 1.300 zł netto miesięcznie. Nie ma oszczędności ani innego cennego majątku.

Z. W. zamieszkuje w K. w domu posadowionym na działce nr (...). Jest zatrudniony w (...) jako rewident taboru kolejowego i z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w kwocie około 2.200-2300 zł netto miesięcznie. Nie posiada oszczędności ani cennego majątku. Spłaca raty dwóch pożyczek w łącznej wysokości 1.470 zł miesięcznie. Ciąży na nim również obowiązek alimentacyjny wobec córki w wysokości 100 zł miesięcznie.

Z. W. uprawia działki nr (...) położone w K., sieje na nich żyto. Z pozostałych działek nie korzysta.

Jako podstawę powyższych ustaleń Sąd Rejonowy przyjął dowody wymienione i ocenione w uzasadnieniu orzeczenia.

Mając na względzie normy art. 5 ust. 1, 2 i 5 pkt 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 r., Nr 162, poz. 1691) Sąd pierwszej instancji stwierdził, że w niniejszej sprawie znajdują zastosowanie przepisy dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych obowiązujące przed dniem 20 stycznia 2005 roku.

Powołując się na treść przepisów: art. 31 k.r.o., art. 32 § 1 i 2 k.r.o., art. 33 k.r.o. oraz art. 43 § 1 k.r.o. Sąd Rejonowy zważył, że z chwilą zawarcia małżeństwa pomiędzy A. W. i Z. W. powstała wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Małżonkowie nie zawierali umów zmieniających bądź wyłączających tę wspólność, która ustała dopiero na skutek ustania małżeństwa, to jest z dniem uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, co nastąpiło w dniu 24 maja 2002 roku. Nie budzi zatem wątpliwości, że gospodarstwo rolne nabyte w trakcie trwania małżeństwa stanowi majątek wspólny, przy czym udziały obojga byłych małżonków w tym majątku są równe.

Sąd zważył, że w świetle art. 46 k.r.io. do majątku objętego wspólnością majątkową małżonków W. stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Jako zasadę przyjmuje się, że w toku postępowania o podział majątku wspólnego rozliczeniu podlega całość stosunków majątkowych między małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej. Przedmiot podziału stanowi majątek według stanu z daty dokonywania podziału, podziałem objęte są składniki majątku wspólnego należące do niego w dacie ustania wspólności, a istniejące w chwili dokonywania działu. Z uwagi na odesłanie przez art. 46 k.r.o. do odpowiedniego stosowania przepisów o dziale spadku, zastosowanie do podziału majątku wspólnego znajdują art. 1037 § 1 k.c. (dział sądowy na żądanie jednego z byłych małżonków) i art. 1038 § 1 k.c. stwierdzający, że taki dział powinien co do zasady obejmować cały majątek wspólny. W myśl zaś art. 1035 k.c. w związku z art. 46 k.r.o. do podziału majątku wspólnego należy stosować odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, w szczególności zastosowanie znajdują przepisy art. 211 k.c. i art. 212 – 216 k.c. regulujące zasady zniesienia współwłasności na mocy orzeczenia sądu, w tym w odniesieniu do gospodarstwa rolnego przepisy art. 213 k.c. – art. 216 k.c.

Sąd Rejonowy wskazał, że w niniejszej sprawie brak było zgodnego stanowiska wnioskodawczyni i uczestnika co do sposobu podziału gospodarstwa rolnego. Wnioskodawczyni wnosiła o przyznanie całego gospodarstwa uczestnikowi z obowiązkiem spłaty na jej rzecz, ewentualnie domagała się sprzedaży gospodarstwa rolnego. Uczestnik natomiast wnosił o dokonanie podziału gospodarstwa rolnego i przyznanie na jego rzecz działek o numerach: (...) i (...), zaś pozostałych działek na rzecz wnioskodawczyni.

Wobec braku zgody co do sposobu podziału Sąd pierwszej instancji uznał za zasadne zastosowanie przepisu art. 214 k.c. wskazując, że zgodnie z dyspozycją jego § 1 w razie braku zgody wszystkich współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela. Jeżeli warunki przewidziane w paragrafie poprzedzającym spełnia kilku współwłaścicieli albo jeżeli nie spełnia ich żaden ze współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia (§ 2). Na wniosek wszystkich współwłaścicieli sąd zarządzi sprzedaż gospodarstwa rolnego stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (§ 3). Sprzedaż gospodarstwa rolnego sąd zarządzi również w wypadku niewyrażenia zgody przez żadnego ze współwłaścicieli na przyznanie mu gospodarstwa (§ 4).

W ocenie Sądu Rejonowego w okolicznościach faktycznych rozpoznawanej sprawy z uwagi na interes społeczno - gospodarczy zasadnym było przyznanie gospodarstwa rolnego uczestnikowi Z. W.. Przedmiotowe gospodarstwo rolne od czasu ustania wspólności majątkowej znajduje się bowiem w wyłącznym posiadaniu uczestnika. Ponadto Z. W. zamieszkuje w K. w domu posadowionym na działce nr (...). Co więcej, od lat zajmuje się on uprawą części działek. Co najmniej od 2004 roku (od tego roku pobiera dopłaty unijne) uczestnik obsiewa dwie działki wchodzące w skład przedmiotowego gospodarstwa rolnego i zbiera zboże, osiągając w ten sposób dodatkowe dochody. To zatem uczestnik aktualnie uprawia przedmiotowe gospodarstwo rolne, jak również daje lepszą gwarancję jego prowadzenia niż wnioskodawczyni, która nie wiąże z gospodarstwem żadnej przyszłości. A. W. zamieszkuje stale w O., gdzie jest na stałe zatrudniona, nie prowadzi ani nie pracuje w gospodarstwie rolnym. Nie jest w żaden sposób związana z gospodarstwem rolnym stanowiącym majątek wspólny, opuściła je w dacie rozstania z mężem i od tego czasu z niego nie korzystała ani go nie użytkowała. Nie posiada żadnych możliwości uprawy gospodarstwa rolnego. Wnioskodawczyni nie jest zainteresowana przyznaniem jej gospodarstwa w całości ani w części. Z jej stanowiska wynika bezsprzecznie, że nie chce prowadzić przedmiotowego gospodarstwa rolnego, jak również nie zamierza zaspokajać potrzeb mieszkaniowych swoich i córek w domu na nieruchomości położonej w K..

Mając powyższe na względzie oraz kierując się dyspozycją art. 214 k.c. Sąd uznał za zasadne dokonanie podziału majątku wspólnego przez przyznanie wchodzącego w jego skład gospodarstwa rolnego na rzecz uczestnika Z. W., który prowadzi to gospodarstwo rolne, stale w nim zamieszkuje oraz pracuje, czerpiąc z tego tytułu pożytki. Sąd zauważył, że wprawdzie uczestnik nie użytkuje wszystkich działek tłumacząc to brakiem sprzętu rolniczego oraz odległym położeniem niektórych działek, jednakże w ocenie Sądu powyższe okoliczności wskazują jednoznacznie, że również interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem uczestnika, jako tego współwłaściciela, któremu ma być przyznane gospodarstwo rolne. Dodatkowo przyznanie gospodarstwa na rzecz wnioskodawczyni skutkowałoby pozbawieniem uczestnika miejsca zamieszkania.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji ocena możliwości dokonania spłaty przez Z. W. prowadzi do postawienia pozytywnej prognozy, co więcej to uczestnik daje większe gwarancje szybkiej spłaty. Z. W. prowadzi samodzielnie gospodarstwo domowe, ma stałe zatrudnienie i z tego tytułu osiąga miesięczny dochód w wysokości około 2.200-2.300 zł netto. Miesięczne koszty utrzymania uczestnika oscylują na poziomie około 400 zł, ciąży na nim również obowiązek alimentacyjny wobec córki w kwocie 100 zł.

Wskazując na powyższe względy, w ocenie Sądu Rejonowego zasadnym było przyznanie gospodarstwa rolnego na własność Z. W. z obowiązkiem spłaty na rzecz wnioskodawczyni w wysokości odpowiadającej wartości jej udziału w majątku wspólnym, to jest w kwocie 55.621,50 zł, jako połowie wartości nieruchomości rolnych według cen z chwili dokonania podziału.

Mając na uwadze sytuację finansową uczestnika, na podstawie art. 212 § 2 k.c. w związku z art. 46 § l k.r.o. Sąd Rejonowy rozłożył płatność zasądzonej spłaty na 2 raty o wysokości 20.000 zł i 36.621,50 zł, oznaczając terminy płatności rat odpowiednio na sześć i dwanaście miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. W ocenie Sądu określone w ten sposób terminy – stosunkowo długie – pozwolą uczestnikowi zgromadzić środki na spłatę wnioskodawczyni, chociażby poprzez zaciągnięcie kredytu. Sąd wskazał, że taki okres umożliwi również uczestnikowi ewentualną sprzedaż niektórych działek wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i uzyskanie w ten właśnie sposób środków na poczet należnej wnioskodawczyni spłaty.

Sąd Rejonowy ocenił jako zasadne w świetle art. 207 k.c. w związku z art. 42 k.r.io. roszczenie wnioskodawczyni o rozliczenie kwot otrzymanych przez uczestnika z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z tytułu dopłat unijnych za lata 2004 - 2013 i zasądzenie na jej rzecz połowy ich wartości. Sąd podkreślił, że dopłaty są uznawane za dochód, jaki przynosi gospodarstwo rolne. Bez znaczenia pozostaje fakt, iż tylko jedna osoba pracuje na gospodarstwie i tylko ona pozostaje w jego posiadaniu. Okoliczność bowiem, że współwłaściciel rzeczy nie posiada jej ani nie realizuje w drodze roszczenia swojego uprawnienia do współposiadania rzeczy lub posiadania wyodrębnionej części rzeczy, nie stanowi przeszkody do domagania się przez tego współwłaściciela partycypowania proporcjonalnie do przysługującego mu udziału w dochodach z rzeczy, jeżeli przynosi ona dochody. Współwłaściciel, który z wyłączeniem pozostałego współwłaściciela korzysta z nieruchomości wspólnej oraz pobiera z niej dochody i pożytki, jest zobowiązany do rozliczenia uzyskanych z tego tytułu korzyści, stosownie do posiadanych przez współwłaścicieli udziałów. Dopłaty, mimo iż przyznawane są tylko rolnikowi, który faktycznie posiada grunty, stanowią wspólny dochód wszystkich właścicieli gospodarstwa rolnego. Z. W. otrzymał za lata 2004-2013 łącznie 30.185,04 zł z tytułu płatności bezpośrednich do gruntów rolnych i płatności ONW. Wobec tego Sąd Rejonowy zasądził połowę tej kwoty, to jest 15.092,52 zł od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni tytułem rozliczenia powyższych pożytków.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że z uwagi na fakt cofnięcia przez wnioskodawczynię wniosku w zakresie ruchomości, na co uczestnik wyraził zgodę, na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd umorzył postępowanie w tym zakresie.

Jako podstawę orzeczenia o kosztach postępowania Sąd Rejonowy powołał przepis art. 520 § 1 k.p.c., a rozstrzygnięcie w przedmiocie nieuiszczonych kosztów sądowych uzasadnił treścią przepisu art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014, poz. 1025).

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego wniósł uczestnik Z. W., zaskarżając to orzeczenie w części, to jest w punktach II i III i zarzucając mu:

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 213 k.c. poprzez jego niezastosowanie podczas gdy przepis ten stanowi o zniesieniu współwłasności pomiędzy współwłaścicielami gospodarstwa rolnego poprzez jego podział fizyczny, który w przedmiotowej sprawie nie byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej zgodnie z opinią biegłej powołanej właśnie na tę potrzebę, a sam podział fizyczny rzeczy jest zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem najbardziej preferowany;

- nierozliczenie nakładów poczynionych przez uczestnika z majątku osobistego na nieruchomość wspólną, wynikających z opinii biegłego, a o te nakłady winna być skorygowana wartość siedliska i ewentualnej spłaty na rzecz wnioskodawczyni.

Podnosząc powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę postanowienia Sądu pierwszej instancji w zaskarżonej części przez dokonanie podziału wspólnego majątku A. W. i Z. W. w ten sposób, aby przyznać na własność A. W. działki o numerach ewidencyjnych: (...) położone w K., działkę nr (...) położoną w P. oraz działkę nr (...) położoną w B., zaś działki o numerach ewidencyjnych: (...) i (...) położone w K. przyznać na własność Z. W., bez obowiązku spłat i dopłat, z uwzględnieniem nakładów poczynionych przez uczestnika na nieruchomość wspólną, ewentualnie o przyznanie również na rzecz wnioskodawczyni działki nr (...).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie, przy czym skutkuje uchyleniem postanowienia Sądu pierwszej instancji w zaskarżonej części i przekazaniem sprawy w tym zakresie Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c., który na mocy art. 13 § 2 k.p.c. znajduje odpowiednie zastosowanie w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym, sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok (w postępowaniu nieprocesowym – postanowienie orzekające co do meritum sprawy) i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy. Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi zaś wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy albo gdy zaniechał on zbadania materialnej podstawy powództwa czy merytorycznych zarzutów pozwanego. Tego rodzaju sytuacja ma miejsce w rozpoznawanej sprawie.

Na mocy art. 46 k.r.o. do podziału majątku wspólnego stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Z kolei przepis art. 1035 k.c. nakazuje stosować do działu spadku odpowiednio przepisy o zniesieniu współwłasności. Tym przepisom prawa materialnego odpowiadają na gruncie procesowym przepisy art. 576 § 3 k.p.c. oraz art. 688 k.p.c.

Zatem, mając na uwadze art. 46 k.r.o. w związku art. 1035 k.c., Sąd pierwszej instancji trafnie stwierdził, że do podziału majątku wspólnego należy stosować odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, w szczególności zaś przepisy art. 211 k.c. i art. 212 – 216 k.c. regulujące zasady zniesienia współwłasności na mocy orzeczenia sądu, a w odniesieniu do gospodarstwa rolnego przepisy art. 213 k.c. – art. 216 k.c.

Rozstrzygając w sprawie Sąd Rejonowy oczywiście pominął jednak normę art. 213 k.c., co słusznie zarzucił apelujący.

Przepis art. 211 k.c. stanowi, że każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

W myśl zaś art. 213 k.c. jeżeli zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego przez podział między współwłaścicieli byłoby sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, sąd przyzna to gospodarstwo temu współwłaścicielowi, na którego wyrażą zgodę wszyscy współwłaściciele.

Art. 214 k.c. przewiduje, że w razie braku zgody wszystkich współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela (§ 1). Jeżeli warunki przewidziane w paragrafie poprzedzającym spełnia kilku współwłaścicieli albo jeżeli nie spełnia ich żaden ze współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia (§ 2). Na wniosek wszystkich współwłaścicieli sąd zarządzi sprzedaż gospodarstwa rolnego stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (§ 3). Sprzedaż gospodarstwa rolnego sąd zarządzi również w wypadku niewyrażenia zgody przez żadnego ze współwłaścicieli na przyznanie mu gospodarstwa (§ 4).

Zatem przepisy normujące sposób zniesienia współwłasności, w tym sposób zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego, jako podstawowy sposób wyjścia z niepodzielności ustanawiają podział fizyczny rzeczy, różnicując jedynie przesłanki, które przemawiają przeciwko takiemu sposobowi zniesienia współwłasności (art. 211 k.c. i 213 k.c.). W odniesieniu do gospodarstwa rolnego jeśli podział między współwłaścicieli byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, sąd winien odstąpić od podziału i przyznać to gospodarstwo temu współwłaścicielowi, na którego wyrażą zgodę wszyscy współwłaściciele (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2008 r., II CSK 467/07, LEX nr 523605). Przepis art. 213 k.c. uzupełnia normę wyrażoną w art. 211 k.c. (oraz w art. 623 k.p.c.) w ten sposób, że kryterium podziału w naturze polegające na zgodności ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy, zostało zastąpione pojęciem „zasad prawidłowej gospodarki rolnej”. Sprzeczność podziału gospodarstwa rolnego z tymi zasadami nakazuje wybór pretendenta do objęcia całości według kryteriów wymienionych w art. 213 k.c. i w art. 214 k.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1998 r., I CKN 668/97, LEX nr 749984).

W świetle tego, co powiedziano wyżej, w sytuacji gdy w niniejszej sprawie o podział majątku wspólnego obejmującego gospodarstwo rolne uczestnik domagał się podziału tego gospodarstwa, podstawowym zagadnieniem niezbędnym dla dalszej oceny tego wniosku była kwestia czy podział byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej.

W tym celu Sąd winien był zażądać opinii biegłego rolnika, gdyż zgodnie z art. 619 § 2 k.p.c., w związku z art. 688 k.p.c. i art. 567 § 3 k.p.c. podział gospodarstwa rolnego w naturze nastąpi po zasięgnięciu opinii biegłych co do sposobu podziału. Jak wskazał zaś Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 30 listopada 2007 r., IV CSK 305/07, LEX nr 750015, za prawidłową należy przyjąć tylko taką wykładnię art. 619 § 2 k.p.c., zgodnie z którą zasięgnięcie opinii biegłych jest obligatoryjne nie tylko co do formy podziału, ale także co do samej dopuszczalności podziału gospodarstwa rolnego.

Sąd pierwszej instancji zaniechał jednak dopuszczenia wskazanego dowodu, a zatem nie wyjaśnił pierwszoplanowej dla sposobu podziału majątku wspólnego okoliczności i z błędnym pominięciem normy art. 213 k.c. oparł rozstrzygnięcie na przepisie art. 214 k.c. Natomiast ostatnio wymieniony przepis określa sposoby zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego, gdy niedopuszczalny jest jego podział, co nie zostało w sprawie wyjaśnione.

Zasadnie również zarzucił apelujący, że ustalając w oparciu o dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy wartość nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego należącego do majątku wspólnego Sąd nie odniósł się do żądania uczestnika rozliczenia dokonanych przez niego nakładów, które faktycznie zostały oszacowane w opinii biegłego.

Wskazać przy tym należy, że orzekanie przez Sąd o żądaniu rozliczenia nakładów wymaga zgłoszenia wniosku w formie pisma procesowego precyzującego te nakłady oraz kwotę żądaną do rozliczenia z tego tytułu. Na rozprawie w dniu 6 listopada 2013 roku pełnomocnik uczestnika Z. W. wprawdzie zgłosił nakłady poniesione na wykonanie: studni, komina, kuchni, podłogi, drzwi do komórek oraz wymiany dachu (k. 146), jednakże nie składał pisma procesowego precyzującego żądanie w tym przedmiocie. W tej sytuacji Sąd powinien był więc zobowiązać pełnomocnika uczestnika do złożenia pisma procesowego określającego nakłady i kwotę zgłaszaną do rozliczenia, a następnie rozpoznać tak zgłoszone żądanie.

Ze wskazanych względów zaskarżone orzeczenie podlegało uchyleniu w zakresie obejmującym zaskarżone rozstrzygnięcia w przedmiocie sposobu podziału majątku wspólnego (pkt II postanowienia) oraz rozliczenia z tego tytułu (pkt III), a także w zakresie rozstrzygnięć w przedmiocie kosztów postępowania (VI) oraz nieuiszczonych kosztów sądowych (VII i VIII), które to rozstrzygnięcia zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. zapadają w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Rejonowy ustali czy podział gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, dopuszczając na tę okoliczność dowód z opinii biegłego rolnika. Ponadto Sąd zobowiąże pełnomocnika uczestnika do sprecyzowania w piśmie procesowym żądania rozliczenia nakładów, tak co do ich rodzaju, jak i wysokości kwoty, której rozliczenia się domaga.

Następnie po przeprowadzeniu postępowania, w oparciu o całokształt zgromadzonego materiału dowodowego i po wszechstronnym rozważeniu ustalonych okoliczności, Sąd pierwszej instancji rozstrzygnie co do istoty sprawy.

Z tych wszystkich względów i na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w postanowieniu.