Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Tarnowie Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dariusz Płaczek

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2015 r. w Tarnowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania D. G.

od decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 29 kwietnia 2015 r., nr (...)

o przyznanie renty rodzinnej w drodze wyjątku

p o s t a n a w i a:

odrzucić odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 kwietnia 2015 r., nr (...) Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku D. G. z dnia 27 listopada 2014 r. o przyznanie renty rodzinnej w drodze wyjątku, odmówił ubezpieczonej przyznania tego świadczenia.

Decyzja powyższa zawiera pouczenie, że stosownie do treści art. 83 ust. 4 ustawy
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121), nie przysługuje od niej odwołanie do sądu okręgowego - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. W pouczeniu zawarto również informację, że strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do Prezesa ZUS z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy w terminie
14 dni od dnia jej doręczenia.

Od decyzji Prezesa ZUS z dnia 29 kwietnia 2015 r. D. G. wywiodła jednak odwołanie do tutejszego Sądu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie D. G. od decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 29 kwietnia 2015 r., nr (...), podlega odrzuceniu.

Jak stanowi przepis art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121), Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności: 1) zgłaszania do ubezpieczeń społecznych; 2) przebiegu ubezpieczeń; 3) ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek; 3a) ustalania wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu tych składek; 4) ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz 5) wymiaru świadczeń
z ubezpieczeń społecznych.

Od decyzji Zakładu w tych sprawach przysługuje odwołanie do właściwego sądu
w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego
(art. 83 ust. 2 powołanej ustawy). Odwołanie do sądu przysługuje również w razie niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie lub inne roszczenia (art. 83 ust. 3 ustawy).

W przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przewidziano zatem odrębny od określonego przez przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego tryb odwoławczy, wskazując w art. 83 ust. 2 tej ustawy, że od decyzji organu rentowego przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Wyjątki od trybu zaskarżania decyzji organu rentowego w taki sposób zostały wymienione w art. 83 ust. 4 powołanej wyżej ustawy. Stosownie do treści art. 83 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, od decyzji przyznającej świadczenie w drodze wyjątku oraz od decyzji odmawiającej przyznania takiego świadczenia, a także od decyzji w sprawach o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, odwołanie, o którym mowa w ust. 2, nie przysługuje. Stronie przysługuje natomiast prawo do wniesienia wniosku do Prezesa Zakładu o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji, określone w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Możliwość przyznawania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w drodze wyjątku przewidują przepisy art. 82 i art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).

Jak stanowi art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą- ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek- podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

Postępowanie w sprawie przyznania świadczenia w drodze wyjątku prowadzone jest
w trybie administracyjnym na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Przewidziane w art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z FUS świadczenie ma charakter specjalny także dlatego, że jest finansowane z budżetu państwa (art. 84 tej ustawy), a nie z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z przepisu art. 83 ust. 1 powołanej wyżej ustawy emerytalno- rentowej wynikają trzy przesłanki warunkujące przyznanie świadczenia, wyznaczające jednocześnie granice uznania administracyjnego: 1) niespełnienie wymagań dających prawo do emerytury lub renty musi być spowodowane szczególnymi okolicznościami; 2) ubiegający się
o świadczenie nie może podjąć pracy lub innej działalności zarobkowej objętej ubezpieczeniem społecznym z powodu całkowitej niezdolności do pracy lub wieku; 3) osoba ta nie ma niezbędnych środków utrzymania ( „Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz”, (red.) B. Gudowska, J. Strusińska- Żukowska, wydanie 2, Warszawa 2014 r.,
str. 904).

Jak podniósł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 stycznia 2010 r., II UK 168/09
(LEX nr 583810), art. 83 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
w ust. 4 wyłącza spod kontroli sądowej decyzje przyznające świadczenie w drodze wyjątku, odmawiające przyznania takiego świadczenia oraz wydane w sprawach o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Wyliczenie to, uzasadnione różnymi względami, jest enumeratywne. Katalog wyjątków od prawa ubezpieczonego (obywatela) do sądu nie może być poszerzany inaczej, jak tylko poprzez ustawę. Niedopuszczalna jest więc taka wykładnia przepisów ograniczających prawo strony do sądu, która prowadziłaby do rozszerzania sfery spraw niepodlegających sądowej kontroli. Pozostawałaby w niezgodzie nie tylko z wyjątkowym charakterem art. 83 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ale też z art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 18 października 2004 r., I UK 123/04 (OSNP 2005,
nr 10, poz. 148) Sąd Najwyższy wskazał natomiast, że Kodeks postępowania cywilnego daje stronom postępowania dotyczącego spraw z zakresu ubezpieczenia społecznego możliwość wnoszenia odwołań od decyzji organów rentowych. Kognicja sądów jest wyłączona tylko
w sprawach, w których decyzja należy do swobodnego uznania. Taki charakter bezspornie mają decyzje dotyczące świadczeń przyznanych w szczególnym trybie przez Prezesa ZUS
w oparciu o art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, jednak żaden przepis ustawowy nie pozwala na przyjęcie tezy, że taki charakter mają decyzje ZUS dotyczące wypłaty tego świadczenia, np. wstrzymanie czy zawieszenie wypłaty. Wyłączenie kontroli sądowej w sprawach o przyznanie świadczenia wyjątkowego nie jest równoznaczne z wyłączeniem spod kognicji sądu innych decyzji wydanych w danej sprawie, jeżeli wyraźny przepis ustawowy nie zalicza tych innych decyzji do sfery swobodnego uznania.

W tej sprawie ubezpieczona D. G. wywiodła odwołanie do Sądu od decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 kwietnia 2015 r. Decyzją tą Prezes ZUS, rozpatrując wniosek ubezpieczonej z dnia 27 listopada 2014 r. o przyznanie renty rodzinnej
w drodze wyjątku, odmówił w/w przyznania tego świadczenia. Jako podstawę swojego rozstrzygnięcia wskazał przepis art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).

Decyzja z dnia 29 kwietnia 2015 r. jest więc decyzją odmawiającą przyznania świadczenia w drodze wyjątku, o jakiej mowa w art. 83 ust. 4 ustawy z dnia ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Skoro tak, zgodnie
z brzmieniem powołanego przepisu, a także przywołanymi poglądami doktryny
i stanowiskiem Sądu Najwyższego, od decyzji tej nie przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

W razie wydania takiej decyzji, stronie przysługuje natomiast prawo wniesienia wniosku do Prezesa Zakładu o ponowne rozpatrzenie sprawy na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra.

Wyłączone zostało więc tutaj prawo strony do wniesienia odwołania od decyzji do organu wyższej instancji (w trybie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego). Wyłączenie to zostało skompensowane w postaci przyznania stronie prawa wniesienia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy do organu administracji publicznej, który wydał decyzję. Kompensaty takiej nie stanowi zagwarantowanie stronie prawa wniesienia skargi na decyzję organu pierwszej instancji do sądu administracyjnego (zob. wyrok TK z dnia 11 maja 2004 r., K 4/03, OTK-A 2004, nr 5, poz. 41). Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy różni się od odwołania tym, że nie wywołuje skutku dewolutywnego, tj. nie przesuwa sprawy do rozstrzygnięcia przez organ wyższego stopnia.

Takiej treści pouczenia zawierała zresztą decyzja Prezesa ZUS z dnia 29 kwietnia 2015 r. Wyraźnie podano w niej, że stosownie do treści art. 83 ust. 4 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121), od wydanej decyzji nie przysługuje odwołanie do sądu okręgowego- sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Wskazano też, że strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do Prezesa ZUS z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia.

Zdaniem Sądu, w sprawie nie znajduje zastosowania przepis art. 464 § 1 k.p.c. Stanowi on w zdaniu pierwszym i drugim, że odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ.
W tym wypadku sąd przekaże mu sprawę.

W tej sprawie nie jest tak, że na skutek wniesionego odwołania od decyzji z dnia
29 kwietnia 2015 r. do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ. Przepis art. 83 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wyraźnie stanowi, że od decyzji odmawiającej przyznania świadczenia w drodze wyjątku odwołanie nie przysługuje. Strona może natomiast wystąpić z wnioskiem do Prezesa Zakładu o ponowne rozpatrzenie sprawy. To jednak wymaga jej aktywności, tj. sformułowania wniosku
o ponowne rozpatrzenie sprawy i jego uzasadnienie.

Skoro więc od decyzji odmawiającej przyznania świadczenia w drodze wyjątku odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego nie przysługuje (ani też w trybie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego do sądu administracyjnego), odwołanie D. G. od decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 kwietnia 2015 r. podlega odrzuceniu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia na podstawie art. 199§1pkt.1 k.p.c. oraz art. 83 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń (Dz. U. z 2015 r. poz. 121).