Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 listopada 2014 roku, Sąd Rejonowy w Pabianicach uznał za bezskuteczną wobec powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. umowę darowizny spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego numer (...) w P. przy ul. (...), składającego się z 6 izb o łącznej powierzchni użytkowej 96,50 m ², dla której w Sądzie Rejonowym w Pabianicach, V Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta KW (...), wraz z wkładem budowalnym zawartym pomiędzy Z. P. (1) i S. P. w dniu 22 stycznia 2010 roku, przed notariuszem W. O. w Kancelarii Notarialnej w P. przy ul. (...), repertorium A nr. (...), w odniesieniu do wierzytelności przysługującej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. przeciwko Z. P. (1) w kwocie 50.999,79 zł ( pięćdziesiąt tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych 79/100) z ustawowymi odsetkami od dnia 9 maja 2004 roku, 21.391,13 złotych ( dwadzieścia jeden tysięcy trzysta dziewięćdziesiąt jeden złotych 13/100) z ustawowymi odsetkami od dnia 10 kwietnia 2008 roku oraz 7.917 zł (siedem tysięcy dziewięćset siedemnaście złotych ) stwierdzone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 12 grudnia 2011 roku, w sprawie I C 1363/09 oraz wierzytelności w kwocie 2.700 ( dwa tysiące siedemset złotych ) stwierdzonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 kwietnia 2012 roku, w sprawie I Aca 121/12 oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7.237 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Przedmiotowe rozstrzygnięcie zaskarżyła apelacją strona pozwana zaskarżając wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę i oddalenie powództwa.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

- naruszenie przepisów artykułu 527 § 1 k.c., art. 528 k.c. i art. 529 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i niezasadne uznanie, zwłaszcza że powód to wierzyciel w rozumieniu tych przepisów oraz iż dłużnik Z. P. (1) działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, podczas gdy prawidłowe odniesienie norm prawa materialnego art. 527 k.c. i następnych w zakresie instytucji tzw. skargi paulińskiej do ustalonego stanu faktycznego wskazuje na niezasadność powództwa;

- naruszenie art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie pomimo istotnych dla rozstrzygnięcia prawy ustaleń faktycznych, w tym zakresie zwłaszcza celu działania dłużnika i obecnej sytuacji osobistej pozwanego S. S.;

- naruszenie art. 532 k.c. poprzez nieuwzględnienie następstw jego zastosowania pomimo ustaleń faktycznych w tym zakresie;

- naruszenie przepisów postępowania art. 229 k.p.c. i art. 232 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną i jednostronną oraz wywnętrzanie sprzeczną ocenę materiału dowodowego w sprawie, a ponadto poprzez pominięcie znaczących dla rozstrzygnięcia faktów i dowodów zwłaszcza wskazujących na istotę działania powoda, co miała istotny wpływ na wynik sprawy w zaskarżonym zakresie.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik powoda wniósł o oddalenie apelacji, oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

Na rozprawie w dniu 15 czerwca 2015 roku, pełnomocnik powoda sprecyzował żądanie pozwu i wskazał, że żądanie pozwu obejmuje: kwotę 50.999,79 zł i 21.391,13 zł co łącznie odpowiada wartości przedmiotu określonego na kwotę 72.390,92 złote.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna w nieznacznej części.

Zauważyć należy, że strona powodowa w pozwie sformułowała swoje żądanie w ten sposób, że wniosła o uznanie za bezskuteczną wobec powoda czynności Z. P. (1) z dnia 22 stycznia 2010 roku polegającej na dokonaniu na rzecz S. S. darowizny mieszkania opisanego w księdze wieczystej (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Pabianicach.

Podczas ostatniej rozprawy przed Sądem Rejonowym pełnomocnik powoda poparł powództwo sformowane jak w pozwie / k.75/.

W petitum pozwu strona powodowa nie określiła jednoznacznie i konkretnie wysokości wierzytelność, której zaspokojeniu ma służyć uznanie czynności za bezskuteczną wobec powoda.

Niewątpliwie zastosowanie instytucji skargi pauliańskiej wchodzi w rachubę tylko wówczas, gdy wierzytelność przysługująca pokrzywdzonemu wierzycielowi względem określonego dłużnika jest skonkretyzowana. Chodzi bowiem o to, aby ochrony w następstwie wyroku uwzględniającego omawiane powództwo nie doznawały wszelkie bliżej nie oznaczone prawa powoda, lecz jedynie konkretna co do wysokości wierzytelność wynikająca z konkretnego stosunku prawnego, stanowiąca przedmiot żądanej ochrony, a tym samym także przedmiot rozstrzygnięcia sądowego.

W tym stanie rzeczy w pierwszej kolejności należało ustalić jednoznacznie wysokość wierzytelności, której zaspokojeniu ma służyć wytoczone powództwo.

Istotną wskazówką winna być podana przez powoda w pozwie kwota wartości przedmiotu sporu, bowiem w sprawie opartej na roszczeniu z art. 527 k.c. (tzw. skarga pauliańska) wartość przedmiotu sporu powinna być określona jako kwota równa wierzytelności powoda, która ma być chroniona tą skargą. /por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2007 r. IV CZ 105/06/.

W niniejszym przypadku nie znajduje zastosowania art. 20 k.p.c. / por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2008 r. II CZ 25/08 (...) LEX nr 420391/.

Kwota wartości przedmiotu sporu została oznaczona przez powoda na kwotę 72.390,92 złote.

Z uwagi na to, że pierwotna treść żądania powoda nie była wystarczająco jasna, Sąd Okręgowy skorzystał z możliwości wyjaśnienia powstałych wątpliwości przez samego powoda.

Podczas rozprawy apelacyjnej pełnomocnik powoda sprecyzował żądanie pozwu i wskazał, że żądanie pozwu obejmuje jedynie kwoty 50.999,79 zł i 21.391,13 zł co łącznie odpowiada wartości przedmiotu określonego na kwotę 72.390,92 złote.

Skoro w toku postępowania sam powód nie twierdził, by chodziło mu o ochronę wierzytelności w kwocie wyższej niż 72.390,92 złote, to wadliwie Sąd Rejonowy uznał, dodatkowo nie czyniąc w tym zakresie żadnych ustaleń, że powód obejmował swoim żądaniem również wskazane w wyrokach kwoty kosztów sądowych i należnych odsetek.

Jeżeli treść żądania sformułowana jest niewłaściwie, niewyraźnie lub nieprecyzyjnie Sąd może, a nawet ma obowiązek odpowiednio je zmodyfikować, jednakże zgodnie z wolą powoda i w ramach podstawy faktycznej powództwa. Oczywiście ingerencja Sądu w tym zakresie nie może być zbyt daleko idąca. W tym przypadku chodzi wyłącznie o nadanie objawionej w treści pozwu woli powoda poprawnej jurydycznie formy. ( por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2007 r. IV CSK 115/07).

W realiach niniejszej sprawy, precyzując żądanie powoda Sąd Rejonowy uznał za bezskuteczną wobec powoda umowę darowizny w szerszym zakresie niż domagał się tego sam powód.

Z właściwości postępowania apelacyjnego, które obejmuje merytoryczne rozpoznanie sprawy, wynika że sąd odwoławczy, kontynuując postępowanie, rozpoznaje sprawę na nowo w sposób w zasadzie nieograniczony /postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2013 r. V CZ 8/13, (...) LEX nr 1360399/.

Mając na uwadze że strona pozwana skierowała apelację przeciwko całości żądania pozwu, oraz uwzględniając ustalenia poczynione w toku postępowania odwoławczego, a zwłaszcza jednoznaczne sprecyzowanie żądania przez powoda, należało zaskarżone rozstrzygnięcie konwalidować, co Sąd Okręgowy uczynił w punkcie 1 wyroku.

W pozostałym zakresie apelacja jest bezzasadna.

Na wstępie koniecznym jest odniesienie się do zarzutów naruszenia przepisów postępowania, gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania co do pozostałych zarzutów apelacyjnych, bowiem jedynie nieobarczone błędem ustalenia faktyczne, będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania, mogą być podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszeniu przepisów prawa materialnego.

Nie można podzielić poglądu skarżącej strony pozwanej, że Sąd a quo dopuścił się naruszenia art. 229 k.p.c., art. 232 k.p.c. i art. 233 § 1 k.k. zwłaszcza zapatrywań przedstawionych przez pełnomocnika pozwanego w apelacji, iż Sąd I instancji oceniał materiał dowodowy „dowolnie”, „jednostronnie” i „wewnętrznie sprzecznie”.

Poczynione przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne są prawidłowe i sąd drugiej instancji przyjmuje je za własne dla potrzeb orzekania na etapie postępowania apelacyjnego. Należy stwierdzić, iż podstawowe znaczenie w niniejszym procesie miały złożone przez strony postepowania niekwestionowane dowody dokumentarne, natomiast źródła dowodowe osobowe niewątpliwie miały znaczenie jedynie posiłkowe. Apelujący, powołując się na określone wypowiedzi świadka i pozwanego przedstawia własną oceny przywołanych dowodów i formułuje własne wnioski jakie z treści tych dowodów można wyprowadzić. Tak ujęty zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może doprowadzić do zakwestionowania stanowiska sądu pierwszej instancji przyjętego w podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku.

Dla skutecznego zakwestionowania w apelacji oceny dowodów dokonanej przez sąd pierwszej instancji konieczne jest, jak to ujął Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 24 stycznia 2013 roku I ACa 1075/12 ( (...) ) wykazanie, że sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia paradygmatu oceny wynikającego z art.233§1 k.p.c. a zatem wykazania, że sąd a quo wywiódł z materiału procesowego wnioski rażąco sprzeczne z zasadami logiki lub doświadczenia życiowego względnie pominął w swojej ocenie istotne dla rozstrzygnięcia wnioski wynikającej z konkretnych dowodów czy tez grupy dowodów. Wskazane wadliwości, wbrew twierdzeniom apelacji nie występują.

Za niezasadne należało uznać zarzuty naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego tj,. naruszenia art. 527 § 1 k.c., art. 528 k.c. i art. 529 k.c..

Nie sposób podzielić twierdzeń apelującej, że w dacie dokonywania czynności prawnej powód nie był wierzycielem świadka Z. P. (1) w rozumieniu powołanych powyżej przepisów, a Z. P. (1) nie była dłużnikiem powoda.

Wymaga zaznaczenia, że dla ochrony wierzytelności przy pomocy skargi pauliańskiej nie jest wymagane stwierdzenie jej w tytule wykonawczym, a wierzytelność taka nie musi być nawet ani wymagalna ani zaskarżalna w chwili wytoczenia powództwa / por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2009 r. IV CSK 411/08, (...) LEX nr 1265573/.

Wbrew twierdzeniom apelującego w dacie dokonywania czynności na rzecz powoda wierzytelność powoda wobec Z. P. (1) istniała, a ponadto była wymagalna i zaskarżalna. Okoliczność ta nie budzi wątpliwości. Świadczy o tym fakt, że Sąd Okręgowy w Łodzi zabezpieczył roszczenia powoda wobec Z. P. (1) przez obciążenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego numer (...) w P. hipoteką przymusową do kwoty 84.945,92 złote.

Wszelkie argumenty podnoszone w apelacji, dotyczące tego, że wierzytelność ta miała charakter wierzytelności przyszłej pozostają bezzasadne.

Zauważyć należy, że wierzycielem przyszłym jest taki wierzyciel, którego wierzytelność (roszczenie) jeszcze nie istnieje w sensie prawnym w chwili dokonywania przez dłużnika (przyszłego dłużnika) czynności prawnej w warunkach określonych w przepisie art. 527 § 1 k.c.

W niniejszej sprawie, dochodzona przez powoda wierzytelność istniała w sensie prawnym i faktycznym. Słusznie podkreśla pełnomocnik powoda w odpowiedzi na apelację, iż Z. P. (1) była świadoma istnienia owej wierzytelności, bowiem pierwotnie roszczenie było skierowane przeciwko Spółce (...) Sp. z o.o. której Prezesem Zarządu pozostawała Z. P.. Dopiero stwierdzenie bezskuteczności egzekucji wobec spółki otworzyło możliwość powodowi do wystąpienia z roszczeniem przeciwko Z. P., co powód uczynił w kwietniu 2008 roku.

Orzekając, Sąd Rejonowy zasadnie więc jako podstawę roszczeń powoda przywołał art. 527 k.c., nie zaś wskazywany przez pełnomocnika pozwanego art. 530 k.c.

Na uwzględnienie nie zasługuje również zarzut naruszenia art. 5 k.c.

Zgodnie z powołanym przepisem nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego, a takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

W przedmiotowej sprawie celem powoda nie jest pozbawienie pozwanego i jego rodziny mieszkania, a wyegzekwowanie należnej mu spłaty. Próba wyegzekwowania istniejącego roszczenia, w sposób zgodny z przepisami prawa, na podstawie prawomocnego tytułu wykonawczego, nie może stanowić nadużycia prawa ze strony wierzyciela.

Niejako w „powiązaniu” do zarzutu z art. 5 k.c. apelujący podnosi zarzut naruszenia przepisu art. 532 k.c. wskazując, że w wyniku uwzględnienia powództwa dochodzi do sytuacji gdy powód na podstawie zaskarżonego wyroku uzyskuje pierwszeństwo zaspokojenia zadłużenia orzeczonego prawomocnie w 2012 roku przed innymi wierzycielami, których wierzytelności powstały wcześniej niż wierzytelność strony powodowej. Zdaniem skarżącego taka sytuacja sprzeczna jest ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa.

Zarzut ten jest niezasadny. Istotą roszczenia ze skargi pauliańskiej jest właśnie uzyskanie przez wierzyciela możliwości zaspokojenie się – z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej – z przedmiotu majątkowego, który wskutek czynności prawnej uznanej za bezskuteczną wyszedł z majątku dłużnika lub do niego nie wszedł. Oczywistym jest przy tym, że inni wierzyciele dłużnika, którzy nie zaskarżyli czynności prawnej dokonanej z ich pokrzywdzeniem, nie mogą uczestniczyć w egzekucji prowadzonej w wyniku uwzględnionej skargi pauliańskiej i roszczenia ich w konsekwencji mogą pozostać niezaspokojone.

Brak jest obiektywnych przeszkód, do wystąpienia przez pozostałych wierzycieli z roszczeniem z art. 527 k.c. Okoliczność, że powód zdecydował się wystąpić przed innymi wierzycielami ze swoim roszczeniem nie może stanowić zarzutu wobec powoda.

Mając na uwadze powołane powyżej rozważania, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., uwzględniając w części apelację pozwanego, zmienił pkt 1 zaskarżonego wyroku doprecyzowując kwotę roszczenia chronionego skargą i orzekł co do istoty sprawy jak w sentencji, w pozostałej zaś części na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto stosownie do treści art. 100 zdanie drugie k.p.c., w związku z art. 391 § 1 k.p.c., albowiem apelacja pozwanego została uwzględniona w nieznacznej części. Na zasądzone koszty składa się kwota zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, ustalona stosowanie do treści § 6 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 13 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013. 461 j.t.).