Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Nowakowska

Protokolant Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2015 r. w Kaliszu

odwołania K. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 18 grudnia 2014 r. Nr (...) (...)

w sprawie K. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie ubezpieczenia

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.z dnia 18 grudnia 2014 r. znak (...) (...)w ten sposób, że ustala, iż K. M.z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od 01 września 2014r.

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.na rzecz K. M. kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18.12.2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w O.stwierdził, że K. M., jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, nie podlega od 01.09.2014r. ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu, albowiem do ubezpieczenia zgłosiła się w 8 miesiącu ciąży deklarując do podstawy wymiaru składek maksymalną kwotę 9 365zł, a już od dnia 05.11.2014r. wystąpiła z roszczeniem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego.

W sytuacji gdy dochód wykazany we wrześniu 2014r. pochodził z jednej faktury (w kwocie 2 399zł) i przewyższał kwotę składki (2 987,43zł), a zadeklarowana podstawa wymiaru składek nie ma uzasadnienia w dochodach z działalności, zaś spodziewana należność ze strony ZUS wynosiłaby aż 98.050,68zł – jej działanie zmierzające do uzyskania kosztem innych uczestników systemu ubezpieczeń niewspółmiernie wysokiego świadczenia macierzyńskiego uznano za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i czynność prawną polegająca na zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych uznano za nieważną, dokonaną tylko w celu stworzenia pozoru prowadzenia działalności gospodarczej.

Odwołanie od tej decyzji wniosła do Sądu K. M., domagając się zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia, że z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej od 1.09.2014r. do nadal podlegała obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu oraz o zasadzenie kosztów zastępstwa procesowego podnosząc, że działalność gospodarczą prowadziła faktycznie, a organ rentowy w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21.04.2010r. w sprawie IIUKP1/10 nie ma prawa kwestionować zadeklarowanej kwoty podstawy wymiaru składek.

Sąd ustalił co następuje:

K. M. urodzona w dniu (...)jest magistrem ekonomii. Studia magisterskie ukończyła w styczniu 2007r. na dwuletnich studiach uzupełniających na Uniwersytecie (...).

(dowód – kserokopia dyplomu w aktach osobowych)

Poczynając od 01.07.2008r. była zatrudniona przez M. M. prowadzącą Firmę Handlowo-Usługową (...)w K.przy ul. ks. P. W. (...), na stanowisku doradcy klienta. Jej wynagrodzenie przy pełnym wymiarze czasu pracy wynosiło początkowo 1 432zł plus premia uznaniowa, od 01.02.2009r. – 1 563zł, od 01.01.2013r. – 1 600zł, od 01.03.2013r. – 2 000zł, a od dnia 01.05.2013r. – 2 060zł (za każdym razem plus premia uznaniowa).

W dniu 31.10.2013r. pracodawca – M. M., udzieliła odwołującej się pełnomocnictwa szczególnego do występowania w jej imieniu we wszystkich sprawach związanych z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą,. m.in. do podpisywania i odbierania faktur, realizacji przelewów z jej konta, wykonywania spraw kadrowych, podpisywania umów i aneksów o pracę, dostępu do konta mailowego.

Aneksem do umowy o pracę z dnia 01.04.2014r. zmieniono odwołującej się warunki zatrudnienia powierzając, oprócz obowiązków doradcy klienta, funkcję pełnomocnika d.s. nadzoru nad placówkami, z jednoczesnym zmniejszeniem wymiaru czasu pracy do 7/8 etatu oraz ze wzrostem wynagrodzenia do 3 500zł plus premia uznaniowa.

Kolejnym aneksem z dnia 01.09.2014r. powrócono do stanowiska doradcy klienta, z zachowaniem 7/8 etatu i zmniejszeniem wynagrodzenia do 1 470zł.

Aneksem z dnia 01.01.2015r. przy wymiarze czasu pracy 7/8 etatu i ze stanowiskiem określonym jak w aneksie od 01.04.2014r. (doradca klienta, pełnomocnik ds. nadzoru nad placówkami) wynagrodzenie odwołującej się określono na 1 531,25zł.

(dowód – kserokopie umów i aneksów w aktach osobowych k 25).

M. M., poza K. M., zatrudnia na stanowisku doradcy klienta jeszcze trzy inne osoby: dwie z wynagrodzeniem na pełnym etacie 2 060zł brutto i jedną zatrudnioną od 18.08.2014r. z wynagrodzeniem 1 750zł.

(dowód- wykaz pracowników k 24.)

Działalność prowadzona przez M. M.polega na prowadzonym w formie franczyzy pośrednictwie finansowym (gównie w zawieraniu umów kredytowych, pożyczkowych) dla (...)i (...). Prowadzi ją w trzech placówkach, odrębnie dla obu podmiotów. K. M.pracowała u niej w placówce (...)w K., oferującej pełna gamę usług finansowych na stanowisku doradcy klienta z minimalną pensją krajową, więc jej wynagrodzenie było stopniowo podwyższane zgodnie ze wzrostem tej kwoty. Od kwietnia 2014r.przy zmniejszonym czasie pracy zwiększono jej wynagrodzenie z uwagi na zmianę specyfiki pracy. Zamiast dotychczasowych czynności wykonywanych w czasie 8 godzin dziennie powierzono jej zorganizowanie nowej placówki (...)w J., na terenie lepszym ekonomicznie i sprzedanie placówki w N.. U M. M.do marca 2014r. pracował również mąż odwołującej się. Kiedy odwołująca się wypełniła swoje zadanie i sprzedała placówkę w N., a od 15.08.2014r. została uruchomiona nowa placówka w J.– na jej miejsce M. M.zatrudniła inną osobą na pełen etat, a odwołującej się, przy zachowaniu wymiaru czasu 7/8 etatu, od 01.09.2014r. zmniejszyła wynagrodzenie do 7/8 minimalnej płacy krajowej, czyli do kwoty 1 470zł brutto. Jej rola miała ograniczać się do pilnowania nowego pracownika, którego wynagrodzenie wynosiło 2 060zł.

(dowód- zeznania świadka M. M..)

Poczynając od dnia 01.09.2014r. K. M.dokonała zgłoszenia w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej podjęcia działalności gospodarczej pod firmą (...). Wskazała jako przeważającą działalność „pozostała finansowa działalność usługowa, gdzie indziej nie sklasyfikowana, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych” (kod 64.99). Jako adres głównego miejsca wykonywania działalności podała adres swego zamieszkania: Ż. (...) (dowód – wydruk wpisu w aktach ZUS k 16).

W dniu 05.09.2014r. K. M.zwarła umowę współpracy w zakresie pośrednictwa w sprzedaży produktów finansowych z (...) Spółka z o.o.w G.(dowód – kserokopia umowy k 58- 64 akt ZUS).

Ofertę takiej współpracy złożył przedstawiciel firmy (...)w pierwszej kolejności M. M., ale ona nie mogła z niej skorzystać jako konkurencyjnej w stosunku do prowadzonej działalności. Odwołująca się nawiązała kontakt z (...) sp. z o.o.i zaoferowała swe usługi. Wykonywanie pośrednictwa dla tego podmiotu nie wymaga dysponowania własnym lokalem, wystarczający jest kontakt internetowy, a z klientami kontakt może być wykonywany drogą telefoniczną. (...)jest pośrednikiem konkretnych instytucji finansowych jak (...), (...), (...), (...)i instytucje poza bankowe współpracujące z (...)sp. z o.o zdobywając dla nich nabywców ich produktów o charakterze kredytów i pożyczek tzw. chwilówek. Dokumenty skanuje się i o drogą elektroniczną przesyła do weryfikacji. Rola agenta sprowadza się do pośredniczenia w zawarciu umowy i nie uczestniczy on w procesie spłaty kredytu czy pożyczki. Za pośrednictwo otrzymuje od (...) prowizję zależną od wysokości udzielonego kredytu. (dowód zeznania świadka D. N.k 32)

W dniu 15.09.2014r. odwołująca się, jako osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą (...)– uzyskała pełnomocnictwo od V. (...)(spółka z o.o.) oddział w Polsce do zawierania i zmiany w imieniu tego banku jako agent umów kredytów i pożyczek pieniężnych udzielanych osobom fizycznym, w tym kredytu konsumenckiego i umów o kartę płatniczą oraz do dokonywania czynności faktycznych z tym związanych. Pełnomocnictwo to uprawnia ją do ustanawiania dalszych pełnomocników spośród pracowników agenta zaakceptowanych przez bank. (dowód – kserokopia pełnomocnictwa k 68 akt ZUS).

K. M.nie zrezygnowała z zatrudnienia u M. M.z ostrożności, nie mając pewności co do zyskowności podjętej działalności gospodarczej. Dała ogłoszenie do miejscowej prasy z ofertą pośredniczenia w uzyskaniu kredytu. Do klientów, osób które zareagowały na nią, telefonowała i umawiała się z nimi w godzinach popołudniowych u nich lub we własnym domu, gdzie jedno z pomieszczeń przeznaczyła na biuro. Weryfikacja przez (...)sp.z o.o trwała dzień. Odbyła około 20 rozmów z klientami, a tylko trzy przypadki wniosków zakończyły się skutecznie.

Odwołująca się we wrześniu 2014r. zawarła 3 umowy kredytowe dla (...)w dniach 16, 23 i 26 września. Uzyskała prowizję w łącznej kwocie 2 399,95zł. W systemie informatycznym spółki (...)od 05.09.2014r. nadal funkcjonuje jako aktywny współpracownik, ale wspomniane trzy umowy są jedynymi zawartymi przez K. M.(dowód – informacja z (...)z 25.08.2015r. k 56-59, zeznania odwołującej się k 53).

Wynagrodzenie za wypracowane prowizje została na jej konto przelane. (k 92 akt ZUS)

Jako osoba prowadząca działalność gospodarczą odwołująca się zadeklarowała podstawę wymiaru składek kwotę 9 365zł.

Poza sporem jest, że odwołująca się w kolejnych miesiącach nadal uiszczała taką składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

(dowód-potwierdzająca informacja ZUS z 19.12.2014r.)

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 2 ustawy z dnia 02.07.2004r. „o swobodzie działalności gospodarczej” (tekst jedn. Dz. U. z roku 2013. 672, ze zm.), działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Działalność gospodarcza jest działalnością stałą, zorganizowaną, planową, samodzielną, zarobkową, podporządkowaną regułom opłacalności i zysku, a przede wszystkim istniejącą w obrocie gospodarczym.

Zgodnie z treścią art. 6.ust.1 pkt.5 ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. z 2013r. poz.1442 ze zm.) osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, a zgodnie z treścią art. 12 pkt.1 tej ustawy również obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu. Jak wynika z treści art. 13 obowiązek podlegania wspomnianym ubezpieczeniom istnieje od dnia rozpoczęcia działalności do dnia jej zaprzestania.

Z utrwalonej linii orzecznictwa sądowego wynika, że podleganie ubezpieczeniom społecznym wynika nie z samego faktu zgłoszenia działalności gospodarczej, ale rzeczywistego jej prowadzenia.

W wyroku z dnia 13.11.2008 r. Sąd Najwyższy podniósł, że obowiązkowi ubezpieczeń społecznych podlega osoba faktycznie prowadząca działalność gospodarczą (a więc wykonująca tę działalność), a nie osoba jedynie figurująca w ewidencji działalności gospodarczej na podstawie uzyskanego wpisu (II UK 94/08, LEX Nr 960472). Taki sam wniosek wynika z innych orzeczeń tego Sądu m.in. wyroku z dnia 21.06.2001 r. wydanego w sprawie II UKN 428/00, OSNAPiUS 2003, nr 6, poz. 158, z dnia 11.01.2005 r., I UK 105/04, OSNP 2005 nr 13, poz. 198, czy z dnia 19.03.2007 r., III UK 133/06, OSNP 2008 nr 7-8. poz. 14).

Jak wynika z omówionego stanu faktycznego sprawy, odwołująca w rzeczywistości prowadziła zarejestrowaną działalności gospodarczą. Rejestrując działalność w ewidencji wprawdzie skoro znajdowała się w zaawansowanej ciąży i musiała mieć świadomość, że w jej sytuacji w najbliższej przyszłości nie będzie w stanie działać, a zwłaszcza w planowanym przez nią zakresie czyli przynoszącym przychód uzasadniający wysokość deklarowanej podstawy wymiaru składek. Nie skorzystała przy tym z ulgi jaką dla osób rozpoczynających pozarolniczą działalność gospodarczą przewiduje się w art. 18a „ustawy systemowej”. Zgodnie z jego treścią, podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak od 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, co ma stanowić formę pomocy w starcie dla osoby rozpoczynającej działalność.

Z tej formy zwyczajowo korzystają ubezpieczeni rozpoczynający aktywność gospodarczą, bo zawsze początkowe miesiące wiążą się z ponoszeniem wyższych kosztów przy braku efektów finansowych. Zachowanie odwołującej się pomijającej tę możliwość i zadeklarowanie maksymalnej podstawy wymiaru składek świadczy, że celem zarejestrowania działalności w tym momencie jej życia był zamiar uzyskania w najbliższym czasie maksymalnie wysokich świadczeń od ZUS, tym bardziej, że posiadając nadal status pracownika nie musiałaby wcale podlegać ubezpieczeniu z tytułu działalności gdyby nie zgodziła się na obniżenie wynagrodzenia.

W świetle linii orzeczniczej Sądu Najwyższego i Sądu Apelacyjnego w Łodzi okoliczności te nie stanowią podstawy do odmowy objęciem ubezpieczeniem z działalności gospodarczej jeśli działalność była wykonywana faktycznie.

Wyrokiem z 16.01.2014r. Sąd Najwyższy stwierdził, że podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej w 8 miesiącu ciąży nie stanowi przeszkody podlegania ubezpieczeniom społecznym w aspekcie wykonywania jej w sposób ciągły, a zamiaru ciągłego prowadzenia działalności gospodarczej nie podważa przewidywanie jej zawieszenia ze względu na ciążę albo konieczność opieki nad dzieckiem. (patrz wyrok SN z 16.01.2014r. sygn.akt I UK 235/13).

Bez znaczenia jest też wysokość zadeklarowanej podstawy wymiaru nie mająca pokrycia w uzyskiwanych przychodach skoro Sąd najwyższy w uchwale 7 sędziów z 21.04.2010r. w sprawie IIUZP 1/10 przesądził o tym, że ZUS nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty podstawy wymiaru składek zadeklarowanej przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą jeśli mieści się ona w granicach określonych ustawą.

Ewidentnie istniejący problem nieekwiwalentności świadczeń uzyskiwanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do wkładu ubezpieczonego w ten Fundusz (opłacanie składek od wyższej podstawy wymiaru tylko przez krótki okres) nie może być rozwiązany przez przypisywanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych uprawnień do weryfikacji deklarowanej kwoty jako zmierzającej do osiągnięcia zawyżonych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

W uchwale tej wyraźnie wskazano przy tym na możliwość dowodzenia przez organ rentowy fikcyjności tytułu ubezpieczenia. Linia powyższa znajduje powtórzenie w orzecznictwie Sądu Apelacyjnego w Łodzi - patrz wyrok z dnia 16.12.2014r.sygn. akt IIIAUa 434/14.

W świetle przepisów regulujących zbieg tytułów ubezpieczenia (art. 9 ust1 pkt 1a ustawy z 13.09.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 1442) poza sporem w niniejszej sprawie jest, że odwołująca się prowadząc własną działalność nie musiałaby podlegać ubezpieczeniu z tego tytułu przy zachowaniu statusu pracowniczego z wynagrodzeniem na poziomie choćby minimalnej płacy, natomiast uiszczając jednorazowo wysoką składkę na ubezpieczenie z tytułu podjęcia własnej działalności gospodarczej uzyska prawo do świadczeń z tytułu macierzyństwa w niewspółmiernie wysokiej kwocie. Organ rentowy nie zakwestionował jednak podstawy wymiaru składek z ubezpieczenia pracowniczego i to pomimo uzyskania w toku niniejszego postępowania materiałów wcześniej nie znanych co do okoliczności dotyczących zatrudnienia.

Jako uzasadnienie dla zmniejszenia czasu pracy od kwietnia 2014r. pracodawca odwołującej się podała, że podyktowane to było nową sytuacją po tym jak mąż odwołującej się zmienił pracę i chciała kończyć pracę o godzinie 15 by móc odebrać dziecko z przedszkola. Jest to jednak niespójne, skoro wcześniej oboje z mężem pracując na cały etat w firmie M. M. kończyli pracę w późniejszych godzinach, a od 1.04.2014r. praca odwołującej się miała być wykonywana w innych miejscowościach, co wydłużało czas jej nieobecności w K.. Nie jest też przekonujące,, że doszło do tak radykalnego zmniejszenia wynagrodzenia dla odwołującej się będącej osobą z dużym doświadczeniem, wysokimi kwalifikacjami formalnymi i która wykonała dla pracodawcy tak poważne zadanie jak uruchomienie nowej placówki i sprzedaż poprzedniej. Jej nowe wynagrodzenie miało być przy tym niższe niż pensja nowej osoby, którą miała wprowadzać do nowych zadań i pilnować by nie popełniła błędu. Na zmianę wynagrodzenia odwołująca się jednak wyraziła zgodę, choć uczyniła tak mimo, że było to ewidentnym pogorszeniem sytuacji płacowej, a jako osoba ciężarna korzystała z ustawowej ochrony.

Można przypuszczać (choć odwołująca się temu zaprzecza), że uczyniła tak dlatego, że rozwiązanie to pozwalało jej na podleganie ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, skoro przy zachowaniu stosunku pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy w efekcie wynagrodzenie było poniżej minimalnej płacy pracowniczej.

Kwestia wysokości podstawy wymiaru składek z wynagrodzenia pracowniczego nie stanowi jednak przedmiotu sporu w rozpoznawanej sprawie, skoro organ rentowy nie wydał decyzji podważającej zadeklarowaną podstawę wymiaru składek z tamtego tytułu.

Organ rentowy pozostał na stanowisku, że odwołująca się działalności faktycznie nie prowadziła, a tylko stworzone zostały tego pozory.

Takie stanowisko organu rentowego w świetle przeprowadzonego postępowania dowodowego nie znajduje jednak uzasadnienia.

Odwołująca się nie tylko dokonała zgłoszenia do ewidencji działalności i zawarła umowę współpracy w zakresie pośrednictwa w sprzedaży produktów finansowych z zewnętrznym podmiotem (...) Sp.z o.o. w G., ale również przedstawiła dowody iż umowę tę realizowała, zawarła skutecznie trzy umowy.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zgłoszenie się przez odwołującą do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej nie było więc czynnością pozorną w rozumieniu art. 83 K.C., zatem nie zachodzi fikcyjność tytułu ubezpieczeń.

Skoro zatem istnieje tytuł ubezpieczenia społecznego obowiązkowego i dobrowolnego z działalności gospodarczej, to przy zbiegu z pracowniczym tytułem ubezpieczenia z podstawą wymiaru składek poniżej najniższej płacy krajowej w tym okresie, to odwołanie jako zasadne podlegało uwzględnieniu.

Zaskarżona decyzja podlegała więc zmianie i godnie z art. 477 ¹⁴§ 2 kpc orzeczono jak w wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono w pkt.2 wyroku na podstawie art. 108§ 1 kpc i 98 kpc. Zgodnie z § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.02.163.1348 ze zm.) stawka minimalna w sprawie z ubezpieczenia społecznego wynosi 60 zł, a biorąc pod uwagę nakład pracy pełnomocnika odwołującego się Sąd zasądził od ZUS zwrot kosztów w wysokości poczwórnej stawki minimalnej.