Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 14 czerwca 2013 roku powódka P.U.H. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa w Ł. wniosła o zasądzenie od pozwanej P.Spółki Akcyjnej w W. kwoty 102.005,01 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 maja 2007 roku oraz kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że zawarła z pozwaną w dniu 14 listopada 2006 roku umowę, mocą której zobowiązała się do wykonania remontu elewacji budynku pozwanej przy ul. (...) w Ł.. Powódka napotkała jednak przeszkody w realizacji umowy, które uniemożliwiały prowadzenie robót t.j. wymiana okien na elewacji zachodniej i południowej, malowanie i naprawa tynków na szczycie zachodnim dziedzińca, wykończenie wnęk okiennych w innej technologii niż zakładana w początkowym projekcie. Strony ustaliły w sporządzonych trzech protokołach konieczności z dnia 14 grudnia 2006 roku oraz w protokole konieczności z dnia 19 lutego 2007 roku, jakie dokładnie prace dodatkowe, nie przewidziane umową, winny zostać wykonane w celu prawidłowej realizacji zawartego pomiędzy nimi kontraktu. Pozwana potwierdziła konieczność realizacji tych dodatkowych prac, podpisując wskazane protokoły. Nadto, wystąpiła do Miejskiego Konserwatora Zabytków w Ł. o wyrażenie zgody na wymianę okna narożnego remontowanego budynku od strony skrzyżowania ul. (...) i ul. (...) na nowe, w standardzie euro oraz na wykonanie renowacji dwóch okien historycznych od strony tych samych ulic i taką zgodę otrzymała. Powódka przystąpiła do realizacji robót, jednak w wyniku narastającego konfliktu z pozwaną, zdecydowała się na odstąpienie od umowy w oparciu o § 14 ust. 2 umowy. Pozwana początkowo zaakceptowała odstąpienie, jednak później uznała odstąpienie za bezskuteczne, stwierdziła opóźnienie w wykonaniu przedmiotowej umowy z winy powódki i sama odstąpiła od umowy. Przed Sądem Okręgowym w Łodzi toczyła się sprawa z powództwa P. przeciwko Spółce (...), w którym pozwana domagała się od powódki kwoty 253.478,60 złotych tytułem m.in. kary umownej za odstąpienie od umowy dokonane przez powódkę. W sprawie tej Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił powództwo P. stwierdzając jednocześnie, że powódka skutecznie, z przyczyn jej nie obciążających, odstąpiła od umowy. Potwierdzone to zostało wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi. Niezależnie od powyższego, powódka wskazała, że przed odstąpieniem od umowy wykonała istotną część prac przewidzianych umową, jak też część robót wskazanych w protokołach konieczności. W konsekwencji, powódka przedstawiła pozwanej do zapłaty łącznie dwie faktury: nr (...) z dnia 29 grudnia 2006 roku na kwotę 301.257,27 złotych oraz nr 01 z dnia 31 stycznia 2007 roku na kwotę 276.940,00 złotych. Należności z powyższych faktur pozwana zapłaciła powódce. W protokole przejęcia terenu (placu) budowy z dnia 18 lipca 2007 roku pozwana potwierdziła wykonanie przez powódkę szeregu robót. Ponadto, strony potwierdziły w protokołach odbioru wykonanych robót wykonanie przez powódkę szeregu prac. Strony sporządziły także notatkę służbową w dniu 14 maja 2007 roku z obmiaru sporządzonego z natury na roboty dodatkowe, nie ujęte w dokumentacji projektowo-kosztorysowej, w której potwierdziły realizację przez powódkę szeregu robót. W wyniku uzgodnień z pozwaną, powódka sporządziła kosztorysy powykonawcze z wykonanych prac, które przedstawiła pozwanej w celu dokonania przez nią zapłaty za wykonane roboty. W kosztorysach tych powódka zaznaczyła, że wartość wykonanych i niezapłaconych robót, wg stanu na dzień wstrzymania prac, tj. na dzień 27 kwietnia 2007 roku, wyniosła razem 48.243,48 złotych netto, tj. 39.353,31 złotych z tytułu wykonanych prac budowlanych, 3.508,00 złotych z tytułu robót elektrycznych i 5.382,17 złotych wynikająca z różnicy pomiędzy kwotą wskazaną w kosztorysie złożonym pozwanej a kwotą zapłaconych przez nią faktur. Pozwana dokonała korekty kosztorysów i odesłała je powódce. Zdaniem powódki, zabiegiem tym pozwana potwierdziła realizację przez powódkę robót wskazanych w kosztorysach, z tym, że podważyła wysokość należnego powódce z tego tytułu wynagrodzenia. Powódka, nie zgadzając się jednak z częścią dokonanych przez pozwaną korekt, skierowała do pozwanej pismo, w którym podsumowała swoje roszczenia wobec pozwanej po korekcie na łączną kwotę 46.455,67 złotych i wyjaśniła, że o ile uznaje za słuszną korektę w zakresie robót elektrycznych (obniżenie jej do kwoty 1.736,47 złotych), to w pozostałym zakresie nie uznaje korekt za zasadne. Dodatkowo, w trakcie realizacji umowy, w związku z wykonywaniem prac nie przewidzianych, jak też tych uzgodnionych z pozwaną, powódka poniosła również koszty wynajmu rusztowań użytych przy remoncie, związanego z przestojem prac powstałym wyłącznie z winy pozwanej, w kwocie 45.329,10 złotych brutto. Pismem z dnia 24 maja 2007 roku powódka wezwała pozwaną do rozliczenia umowy, wzywając ją do zapłaty łącznej kwoty 293.561,58 złotych, na którą składały się m.in.: koszty wykonanych robót budowlanych i elektrycznych w kwocie 58.857,04 złotych, w tym 48.011,03 złotych za roboty wykonane przez powódkę na podstawie protokołu konieczności z dnia 14 grudnia 2006 roku oraz koszty wynajęcia i przestoju rusztowań w okresie od dnia 14 grudnia 2006 roku do dnia 27 kwietnia 2007 roku, tj. do dnia odstąpienia od umowy, w kwocie 45.329,10 złotych. Podsumowując, powódka wskazała, że żąda od pozwanej zapłaty kwoty 56.675,91 złotych z tytułu nie uiszczonej zapłaty za wykonane na podstawie umowy roboty budowlane i elektryczne oraz kwoty 45.329,10 złotych z tytułu kosztu wynajęcia i przestoju rusztowań w okresie od dnia 14 grudnia 2006 roku do dnia 27 kwietnia 2007 roku; łącznie – kwoty 102.005,01 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wezwania pozwanej do zapłaty tych roszczeń.

(pozew k. 2-17)

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 30 sierpnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, X Wydział Gospodarczy, w sprawie o sygn. akt X GNc 951/13, orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

(nakaz zapłaty k. 247)

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana podniosła, że wprawdzie w dniu 14 grudnia 2006 roku i 19 lutego 2007 roku strony podpisały protokoły konieczności wykonania dodatkowych robót, nie objętych zakresem umowy, jednakże w ich następstwie nie doszło do formalnego zlecenia wykonania tych prac i podpisania odrębnych aneksów do w/w umowy. Nadto, pozwana zakwestionowała wykonanie całości prac budowlanych i elektrycznych dochodzonych pozwem, wskazując na rozbieżności w podanym przez powódkę stanie faktycznym a powołanymi dowodami. W odniesieniu do kwoty 56.675,91 złotych pozwana podniosła, że sporządzone przez powódkę kosztorysy powykonawcze z wykonanych prac zostały przez pozwaną skorygowane: z kwoty 39.353,31 złotych do kwoty 16.730,61 złotych i z kwoty 3.508,00 złotych do kwoty 1.736,47 złotych. Natomiast kwota 5.382,17 złotych wskazywana jako różnica pomiędzy kwotą wskazaną w kosztorysie a kwotą zapłaconych przez pozwaną faktur, nie została określona prawidłowo z uwagi na to, że kwota stanowiąca podstawę jej wyliczenia, tj. 479.314,36 złotych została skorygowana przez pracownika pozwanej do kwoty 468.004,74 złotych, co wskazuje na dokonaną nadpłatę kwoty 5.927,45 złotych netto w płatności faktur VAT. Jeśli zaś chodzi o koszty wynajmu i przestoju rusztowań, pozwana podniosła, że przy realizacji prac wykonanych do czasu odstąpienia przez powódkę od umowy nie zachodziła potrzeba postawienia przedmiotowych rusztowań. W określonych warunkach atmosferycznych (grudzień 2006 roku) nie było możliwe wykonywanie prac elewacyjnych, a jednie dla wykonania takowych zaistniałaby potrzeba ustawienia rusztowań. Jedyną wykonaną przez powódkę w tym czasie pracą była wymiana okien, która przeprowadzona została z pomieszczeń wewnątrz budynku. Poza tym, w grudniu 2006 roku zamontowana została wyłącznie część rusztowań, a pozostała część pojawiła się w marcu 2007 roku. Z zakresu przeprowadzonych przez powódkę robót do czasu odstąpienia od umowy wynika, że rusztowania zostały zamontowane bez potrzeby i jedynie utrudniały pracę pozwanej oraz powodowały utrudnienia ruchu na placu manewrowym (dziedziniec wewnętrzny). Podawana przez powódkę w pozwie data 14 grudnia 2006 roku, jako data wstrzymania robót z przyczyn zależnych od pozwanej, nie znajduje potwierdzenia w jakimkolwiek dokumencie lub stanie faktycznym prowadzonych prac. W tej dacie nie nastąpiło żądne wstrzymanie robót. Wręcz przeciwnie, załączone do pozwu protokoły odbioru wykonanych prac z dnia 29 grudnia 2006 roku i 31 stycznia 2007 roku wskazują na ciągłość wykonywanych prac w zakresie wymiany okien w miesiącach grudnia 2006 roku i stycznia 2007 roku. Pozwana zakwestionowała zasadność postawienia rusztowań oraz wysokość dochodzonego wynagrodzenia w kwocie 45.329,10 złotych tytułem wynajęcia i przestoju rusztowań.

(sprzeciw od nakazu zapłaty k. 254-257)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 listopada 2006 roku pomiędzy powódką P.U.H. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółką komandytową w Ł., jako wykonawcą, a pozwaną P. Spółką Akcyjną w W., jako zamawiającym, zawarta została umowa nr (...), mocą której powódka zobowiązała się do wykonania remontu elewacji budynku pozwanej przy ul. (...) w Ł.. Umowa ta zawarta została w wyniku wyboru oferty powódki w postępowaniu o zamówienie publiczne, prowadzonym zgodnie z ustawą z dnia 29 stycznia 2004 roku – Prawo zamówień publicznych. Projekt objął następujące tematy: roboty budowlane wg projektu technicznego (remont elewacji, remont posadzek na balkonach, odnowienie bramy, wymiana stolarki okiennej) i roboty elektryczne wg projektu technicznego (wymiana oświetlenia zewnętrznego budynku). Powódka zobowiązała się do realizacji przedmiotu umowy w terminie do dnia 11 sierpnia 2007 roku (§ 2 umowy). Strony ustaliły cenę netto za realizację umowy w formie wynagrodzenia ryczałtowego na kwotę 1.437.801,89 złotych + podatek VAT w wysokości 316.316,42 złotych; razem – na kwotę 1.754.118,31 złotych (§ 7 ust. 1 umowy). W § 7 ust. 3 umowy strony wskazały, że jeżeli w trakcie realizacji umowy wystąpi konieczność wykonania robót dodatkowych, o których mowa w art. 67 ust. 1 pkt 5 Prawa zamówień publicznych, powódka zobowiązana będzie wykonać te roboty na dodatkowe zlecenie pozwanej, przy zachowaniu takich samych składników cenotwórczych – stawki roboczogodziny i narzutów kalkulacyjnych jak w złożonej ofercie. W § 14 ust. 2 umowy strony przewidziały możliwość odstąpienia przez powódkę od umowy w sytuacji, w której pozwana będzie zalegała z realizacją płatności lub dostarczeniem dokumentacji niezbędnej do wykonania obiektu ponad 20 dni. W konsekwencji powyższego, umowa przewidywała również kary umowne z tytułu m.in. odstąpienia od umowy przez powódkę z przyczyn zależnych od pozwanej w wysokości 10% wynagrodzenia umownego brutto (§ 12 ust. 2 pkt b).

(umowa nr (...) k. 66-71, oferta powódki k. 328-335 i 348-406, zeznania świadka B. C., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 00:40:55, zeznania świadka A. K. (1), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 01:09:36)

W listopadzie 2006 roku powódka zamontowała pierwszą część rusztowań na elewacji wschodniej i północnej.

(kserokopia dziennika budowy k. 296, zeznania świadka B. C., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 00:58:52, 00:59:31, 01:00:07, zeznania świadka W. M., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 01:38:09, zeznania świadka W. K., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 01:50:28, zeznania świadka Z. B., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 02:05:34, zeznania świadka A. K. (1), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 00:50:48, zeznania prezesa zarządu powodowej Spółki (...), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 01:30:40)

Niedługo po rozpoczęciu prac budowlanych związanych z przedmiotową umową powódka napotkała przeszkody w jej realizacji. Przeszkody te związane były z nie usunięciem z elewacji remontowanego budynku klimatyzatorów, urządzeń telewizji przemysłowej i licznych ciągów kablowych, jak również z koniecznością realizacji szeregu prac, które nie były wcześniej przewidziane i które uniemożliwiały prowadzenie innych robót m.in. wymiany okien na elewacji zachodniej i południowej, malowania i naprawy tynków na szczycie zachodnim dziedzińca, wykończenia wnęk okiennych w innej technologii niż zakładana w początkowym projekcie. Z uwagi na powyższe, w dniu 14 grudnia 2006 roku strony sporządziły trzy protokoły konieczności na wykonanie robót dodatkowych objętych w/w umową, w których ustaliły, jakie dokładnie prace dodatkowe, nie przewidziane umową, powinny zostać wykonane w celu prawidłowej realizacji zawartego pomiędzy stronami kontraktu. W pierwszym protokole strony ustaliły, że konieczne jest wykonanie: a) wymiany okien PCV na elewacji zachodniej i południowej dziedzińca, na poziomie zadaszonej rampy parterowej przybudówki oraz bocznych ścianach wieżyczek nad klatkami schodowymi, b) malowania i naprawy tynków ścian na szczycie zachodnim dziedzińca, trafostacji, dyżurki ochrony i fragmentu muru między bramą wjazdową i dyżurką, c) ustawienia rusztowań na dachu przybudówki wraz z wyparciem stropu od strony pomieszczenia, bez demontażu regałów znajdujących się w pomieszczeniu, (demontaż i montaż regałów w zakresie pozwanej). Powyższe prace miały zostać rozliczone kosztorysem powykonawczym wg czynników cenotwórczych zgodnych z umową i wg cen materiałów z okresu ich wbudowania. W drugim protokole strony ustaliły, że konieczne jest wykonanie remontu 3 sztuk okien historycznych (jedno okno w narożniku budynku – gabinet dyrektora – należy wykonać jako nowe okno w standardzie euro, jak pozostałe wymieniane okna). Prace te również miały zostać rozliczone kosztorysem powykonawczym wg czynników cenotwórczych zgodnych z umową i wg cen materiałów z okresu ich wbudowania. Natomiast dwa okna od strony ul. (...) należało poddać renowacji zgodnie z ofertą. Co istotne, w dniu 8 grudnia 2006 roku Miejski Konserwator Zabytków w Ł. wyraził zgodę na wymianę okna narożnego od strony skrzyżowania ul. (...) w gabinecie dyrektora na I piętrze budynku pozwanej na nowe, drewniane, w standardzie euro. Uznał też, że pozostałe dwa okna historyczne od strony ul. (...) należy poddać renowacji. W trzecim protokole strony ustaliły, że konieczne jest wykonanie: zabezpieczeń rusztowań na elewacjach wewnętrznych, wejść na klatki schodowe oraz przykrycia konstrukcji dachu na rampie w związku z koniecznością prowadzenia prac remontowych przy jednoczesnym użytkowaniu dziedzińca przez pracowników pozwanej. We wszystkich tych protokołach wskazane zostało, że wykonanie wymienionych w nich robót wpłynie na ustalony umową termin zakończenia prac. Na wszystkich trzech protokołach konieczności pozwana złożyła swój podpis.

(okoliczności bezsporne, a nadto: protokoły konieczności z dnia 14 grudnia 2006 roku k. 80, 81, 82, pismo (...) w Ł. z dnia 8 grudnia 2006 roku k. 88, zeznania świadka B. C., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 00:47:42, 01:19:00, zeznania świadka W. M., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 01:34:56, zeznania świadka W. K., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 01:48:01, 01:49:52, zeznania świadka Z. B., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 02:10:20, zeznania świadka A. K. (1), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 01:09:36, zeznania prezesa zarządu powodowej Spółki (...), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 01:30:40)

Jednocześnie, w dniu 14 grudnia 2006 roku nastąpiło faktyczne wstrzymanie prac elewacyjnych prowadzonych w oparciu o przedmiotową umowę łączącą strony.

(kserokopia dziennika budowy k. 296-301)

W dniu 29 grudnia 2006 roku sporządzony został protokół odbioru wykonanych robót. Protokołem tym dokonano odbioru technicznego robót remontowo-elewacyjnych w budynku pozwanej. Protokół ten potwierdził wykonanie wymiany okien na elewacjach zewnętrznych, ustawienia rusztowań i wykonania zabezpieczenia rampy w dziedzińcu budynku. Wartość robót oszacowano na, zgodną z harmonogramem rzeczowo-finansowym, kwotę 246.932,19 złotych + VAT. Wskazano, że roboty zostały wykonane bez usterek i zgodnie ze sztuką budowlaną.

(protokół odbioru wykonanych robót z dnia 29 grudnia 2006 roku k. 160)

W dniu 31 stycznia 2007 roku sporządzony został drugi protokół odbioru wykonanych robót. Protokołem tym dokonano odbioru technicznego robót remontowo-elewacyjnych w budynku pozwanej. Protokół ten potwierdził wykonanie wymiany okien na elewacjach zewnętrznych i wewnętrznych. Wartość robót oszacowano na, zgodną z harmonogramem rzeczowo-finansowym, kwotę 227.000,00 złotych + VAT. Wskazano, że roboty zostały wykonane bez usterek i zgodnie ze sztuką budowlaną.

(protokół odbioru wykonanych robót z dnia 31 stycznia 2007 roku k. 162)

W dniu 14 lutego 2007 roku sporządzony został kolejny (trzeci) protokół odbioru wykonanych robót. Protokołem tym dokonano odbioru technicznego robót związanych ze stolarką okienną (wymieniono okna drewniane od strony ul. (...) oraz okna PCV od strony dziedzińca). Protokół ten potwierdził wykonanie robót zgodnie z projektem i ze sztuką budowlaną. Wskazano, że roboty zostały wykonane bez usterek.

(protokół odbioru wykonanych robót z dnia 14 lutego 2007 roku k. 164)

W dniu 17 lutego 2007 roku strony sporządziły jeszcze jeden protokół konieczności na wykonanie robót dodatkowych objętych przedmiotową umową, w którym ustaliły, że konieczne jest wykonanie m.in. następujących dodatkowych prac, nie objętych umową: wymiany okien na parterze w strefie zadaszonej rampy (9 sztuk), wymiany parapetów zewnętrznych (9 sztuk), malowania krat okiennych (9 sztuk), wymiany okna na I piętrze w narożniku budynku (gabinet dyrektora), wykonania zabezpieczeń rusztowań wejść do klatek schodowych od strony dziedzińca, przykrycia konstrukcji dachu rampy płytami OSB, malowania i naprawy tynków ścian trafostacji, wykończenia wnęk okiennych wraz z nadprożami płytą gipsowo-kartonową na całej szerokości, oczyszczenia nadproży z luźnych cegieł, wykończenia strefy styków parapetów płytami z płyty laminowanej, wykończenia kamiennych parapetów za pomocą nakładek. W protokole tym podkreślono konieczność rozwiązania problemu remontu elewacji zachodniej (ściany szczytowej północnego skrzydła obiektu od strony dziedzińca), który nie został do chwili obecnej rozwiązany, a powódka ma trudności w realizacji prac, gdyż nie może ustawić rusztowań na dachu przybudówki. Tymczasem kąt nachylenia połaci dachowej budynku uniemożliwia zastosowanie pomostów roboczych zamocowanych do dachu. Powódka podkreśliła, że problem ten jest całkowicie pominięty w projekcie budowlanym. Ostatecznie wskazane zostało, że wykonanie w/w robót nie wpłynie na ustalony umową termin zakończenia prac. Na protokole tym pozwana złożyła swój podpis.

(protokół konieczności z dnia 17 lutego 2007 roku k. 84-86, zeznania świadka B. C., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 00:47:42, 01:19:00, zeznania świadka W. M., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 01:34:56, 01:37:41, zeznania świadka W. K., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 01:48:01, 01:49:52, zeznania świadka A. K. (1), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 00:55:54, 01:09:36)

W marcu 2007 roku powódka zamontowała drugą część rusztowań na stronie południowej i ukośnej dziedzińca.

(kserokopia dziennika budowy k. 274 i 299, zeznania świadka B. C., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 00:58:52, 00:59:31, 01:00:07, zeznania świadka W. K., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 01:50:28, zeznania świadka Z. B., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 02:05:34, zeznania świadka A. K. (1), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 00:50:48, zeznania prezesa zarządu powodowej Spółki (...), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 01:30:40)

Z zamontowanych przez powódkę rusztowań wykonane zostały prace w postaci demontażu obróbek blacharskich, pomiaru nowych obróbek blacharskich i transportu okien do montażu okien przy wymianie. W innym zakresie nie zostały one wykorzystane. Przede wszystkim nie wykorzystano ich do wykonania robót, dla których zostały ustawione, tj. do robót elewacyjnych. Te bowiem w ogóle nie zostały wykonane przez powódkę.

(zeznania świadka W. M., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 01:42:32, zeznania świadka W. K., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 01:50:28, zeznania świadka A. K. (1), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 00:55:54, zeznania prezesa zarządu powodowej Spółki (...), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 01:30:40)

W dniu 27 kwietnia 2007 roku, działając w oparciu o § 14 ust. 2 umowy, powódka odstąpiła od przedmiotowej umowy. Wskazała, że ziściła się przesłanka zalegania z dostarczeniem dokumentacji niezbędnej do wykonania obiektu przez ponad 20 dni. Powódka podniosła, że wskazany w § 1 umowy projekt nie uwzględniał szeregu czynności niezbędnych do wykonania remontu elewacji budynku pozwanej. Niekompletność dokumentacji niezbędnej do wykonania robót w sposób zgodny z zasadami sztuki budowlanej potwierdziła dotychczasowa dokumentacja. W szczególności, pomimo licznych monitów ustnych i pisemnych, protokołów konieczności, wpisów do dziennika budowy, pozwana nie dostarczyła dokumentacji, o której mowa w § 14 umowy. Na inicjowanym przez powódkę spotkaniu w dniu 22 marca 2007 roku ustalono „kierunek uzgodnień”, co jednak nie wywołało skutku w postaci uzupełnienia dokumentacji projektowej.

(odstąpienie od umowy z dnia 27 kwietnia 2007 roku k. 90, zeznania świadka W. M., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 01:34:33, zeznania świadka Z. B., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 02:13:04, 02:15:47, 02:17:20, 02:18:50, zeznania prezesa zarządu powodowej Spółki (...), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 01:30:40, 01:46:14)

Powódka, zanim odstąpiła od umowy, tj. przed dniem 27 kwietnia 2007 roku, wykonała istotną część prac wynikających z łączącej strony umowy, jak i tych wynikających z protokołów konieczności z dnia 14 grudnia 2006 roku i z dnia 17 lutego 2007 roku. Z tego tytułu powódka przedstawiła pozwanej do zapłaty łącznie dwie faktury VAT: nr (...) z dnia 29 grudnia 2006 roku na kwotę 301.257,27 złotych brutto i nr 01 z dnia 31 stycznia 2007 roku na kwotę 276.940,00 złotych brutto. Należności z nich wynikające zostały przez pozwaną zapłacone.

(okoliczność bezsporna, a nadto: faktura nr (...) k. 150, faktura nr (...) k. 153, potwierdzenia przelewów k. 151 i 154-155, zeznania prezesa zarządu powodowej Spółki (...), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 01:30:40)

W związku z wykonywaniem prac przewidzianych umową, jak również uzgodnionych z pozwaną, powódka poniosła koszty wynajmu rusztowań przy remoncie przedmiotowego budynku, związanego z przestojem prac, w kwocie 45.329,10 złotych. Kwota ta nie została jej zwrócona przez pozwaną.

(faktura VAT nr (...) z dnia 30 kwietnia 2007 roku wystawiona przez Zakład (...) k. 209, potwierdzenie dokonania przez powódkę przelewu należności wynikającej z faktury VAT nr (...) k. 209-210, zeznania świadka A. K. (1), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 00:55:54)

Powódka sporządziła kosztorys powykonawczy z wykonanych prac budowlanych dotyczących zadaszenia rampy i dodatkowych okien, zgodnie z protokołem konieczności z dnia 14 grudnia 2006 roku, na dzień wstrzymania prac, tj. na dzień 27 kwietnia 2007 roku. Ogólna wartość kosztorysowa robót została określona kwotą 16.730,61 złotych. Powódka sporządziła także kosztorys powykonawczy robót związanych z instalacją elektryczną oświetlenia budynku pozwanej, w którym ogólna wartość kosztorysowa robót została określona kwotą 3.508,00 złotych. Nadto, powódka sporządziła kosztorys powykonawczy z wykonanych prac budowlanych zgodnie z ofertą z tytułu umowy z dnia 14 listopada 2006 roku na dzień wstrzymania prac, tj. na dzień 27 kwietnia 2007 roku. Ogólna wartość kosztorysowa robót została określona kwotą 468.004,74 złotych. Poszczególne pozycje w tych kosztorysach uwzględniały koszty, jakie powódka poniosła w związku z realizacją uwzględnionych w nich robót, wyliczone zgodnie z umową.

(kosztorys powykonawczy z wykonanych prac k. 168-170, 172-180, 182-191, k. 214-223, faktury VAT wystawione przez podmioty trzecie na rzecz powódki za zakup poszczególnych materiałów na budowę k. 193, 197, 200, potwierdzenia przelewów dokonanych przez powódkę na konto podmiotów trzecich, które sprzedały poszczególne materiały k. 193-195, 198, 201-202, zeznania świadka B. C., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 00:47:42, 00:51:24, 01:00:46, zeznania świadka A. K. (1), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 00:55:54)

W w/w kosztorysach powódka wskazała, że wartość wykonanych i niezapłaconych przez pozwaną robót wynosi 48.243,48 złotych netto i w jej skład wchodzą: kwota 39.353,31 złotych z tytułu wykonanych prac budowlanych (zadaszenie rampy, dodatkowe okna), kwota 3.508,00 złotych z tytułu robót elektrycznych (instalacja elektryczna oświetlenia budynku pozwanej) i kwota 5.382,17 złotych wynikająca z różnicy pomiędzy kwotą wskazaną w kosztorysie złożonym pozwanej a kwotą zapłaconych przez pozwaną faktur. Pozwana po przedstawieniu jej tych kosztorysów, dokonała ich korekt, nanosząc swoje poprawki w treści tych dokumentów i w takiej formie odesłała je powódce.

(kosztorys powykonawczy z wykonanych prac k. 168-170, 172-180, 182-191, k. 214-223, zeznania świadka B. C., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 00:53:11, 01:00:46, 01:02:12, 01:06:41, zeznania świadka A. K. (1), e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 00:55:54)

W dniu 14 maja 2007 roku spisana została notatka służbowa z obmiaru sporządzonego z natury na roboty dodatkowe, nie ujęte w dokumentacji projektowo-kosztorysowej. Stwierdzono zamontowanie 8 sztuk dodatkowych okien PCV w elewacji od strony dziedzińca na parterze elewacji południowej i wschodniej, zamontowanie okna w elewacji południowej skrzydła północnego o spornej lokalizacji, wykonanie zadaszenia nad rampą z płyt OSB pokrytych jednokrotnie papą i zamontowanie okna drewnianego z drzwiami balkonowymi w pokoju dyrektora na I piętrze w narożniku (skosie) elewacji frontowej.

(notatka służbowa z dnia 14 maja 2007 roku k. 166)

Pismem z dnia 24 maja 2007 roku powódka zwróciła się do pozwanej z prośbą o rozliczenie przedmiotowej umowy, poprzez zapłatę następujących kwot: a) za wykonane roboty warsztatowe (wykonanie obróbek blacharskich) kwoty 11.445,59 złotych + 22% VAT, razem kwoty 13.963,61 złotych, b) za wykonane roboty budowlane i elektryczne kwoty 48.243,48 złotych + 22% VAT, razem kwoty 58.857,04 złotych (w tym - za roboty wykonane na podstawie protokołu konieczności z dnia 14 grudnia 2006 roku - kwoty 39.353,31 złotych + 22% VAT, razem kwoty 48.011,03 złotych), c) za wynajęcie i przestój rusztowań w okresie od dnia 14 grudnia 2006 roku, tj. od dnia wstrzymania robót ze względu na brak dokumentacji umożliwiającej ich wykonanie, do dnia 27 kwietnia 2007 roku kwoty 37.155,00 złotych + 22% VAT, razem kwoty 45.329,10 złotych, d) kwoty 175.411,83 złotych zgodnie z postanowieniami § 12 ust. 2 umowy (kara umowna za odstąpienie od umowy). Podsumowując, powódka wniosła o zapłatę kwoty w łącznej wysokości 293.561,58 złotych w terminie trzech tygodni, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Ponadto, zwróciła się z prośbą o odebranie obróbek blacharskich w dniu 29 maja 2007 roku, a najpóźniej w dniu 31 maja 2007 roku, pod rygorem obciążenia pozwanej kosztami magazynowania tych obróbek.

(pismo z dnia 24 maja 2007 roku k. 77-78)

W odpowiedzi na powyższe, w piśmie z dnia 5 czerwca 2007 roku pozwana poinformowała, że odmawia zapłaty wszystkich wyszczególnionych przez powódkę kwot. Wskazała, że uznaje dokonane przez powódkę odstąpienie od umowy za bezskuteczne, albowiem nie zaistniały przesłanki z § 14 ust. 2 umowy uprawniające do odstąpienia. Pozwana wskazała, że istniejąca instalacja nie mogła być powodem odstąpienia, gdyż nie stanowiła ona, na istniejącym etapie zaawansowania robót, powodu przestoju prowadzonych prac remontowych. Elewacja budynku, zgodnie ze sztuką budowlaną, winna być wykonywana od najwyższych kondygnacji, natomiast instalacja elektryczna znajdowała się na poziomie I piętra budynku. Nie istniały więc realne powody do zaprzestania wykonywania robót na całym obiekcie – elewacje zewnętrzne. Ponadto, powódka była na bieżąco informowana o stanie zaawansowania robót i złożyła w trybie prowadzonego postępowania o zamówienie publiczne ofertę, co oznacza, że gotowa była podjąć się ich wykonania. Jak wynika ze sporządzonego harmonogramu, powódka pozostawała w znacznej zwłoce w wykonaniu robót, a zatem istnienie instalacji na ścianach elewacji wewnętrznej nie uniemożliwiało jej kontynuowania prac. Strony przez cały czas pozostawały w stałym kontakcie, stąd też podany powód odstąpienia od umowy należy potraktować jako pozorny i przyjąć, że stanowi on pretekst do zerwania umowy. Odnośnie poszczególnych kwot, pozwana wskazała, że kwota za wykonane roboty budowlane i elektryczne została wyliczona bezpodstawnie, natomiast kwota za wynajęcie i przestój rusztowań również jest bezzasadna. W ocenie pozwanej, w ogóle nie zachodziła potrzeba postawienia rusztowań. Jedyną wykonaną przez powódkę pracą była wymiana okien, która przeprowadzona została z pomieszczeń wewnątrz budynku. Poza tym, w grudniu 2006 roku została postawiona tylko część rusztowań, zaś druga część – dopiero w marcu 2007 roku. Zamontowane przez powódkę rusztowania jedynie utrudniały pracę pracowników pozwanej i narażały na dodatkowe koszty. Zawarta we wstępnej części pisma argumentacja nie pozwala również pozwanej na uznanie zasadności żądania zapłaty kary umownej. Mając powyższe na uwadze, pozwana odstąpiła od umowy z uwagi na opóźnienie wykonania umowy przekraczające 20 dni i zaprzestanie wykonywania jakichkolwiek robót oraz wykonanie części robót niezgodnie z załączoną do umowy dokumentacją i bez zgody pozwanej. Jednocześnie, wezwała powódkę do zapłaty kwot szczegółowo wymienionych w treści pisma.

(pismo z dnia 5 czerwca 2007 roku (odstąpienie pozwanej od umowy) k. 92-94)

W dniu 18 lipca 2007 roku strony sporządziły protokół przejęcia placu budowy w związku z odstąpieniem przez powódkę od umowy. Stwierdzone zostało, że na dzień przekazania zostały wykonane następujące prace: wymieniono stolarkę okienną w zakresie przewidzianym projektem oraz dokonano wymiany dodatkowo 9 sztuk okien PCV na parterze dziedzińca oraz jednej sztuki okna w pokoju narożnym na I piętrze od ulicy. Wymiana okien została wykonana bez obróbek ościeży zewnętrznych i wewnętrznych, obróbek blacharskich, parapetów i robót towarzyszących. Pozostawiono piankę montażową bez obróbek. Zostały zdemontowane wszystkie zadaszenia z płyt poliwęglanowych daszków nad rampą i wejściami od strony dziedzińca. Zostało wykonane dodatkowo zadaszenie rampy nad płytami OSB z jednokrotnym pokryciem papą. W zakresie robót elektrycznych została wykonana rozdzielnia elektryczna oraz został ułożony przewód do skrzynki na balkonie narożnikowym na I piętrze. Powódka oświadczyła o warsztatowym wykonaniu obróbek blacharskich zgodnie z przedstawionymi kosztorysami załączonymi do pisma z dnia 24 maja 2007 roku, które znajdują się w magazynie powódki. Pozwana odmówiła przyjęcia niewbudowanych obróbek blacharskich.

(protokół przejęcia placu budowy z dnia 18 lipca 2007 roku k. 157-158, zeznania świadka B. C., e-protokół rozprawy z dnia 7 kwietnia 2014 roku (k. 340v.), czas nagrania: 00:40:55, 00:45:45)

Powódka nie uznała za zasadne większości korekt dokonanych przez pozwaną i naniesionych przez nią na kosztorysy powykonawcze z wykonanych prac. W piśmie z dnia 21 listopada 2007 roku powódka podsumowała swoje roszczenia względem pozwanej. Zaproponowała następującą formę rozliczenia wykonanych robót: roboty budowlane dodatkowe – 39.353,00 złotych, roboty budowlane wg oferty z uwzględnieniem drobnych korekt w zaokrągleniach wynikających z właściwości programu kosztorysowego – 479.289,00 złotych, roboty elektryczne – 1.736,47 złotych (jedynie w ich zakresie powódka uznała za słuszną korektę dokonaną przez pozwaną); razem – 520.387,86 złotych. Jednakowoż z uwagi na fakt, że faktury VAT nr (...) zostały przez pozwaną zapłacone w kwocie 473.932,19 złotych netto, do zapłaty pozostała kwota 46.455,67 złotych + podatek VAT, tj. kwota 56.675,91 złotych brutto.

(pismo z dnia 21 listopada 2007 roku wraz z potwierdzeniem nadania k. 204-206, k. 212)

Powódka kilkakrotnie występowała do pozwanej z propozycją zawarcia ugody. Propozycje te były składane w toku postępowania pojednawczego w rozumieniu art. 184 i nast. k.p.c. Przedmiotem ugody miały być m.in. kwoty dochodzone niniejszym pozwem. Jednakże do zawarcia ugody pomiędzy stronami nigdy nie doszło.

(okoliczność bezsporna, a nadto: protokoły posiedzeń w sprawach o zawezwanie do próby ugodowej: sygn. akt XII GCo 123/09 k. 73, sygn. akt X GCo 123.10 k. 75)

Wyrokiem z dnia 6 listopada 2009 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, X Wydział Gospodarczy, w sprawie o sygn. akt X GC 214/08, oddalił powództwo pozwanej Spółki skierowane przeciwko powódce o zasądzenie m.in. kary umownej za odstąpienie przez powódkę od umowy. W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd wskazał, że powódka skutecznie, z przyczyn jej nie obciążających, odstąpiła od przedmiotowej umowy. Wyrokiem z dnia 3 marca 2010 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi, I Wydział Cywilny, w sprawie o sygn. akt I ACa 17/10, oddalił apelację pozwanej od w/w wyroku Sądu Okręgowego. W uzasadnieniu swojego wyroku Sąd Apelacyjny potwierdził zasadność rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego m.in. w zakresie uznania odstąpienia powódki od przedmiotowej umowy za zasadne.

(kserokopia wyroku SO w Łodzi z dnia 6 listopada 2009 roku wraz z uzasadnieniem k. 96-131, kserokopia wyroku SA w Łodzi z dnia 3 marca 2010 roku wraz z uzasadnieniem k. 133-148)

Roboty budowane wykonane zgodnie z ofertą i zawartą umową wyniosły 478.021,68 złotych netto. Roboty budowlane wykonane zgodnie z ustaleniami zawartymi w kosztorysie powykonawczym z wykonanych prac budowlanych dotyczących zadaszenia rampy i dodatkowych okien wyniosły 39.303,61 złotych netto. Roboty wykonane zgodnie z ustaleniami zawartymi w kosztorysie powykonawczym z robót związanych z instalacją elektryczną oświetlenia budynku pozwanej wyniosły 1.151,50 złotych netto. Razem roboty wyniosły 518.476,79 złotych netto. Powódka w okresie współpracy z pozwaną wystawiła dwie faktury VAT na kwotę w łącznej wysokości 473.932,19 złotych netto. Kwota wynikająca z tych faktur została przez pozwaną zapłacona na rzecz powódki. Wartość prac objętych powództwem zamknęła się zatem kwotą 44.544,60 złotych netto + 22% VAT, tj. 54.478,05 złotych brutto. Nadto, powódka poniosła koszty w kwocie 45.329,10 złotych brutto z tytułu wynajmu i przestoju rusztowań w okresie do dnia odstąpienia od umowy.

Czas pracy rusztowań jest liczony jako czas niezbędny do ich użytkowania w związku z prowadzonymi pracami. Powódka dokonała montażu rusztowań i w tym czasie rusztowania te były na placu budowy, chociaż nie pracowały. W wyniku braku porozumienia pomiędzy stronami, do dalszej realizacji nie doszło. Cena za najem rusztowań zbliżona była do ceny rynkowej. W kosztorysie ofertowym nie znalazła się pozycja kosztu najmu rusztowań, tylko kosztu czasu pracy tych rusztowań, który to czas pracy rusztowań powiązany jest z zakresem robót realizowanych z tych rusztowań. Były prowadzone drobne prace z tych rusztowań, natomiast nie było prowadzonych prac elewacyjnych, do których zostały zamontowane. Koszty związane z postanowieniem, zabezpieczeniem i rozebraniem tych rusztowań są odrębne od kosztów najmu. Powódka w ramach poniesionych kosztów przedstawiła fakturę za czasokres stania rusztowań. Faktura ta była fakturą za sam najem rusztowań, nie uwzględniała zaś kosztów montażu, demontażu z elementami zabezpieczenia rusztowań. Roboty dodatkowe powinny być rozliczane wg stawek cenotwórczych i narzutów z oferty w zakresie robocizny. Nie ma przy nich mowy o kosztach materiałowych. Jeśli zaś chodzi o roboty zamienne, to – tak samo, powinny być rozliczane wg stawek cenotwórczych i narzutów z oferty w zakresie robocizny, a materiały mogły być rozliczane za pomocą faktur zakupu powiększonych o koszty zakupu w wysokości kosztorysu ofertowego.

(opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa inż. Z. H. k. 441-445 wraz z załącznikami k. 446-474, opinia pisemna uzupełniająca biegłego inż. Z. H. k. 493-498, opinia ustna biegłego inż. Z. H., e-protokół rozprawy z dnia 23 lipca 2015 roku (k. 537v.), czas nagrania: 00:06:14 – 00:47:34 )

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy oparł się na dowodach z dokumentów załączonych do akt sprawy, zeznań świadków: B. C., W. M., W. K., Z. B., A. K. (1), zeznań prezesa zarządu powodowej Spółki (...) oraz pisemnej i ustnej opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa inż. Z. H.. Przedstawione wyżej okoliczności nie zostały w skuteczny sposób zakwestionowane przez stronę przeciwną do podnoszącej je.

Pisemna oraz ustna opinia powołanego w sprawie biegłego z zakresu budownictwa inż. Z. H. wyjaśniła w sposób dostateczny okoliczności przedmiotowej sprawy. Opinia ta, będąc wiarygodną, w wystarczającym zakresie ustaliła prawidłowość wyliczeń wykonanych przez powódkę prac w sporządzonych kosztorysach powykonawczych biorąc pod uwagę treść łączącej strony umowy. Powyższa opinia nie została skutecznie zakwestionowana przez żadną ze stron postępowania, a podnoszone przez pełnomocników stron zastrzeżenia do niej zostały całościowo rozwiane w wydanej przez biegłego ustnej opinii uzupełniającej. Wskazać jedynie wypada na błąd rachunkowy, jaki wystąpił w opinii pisemnej sporządzonej przez biegłego. Biegły wskazał bowiem, że kwota 44.544,60 netto przy zastosowaniu 22% stawki podatku VAT zamyka się kwotą 54.478,05 złotych brutto. Tymczasem faktycznie zamyka się ona kwotą 54.344,41 złotych brutto (44.544,60 złotych x 22% = 9.799,81 złotych; 44.544,60 złotych + 9.799,81 złotych = 54.344,41 złotych). Podkreślić należy też i to, że Sąd uznał za zasadne wyliczenia dokonane przez biegłego z użyciem programu komputerowego (...). Jak wskazał sam biegły, choć występują pewne drobne różnice wynikające z zastosowanych przez powódkę i biegłego różnych programów obliczeniowych, to nie przekraczają one 3% i w takim zakresie są one dopuszczalne tym niemniej dowodem w sprawie pozostaje opinia biegłego.

Sąd odmówił wiary zeznaniom świadka A. K. (1) w zakresie, w jakim twierdził, że z rusztowań nie były prowadzone żadne prace. Zeznania prezesa zarządu powodowej Spółki potwierdziły bowiem zgoła odmienny stan rzeczy, a mianowicie, że z zamontowanych przez powódkę rusztowań wykonane zostały prace w postaci demontażu obróbek blacharskich, pomiaru nowych obróbek blacharskich i transportu okien do montażu okien przy wymianie. Faktem jest – co konsekwentnie podnosili wszyscy świadkowie - że nie wykorzystano ich do wykonania robót, dla których zostały ustawione, tj. do wykonania robót elewacyjnych (wszak w ogóle nie przystąpiono do ich wykonywania), nie mniej jednak nie można twierdzić, aby żadne prace nie zostały wykonane przy ich wykorzystaniu. Ponadto należy mieć na względzie, iż w dacie montowania rusztowań strony łączyła zwarta umowa i harmonogram prac, zaś wykonawca powinien tak organizować te prace aby mieć możliwość dotrzymania terminu. Z uwagi na długotrwały okres oczekiwania na decyzje pozwanego powód zadecydował o dostawieniu kolejnych rusztowań (pierwotnie miały być przestawiane na kolejne ściany już ustawione rusztowania) aby móc dotrzymać terminu. Zdaniem Sądu, w przeciwieństwie do zeznań świadka A. K., zeznania strony powodowej w powyższym zakresie zasługiwały na wiarę biorąc pod uwagę całokształt okoliczności sprawy i opóźnienia decyzyjne pozwanego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo w przeważającej mierze jest zasadne i jako takie, podlegało uwzględnieniu. Jedynie w nieznacznym zakresie należało je oddalić, jako nieudowodnione.

Na gruncie przedmiotowej sprawy bezspornym jest, że strony łączyła umowa o roboty budowlane nr (...), mocą której powódka zobowiązała się do wykonania remontu elewacji budynku pozwanej przy ul. (...) w Ł..

Bezspornym jest także to, że umowa ta nie przewidywała wykonania szeregu prac niezbędnych do jej pełnej realizacji i z tej przyczyny strony podpisały cztery protokoły konieczności na wykonanie robót dodatkowych, w których ustaliły, jakie dokładnie prace dodatkowe, nie przewidziane umową, powinny zostać wykonane w celu prawidłowej realizacji zawartego pomiędzy stronami kontraktu.

Nadto, nie ulega wątpliwości, że powódka wykonała następujące prace: wymieniono stolarkę okienną w zakresie przewidzianym projektem oraz dokonano wymiany dodatkowo 9 sztuk okien PCV na parterze dziedzińca oraz jednej sztuki okna w pokoju narożnym na I piętrze od ulicy. Wymiana okien została wykonana bez obróbek ościeży zewnętrznych i wewnętrznych, obróbek blacharskich, parapetów i robót towarzyszących. Pozostawiono piankę montażową bez obróbek. Zostały zdemontowane wszystkie zadaszenia z płyt poliwęglanowych daszków nad rampą i wejściami od strony dziedzińca. Zostało wykonane dodatkowo zadaszenie rampy nad płytami OSB z jednokrotnym pokryciem papą. W zakresie robót elektrycznych została wykonana rozdzielnia elektryczna oraz został ułożony przewód do skrzynki na balkonie narożnikowym na I piętrze.

Poza tym, listopadzie 2006 roku powódka zamontowała pierwszą część rusztowań na elewacji wschodniej i północnej, a w marcu 2007 roku - zamontowała drugą część rusztowań na stronie południowej i ukośnej dziedzińca. Jednakże z rusztowań tych wykonane zostały wyłącznie drobne, nieliczne prace związane z demontażem obróbek blacharskich, pomiarem nowych obróbek blacharskich i transportem okien do montażu okien przy wymianie. W innym zakresie, przede wszystkim w zakresie robót elewacyjnych, dla których zostały one ustawione, rusztowania nie zostały one wykorzystane. Wszak nie doszło do wykonania tych robót przez powódkę.

W ocenie Sądu, udowodnione zostało na gruncie przedmiotowej sprawy, że roboty budowane wykonane zgodnie z ofertą i zawartą umową wyniosły 478.021,68 złotych netto, roboty budowlane wykonane zgodnie z ustaleniami zawartymi w kosztorysie powykonawczym z wykonanych prac budowlanych dotyczących zadaszenia rampy i dodatkowych okien wyniosły 39.303,61 złotych netto, zaś roboty wykonane zgodnie z ustaleniami zawartymi w kosztorysie powykonawczym z robót związanych z instalacją elektryczną oświetlenia budynku pozwanej wyniosły 1.151,50 złotych netto – co stanowiło kwotę w łącznej wysokości 518.476,79 złotych netto. Nie można zapominać jednak o tym, że powódka, w okresie współpracy z pozwaną, wystawiła dwie faktury VAT na kwotę w łącznej wysokości 473.932,19 złotych netto i że kwota wynikająca z tych faktur została przez pozwaną zapłacona w całości. A zatem wartość prac niezapłaconych przez pozwaną na rzecz powódki zamknęła się kwotą 54.344,41 złotych brutto. Co więcej, zasadną, zdaniem Sądu, okazała się żądana przez powódkę kwota 45.329,10 złotych brutto, jaką powódka z tytułu wynajmu i przestoju rusztowań w okresie do dnia odstąpienia od umowy.

Okoliczność, że dodatkowe prace zostały wykonane przez powódkę w oparciu o protokoły konieczności, nie zaś na podstawie zlecenia wykonania tych prac i podpisania odrębnych aneksów do umowy głównej, nie miała w sprawie żadnego znaczenia. Nawet bowiem gdyby uznać, że forma prawna umowy na roboty dodatkowe nie została przez strony zachowana, to – po pierwsze - zgodnie z treścią art. 60 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). Ustawa zezwala na każdą postać złożenia oświadczenia, o ile tylko uzewnętrznia ona dostatecznie wolę wywołania skutków prawnych, a więc obok formy ustnej mogą to być jakiekolwiek inne zachowania podmiotu w postaci tzw. czynności konkludentnych (czynności dokonywane per facta concludentia) - por. np. wyr. SA w Szczecinie z 10.4.2014 r. (I ACA 62/14, Legalis). Do czynności konkludentnych mogą należeć zarówno wypowiedzi, jak i inne zachowania czysto faktyczne, niepozostawiające wątpliwości co do zamiaru wywołania skutków prawnych (por. wyr. SN z 12.10.2011 r., II CSK 73/11, OSN 2012, Nr D, poz. 84), np.: akceptacja oferty poprzez faktyczne przystąpienie do wykonania określonego świadczenia; odbiór rzeczy, która ma być przedmiotem świadczenia kontrahenta (por. wyr. SA w Gdańsku z 20.3.1990 r., I ACR 71/91, OSA 1991, Nr 2, poz. 8, zob. jednak niżej, Nb 11); brak sprzeciwu co do wiadomego wierzycielowi sposobu postępowania dłużnika, np. przy wykonaniu zlecenia, i wyrażenie pośrednio akceptacji takiego postępowania poprzez sukcesywne przekazywanie mu sum na pokrycie wydatków. Po drugie – zgodnie z treścią art. 65 § 2 k.c., w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. W orzecznictwie różnie rozstrzygana jest kwestia potrzeby czy też dopuszczalności wykładni postanowień umów w sytuacji, gdy ich sens jest „jasny” na gruncie językowego znaczenia. W wyr. SN z 8.6.1999 r. (II CKN 379/98, OSN 2000, Nr 1, poz. 10 z glosą apr. Z. Radwańskiego , OSP 2000, Nr 6, poz. 18) wyrażono pogląd, że przepis art. 65 § 2 k.c. określa sposób wykładni oświadczeń woli stron umowy w sposób odmienny, niż ma to miejsce przy interpretacji tekstu prawnego, w umowach należy przede wszystkim badać zamiar stron i cel umowy, a dopiero w dalszej kolejności ma znaczenie dosłowne jej brzmienie. Zob. też wyr. SN z 7.12.2000 r. (II CKN 351/00, OSN 2001, Nr 6, poz. 95), w którym SN zajął stanowisko, że art. 65 k.c. nie daje podstaw do zacieśnienia wykładni czynności prawnych do „niejasnych” postanowień umowy, ale dopuszcza wręcz sytuację, w której właściwy sens czynności prawnej, z uwzględnieniem kontekstu złożonych oświadczeń woli, będzie odbiegał od „jasnego” w świetle reguł językowych znaczenia. Podobnie wyr. SN z 15.12.2006 r. (III CSK 349/06, MoP 2007, Nr 3, s. 117); zob. też wyr. SN z 18.2.2005 r. (V CK 469/04, Legalis); z 2.12.2011 r. (III CSK 55/11, GP 2011, Nr 245, s. 7). Na kanwie rozpatrywanego przypadku, zdaniem Sądu, w ogóle nie może być o niejasności postanowień protokołów konieczności na wykonanie robót dodatkowych. Wszak ich treść była jednoznaczna i bardzo precyzyjna. Niezależnie jednak od powyższego, nawet gdyby dopuścić się wykładni postanowień protokołów konieczności, wyraźnie wynika z nich „zgodny zamiar stron i cel umowy” – była nimi konieczność wykonania robót dodatkowych nie objętych umową główną, a koniecznych do prawidłowej realizacji zawartego pomiędzy stronami kontraktu. Ostatecznie zaś wyraźnego podkreślenia wymaga, że wszystkie roboty dodatkowe objęte protokołami konieczności zostały przez powódkę wykonane, czemu strona pozwana nie zaprzeczyła i co dodatkowo potwierdził w swoich zeznaniach świadek A. K. (1), dyrektor oddziału regionalnego pozwanej Spółki, wskazując wprost, że prace dodatkowe objęte pozwem zostały wykonane.

Ponadto, przypomnieć należy, że zgodnie z treścią art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Tymczasem strona pozwana nie udowodniła, aby roboty dodatkowe wykonane przez powódkę były wątpliwe pod względem jakościowym, jak również pod względem zakresu, w jakim zostały wykonane. Wręcz przeciwnie, wykazane zostało protokołami odbioru wykonanych robót z dnia 29 grudnia 2006 roku, 31 stycznia 2007 roku i 14 lutego 2007 roku, że powódka dokonała: wymiany okien na elewacjach zewnętrznych, ustawienia rusztowań i wykonania zabezpieczenia rampy w dziedzińcu budynku (wartość tych robót oszacowano na, zgodną z harmonogramem rzeczowo-finansowym, kwotę 246.932,19 złotych + VAT), wymiany okien na elewacjach zewnętrznych i wewnętrznych (wartość tych robót oszacowano na, zgodną z harmonogramem rzeczowo-finansowym, kwotę 227.000,00 złotych + VAT) oraz że wykonała roboty związane ze stolarką okienną (wymieniła okna drewniane od strony ul. (...) oraz okna PCV od strony dziedzińca) i że wszystkie powyższe roboty zostały wykonane bez usterek i zgodnie ze sztuką budowlaną. Protokół przekazania placu budowy z dnia 18 lipca 2007 roku w zasadzie potwierdził wykonanie wymienionych wyżej prac.

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, przede wszystkim zaś opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa inż. Z. H., wykazał, że powódka wykonała prace budowlane dotyczące zadaszenia rampy i dodatkowych okien, których wartość opiewała na kwotę 39.303,61 złotych netto (47.950,40 złotych brutto) oraz że wykonała roboty związane z instalacją elektryczną oświetlenia budynku pozwanej, których wartość opiewała na kwotę 1.151,50 złotych netto (1.404,83 złotych brutto). Dokonane przez pozwaną korekty należnego powódce wynagrodzenia za wykonane przez nią prace zostały zweryfikowane przez powołanego w sprawie biegłego, który w sposób nie nasuwający wątpliwości Sądu wskazał zakres ilościowy, jakościowy i kwotowy robót faktycznie przez powódkę wykonanych i zweryfikował prawidłowość wyliczeń wykonanych przez powódkę prac w sporządzonych kosztorysach powykonawczych biorąc pod uwagę treść łączącej strony umowy. Faktem jest, że powódka zaakceptowała korektę dokonaną przez pozwaną w zakresie robót elektrycznych do kwoty 1.735,47 złotych, mając jednak na uwadze dowód z opinii biegłego sądowego, przeprowadzony na okoliczność weryfikacji prawidłowości wyliczeń dokonanych przez powódkę, a konkretnie – wyniki tego dowodu, Sąd uznał, że rzeczywistą wartością wykonanych przez powódkę robót elektrycznych będzie ta, oszacowana przez biegłego, a więc fachowca w swojej dziedzinie. Co istotne, choć dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa został przeprowadzony na wniosek powódki, to nie ulega wątpliwości, że do wniosku tego przyłączyła się również pozwana, wnosząc o jego przeprowadzenie na okoliczność dokonanych przez powódkę wyliczeń kwot dochodzonych pozwem z uwzględnieniem dokonywanych przez pozwaną adnotacji i korekt na kosztorysach powykonawczych.

Nie znalazły akceptacji Sądu orzekającego te twierdzenia pozwanej, zgodnie z którymi przy realizacji prac wykonanych do czasu odstąpienia przez powódkę od umowy, tj. do dnia 27 kwietnia 2007 roku, nie zachodziła potrzeba postawienia rusztowań, gdyż w określonych warunkach atmosferycznych wówczas panujących nie było możliwe wykonywanie prac elewacyjnych, a jedynie dla wykonywania tych właśnie prac zaistniałaby potrzeba ustawienia rusztowań oraz że jedyną wykonaną przez powódkę w tym okresie pracą była wymiana okien, która przeprowadzona została z pomieszczeń wewnątrz budynku, wobec czego bezzasadne jest żądanie zasądzenia od pozwanej na rzecz powódki kwoty 45.329,10 złotych brutto. Jak słusznie wskazała strona powodowa, działania podjęte w zakresie wynajęcia i zamontowania rusztowań wynikały z przyjętego przez strony harmonogramu prac, którego przestrzeganie przez powódkę było egzekwowane przez pozwaną i – co oczywiste – było konieczne dla prawidłowej i terminowej realizacji umowy z dnia 14 listopada 2006 roku. Przekonujące dla Sądu stały się też i te argumenty powódki, z których wynikało, że – owszem – koszty związane z ustawieniem rusztowań niezbędnych dla wykonania robót budowlanych objętych umową z dnia 14 listopada 2006 roku zostały „rozpisane” przez pozwaną w przedmiarach do przetargu poprzedzającego zawarcie umowy, w ramach pozycji Katalogu Nakładów Rzeczowych (KNR). Sposób kalkulacji i kosztorysy ofertowe były zgodne z wymaganiami pozwanej zawartymi w warunkach przetargu. Koszty związane z rusztowaniami zostały podzielone na: koszty dotyczące montażu i demontażu rusztowań, koszty dotyczące „czasu pracy rusztowań”. W kosztorysie ofertowym złożonym przez powódkę pozycje dotyczące montażu i demontażu rusztowań zostały ujęte w pozycjach KNR (...). Były to odpowiednio pozycje: a) poz. 1, 2, 3, 4, 5, 6 dotyczące rusztowań od strony elewacji wschodniej od strony ul. (...), które ostatecznie nie zostały ustawione, b) poz. 98, 99, 100, 101, 102, 103 dotyczące rusztowań od strony elewacji południowej od strony ul. (...), które ostatecznie również nie zostały ustawione, c) poz. 199, 200, 201 dotyczące rusztowań od strony dziedzińca I, które zostały ustawione i d) poz. 247, 248, 259 dotyczące rusztowań od strony dziedzińca II, które także zostały ustawione. Pozycje dotyczące czasu pracy rusztowań zostały wyliczone na podstawie wzorów i tabel w założeniach kalkulacyjnych KNR. Były one powiązane z określonymi pozycjami kosztorysu i dzieliły się w zależności od typów robót. Do kosztów tych należały m.in. koszty zakupu i montażu siatek ochronnych i instalacji odgromowej na rusztowaniach. W zależności od nakładu pracy na wykonanie poszczególnych pozycji po uwzględnieniu współczynników z tabel wyliczana została ilość maszynogodzin pracy rusztowania, z której po dokonaniu mnożenia przez przyjętą stawkę maszynogodziny wyliczana została wartość za „pracę” rusztowania. Nie mniej jednak, wartość poszczególnych pozycji kosztorysu nie mogła w bezpośredni sposób zostać przełożona na koszt wynajęcia rusztowań. Wszak pozycje kosztorysowe dotyczące rusztowań zostały skalkulowane w ten sposób, aby koszt ich wynajęcia został w pełni odniesiony do wszystkich robót, które miały zostać wykonane. W sytuacji, w której roboty z wykorzystaniem rusztowań w zasadzie w ogóle nie zostały wykonane, to koszt pracy rusztowań nie został zapłacony. Gdyby więc roboty zostały wykonane, to de facto pozwana zapłaciłaby powódce za najem rusztowań w sposób opisany powyżej. Ponieważ jednak znacząca większość robót z wykorzystaniem rusztowań nie została wykonana z przyczyn zależnych od pozwanej (wyrok SO w Łodzi z dnia z dnia 6 listopada 2009 roku i wyroku SA w Łodzi z dnia 3 marca 2010 roku), to powódka nie mogła rozliczyć kosztów wynajęcia rusztowań „w cenie” innych robót budowlanych. Powódka poniosła więc koszty samego wynajmu, które były kosztami niezbędnymi dla wykonania umowy. Nadto, udowodnione zostało, że rusztowania na dziedzińcu wewnętrznym zostały ustawione przez powódkę tak, aby można z nich było wykonywać roboty określone w harmonogramie robót. Rusztowania te, wbrew twierdzeniom pozwanej, były częściowo wykorzystane: do usunięcia obróbek blacharskich, do wykonania pomiarów w celu wykonania nowych obróbek blacharskich, do montażu okien (przy wymianie okien). Poza tym, jak wskazała powódka i czemu nie zaprzeczyła pozwana, remont miał być prowadzony przy wyłączeniu dziedzińca z użytkowania, dlatego też dodatkowe zabezpieczenia rusztowań postawionych od strony dziedzińca nie były ustawione. Jednak po rozpoczęciu robót okazało się, że dziedziniec będzie pozostawał „w ruchu” i będzie się tam odbywał ruch osobowy i towarowy. Okoliczność ta wymagała wykonania dodatkowych zabezpieczeń, bez których nie można było prowadzić robót. Na skutek powyższego, jak również wobec innych okoliczności, t.j. brak dokumentacji i decyzji dotyczącej uporządkowania istniejących mediów (których dowodzenie na gruncie przedmiotowej sprawy nie było konieczne wobec rozstrzygnięć powołanych wcześniej orzeczeń), roboty elewacyjne nigdy nie zostały rozpoczęte. Jednakże, bez wątpienia, rusztowania zostały ustawione. W obliczu wszystkich okoliczności przedmiotowej sprawy przekonujące stały się twierdzenia powódki, że stało się talk dlatego, iż przez cały czas była ona utrzymywana przez pozwaną w błędnym przekonaniu, że decyzje niezbędne dla dalszego kontynuowania robót zostaną niebawem podjęte i zostanie jej przekazana dokumentacja projektowa. Pierwotnie zakładano ustawienie rusztowań tylko od strony I elewacji dziedzińca, a po zakończeniu robót - przestawienie ich na elewację II. Jednakże na skutek przedłużania się czasu podejmowania przez pozwaną dalszych decyzji dotyczących prowadzenia inwestycji i związanego z tym skracania się czasu na terminowe jej wykonanie, nastąpiła konieczność ustawienia rusztowań przy całej elewacji. Było to spowodowane chęcią jak najszybszej realizacji inwestycji, bezpośrednio po uzyskaniu decyzji pozwanej co do sposobu i zakresu prowadzenia dalszych prac.

Jeśli zaś chodzi o zakwestionowany przez pozwaną dzień rozpoczęcia przestoju prac elewacyjnych, określony przez powódkę na 14 grudnia 2006 roku, to, zdaniem Sądu, brak jest podstaw, dla których należałoby poddać w wątpliwości rzeczywistość tej daty. W zapisów dziennika budowy wynika przecież, że w dniu 17 listopada 2006 roku rozpoczęto ustawianie rusztowań na elewacji wschodniej i północnej, a w dniu 23 listopada 2006 roku zakończono ich montaż. Z dalszych zapisów wynika brak możliwości prowadzenia prac na elewacji z uwagi na zamontowane na niej klimatyzatory oraz kable elektryczne i kamery. Zatem oprócz drobnych prac przeprowadzonych przy użyciu rusztowań, o których mowa we wcześniejszej części uzasadnienia, w ogóle nie przystąpiono do wykonywania prac elewacyjnych sensu stricte. W tej sytuacji, data 14 grudnia 2006 roku, jako data rozpoczęcia przestoju w zakresie tychże prac elewacyjnych, jest datą jak najbardziej rzeczywistą. Wszelkie drobne prace zapewne wykonane zostały do tego dnia. Podważającymi prawdziwość tej daty z pewnością nie są załączone w poczet materiału dowodowego protokoły odbioru wykonanych prac z dnia 29 grudnia 2006 roku, 31 stycznia 2007 roku i 14 lutego 2007 roku. Po pierwsze – nie ma żadnych przeszkód, aby protokoły takie sporządzić po dacie faktycznego zakończenia wykonywania określonych prac. Po drugie zaś – protokoły te dotyczyły odbioru prac innych niż prace elewacyjne sensu stricte, których wykonanie mogło się odbywać wyłącznie przy wykorzystaniu rusztowań. Pierwszym z nich dokonano odbioru prac związanych z wymianą okien na elewacjach zewnętrznych, ustawieniem rusztowań i wykonaniem zabezpieczenia rampy w dziedzińcu budynku, drugim z nich dokonano odbioru prac związanych z wymianą okien na elewacjach zewnętrznych i wewnętrznych, a trzecim z nich dokonano odbioru robót związanych ze stolarką okienną (wymieniono okna drewniane od strony ul. (...) oraz okna PCV od strony dziedzińca). Wszystkie powyższe prace, których odbioru dokonano, zostały wykonane bez użycia rusztowań, od wewnętrznej strony budynku (na co wskazuje cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym – zeznania wszystkich świadków).

Stosownie do treści art. 494 k.c., strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Odstąpienie od umowy nie znosi zobowiązań z niej wynikających z mocą wsteczną, a jedynie przekształca ich treść w zobowiązanie do zwrotu już spełnionych świadczeń oraz do dalszych rozliczeń między stronami (wyr. SN z dnia 25 lutego 2015 roku, IV CSK 395/14, Legalis).

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu zasadnym było również obciążenie pozwanej koniecznością zwrotu powódce kosztów, jakie ta poniosła w związku z realizacją przedmiotowej umowy do czasu odstąpienia od niej, konkretnie zaś – żądanych przez nią kosztów wynajmu rusztowań, trwającego w okresie przestoju prac elewacyjnych (od dnia 14 grudnia 2006 roku do dnia 27 kwietnia 2007 roku, tj. do dnia odstąpienia od umowy), w dochodzonej pozwem wysokości wynikającej z faktury VAT nr (...) z dnia 30 kwietnia 2007 roku wystawionej na kwotę 45.329,10 złotych brutto. Co istotne, jak wskazał biegły sądowy, cena za najem rusztowań, jakiej domaga się powódka, zbliżona była do ceny rynkowej i mieściła się w jej granicach.

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie wykazał, że wartość wszystkich robót budowanych wykonanych zgodnie z ofertą i zawartą umową, w tym robót wykonanych zgodnie z ustaleniami zawartymi w kosztorysie powykonawczym z wykonanych prac budowlanych dotyczących zadaszenia rampy i dodatkowych okien oraz robót wykonanych zgodnie z ustaleniami zawartymi w kosztorysie powykonawczym z robót związanych z instalacją elektryczną oświetlenia budynku pozwanej, wyniosła 518.476,79 złotych netto. Jednakowoż powódka wystawiła pozwanej dwie faktury VAT na kwotę w łącznej wysokości 473.932,19 złotych netto. Kwota wynikająca z tych faktur została przez pozwaną zapłacona w całości. A zatem wartość robót, za wykonanie których pozwana nie zapłaciła powódce, zamknęła się kwotą 44.544,60 złotych netto (54.344,41 złotych brutto).

Z tych wszystkich względów, Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 99.673,51 złotych brutto (54.344,41 złotych z tytułu wykonanych i niezapłaconych robót budowlanych i elektrycznych + 45.329,10 złotych z tytułu wynajmu rusztowań w trakcie przestoju).

W pozostałym zakresie, tj. w zakresie kwoty 2.331,50 złotych Sąd oddalił powództwo, jako nieudowodnione.

O odsetkach ustawowych Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., zasądzając je od dnia 25 maja 2007 roku.

O kosztach procesu orzeczono w oparciu o przepis art. 100 zd. 2 k.p.c. i § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), zasądzając od pozwanej na rzecz powódki, która wygrała proces w ~ 98%, kwotę 9.729,71 złotych. Na koszty te złożyła się opłata sądowa od pozwu w wysokości 5.101,00 złotych, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 3.600,00 złotych, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 złotych i wynagrodzenie biegłego za sporządzenie opinii w wysokości 1.011,71 złotych.

Na podstawie art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010 roku Nr 90, poz. 594 ze zm.) w zw. z art. 100 zd. 2 k.p.c., Sąd nakazał zwrócić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz powódki kwotę 1.988,29 złotych, tytułem niewykorzystanej zaliczki na koszty opinii biegłego.

Z/ odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełn. stron.