Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

We wniosku złożonym w dniu 4 czerwca 2014 roku M. B. i J. F. wniosły o ustalenie, że w skład spadku po W. K., zmarłym w dniu 7 lipca 2011 roku, wchodzi udział w wysokości ½ w odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w W., z którą związany jest udział w wysokości (...) w nieruchomości wspólnej, dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), a także darowizna ½ udziału w prawie własności ww. lokalu uczyniona przez spadkodawcę na rzecz swojej żony, uczestnika postępowania T. K. (1) w dniu 17 maja 2011 roku. Wartość prawa własności przedmiotowego lokalu, a tym samym spadku, wnioskodawczynie oceniły na 273.800 zł. Podniosły, iż schedy poszczególnych spadkobierców wynoszą po 91 666,66 zł, a w związku z tym, iż darowizna otrzymana przez uczestniczkę T. K. (1) przewyższa wartość jej schedy, więc dokonana darowizna, jak i uczestniczka, powinny zostać pominięte przy dziale spadku. Jak wskazały wnioskodawczynie, schedy im należne wynoszą zatem po 68.450 zł każdej z nich. W konsekwencji wniosły o dokonanie działu spadku poprzez przyznanie prawa własności lokalu uczestniczce oraz zasądzenie od niej na rzecz wnioskodawczyń spłaty po 68.450 zł każdej z nich w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi w razie uchybienia terminowi płatności. Wniosły także o obciążenie kosztami postępowania po połowie uczestniczkę oraz wnioskodawczynie.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawczynie wskazały, iż w drodze dziedziczenia ustawowego nabyły po 1/3 części spadku po swoim ojcu W. K.. Pozostałą 1/3 części nabyła uczestniczka, jako żona spadkodawcy. Podniosły, iż W. K. w dniu 30 lipca 1997 roku nabył spółdzielcze lokatorskie prawo do przedmiotowego lokalu, a w dniu 18 lutego 2008 roku nabył do majątku osobistego prawo własności tego lokalu wraz z prawami związanymi. Następnie, półtora miesiąca przed swoją śmiercią, podarował uczestniczce udział wynoszący ½ części w prawie własności tegoż lokalu. Wnioskodawczynie wskazały, iż uczestniczka włada obecnie samodzielnie całym lokalem oraz zarzuciły, iż zataiła ona przed nimi fakt otrzymania rzeczonej darowizny oraz zakwestionowały okoliczność, iż dokonując darowizny ich ojciec znajdował się w stanie pozwalającym mu na swobodne wyrażenie swojej woli.

W odpowiedzi na wniosek datowanej na dzień 4 sierpnia 2014 roku uczestniczka postępowania T. K. (1) wniosła o ustalenie, iż w skład majątku dorobkowego T. K. (1) i W. K. wchodziło prawo odrębnej własności przedmiotowego lokalu mieszkalnego o wartości 273.800 zł oraz o dokonanie podziału tego majątku poprzez ustalenie, iż T. K. (2) przysługuje ½ udziału w prawie do lokalu. Ponadto wniosła o ustalenie, iż w skład spadku po W. K. wchodzi ½ udziału w prawie własności rzeczonego lokalu oraz o dokonanie działu tego spadku poprzez przyznanie ww. udziału o wartości 118.900 zł uczestniczce z obowiązkiem dokonania spłaty na rzecz wnioskodawczyń w wysokości 29.564,31 zł dla każdej z nich – w 3 ratach odpowiednio po 10.000 zł, 10.000 zł i 9.564,31 zł w terminach co 2 miesiące od uprawomocnienia się postanowienia.

W uzasadnieniu uczestniczka wskazała, iż w skład spadku po W. K. wchodził nie tylko udział w prawie własności lokalu, ale też liczne zobowiązania, których łączna wysokość na chwilę śmierci spadkodawcy wynosiła 84.781,81 zł, w tym zadłużenie z tytułu pożyczki bankowej w wysokości 72.413,17. Podniosła, iż w związku z tym, że pożyczka została zaciągnięta wspólnie przez uczestniczkę i spadkodawcę, to do długów spadkowych zaliczyć należy połowę zadłużenia wobec banku, tj. 36.206,58 zł. Nadto stwierdziła, iż W. K. pierwotnie przysługiwała jedynie połowa wierzytelności z tytułu wkładu mieszkaniowego związanego ze spółdzielczym lokatorskim prawem do własności lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...), drugą połowę nabył on natomiast ze środków przekazanych mu przez uczestniczkę, która następnie sfinansowała koszty wykupienia przez W. K. tego lokalu na własność. Wskazała również, iż zamieszkawszy ze spadkodawcą, ponosiła wszelkie koszty użytkowania i utrzymania tego lokalu. Podała ponadto, iż zawarła związek małżeński z W. K. w dniu 27 października 2007 roku, a więc wykupione prawo własności lokalu weszło do majątku dorobkowego małżonków i uczestniczce przysługuje ½ udziału w tymże prawie. W związku z powyższym podniosła, iż dokonanie przez jej męża na jej rzecz darowizny stanowiło jedynie potwierdzenie istniejącego już stanu faktycznego, a rzeczony udział ½ w prawie własności lokalu, jako należący się uczestniczce udział w majątku dorobkowym, nie zalicza się do schedy spadkowej. W efekcie uczestniczka stwierdziła, iż do spadku zalicza się jedynie udział w wysokości ½ w prawie własności lokalu, a więc każdemu ze spadkobierców przysługuje prawo do udziału 1/6 o wartości 45.633,34 zł. Zastrzegła jednak przy tym, iż w związku z tym, iż długi spadkowe, które obciążają solidarnie wszystkie spadkobierczynie, spłaca jedynie ona, to wartość schedy spadkowej przypadającej na każdą z wnioskodawczyń powinna zostać obniżona o 1/3 wartości długów spadkowych, tj. kwotę 16.069,02 zł, do kwoty 29.564,31 zł.

Na rozprawie w dniu 23 września 2014 roku wnioskodawczynie podtrzymały wniosek i wniosły o oddalenie wniosku uczestniczki o podział spadku przez nią zaproponowany. Wskazały, iż zgodnie z aktem notarialnym, w chwili nabycia prawa własności do przedmiotowego lokalu spadkodawca był stanu wolnego i nabył lokal do majątku odrębnego. Zakwestionowały także, iż uczestniczka sfinansowała spłatę wkładu mieszkaniowego. Uczestniczka podtrzymała natomiast stanowisko wyrażone w odpowiedzi na wniosek, w szczególności co do partycypowania w częściowym wykupieniu wkładu.

W dalszym toku postępowania wnioskodawczynie oraz uczestniczka podtrzymały stanowisko w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 25 sierpnia 1988 roku B. K., matka W. K. otrzymała z zasobów (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W. przydział lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w W.. Po jej śmierci córka A. K. zwróciła się do Spółdzielni o wypłatę połowy uiszczonego wkładu mieszkaniowego. Jednocześnie syn W. K. wystąpił o przydział mieszkania po zmarłej matce. Spółdzielnia odpowiedziała A. K., iż wypłata jej udziału będzie mogła nastąpić po uzupełnieniu wkładu przez W. K.. Wyznaczyła jednocześnie W. K. termin na uzupełnienie wkładu mieszkaniowego. Na poczet tego świadczenia W. K. przekazał środki ze zlikwidowanej książeczki mieszkaniowej w kwocie 1.408,52 zł (po korekcie podwyższona o sumę 144,05 zł) oraz 14 kwietnia 1997 roku kwotę 3.500 zł. Wobec braku uzupełnienia pozostałej części wkładu, także w zakreślonym przez Spółdzielnię dodatkowym terminie, Spółdzielnia wystąpiła z pozwem o eksmisję W. K. z zajmowanego bez tytułu prawnego mieszkania. Następnymi wpłatami W. K. uiścił kwoty: 3 czerwca 1997 roku – 2.960,54 zł i 17 czerwca 1997 r. kwotę 1.600 zł tytułem wymaganego wkładu mieszkaniowego.

( Dowód: przydział lokalu mieszkalnego – k.1 akt lokalowych, pismo – k.4 akt lokalowych, pismo – k. 8 akt lokalowych, wniosek – k.11 i 12 akt lokalowych, podanie – k.15 akt lokalowych, pismo – k.16 akt lokalowych, pismo – k.17 akt lokalowych, podanie – k.18 akt lokalowych, pisma – k.19 i 20 akt lokalowych, kopie dowodów wpłat – k.22 – 23 akt lokalowych oraz k.1920193, zestawienie – k.27 i 28 akt lokalowych oraz k. 191, informacja – k.289).

Wpłaty na poczet wkładu budowlanego, poza zlikwidowaniem książeczki mieszkaniowej, W. K. uzyskał ze środków pochodzących od rodziny T. K. (1). Pożyczyła ona pieniądze na ten cel od swojej matki. Zaciągnęła także pożyczkę. T. K. (1) mieszkała razem w W. K. w przedmiotowym mieszkaniu od 1995 roku.

(Dowód: zeznania świadka E. S. – k.81 – 82, zeznania uczestniczki k. 295-298, płyta CD k.299 nagranie 00:03:26 – 00:37:52).

W dniu 30 lipca 1997 roku na podstawie przydziału spółdzielczego prawa do lokalu W. K. nabył spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w W..

( dowód: przydział – k.29 akt lokalowych)

W. K. i T. K. (1) zawarli związek małżeński w dniu 27 października 2007 roku. Wcześniej prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Przeprowadzili remont mieszkania. Utrzymanie finansowe związku od początku w znacznej części zapewniała T. K. (1).

( dowód: informacje zawarte w odpisie aktu notarialnego Rep. A nr (...) – k. 31; zeznania uczestniczki – k. 295-298, płyta CD k.299 nagranie 00:03:26 – 00:37:52, zeznania świadka E. S. – k.81 – 82)

Na podstawie umowy zawartej z (...) Spółdzielnią Mieszkaniową (...) w W. w formie aktu notarialnego z dnia 18 lutego 2008 roku Rep. (...), sporządzonego przez notariusza B. Ł. w Kancelarii Notarialnej przy ul. (...) w W., stający do aktu W. K. nabył nieodpłatnie odrębną własność lokalu wraz z udziałem wynoszącym (...) we współwłasności części wspólnych budynku i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali oraz we współużytkowaniu wieczystym działki gruntu nr (...).

( dowód: oryginał wypisu z aktu notarialnego Rep. A. nr (...) – k.38-34 dołączonych akt lokalowych (fotokopia wypisu aktu - k. 22-30)).

W dniu 17 maja 2011 roku W. K. i T. K. (1) zawarli w formie aktu notarialnego Rep. (...) (...), sporządzonego przez notariusza Ł. K. w Kancelarii Notarialnej przy ul. (...) w W., umowę darowizny, zgodnie z którą W. K. darował na rzecz T. K. (1) udział wynoszący ½ części lokalu wskazanego powyżej. Przy tym obie strony umowy oświadczyły, iż W. K. nabył lokal do majątku osobistego na podstawie ww. umowy z dnia 18 lutego 2008 roku.

( dowód: odpis aktu notarialnego Rep. (...) (...) – k. 31-36)

W. K. zmarł w dniu 7 lipca 2011 roku. Spadek po nim nabyły: żona T. K. (1), córka M. B. oraz córka J. F. po 1/3 części spadku każda z nich na podstawie ustawy.

( dowód: wypis aktu notarialnego Rep.(...) (...) – k. 7-9; wypis aktu poświadczenia dziedziczenia Rep. (...)– k. 10-11)

W skład spadku po W. K. wchodzi udział w wysokości ½ prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w W., dla której to Sąd Rejonowy dla (...)w W. VII Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) wraz z udziałem we współwłasności w częściach wspólnych budynku oraz w prawie użytkowania wieczystego gruntu na którym budynek jest posadowiony w udziale (...), dla którego to gruntu prowadzona jest księga wieczysta o nr (...).

( okoliczność bezsporna, protokół spisu inwentarza – k.48 załączonych akt KMN 6/12)

Zgodnie z treścią protokołu w formie aktu notarialnego z dnia 9 kwietnia 2013 roku Rep. (...), sporządzonego przez notariusza J. B. w Kancelarii Notarialnej przy ul. (...) w W., T. K. (1), M. B. oraz J. F. zgodnie oświadczyły, iż w związku z nabyciem w wyniku spadkobrania po W. K. udziału wynoszącego ½ części prawa własności lokalu są współwłaścicielkami tego lokalu w udziałach wynoszących 1/6 części każda z nich. Wniosły jednocześnie do Sądu Rejonowego dla W. M.w W. VII Wydział Ksiąg Wieczystych o ujawnienie w księdze wieczystej prowadzonej dla lokalu, iż są jego współwłaścicielkami w ww. częściach.

( dowód: wypis aktu notarialnego Rep. (...) (...) – k. 14-15);

Zgodnie z treścią działu II księgi wieczystej nr (...) prowadzonej dla przedmiotowego lokalu jego współwłaścicielkami są T. K. (1), której przysługuje udział 4/6, M. B., której przysługuje udział 1/6 oraz J. F., której przysługuje udział 1/6.

( dowód: odpis zwykły księgi wieczystej nr (...) – k. 16-18)

W. K. i T. K. (1) dnia 22 lipca 2009 r. zawarli z Bankiem (...) S.A. umowę pożyczki nr (...) na kwotę 65.264,15 zł.

Następnie dnia z dnia 22 marca 2010 roku zawarli z tymże Bankiem kolejną umowę pożyczki nr (...) na kwotę 65.000 zł z terminem rozliczenia do 30 marca 2015 roku. Pożyczka ta została udzielona na spłatę zobowiązania z tytułu umowy pożyczki nr (...) z dnia 22 lipca 2009 roku oraz na cele konsumpcyjne.

( dowód: umowa pożyczki nr (...) z dnia 22 marca 2010 roku – k. 216-221, pismo z dnia 10 kwietnia 2015 roku – k. 223; historia rachunku nr (...) – k. 116, k. 140)

W. K. i T. K. (1) w dniu 11 stycznia 2011 roku zawarli z Bankiem (...) S.A. kolejną umowę pożyczki na kwotę 61.728,39 zł z terminem rozliczenia do 30 marca 2015 roku. Pożyczka ta została udzielona na spłatę zobowiązania z tytułu ww. umowy pożyczki nr (...) z dnia 22 marca 2010 roku oraz na cele konsumpcyjne.

( dowód: umowa pożyczki nr (...) z dnia 11 stycznia 2011 roku – k. 89 – 93 i 225 - 227; historia rachunku nr (...) – k. 163)

W chwili śmierci W. K. kwota niespłaconej pożyczki wynosiła 56.352,87 zł. Uczestnika T. K. (1) w dniu 12 marca 2015 roku spłaciła całość ww. pożyczki wobec czego wygasły wszelkie zobowiązania wobec Banku wynikające z tego tytułu.

( dowód: pismo z dnia 12 marca 2015 roku – k. 210; pismo z dnia 15 maja 2013 roku – k. 52; zaświadczenie nr 5W/ (...)/632- (...) z dnia 20 czerwca 2014 roku – k. 53; pismo z dnia 16 października 2014 roku – k. 88 )

Zgodnie z decyzją nr (...) wydaną przez Zakład (...)w W. stwierdzono, że spadkobiercy po W. K. odpowiadają solidarnie za nieopłacone przez zmarłego należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej wysokości na dzień jego śmierci 581,19 zł.

( dowód: decyzja nr (...) z dnia 27 września 2013 roku – k. 56-58; zaświadczenie nr (...) z dnia 10 kwietnia 2013 roku – k. 55; pismo nr (...)/RKS- (...) z dnia 22 kwietnia 2013 roku – k.54).

Uczestniczka T. K. (1) w dniu 14 października 2013 roku spłaciła całość zaległości powstałej z tytułu nieopłaconych przez spadkodawcę składek na ubezpieczenie zdrowotne.

( dowód: polecenie przelewu z dnia 14 października 2013 roku – k. 69)

Zgodnie z decyzją Naczelnika Urzędu Skarbowego W. M. wobec spadkobierców W. K. orzeczono o solidarnej odpowiedzialności za zaległości podatkowe spadkodawcy w zryczałtowanym podatku dochodowym opłacanym w formie karty podatkowej wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień otwarcia spadku oraz koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałe do dnia otwarcia spadku za ww. zobowiązania w łącznej kwocie 11.419,30 zł.

( dowód: decyzja Naczelnika Urzędu Skarbowego W. M. nr (...)z dnia 25 kwietnia 2014 roku – k. 47- 51)

Uczestniczka T. K. (1) spłaciła całość zaległości powstałej na mocy decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego W. M. z dnia 25 kwietnia 2014 roku wg decyzji ratalnej z dnia 19 września 2014 roku nr (...)- (...).

( dowód: pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego W. M. nr 1433/NR(...) z dnia 11 lutego 2015 roku – k. 200; potwierdzenie przelewu kwoty 4 000 zł – k. 70, potwierdzenie przelewu kwoty 927,41 zł – k. 71; potwierdzenie przelewu kwoty 927,41 zł – k. 72)

Wartość lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w W. wynosi 273.800 zł.

( okoliczność bezsporna )

T. K. (1) ma obecnie 62 lata. Uzyskuje dochody w wysokości około 5.300 zł miesięcznie oraz posiada oszczędności w kwocie około 50.000 zł, którymi może na bieżąco dysponować.

( dowód: zeznania uczestniczki T. K. (1) – k. 295-298)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów (w tym wydruków bankowych nie wymagających podpisu), odpisów poświadczonych za zgodność z oryginałami oraz kopii dokumentów, które Sąd w całości uznał za wiarygodne, gdyż ich rzetelność i prawdziwość nie były przez strony kwestionowane. Pisma te posiadały jednocześnie moc dowodową pozwalającą na oparcie o nie ustaleń stanu faktycznego. Jako w całości wiarygodny materiał dowodowy Sąd uznał także zeznania świadków E. S. i A. K.. Zeznania świadka E. S. niezależnie od okoliczności, iż pozostawała ona siostrą uczestniczki, Sąd uznał za rzetelny materiał dowodowy, korespondujący zarówno z dokumentacją złożoną do akt sprawy jak i z zeznaniami uczestniczki. Kluczową kwestią, którą opisywała świadek, była okoliczność pochodzenia środków na spłatę wkładu mieszkaniowego przez W. K. do Spółdzielni, w związku ze zgłoszonym żądaniem zwrotu połowy wykładu przez jego siostrę A. K.. W ocenie Sądu twierdzenia świadka, że środki te pochodziły m.in. z pożyczki zaciągniętej przez uczestniczkę od matki, należało uznać za prawdziwe w sytuacji, w której niespornym w sprawie było, iż uczestniczka z W. K. już wówczas zamieszkiwali wspólnie w przedmiotowym mieszkaniu. W. K. – a zatem i uczestniczce jak i ich dzieciom z poprzednich związków – groziło natomiast postępowanie eksmisyjne w związku z niewywiązaniem się z wyznaczonego terminu na uzupełnienie wkładu. Logicznym wydaje się zatem, iż W. K. jak i mieszkająca z nim T. K. (1) musieli poszukiwać niezwłocznie środków finansowych na spłatę wkładu. Inaczej straciliby mieszkanie. Jednocześnie wnioskodawczynie nie zaoferowały żadnych dowodów na poparcie swoich wątpliwości co do faktu partycypowania przez uczestniczkę w spłacie zobowiązania. Należy mieć jednocześnie na względzie, iż same wnioskodawczynie przyznały, iż W. K. zdarzało się mieć zaległości w płatnościach, a jednocześnie nie były zorientowane w jego sytuacji finansowej. Nigdy zaś nie było kwestionowane, iż uczestniczka od początku związku z W. K. pozostawała w korzystnej sytuacji finansowej. Reasumując, samo wpisanie w tytule przelewów do Spółdzielni kwot na pokrycie wkładu mieszkaniowego, nazwiska W. K., nie jest wystarczające dla przyjęcia, w oparciu o całokształt okoliczności, by to wyłącznie z jego środków został pokryty wkład mieszkaniowy. Jak bowiem inaczej wytłumaczyć okoliczność, iż uchybił terminowi do pokrycia wkładu i dopiero postawiony pod groźbą wszczętego postępowania eksmisyjnego, nagle zdołał zgromadzić niezbędną sumę. Opierając się zatem o zeznania świadka, Sąd uznał, iż przedmiotowe środki gromadzili W. i T. K. (1) wspólnie, m.in. zaciągając pożyczkę u matki T. K. (1). Oceniając natomiast wiarygodność zeznań świadka A. K., Sąd nie miał do nich zastrzeżeń, jednakże okoliczności które wskazywała świadek okazały się nieprzydatne dla rozstrzygnięcia, albowiem dotyczyły okresu wcześniejszego, tj. sposobu nabycia praw do lokalu przez B. K.. Świadek zeznała przy tym, że nie wie w jaki sposób W. K. załatwiał przeniesienie własności lokalu.

Odnosząc się natomiast do zeznań stron wskazać należy, iż Sąd także uznał je za w większej części wiarygodne, z tym zastrzeżeniem, iż wnioskodawczynie w istocie nie miały wiedzy na temat stosunków finansowych panujących w domu W. i T. K. (1), a zatem ich moc dowodową należało oceniać jako niewysoką. Wnioskodawczyni M. B. swoje twierdzenia w tym zakresie opierała w większej mierze na przypuszczeniach (że W. K. spłacił sam wkład mieszkaniowy, że tata miał dochody nieewidencjonowane z prowadzenia taksówki i nie rozumie skąd kredyt) i na rozmowie ciocią A. K. (co do sposobu spłacania kredytu mieszkaniowego). Jednocześnie twierdzenia jakoby w rozmowie z uczestniczką miała dowiedzieć się, iż spłacany kredyt został zaciągnięty na spłatę kredytu tylko uczestniczki, nie znajdują potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym (tj. z umowami bankowymi i historią rachunku) z którego wynika, iż W. i T. K. (1) wspólnie zaciągali kolejne kredyty konsolidacyjne w banku. Powyższe uwagi odnieść należy także do zeznań wnioskodawczyni J. F., która w jeszcze mniejszym stopniu – z uwagi na wiek kiedy wydarzenia miały miejsce oraz okoliczność, iż w 2006 roku wyjechała zagranicę – orientowała się w kwestiach finansowych W. i T. K. (1).

Z uwagi na powyższe okoliczności, Sąd uznał za wiarygodne w całości zeznania uczestniczki, jako bezpośredniego uczestnika istotnych zdarzeń oraz osobę najbardziej zorientowaną w sytuacji finansowej jej i W. K.. Jednocześnie Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności, mogących przemawiać za odmową dania wiary jej twierdzeniom, bądź mogących wskazywać na obniżenie ich mocy dowodowej. Takich uzasadnionych okoliczności nie wykazały także wnioskodawczynie.

Skład spadku po W. K. i jego wartość – tj. wartość przedmiotowego lokalu została ustalona na zasadzie zgodnych oświadczeń stron zgodnie z dyspozycją art. 229 k.p.c.

Sporna w sprawie okazała się być kwestia składu majątku wspólnego małżonków, tj. czy mieszkanie stanowiło część majątku wspólnego czy też, było majątkiem odrębnym spadkodawcy, którego udział w wysokości ½ przekazał darowizną do majątku osobistego uczestniczki oraz kwestia rozliczenia spłaconych długów spadkowych.

Sąd rejonowy zważył, co następuje:

Wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków i działu spadku zasługiwały na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, iż dla możliwości rozstrzygnięcia wniosku o dział spadku zgłoszonego przez wnioskodawczynie w sytuacji, w której spadkodawca w chwili śmierci pozostawał we wspólności majątkowej małżeńskiej z uczestniczką, niezbędne było ustalenie czy w skład spadku po zmarłym mogły wchodzić udziały w przedmiotach majątkowych stanowiących majątek wspólny małżonków, a jeśli tak, rozstrzygnięcie w takiej sprawie musiało być poprzedzone dokonaniem podziału majątku wspólnego małżonków (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 1972 r. III CZP 100/71 OSNC 1972/7-8/129).

W ocenie Sądu własność lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w W. wchodziła w skład majątku wspólnego małżonków W. i T. K. (1). Wskazać bowiem należy, iż prawo własności tego lokalu zostało ustanowione na rzecz W. K. dnia 18 lutego 2008, natomiast od dnia 27 października 2007 roku W. i T. K. (1) byli małżeństwem.

W tym miejscu przytoczyć należy pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2012 r. (w sprawie o sygn. akt II CSK 363/11; LEX nr 1211142), który Sąd w składzie niniejszym w pełni podziela, iż o zaliczeniu poszczególnych przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego lub majątku osobistego (odrębnego) małżonków nie decydują złożone przez nich oświadczenia, że nabywany przedmiot wchodzi w skład określonej masy majątkowej, gdyż samo takie oświadczenie - w razie pozostawania małżonków w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej - nie może stanowczo wyłączać skutków wynikających z przepisów art. 31-34 k.r.o. Przynależności konkretnego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego albo osobistego nie może zatem przesądzać ocena przez sąd przesłanek sposobu wyrażania woli osoby dokonującej czynności prawnej, ani przesłanek tłumaczenia oświadczeń woli oraz badania zgodnego zamiaru stron i celu umowy. Nadto w orzecznictwie utrwalone jest stanowisko, że art. 32 § 1 k.r.o. stwarza domniemanie przynależności do majątku dorobkowego przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, a przynależność tych przedmiotów do majątku odrębnego (obecnie: osobistego) obowiązany jest udowodnić zainteresowany tym małżonek (por. wyrok SN z dnia 11 września 1998 r., I CKN 830/97, niepubl.; postanowienie SN z dnia 6 lutego 2003 r., IV CKN 1721/00 niepubl.; wyrok SN z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 397/03 niepubl.; wyrok SN z dnia 16 kwietnia 2003 r., II CKN 1409/00, OSNC 2004 r., nr 7-8, poz. 113; wyrok SN z dnia 30 czerwca 2004 r., IV CK 513/03, niepubl.) Okoliczność, że stroną umowy był tylko jeden małżonek nie wystarcza do przyjęcia, że udział w nieruchomości nabyty w czasie trwania wspólności ustawowej wszedł do majątku odrębnego małżonka - strony umowy (por. postanowienie SN z dnia 16 października 1997 r., I CKN 130/97, niepubl.).

Zgodnie zatem z powyższymi poglądami to nie wola stron, a jedynie fakty podlegające ocenie z punktu widzenia prawa materialnego decydują o tym czy dany składnik majątku wszedł do majątku wspólnego małżonków, czy też nie. Jednocześnie ciężar przełamania domniemania, iż dany składnik majątku wszedł do majątku wspólnego małżonków, spoczywał na stronie przeczącej – tu na wnioskodawczyniach.

W ocenie Sądu, okoliczność powstania w toku trwania małżeństwa stron nowego prawa własności nieruchomości, które nie może być traktowane jako proste następstwo istniejącego wcześniej spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, powinna przemawiać za przyjęciem, iż prawo to weszło do majątku wspólnego małżonków. Nadto nowe prawo powstało w sytuacji gdy żaden z małżonków nie przeznaczył na jego nabycie środków ekwiwalentnych. Prawo własności przedstawia bowiem wartość istotnie wyższą niż kwota spłaty nominalnej kredytu i wniesiony przez spółdzielcę wkład mieszkaniowy. Należy wreszcie zwrócić uwagę, iż większa część środków przeznaczonych na nabycie przez W. K. spółdzielczego lokatorskiego prawa, pochodziła od uczestniczki T. K. (1). Okoliczność, iż formalnie nie stała się ona członkiem Spółdzielni, nie może zdaniem Sądu, przekreślać jej wkładu w doprowadzeniu do przyznania W. K. wpierw prawa spółdzielczego, a następnie umożliwienia mu żądania ustanowienia prawa własności lokalu. Tym samym, zdaniem Sądu zasada surogacji składników majątku osobistego nie może w ustalonym stanie faktycznym znaleźć zastosowania.

Powyższego poglądu nie może zmieniać także fakt, iż W. K. w drodze darowizny przekazał T. K. (1), przed śmiercią, udział wynoszący ½ w prawie własności przedmiotowej nieruchomości. W ocenie Sądu czynność ta miała na celu jedynie formalne uregulowanie kwestii własności nieruchomości, którą małżonkowie traktowali od początku jako ich wspólną. Niezależnie od wyżej przedstawionych wywodów prawnych zauważyć należy, iż do ustanowienia prawa własności wyłącznie na rzecz W. K., miało zgodnie z zeznaniami uczestniczki dojść na skutek błędnie przygotowanego aktu notarialnego przez Spółdzielnię, którego konieczność poprawienia skutkowałaby przesunięciem terminu ustanowienia odrębnej własności lokalu. Co jednak istotniejsze, zwrócić należy w tym kontekście uwagę, iż wobec przyjęcia, iż mieszkanie to stanowi wyłączny składnik majątku wspólnego małżonków, dokonanie darowizny udziału w tym mieszkaniu na rzecz uczestniczki należało uznać jako czynność nieważną, bowiem sprzeczną z dyspozycją art. 35 k.r.io. Jak zwrócił w tym względzie uwagę Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 lutego 2008 r. (w sprawie o sygn. akt II CSK 451/07; LEX nr 464805), wyrażając pogląd podzielany także przez Sąd w składzie niniejszym, małżonkom żyjącym w ustroju wspólności ustawowej wolno rozporządzać wzajemnie przedmiotami majątkowymi należącymi do majątku wspólnego, chyba że rozporządzenia te miałyby praktycznie biorąc skutek niedopuszczalnego w czasie trwania wspólności podziału tego majątku, zabronionego przez art. 35 k.r.o. Zdaniem Sądu, taki właśnie skutek miało zawarcie przez strony omawianej umowy darowizny. W jej wyniku doszło by bowiem do faktycznego przekreślenia zasad regulujących podział majątku wspólnego małżonków, które znaleźć musiałyby zastosowanie, gdyby w rzeczywistości sporny lokal należał wyłącznie do majątku osobistego W. K..

Ustalając zatem, stosownie do treści art. 684 k.p.c., iż w skład spadku wchodził udział w majątku wspólnym małżonków niezbędne stało się w pierwszej kolejności przeprowadzenie jego podziału, a raczej zbadanie w jaki sposób własność spornego lokalu, wobec śmierci W. K. winna być rozdzielona.

Należy w tym miejscu jeszcze wyjaśnić, iż wniosek o podział majątku wspólnego małżonków – bo tak należy go w wyżej opisanych okolicznościach interpretować - w ten sposób, by ustalić, że uczestniczce przysługuje udział w wysokości ½ w prawie własności lokalu, został zawarty w odpowiedzi na wniosek. Niewątpliwie celowym, wobec dyspozycji art. 689 k.p.c., było zatem poprowadzenie łączne tych dwóch postępowań.

Jednocześnie wskazać i przypomnieć należy, że postępowanie o podział majątku wspólnego, jak i dział spadku przebiegać powinny co do zasady według identycznych reguł, o czym stanowią przepisy art. 210-212 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. w zw. z art. 46 k.r.io. oraz art. 618-625 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c.

Ustalając zatem skład majątku wspólnego małżonków (art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c.) Sąd ustalił, iż przedmiotowe mieszkanie wyczerpywało ten majątek w całości – o czym była mowa już wyżej. Jednocześnie żadna ze stron postępowania nie zgłosiła dalszych twierdzeń co do ewentualnie istniejących innych składników tego majątku. Wobec powyższego orzeczono jak w punkcie I. postanowienia.

Żadna ze stron postępowania nie zgłosiła także żądań ani twierdzeń co do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, toteż dla przejrzystości rozstrzygnięcia, a zatem stosownie do dyspozycji art. 43 § 1 i 2 k.r.io. orzeczono jak w punkcie II. sentencji.

Przełożenie zatem powyższych rozstrzygnięć na prawo własności spornego lokalu skutkowało przyjęciem, iż prawo to przysługiwało od chwili śmierci W. K. T. K. (1) w wymiarze 1/2. Druga zaś część przedmiotowej nieruchomości stanowiła majątek spadkowy po W. K.. Dlatego też, stosownie do dyspozycji art. 684 k.p.c. orzeczono jak w punkcie III. sentencji.

W oparciu o tę samą dyspozycję oraz mając na względzie zgodne twierdzenia stron Sąd ustali, iż wartość przedmiotowego lokalu wynosi 273.800 zł, a zatem wartość majątku spadkowego sprowadzała się do sumy 136.900 zł.

Zgodnie z treścią stosowanego odpowiednio art. 210 zdanie pierwsze k.c., zniesienia współwłasności może żądać każdy ze współwłaścicieli. Ustawodawca wskazuje następujące sposoby zniesienia współwłasności: podział rzeczy wspólnej, tzw. podział w naturze (art. 211 k.c.), przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych współwłaścicieli (art. 212 § 2 k.c.), oraz sprzedaż rzeczy wspólnej i podział pomiędzy współwłaścicieli uzyskanej ceny, tzw. podział cywilny (art. 212 § 2 in fine k.c.).

Zauważyć należy, iż stosownie do treści art. 622 § 2 k.p.c. w zw. art. 688 k.p.c., gdy wszyscy współwłaściciele (spadkobiercy) złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności (działu spadku), sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych. W niniejszej sprawie należy stwierdzić, iż powyższe okoliczności zachodzą. Stosownie do treści aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego w formie aktu notarialnego z dnia 9 kwietnia 2013 roku Rep. (...), sporządzonego przez notariusza J. B. w Kancelarii Notarialnej przy ul. (...) w W., T. K. (1), M. B. oraz J. F. nabyły po 1/3 części spadku, tj. ½ własności lokalu, każda z nich. Pozostała część lokalu w postaci ½ udziału jest własnością uczestniczki postępowania z tytułu podziału majątku dorobkowego małżonków, a zatem łącznie dysponuje ona większościowym udziałem 4/6 w w/w prawie. Wnioskodawczynie złożyły wniosek o dokonanie działu spadku poprzez przyznanie całości przedmiotowego składnika majątkowego na własność uczestniczki T. K. (1) za spłatą przypadających na ich rzecz udziałów. Podobne stanowisko wyraziła ww. uczestnika postępowania, co pozwoliło Sądowi orzec w niniejszej kwestii zgodnie z wolą stron, przyznając własność lokalu mieszkalnego i związanych z nim praw opisanych w punkcie I. sentencji postanowienia na wyłączną własność T. K. (1).

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w pkt IV sentencji postanowienia.

Sporną kwestią pomiędzy stronami pozostawała wartość spłat należnych wnioskodawczyniom z tytułu orzeczonego sposobu podziału majątku spadkowego.

Na podstawie przyjętych za bezsporne zarówno wartości całego lokalu, jak i udziału przypadającego na rzecz spadkodawcy, Sąd uznał, iż stosownie do posiadanych przez wnioskodawczynie udziałów należy się spłata w kwocie 45.633,33 zł na rzecz każdej z nich (136 900 zł x 1/3 = 45 633,33 zł).

Jednocześnie w sytuacji, w której uznano, iż darowizna udziału w prawie własności nieruchomości była nieważna, ponieważ nieruchomość stanowiła majątek wspólny małżonków, niezasadne okazały się być żądania wnioskodawczyń dotyczące zaliczenia darowizny na schedę spadkową.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w pkt V i VI sentencji postanowienia.

Stosownie do treści art. 686 k.p.c., w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych.

Określając odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe przed działem spadku, art. 1034 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów. Są to spłacone długi spadkowe, o których tylko - stosownie do art. 686 - rozstrzyga sąd w postępowaniu działowym, zachowując wskazane w powołanym art. 1034 § 1 zdanie drugie k.c. kryterium obciążenia poszczególnych spadkobierców w postaci wielkości ich udziałów ( v. T. Żyznowski, Komentarz do art. 686 Kodeksu postępowania cywilnego [w:] H. Dolecki (red) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, LEX 2013, LEX nr 149129).

Na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy Sąd ustalił, iż na poczet długów spadkowych składało się zadłużenie w chwili śmierci W. K. wobec Urzędu Skarbowego w kwocie 11.419,30 zł, zadłużenie wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 581,19 zł oraz zobowiązanie z tytułu umowy pożyczki zaciągniętej w banku w kwocie 28.176,43 zł, stanowiące połowę długu z tego tytułu ustaloną na chwilę śmierci spadkodawcy i wynoszącą 56.352,87 zł. W stosunku do tegoż kredytu zaciągniętego przez obojga małżonków stwierdzić należy, iż w sytuacji w której udział małżonków w majątku jest równy, w równym stopniu małżonkowie obowiązani są spłacać długi wynikające z łączącego ich małżeństwa. Z uwagi na fakt, iż z materiału dowodowego wynika, że wszystkie wskazane powyżej należności pokryła ze swoich środków uczestniczka postępowania, wnioskodawczynie są obowiązane do spłaty części długów spadkowych przypadających im stosownie do udziału w spadku. W związku z powyższym z tytułu zadłużenia wobec Urzędu Skarbowego ich udział w długu wynosił 3.806,33 zł w stosunku do każdej z nich (11.419,30 zł x 1/3), zadłużenie wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynosiło 193,73 zł w stosunku do każdej z nich (581,19 zł x 1/3), a zadłużenie z tytułu umowy pożyczki wynosiło 9.392,14 zł (28.176,43 zł x 1/3) w stosunku do każdej z nich. Łączna wartość spłaconych długów spadkowych przypadających na każdą z wnioskodawczyń wynosiła zatem 13.392,20 zł.

W niniejszej sprawie Sąd ustalił, stosownie do dyspozycji art. 212 § 3 k.c. termin wzajemnych rozliczeń pomiędzy stronami na jednoczesny dla wszystkich stron moment, tj. trzy miesiące od uprawomocnienia się postanowienia. Sąd, biorąc pod rozwagę zeznania uczestniczki dotyczące jej możliwości finansowych, braku żadnego zadłużenia oraz fakt, iż zeznała ona, że jest w posiadaniu oszczędności w kwocie około 50.000 zł uznał, iż – mając na względzie przewidywany upływ czasu do uprawomocnienia się orzeczenia i wysokość łącznej spłaty w kwocie 64.482,26 zł – nie ma podstaw by na wnioskodawczynie przerzucać konsekwencje finansowe konieczność oczekiwania na zwrot zasądzonych na ich rzecz spłat. Środki te uczestniczka może bowiem uzyskać chociażby w drodze zaciągnięcia pożyczki. Termin trzymiesięczny od daty uprawomocnienia się orzeczenia na zebranie wymaganej kwoty, w ocenie Sądu będzie wystarczający. Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w pkt VII i VIII sentencji postanowienia.

Uczestniczka T. K. (1) jako zgłaszająca w toku postępowania wniosek o podział majątku wspólnego małżonków - jako główny beneficjent tegoż podziału - zobowiązana jest na mocy art. 38 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j. t.: Dz. U. z 2014 r., poz. 1025, ze zm.) do zapłaty kwoty 1000 zł z tytułu opłaty od wniosku o podział majątku wspólnego małżonków, której rozliczenie w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie nastąpiło na podstawie art. 130 ³ § 2 k.p.c. w zw. z art. 520 § 1 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w pkt IX i X sentencji postanowienia.

O pozostałych kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Sąd nie znalazł podstaw do odstępowania od zasady wyrażonej w tymże przepisie, albowiem każdy z uczestników niniejszego postępowania był równym stopniu zainteresowany w jego wyniku, zaś interesy uczestników nie były sprzeczne. Zgłoszenie przez zainteresowanych uczestników niniejszego postępowania odmiennych wniosków, co do wartości spłat należnych wnioskodawczyniom (działu spadku), nie powoduje bowiem powstania sprzeczności ich interesów w rozumieniu art. 520 § 2 k.p.c. ( v. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012 roku, I CZ 133/11 LEX nr 1215161). Wobec powyższego Sąd nie uwzględnił wniosku wnioskodawczyń o przyznanie stosunkowego zwrotu kosztów postępowania w sprawie.

(...)