Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 grudnia 2015 r. w S.

sprawy U. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o datę przyznania i wypłatę emerytury

na skutek odwołania U. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 23 października 2015 roku nr (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej U. C. prawo do emerytury od 3 lipca 2015 roku to jest od osiągnięcia wieku emerytalnego;

II.  stwierdza odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji

SSO Aleksandra Mitros

Sygn. akt VI U 1009/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 października 2015 r., znak: ENP/25/039087143, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał U. C. emeryturę od dnia 1 września 2015 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszony został wniosek. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 30.501,77 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 394.338,86 zł, średnie dalsze trwanie życia wyniosło 253,90 miesięcy, wyliczona kwota emerytury wyniosła 1.673,26 zł. Wysokość emerytury obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: (30.501,77 zł+394.338,86 zł)/253,90= 1.673,26 zł. Okresowa emerytura kapitałowa wyniosła 66,52 zł. Łącznie kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wyniosła 1.739,78 zł. Od 1 listopada 2015 r. wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła 1.451,20 zł.

W odwołaniu od decyzji U. C. wskazała, że w piśmie ZUS-u z dnia 30 kwietnia 2015 r. została poinformowana, iż z dniem 3 lipca 2015 r. osiąga wiek emerytalny. Ubezpieczona wskazała, iż składając wniosek w dniu 26 maja 2015 r. uznała, iż jest to odpowiedni termin złożenia wniosku celem naliczenia jej należnej emerytury (35 dni). Również pismo z dnia 1 czerwca 2015 r. potwierdziło, że 3 lipca 2015 r. jest dniem osiągniecia wieku emerytalnego i nie obligowało odwołującej do złożenia ponownego wniosku o świadczenie. Z tego powodu - jak wskazała skarżąca – uznała ona, iż jest to pismo informacyjne o terminie, w którym zostanie naliczona jej należna emerytura tj. od dnia 3 lipca 2015 r. U. C. wskazała, iż po osobistych monitach w ZUS dowiedziała się że ma ponownie złożyć wniosek o naliczenie jej emerytury, który złożyła w dniu 11 września 2015 r. W związku z powyższym ubezpieczona wniosła o przyznanie jej należnej emerytury od 3 lipca 2015 r. oraz o naliczenie należnych odsetek.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania w całości. W uzasadnieniu organ rentowy przytaczając treść art. 116 ust. 1 oraz art. 129 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 poz. 748 ze zm.) wskazał, iż zasada działania na wniosek jest generalną zasadą postępowania emerytalno – rentowego, która wyklucza możliwość wstecznego wypłacania świadczeń, tj. za okres od daty nabycia prawa, a przed złożeniem wniosku. Jak wskazał organ rentowy konsekwencją powyższych przepisów jest to, że dopiero złożenie wniosku o świadczenie powoduje obowiązek jego wypłaty, a ustawodawca nie przewidział możliwości wyrównania świadczenia osobom, które wystąpiły z wnioskiem o nie później, niż nabyły do niego prawo, jeżeli zwłoka spowodowana została brakiem staranności w prowadzeniu własnych spraw (tak w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 stycznia 2013 r. III AUa 782/2012). Przytaczając okoliczności faktyczne dotyczące złożenia przez ubezpieczoną wniosku o emeryturę w dniu 26 maja 2015 r. i wydania decyzji odmownej z dnia 1 czerwca 2015 r. organ rentowy podniósł, iż przy założeniu, że odwołująca była nieprawidłowo informowana przez pracowników ZUS o przysługujących jej uprawnieniach, to okoliczność ta nie mogłaby mieć wpływu na ocenę organu rentowego, gdyż zasady współżycia społecznego nie znajdują zastosowania przy rozstrzyganiu w sprawach ubezpieczeniowych. Przepisy w tym zakresie są jednoznaczne, a ich interpretacja nie może mieć charakteru rozszerzającego. Ewentualne zastrzeżenia odnośnie udzielania informacji przez jednostkę ZUS - u odwołująca może zgłosić w formie skargi w trybie administracyjnym. Zdaniem ZUS, stanowisko organu rentowego w tym zakresie, wyrażone w decyzji z dnia 23 października 2015 r., przyznającej wnioskodawczyni prawo do emerytury od 1 września 2015 r. tj. od miesiąca złożenia ponownego wniosku o emeryturę, znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie sądów powszechnych w tym w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 lutego 2014 r. sygn. akt III AUa 994/13, w sentencji którego stwierdza się, że samo spełnienie warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia nie rodzi po stronie organu rentowego zobowiązania z tytułu powstałego świadczenia, gdyż zależy to od złożenia przez zainteresowanego stosownego wniosku. Wobec powyższego zdaniem ZUS należy uznać, iż organ rentowy w zaskarżonej decyzji z dnia 23 października 2015 r. zgodnie z powołanymi wyżej przepisami prawidłowo przyznał prawo do emerytury od dnia 1 września 2015r., tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek i od tej daty podjął wypłatę świadczenia.

Sąd ustalił, co następuje:

U. C., urodzona (...), decyzją ZUS z dnia 24 marca 2011 r. nabyła prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 15 lutego 2011 r. tj. od następnego dnia po dniu złożenia wniosku z wymaganymi dokumentami. Ustalono, iż prawo do świadczenia przedemerytalnego ustanie w dniu poprzedzającym dzień osiągnięcia przez ubezpieczoną 60 lat.

Niesporna, a nadto:

- decyzja ZUS z 24.03.2011r. k. 21 plik II akt ZUS

Pismem z dnia 30 kwietnia 2015 r. U. C. została poinformowana przez organ rentowy, iż prawo do świadczenia przedemerytalnego ustaje z dniem 2 lipca 2015 r. wobec osiągnięcia przez ubezpieczoną wieku uprawniającego do emerytury. Jednocześnie organ rentowy poinformował ubezpieczoną, iż w celu ustalenia uprawnień do emerytury należy, nie później niż w miesiącu, w którym ubezpieczona ukończy wiek emerytalny, złożyć wniosek o przyznanie emerytury. Do wniosku należy przedłożyć dokumenty zgodnie z załączoną informacją.

Niesporne, a nadto:

- pismo ZUS z 30.04.2015r. k. 4

W dniu 26 maja 2015 r. ubezpieczona złożyła w organie rentowym wniosek o emeryturę.

Decyzją z dnia 1 czerwca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych po rozpatrzeniu wniosku z dnia 26 maja 2015 r. odmówił U. C. prawa do emerytury wskazując, iż zgodnie z art. 24 ustawy emerytalnej kobietom urodzonym w okresie od dnia 1 października 1954 r. do 31 grudnia 1954 r. emerytura przysługuje po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat i 8 miesięcy. Organ rentowy odmówił wnioskodawczyni emerytury wskazując, iż nie osiągnęła ona wieku emerytalnego, wymagany wiek osiągnie 3 lipca 2015 r.

Od decyzji z dnia 1 czerwca 2015 r. ubezpieczona nie złożyła odwołania, mając świadomość, iż wiek emerytalny osiągnie w dniu 3 lipca 2015 r.

Niesporne, a nadto:

- wniosek z 26.05.2015r. k. 1-7 plik III akt ZUS

- decyzja ZUS z 01.06.2015r. k. 8 plik III akt ZUS

- oświadczenie U. C. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 17-18 , 19

Po bezskutecznym oczekiwaniu na wypłatę świadczenia, ubezpieczona udała się do organu rentowego, gdzie od pracownika ZUS uzyskała informację że jej emerytura jest zawieszona i powinna ponownie złożyć wniosek o świadczenie.

W dniu 11 września 2015 r. ubezpieczona ponownie złożyła w ZUS wniosek o emeryturę.

Zaskarżoną decyzją z dnia 23 października 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał U. C. emeryturę od dnia 1 września 2015 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszony został wniosek.

Niesporne, a nadto:

- wniosek z 11.09.2015r. k. 1-7 plik IV akt ZUS

- decyzja ZUS z 23.10.2015r. k. 10-11 plik IV akt ZUS

- decyzja ZUS z 23.10.2015r. k. 12-13 plik IV akt ZUS

- oświadczenie U. C. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 17-18 , 19

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej okazało się uzasadnione.

Zgodnie z treścią art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm. zwanej dalej ustawą emerytalną) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie do treści art. 24 ust. 1a pkt 9 wiek emerytalny dla kobiet urodzonych w okresie od dnia 1 października 1954 r. do dnia 31 grudnia 1954 r. wynosi co najmniej 60 lat i 8 miesięcy.

Podkreślić w tym miejscu należy, iż generalną zasadą w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe jest działanie na wniosek osoby zainteresowanej. Działanie z urzędu przez organ rentowy jest wyjątkiem od tej zasady i może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie.

Taki wyjątek przewidziany został w art.116 ust.1a ustawy emerytalnej. Ustęp 1a art.116, przewidujący wszczęcie postępowania o emeryturę z urzędu, dodany został do art. 116 ustawy emerytalnej z dniem 1 sierpnia 2004 r. i dotyczy osób uprawnionych do świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego, dla których wiek emerytalny wynosi 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni). Jest on konsekwencją tego, że zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych prawo do świadczenia przedemerytalnego ustaje z dniem osiągnięcia przez osobę je pobierającą powszechnego wieku emerytalnego, tzn. z dniem osiągnięcia wieku emerytalnego, o jakim mowa w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej. Tym samym w myśl art. 116 ust. 1a ustawy emerytalnej, postępowanie o emeryturę wszczynane jest z urzędu, jeżeli wiek emerytalny dla uprawnionych do świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego określają art. 24 ust. 1a i 1b oraz art. 27 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej.

Przepis ten, co uszło uwadze organu rentowego, znajduje zastosowanie w przypadku skarżącej. U. C. urodziła się bowiem w dniu 3 listopada 1954 r., a od dnia 15 lutego 2011 r. uprawniona była do świadczenia przedemerytalnego przyznanego jej decyzją ZUS z dnia 24 marca 2011 r. Stosownie zatem do treści art. 116 ust. 1a ustawy emerytalnej organ rentowy miał obowiązek wydać z urzędu decyzję przyznającą ubezpieczonej emeryturę od dnia osiągnięcia przez nią wieku emerytalnego określonego w art.24 ust. 1a pkt 9 ustawy emerytalnej, tj. od ukończenia 60 lat i 8 miesięcy, co nastąpiło w dniu 3 lipca 2015 r.

Zgodnie z treścią art. 118 ust. 1 ustawy o emerytalnej organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego (art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 czerwca 2012 r., III UK 110/11, błąd organu rentowego skutkujący jego „odpowiedzialnością odsetkową” może stanowić efekt błędu w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędu w ustaleniach faktycznych. Wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (vide wyrok Sądu Najwyższego: z 7 października 2004 roku, II UK 485/03, OSNP 2005, nr 10, poz. 147, z 25 stycznia 2005 roku, I UK 159/04, OSNP 2005, nr 19, poz. 308). Podobnie w wyroku z 7 lutego 2006 roku, I UK 191/05 (OSNP 2007, nr 1-2, poz. 28 ) Sąd Najwyższy przyjął, że z katalogu przesłanek egzoneracyjnych, powodujących wyłączenie odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia, należy wyłączyć błąd obciążający organ rentowy. W kolejnym wyroku z 21 kwietnia 2009 roku, I UK 345/08 (LEX nr 551000) Sąd Najwyższy przyjął, że jeżeli dla stwierdzenia uprawnień do świadczenia wymaga się wydania decyzji, termin do jej wydania biegnie od daty wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności przez co należy rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Wyjaśnienie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oznacza dokonanie czynności, mającej na celu ustalenie stanu faktycznego, czyli przeprowadzenie dowodów i ich ocenę. Zawarte w art. 85 ust. 1 s.u.s. określenie: „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania. W tym ostatnim wypadku chodzi o sytuacje, w których organ rentowy, odmawiając przyznania świadczenia, naruszył przepisy prawa materialnego, określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego, przy czym dla powstania obowiązku wypłaty odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję organu rentowego i przyznającym prawo do tego świadczenia. Wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, oznacza, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ten organ ponosi odpowiedzialność, choćby nie można mu było zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa.

Wskazać należy, iż pismem z dnia 30 kwietnia 2015 r. ubezpieczona została poinformowana przez ZUS, iż prawo do świadczenia przedemerytalnego ustaje z dniem 2 lipca 2015 r., wobec osiągnięcia przez ubezpieczoną wieku uprawniającego do emerytury. Jednocześnie ZUS poinformował ubezpieczoną, iż w celu ustalenia uprawnień do emerytury należy, nie później niż w miesiącu, w którym ubezpieczona ukończy wiek emerytalny, złożyć wniosek o przyznanie emerytury. Ubezpieczona, kierując się zawartym w piśmie z dnia 30 kwietnia 2015 r. pouczeniem złożyła w dniu 26 maja 2015 r., a już w dniu 1 czerwca 2015 r. organ rentowy wydał decyzję odmawiającą prawa do emerytury z uwagi na nieosiągnięcie przez skarżącą wieku emerytalnego.

W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych oczekując na złożenie przez ubezpieczoną wniosku o emeryturę, pomimo ciążącego na nim z mocy ustawy obowiązku wydania decyzji w tym przedmiocie, ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. D. Z. należy zatem uznać za błąd organu rentowego, powodujący jego odpowiedzialność na podstawie art. 85 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).

W świetle powyższego odwołanie ubezpieczonej od decyzji ZUS z dnia 23 października 2015 r. wydanej przez organ rentowy po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonej z dnia 11 września 2015 r., przyznającej emeryturę od 1 września 2015 r. uznać należało za zasadne.

Mając na uwadze powyższe Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej U. C. prawo do emerytury od 3 lipca 2015 r. to jest od osiągnięcia wieku emerytalnego (punkt I sentencji), stwierdzając odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji (punkt II sentencji).

VI U 1009/15

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)