Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem, zawartym w pkt II wyroku z dnia 4 listopada 2015 roku w sprawie z powództwa R. D. przeciwko M. S. o ustalenie istnienia stosunku pracy i wynagrodzenie za pracę, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego .

W uzasadnieniu Sąd podniósł, iż podstawę orzeczenia o kosztach procesu stanowił art. 98 kpc. Jednakże wobec brzmienia § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 461) Sąd wskazał, iż przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia pełnomocnika pozwanej należało brać pod uwagę, iż pierwotnie powództwo precyzowane było jako roszczenie o ustalenie istnienia stosunku pracy, a w toku postępowania nastąpiła jego modyfikacja, w związku z wystąpieniem przez powoda obok roszczenia o ustalenie istnienia stosunku pracy, z roszczeniem o wynagrodzenie za pracę w kwocie 75.000 złotych. Zatem, w zakresie stawki wynagrodzenia pełnomocnika strony, taka zmiana dokonana w trakcie procesu, w stosunku do wskazań zawartych w pozwie, może być uwzględniona dopiero w następnej instancji.

W ocenie Sądu brak było podstaw do podzielania argumentacji strony pozwanej, iż zgłoszone przez stronę powodową w toku postępowania roszczenie o zasądzenie wynagrodzenia za pracę miałoby zostać potraktowane jako odrębne powództwo. Wystąpienie bowiem z tym roszczeniem obok roszczenia o ustalenie stosunku pracy należy traktować jako zmianę powództwa. Artykuł 193 kpc normuje zmianę powództwa, określaną w nauce jako zmiana przedmiotowa, tj. zmiana żądania lub podstawy powództwa albo obu tych elementów równocześnie, nie dotyczy natomiast zmiany pod względem podmiotowym, będącej zmianą stron w procesie (orz. SN z 28.3.1957 r., II CZ 62/57, OSN 1958, Nr 1, poz. 29; OSP 1958, Nr 3, poz. 72, z glosą aprobującą Z. Resicha). Zmiana powództwa stanowi zmianę ilościową żądania, tzn. że powód rozszerza lub ogranicza dotychczasowe żądanie bądź w jego miejsce występuje z żądaniem innym, lecz pozostającym z poprzednim w związku, albo - nie zmieniając dotychczasowego żądania - występuje, obok niego, z dalszym żądaniem. Taka zaś sytuacja wystąpiła w przedmiotowej sprawie. Zgodnie z art. 193 §1 kpc zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na właściwość sądu. Jeżeli w myśl przepisu poprzedzającego zmiana nie jest dopuszczalna, a powód zmienia powództwo w ten sposób, że występuje z nowym roszczeniem obok pierwotnego, sąd rozpoznaje nowe roszczenie jako sprawę oddzielną, jeżeli jest dla niej rzeczowo i miejscowo właściwy, w przeciwnym zaś razie przekazuje sprawę sądowi właściwemu. Gdy jednak zmiana taka następuje w sądzie rejonowym, należy przekazać całe zmienione powództwo sądowi okręgowemu, który dla zmienionego powództwa jest rzeczowo i miejscowo właściwy (§2). Zdaniem Sądu z uwagi na to, iż sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy należą do właściwości sądów rejonowych, bez względu na wartość przedmiotu sporu (art. 461§1 ¹k.p.c.), to wystąpienie także z roszczeniem o wynagrodzenie za pracę w kwocie 75.000 (w zakresie właściwości rzeczowej sądu rejonowego) spowodowało dopuszczalną zmianę powództwa i nie wpływało na właściwość sądu, a zatem brak było podstaw do zastosowania art. 193 §2 kpc.

Powyższe orzeczenie zostało zaskarżone zażaleniem przez pełnomocnika strony pozwanej.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucono:

1) naruszenie prawa procesowego i materialnego tj. przepisu art. 98 k.p.c. w zw. z § 6 i § 12 rozp. MS z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, polegające na orzekaniu o kosztach zastępstwa procesowego z ich naruszeniem bądź pominięciem, konsekwencją czego było wadliwe uznanie, że stawka minimalna wynagrodzenia pełnomocnika w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy, przy wartości przedmiotu 75.000 zł., powinna wynosić 60 zł zamiast 3.600 zł. i pominięcie faktu, iż sprawa o ustalenie istnienia stosunku pracy jest sprawą o prawo majątkowe i jako taka nie mieści się w żadnej z kategorii spraw objętych §11 ust. 1 rozporządzenia, co powoduje konieczność zastosowania stawek określonych w § 6 cytowanego wyżej rozporządzenia.

2) naruszenie prawa procesowego i materialnego tj. przepisu art. 98 k.p.c. w zw. z art. 193 § 2 k.p.c. i art. 219 k.p.c. oraz w zw. z § 6 i § 12 rozp. MS z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie poprzez wadliwe uznanie, iż brak jest podstaw do zasądzenia na rzecz pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 2700 zł od nowego tj. zgłoszonego w trakcie procesu i obok dotychczasowego roszczenia powoda o wypłatę wynagrodzenia w wysokości 75.000 zł.

3) naruszenie prawa procesowego tj. przepisu §4 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu poprzez niewłaściwe zastosowanie, gdyż przepis ten znajduje zastosowanie jedynie w sytuacji umownego ustalenia wynagrodzenia pełnomocnika tj. w stosunku pomiędzy stroną a jej pełnomocnikiem, a nie do zwrotu kosztów procesu między stronami, co powoduje, że w niniejszej sprawie, nawet jeżeli by przyjąć jedynie zmianę ilościową powództwa powinien mieć zastosowanie przepis § 4 ust. 1 wskazujący, że wysokość stawki minimalnej jest ściśle powiązana z wartością przedmiotu sprawy lub jej rodzajem, a zatem jeżeli zmienia się wartość przedmiotu sprawy, to zmianie ulegają także stawki minimalne wynagrodzenia adwokata.

Z uwagi na powyższe skarżący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części tj. postanowienia z pkt II i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kwoty 6.300 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (zamiast zasądzonych 60 zł.).

W odpowiedzi na powyższe, pełnomocnik powoda wniósł o oddalenie zażalenia w całości jako bezzasadnego oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje.

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stawki minimalne należne tytułem zastępstwa adwokackiego stron w chwili wydania zaskarżonego rozstrzygnięcia określało szczegółowo rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. 2013 poz. 461 ze zm.).

Zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 wskazanego rozporządzenia (w brzmieniu obowiązującym na dzień wydania zaskarżonego postanowienia) zasądzając opłatę za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Podstawę zasądzenia opłaty, stanowią stawki minimalne.

Z kolei w myśl § 12 ust. 1 rozporządzenia stawki minimalne wynoszą w sprawach z zakresu prawa pracy o:

1) nawiązanie umowy o pracę, uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, przywrócenie do pracy lub ustalenie sposobu ustania stosunku pracy - 60 zł;

2) wynagrodzenie za pracę lub odszkodowanie inne niż wymienione w pkt 4 - 75% stawki obliczonej na podstawie § 6 od wartości wynagrodzenia lub odszkodowania będącego przedmiotem sprawy.

3) inne roszczenia niemajątkowe - 60 zł.

Sprawami o prawa majątkowe są sprawy, w których zgłoszone żądanie zmierza do realizacji prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ na stosunki majątkowe stron, a więc ma na celu zmianę lub utrzymanie dotychczasowego stanu majątkowego stron. Dla rozróżnienia majątkowego i niemajątkowego charakteru sprawy nie ma znaczenia charakter zgłoszonego roszczenia; sprawami majątkowymi są zarówno sprawy o świadczenie, jak i o ustalenie lub o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa, jeżeli zgłoszone żądanie zmierza do realizacji prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ na sytuację materialną stron (zob. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 15 grudnia 2011 r. II CZ 167/11 LEX nr 1147759 z dnia 8 listopada 2001 r., III CKN 568/01, niepubl.; z dnia 8 grudnia 2005 r., II CZ 110/05, niepubl.; z dnia 6 października 2006 r., V CZ 67/06 niepubl. i z dnia 15 grudnia 2006 r. III CZ 85/06, niepubl.). O majątkowym charakterze sprawy decyduje zatem majątkowy charakter dobra, którego ochrony domaga się powód.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, iż skarżąca zasadnie podnosi, iż sprawa o ustalenie istnienia stosunku pracy nie ma charakteru niemajątkowego. Niemniej jednak nie oznacza to, iż w niniejszej sprawie podstawę zasądzenia stawki minimalnej winien stanowić przepis § 6 rozporządzenia bowiem sprawa o ustalenie istnienia stosunku pracy nie została wymieniona w katalogu sformułowanym zarówno w § 12 ust 1 pkt 1 ani w § 12 ust. 1 pkt 2 powoływanego rozporządzenia.

Zauważyć należy, iż sprawa o ustalenie istnienia stosunku stanowi roszczenie majątkowe niepieniężne. Tymczasem §12 nie określa w sposób ogólny ile wynosi stawka minimalna dla tego typu spraw jednakże w ust. 1 pkt 1 określa stawkę 60 zł dla roszczeń majątkowych niepieniężnych stricte w nim wymienionych (sprawy o nawiązanie umowy o pracę, uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, przywrócenie do pracy lub ustalenie sposobu ustania stosunku pracy). Z kolei pkt 2 i 3 określają stawkę minimalną odpowiednio do roszczeń innego rodzaju - pkt 2 dla roszczeń majątkowych stricte pieniężnych (wynagrodzenie za pracę lub odszkodowanie inne niż wymienione w pkt 4) oraz pkt 3 - dla innych roszczeń niemajątkowych.

Wysokość stawek minimalnych w sprawach nieokreślonych w rozporządzeniu ustala się, przyjmując za podstawę stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju (§ 5 rozporządzenia). Ponadto w sprawach o podobnym charakterze należy przyjmować jednakową podstawę do zasądzania kosztów zastępstwa prawnego (por. odpowiednio uchwałę Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 2002-08-07, III PZP 15/02 Opubl: OSNAPiUS rok 2003, Nr 12, poz. 285).

Skarżąca zatem zasadnie podnosi, iż na gruncie rozpatrywanego przypadku nie mógł znaleźć zastosowania pkt 3 ust. 1 § 12 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu określający stawkę minimalną w sprawach o roszczenia niemajątkowe a nie majątkowe.

Skoro jednak w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy – jako nie wymienionej w rozporządzeniu - stawkę kosztów zastępstwa prawnego należało ustalić analogicznie przyjmując za podstawę stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju, w ocenie Sądu Okręgowego w sprawie winien znaleźć zastosowanie § 12 ust 1 pkt 1 rozporządzenia określający stawkę dla roszczeń majątkowych niepieniężnych, a nie § 12 ust 1 pkt. 2 określający stawkę dla roszczeń majątkowych pieniężnych czy § 6 określający stawki w sposób ogólny.

W myśl powoływanego już § 12 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu stawki minimalne w wymienionych w nim sprawach wynoszą 60 zł.

Z tych też względów zaskarżone postanowienie, w zakresie przyznanej pełnomocnikowi powoda kwoty zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ustalonej dla roszczenia o ustalenie istnienia stosunku pracy, odpowiada jednak prawu.

Nie sposób też zgodzić się ze skarżącą, że drugie roszczenie powoda zgłoszone obok roszczenia pierwotnego tj. o wynagrodzenie za pracę w kwocie 75.000 złotych, Sąd Rejonowy winien rozpoznać jako sprawę oddzielną i na podstawie § 12 ust. 1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zasądzić na rzecz strony pozwanej, jako wygrywającej proces, dodatkową kwotę 2.700 tytułem zastępstwa procesowego ustaloną od tego roszczenia.

Zgodnie z treścią art. 193 § 1 i 2 [1] k.p.c. zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na właściwość sądu. Zmiana powództwa może być dokonana jedynie w piśmie procesowym, za wyjątkiem spraw o roszczenia alimentacyjne. Wskazać przy tym należy, że zmiana powództwa może polegać na wystąpieniu z nowym roszczeniem obok pierwotnego bądź też na zgłoszeniu nowego roszczenia zamiast pierwotnego. Przepis ten normuje zmianę przedmiotową powództwa, obejmującą jego istotne elementy, którymi są żądanie i podstawa dochodzonego roszczenia. Interwencja w treść żądania musi być na tyle ważka, żeby kształtowała powództwo o treści odmiennej od dotychczasowej zamiast lub obok zgłoszonego wcześniej. Zmianą taką są wszystkie te czynności, które prowadzą do zmiany ilościowej lub jakościowej żądania, a więc wprowadzają nowe żądania, wycofują dotychczasowe albo w istotny sposób zmieniają podstawę faktyczną, doprowadzając do nowego prawnego uzasadnienia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 4 marca 2015 r. I ACa 1139/14 LEX nr 1665824) Jeżeli w myśl przepisu art. 193 § 1 kpc zmiana nie jest dopuszczalna, a powód zmienia powództwo w ten sposób, że występuje z nowym roszczeniem obok pierwotnego, sąd rozpoznaje nowe roszczenie jako sprawę oddzielną, jeżeli jest dla niej rzeczowo i miejscowo właściwy, w przeciwnym zaś razie przekazuje sprawę sądowi właściwemu. Gdy jednak zmiana taka następuje w sądzie rejonowym, należy przekazać całe zmienione powództwo sądowi okręgowemu, który dla zmienionego powództwa jest rzeczowo i miejscowo właściwy (art. 193 § 2 k,p,c,).

Na gruncie rozpoznawanej sprawy - co nie jest kwestionowane w zażaleniu - nie miała miejsca taka modyfikacja pozwu, w której doszłoby do zastąpienia pierwotnie zgłoszonego żądania nowym, ani taka, która skutkowałaby koniecznością zmiany sądu właściwego. Z faktu zaś, iż pismo modyfikujące powództwo musi odpowiadać warunkom formalnym pozwu – art. 187 k.p.c. nie sposób wnioskować o wniesieniu oddzielnego nowego powództwa, a nie o jego przekształceniu. Z tych też względów nie sposób twierdzić, iż roszczenie o wynagrodzenie za pracę winno być potraktowane jako sprawa oddzielna, od której osobno należałoby wyliczyć koszty zastępstwa prawnego.

W ocenie Sądu Okręgowego nieuprawnionym jest też twierdzenie zażalenia, iż § 4 ust. 2 przywoływanego rozporządzenia znajduje zastosowanie jedynie w sytuacji umownego ustalenia wynagrodzenia pełnomocnika, tj. w stosunku pomiędzy stroną a jej pełnomocnikiem, a nie do zwrotu kosztów procesu między stronami.

Utrwalone w judykaturze jest bowiem stanowisko, oparte na literalnym brzmieniu wskazanego przepisu, iż w razie zmiany w toku postępowania wartości stanowiącej podstawę obliczenia opłat, bierze się pod uwagę wartość zmienioną - poczynając od następnej instancji (§ 4 ust. 2 rozporządzenia). W związku z powyższym uznać należy, że w zakresie stawki wynagrodzenia pełnomocnika strony taka zmiana dokonana w trakcie procesu w stosunku do wskazań zawartych w pozwie może być uwzględniona dopiero w następnej instancji. Koszty zastępstwa procesowego spowodowane rozszerzeniem powództwa mają więc znaczenie dopiero w następnej instancji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 stycznia 2015 r. III APa 29/14 Legalis Numer 1242592 por. tez wyrok SA w Białymstoku z dnia 2.08.2013 r. I ACa 340/13 niepubl).

Wniesione zażalenie zatem i w tej materii nie zasługiwało na uwzględnienie.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł, jak na wstępie.

O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800).

Przewodniczący: Sędziowie:

Z/ Odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.