Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 września 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonemu M. M. prawa do emerytury w oparciu o przepisy art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz. U. 2013 r., poz. 1440), oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43), ponieważ nie spełnił on warunków przewidzianych tą ustawą z powodu braku 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Zakład nie uwzględnił ubezpieczonemu do pracy w warunkach szczególnych okresu od 01.07.1983 r. do 31.12.1998 r., ponieważ w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30.11.2000 r. powołano zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 09.05.1983r., które straciło moc.

W odwołaniu wniesionym do tut. sądu w przypisanym terminie, adresat decyzji domagał się zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych zakwestionowanego przez ZUS okresu zatrudnienia.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko i wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 21 stycznia 2015 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy uwzględnił odwołanie. Na podstawie zeznań świadków, oraz świadectw pracy w warunkach szczególnych a także innych dokumentów znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonego sąd ustalił, iż ubezpieczony M. M. pracował w Fabryce (...)w B. jako kowal- kucie ręczne w kuźniach przemysłowych oraz obsługa młotów mechanicznych. Tego rodzaju prace zostały zaliczone zgodnie z wykazem A dział III pkt. 79 będącym załącznikiem do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, do prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Biorąc powyższe ustalenia pod uwagę sąd uznał, iż odwołujący spełnia przesłanki do przyznania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach, wynikające z treści art. 32 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a w szczególności § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. 1983 r. nr 8, poz. 43 z póź. zm.). M. M. osiągnął wiek 60 lat, posiada wymagany okres zatrudnienia (ponad 25 letni okres składkowy, nieskładkowy), a przede wszystkim spełnia kwestionowaną dotąd przez organ rentowy przesłankę w postaci co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, ponieważ po uwzględnieniu spornego okresu pracy w warunkach szczególnych tj. od 01.07.1983 r. do 31.12.1998 r. kiedy to stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował jako kowal –legitymuje się ponad 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Dlatego też mając na uwadze powyższe rozważania Sąd działając na mocy wskazanych wyżej przepisów prawa zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w ten sposób, że przyznał odwołującemu się prawo do emerytury od dnia (...)r., to jest od ukończenia 60 roku życia.

Wyrokiem z dnia 26 sierpnia 2015 r. sygn. akt III AUa 442/15 Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Bydgoszczy pozostawiając temu sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu wskazał miedzy innymi, iż w pierwszej kolejności wskazać należy, że sporny między stronami okres czasu wynosi łącznie 15 lat i 6 miesięcy (na dzień 1 stycznia 1999 r.). Akta osobowe ubezpieczonego zawierają m.in. jego podanie o zatrudnienie w Fabryce (...)w B. na stanowisku wiertacza, datowane na1 sierpnia 1983 r. Również
z załączonej do akt umowy o pracę zawartej w dniu 1 lipca 1983 r. wynika, iż został on zatrudniony właśnie na stanowisku wiertacza, na czas nieokreślony. Dopiero w lutym 1984 r. i od lipca 1987 r. pojawiają się pierwsze informacje o zatrudnieniu na stanowisku kowala (zaszeregowanie osobiste do 9 kat. wynagrodzenia z 1987 r., przeszeregowanie z dnia 9 lipca 1987 r.). Wątpliwości zatem wzbudza wiarygodność informacji wynikających z załączonego przez ubezpieczonego świadectwa pracy w szczególnych warunkach na stanowisku kowala. Zasadnym jest zatem, w ocenie Sądu Apelacyjnego, dokładne ustalenie przez Sąd pierwszej instancji w jakich dokładnie okresach ubezpieczony był zatrudniony w Fabryce (...)w B. kolejno na stanowiskach „wiertacza” i „kowala” bowiem okoliczność ta ma znaczenie dla spełnienia przesłanki legitymowania się min. 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Badając okoliczność charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, Sąd pierwszej instancji winien zatem wyjaśnić na czym polegała praca w charakterze wiertacza i czy można ją uznać za pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu powołanych wyżej przepisów prawa ( ustawy i rozporządzenia ) oraz czy ubezpieczony zatrudniony już jako kowal na dziale montażu nie wykonywał też innych czynności. Z akt osobowych ubezpieczonego wynika, że w toku pracy nabył uprawnienia operatora suwnicy sterowanej z poziomu „0” oraz operatora żurawi stacjonarnych, które to umiejętności mogły być wykorzystywane przez pracodawcę. Nadto, Sąd pierwszej instancji winien zbadać charakter zakładu pracy tj. Fabryki (...)w B., istotny z punktu widzenia możności kwalifikowania pracy wykonywanej w niej jako pracy w szczególnych warunkach. W szczególności należy ustalić czym zajmowała się Fabryka (...), czy posiadała wydział lub oddział będący kuźnią, oraz czy była to kuźnia przemysłowa. Zasadnym w ocenie Sądu Apelacyjnego jest rozważenie powołania biegłego, przy pozytywnym rozstrzygnięciu, że praca odwołującego na stanowisku wiertacza była pracą w szczególnych warunkach, w celu uzyskania szczegółowej wiedzy na temat możności zakwalifikowania wykonywanej pracy kowala jako pracy w warunkach szczególnych – kucie ręczne w kuźniach przemysłowych oraz obsługa młotów mechanicznych ( błędnie w uzasadnieniu Sąd ustala, że skarżący pracował młotem pneumatycznym ). Sąd pierwszej instancji winien również ponownie przesłuchać świadków wskazanych przez ubezpieczonego oraz jego samego, w celu wyjaśnienia wspomnianych wyżej okoliczności i skonfrontowania ich z informacjami wynikającymi z dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych. Dotychczasowe ustalenia okazały się bowiem niewystarczające dla merytorycznego rozpoznania sprawy przez Sąd drugiej instancji, uniemożliwiając tym samym ocenę wiarygodności poszczególnych dowodów. Na marginesie sąd odwoławczy zauważył, że do okresu pracy w szczególnych warunkach wlicza się, wbrew temu co twierdzi pozwany, również okresy zasiłku chorobowego przypadające po wejściu w życie ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw ( Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm. ) – vide m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r. III UZP 10/03 LEX 81642, wyroki Sądu Najwyższego: z 7 lutego 2006 r. I UK 154/05, z 21 maja 2009 r. II UK 370/08. Zarzut ten nie mógł zatem zostać uwzględniony przez Sąd odwoławczy. W świetle obowiązujących przepisów prawa ( art. 378 k.p.c. ) i modelu tzw. apelacji pełnej Sąd II instancji nie jest związany zarzutami apelacyjnymi, co oznacza, że bierze pod uwagę wszystkie nieprawidłowości mogące uzasadniać apelację, nawet jeśli nie zostały podniesione przez stronę skarżącą. Zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07 Sąd II instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego. Słusznie zarzuca zatem organ rentowy dokonanie przez Sąd Okręgowy oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego z przekroczeniem granicy swobodnej jego oceny wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. .Z uwagi na istotne wady postępowania dowodowego przeprowadzonego przez Sąd pierwszej instancji i konieczność powtórzenia postępowania dowodowego w całości, na mocy art. 386 §4 k.p.c. Sąd Apelacyjny uchylił zatem zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postepowania apelacyjnego – art. 108 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje :

Sąd Okręgowy ustalił, iż ubezpieczony M. M. w okresie od 1 lipca 1983 do 30 listopada 2011 r. pozostawał zatrudniony w Fabryce (...)spółka z o.o. w B. ( zakład produkował maszyny do drewna ) . W pierwszym okresie zatrudnienia trwającym do lutego 1984 w/w- ny zajmował stanowisko wiertacza. Zajmował się wierceniem otworów w różnego rodzaju elementach metalowych . Używał do tego dużych wiertarek słupowych ( stacjonarnych , umieszczonych na podstawie ) oraz wiertarek ręcznych. Od lutego 1984 ubezpieczonemu powierzono obowiązki kowala. Od tego momentu do końca zatrudnienia wykonywał prace polegające na kuciu elementów metalowych ( wyrabianiu klinów, śrub ) przy pomocy znajdującego się na wydziale , zasilanego elektrycznie młota pneumatycznego i młotków ręcznych.

/ dowód : akta osobowe ubezpieczonego, częściowo zeznania ubezpieczonego /

W okresie od 16 września 1974 r. do 15 października 1976 r. ubezpieczony pracował w (...) w S. na stanowisku kowala – ślusarza i mechanika. Zajmował się wykonywaniem usług kowalskich tak na potrzeby zakładu jak i okolicznej ludności, konserwował, naprawiał , regulował maszyny i urządzenia rolnicze ( sprzęt rolniczy ) .

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił głównie w oparciu o przedłożoną do sprawy dokumentację pracowniczą ubezpieczonego ( jego akta osobowe ) , jedynie częściowo posiłkując się zeznaniami świadków ( w zakresie w jakim są one zbieżne z zeznaniami ubezpieczonego i korespondują ze zgromadzoną dokumentacją pracowniczą ) .

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Odwołanie nie podlegało uwzględnieniu. Stosownie do treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.; powoływana dalej jako „ustawa”):

1. Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Ust. 2 stanowi, iż emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa . Zgodnie z art. 32 ustawy w związku z paragrafami 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) prawo do emerytury może nabyć mężczyzna który spełnia następujące przesłanki: ukończył 60 lat; posiada co najmniej 25 letni okres zatrudnienia (art. 27 pkt 2 ustawy), w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Zgodnie z § 2 ust 1 cytowanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (ust. 1). Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (ust. 2 ). Należy przy tym zauważyć, iż tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Stałe wykonywanie takich prac oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (tak SN w postanowieniu z dnia 3 października 2008 r., II UK 133/08, Lex nr 658191).

Mając powyższe na uwadze należy skonstatować, iż zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy nie pozwala przyjąć, iż ubezpieczony legitymuje się minimum 15 –letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Odnosząc się do pierwszego ( zasadniczego z uwagi na czasokres trwania ) spornego okresu zatrudnienia ubezpieczonego to jest jego pracy w Fabryce (...)spółka z o.o. w B. ( przypadającej od 1 lipca 1983 r. do 30 listopada 2011 r. ) nie ulega wątpliwości, iż ubezpieczony po podjęciu pracy przez pewien czas ( przynajmniej do lutego 1984 r. )zajmował stanowisko wiertacza , które ( co ustalił sąd ) nie jest kwalifikowane jako praca w warunkach szczególnych. Wykonywane przez ubezpieczonego prace polegające na wierceniu otworów w elementach metalowych używanych do budowy obrabiarek wykonywane zarówno przy pomocy dużych , stacjonarnych ( tzw. słupowych ) wiertarek , jak i przy pomocy zwykłych wiertarek ręcznych nie są wymienione w żadnej z pozycji wykazu A stanowiącego załącznik do wskazanego wyżej rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. ( są to w istocie prace zbliżone rodzajowo do zwykłych prac ślusarskich ) . Tym samym brak podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu do stażu pracy okresu jego zatrudnienia przypadającego od lipca 1983 do lutego 1984 r. Pozostały okres zatrudnienia ubezpieczonego w tym zakładzie , zakładając że były to prace kwalifikowane jako wykonywane w warunkach szczególnych ( wg pozycji 79 działu III wykazu A przywołanego wyżej rozporządzenia wymieniającej kucie ręczne w kuźniach przemysłowych oraz obsługa młotów mechanicznych ) nie pozwala mu uzyskać łącznie wymaganych minimum 15 lat pracy w takich warunkach. Z tego powodu bezcelowym było powoływanie biegłego celem ustalenia czy w istocie prace wykonywane przez ubezpieczonego ( polegające na kuciu elementów stalowych przy pomocy młota pneumatycznego lub młotków ręcznych ) należały do tych wymienionych w pozycji 79 działu III wykazu A . Nawet bowiem przy korzystnym dla ubezpieczonego ustaleniu , iż od lutego 1984 r. prace wykonywane przezeń w Fabryce (...) miały charakter prac wykonywanych w warunkach szczególnych, i tak legitymowałby się on jedynie 14 latami i 10 miesiącami stażu pracy w warunkach szczególnych. Jedynie na marginesie należy zauważyć , iż wątpliwości budzi sam charakter kuźni, w której pracował ubezpieczony. Owszem , wykonywała ona elementy niezbędne do produkcji obrabiarek, ale jednocześnie mogła świadczyć jak to określił świadek „ na zasadzie grzecznościowej „ usługi na potrzeby ludności. Co istotniejsze nie używano w niej młotów mechanicznych. Ubezpieczony obsługiwał jedynie młot pneumatyczny oraz zwykle młotki ręczne, wyraźnie odróżniając je od młotów mechanicznych, które jak wskazał były używane na kolei. Dział kuźni stanowił część wydziału mechanicznego i oprócz kowali – ślusarzy zatrudniony był niej lakiernik – malarz, co wskazuje na zróżnicowany charakter czynności wykonywanych w tzw. kuźni. Stan rzeczy w zakresie łącznego stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych uległby zmianie w przypadku ustalenia wykonywania przez ubezpieczonego takiego rodzaju prac w (...) w S. , ale również w przypadku prac tam wykonywanych nie można ich zaliczyć do tych kwalifikowanych jako prace w warunkach szczególnych. Po pierwsze bowiem kuźnia , w której pracował ubezpieczony nie miała charakteru przemysłowego ( wykonywała typowe usługi dla ludności – okolicznych rolników , mające charakter detaliczny - nie hurtowy, rzemieślniczy -nie przemysłowy czy produkcyjny ) , po drugie ubezpieczony wykonywał obok prac kowala również zwykłe prace ślusarskie w warsztacie konserwację maszyn i urządzeń rolniczych, ustawienia, naprawy maszyn rolniczych ). Powyższe wprost wynika z zeznań tak świadka C. J. jak i ubezpieczonego. Nadto należy zauważyć, iż w aktach osobowych ubezpieczonego znajdują się dokumenty potwierdzające pracę ubezpieczonego w tym zakładzie na stanowisku mechanika, co jednoznacznie wskazuje na niejednorodny charakter prac wykonywanych przez ubezpieczonego w (...).

Kierując się powyższym Sąd Okręgowy uznając odwołanie za bezzasadne na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c . orzekł jak w sentencji.