Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

P., dnia 20 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XII Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Hanna Ratajczak

Protokolant: Starszy sekretarz sądowy K. O.

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2016 roku w Poznaniu

sprawy z powództwa M. M. i J. M.

przeciwko Skarb Państwa- (...)w P.

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – (...) w P.na rzecz powódki M. M. kwotę 46.500 zł ( czterdzieści sześć tysięcy pięćset zł) z ustawowymi odsetkami od dnia 20 listopada 2015r do dnia zapłaty

2.  Zasądza od pozwanego Skarbu Państwa- (...)w P. na rzecz powoda J. M. kwotę 46.500zł (czterdzieści sześć tysięcy pięćset zł) z ustawowymi odsetkami od dnia 20 listopada 2015r do dnia zapłaty

3.  W pozostałym zakresie powództwo oddala

4.  Kosztami postępowania obciąża pozwanego i z tego tytułu zasadza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6984zł, odstępując od obciążania pozostałymi kosztami sądowymi

SSO Hanna Ratajczak

UZASADNIENIE

Pozwem datowanym na 6 lutego 2015 r. powód J. M. i M. M., reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda J. M. kwoty 5.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa; zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda M. M. kwoty 5.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym zastępstwa procesowego wg norm przepisanych oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że wywodzą swoje roszczenie z ograniczeń wprowadzonych rozporządzeniem Wojewody (...) nr 82/03 z dnia 17 grudnia 2003 r. (Dz. U. Woj. W.. nr 200, poz. 3873) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego P. – K. w P., które weszło w życie 1 stycznia 2014 r., które następie zostało zmienione rozporządzeniem z dnia 13 grudnia 2007 r. Wojewody (...) nr 40/07, w wyniku którego nieruchomość powodów została zakwalifikowana do strefy I. Powodowie wskazali, że ustanowienie strefy ograniczonego użytkowania i działalność lotnika spowodowało istotne ograniczenia w możliwości korzystania z przedmiotowej nieruchomości. Ponadto w wyniku użytkowania lotniska przez wojskowe samoloty odrzutowe powodowie są narażeni na długotrwałe znoszenie hałasów przekraczających dopuszczalne normy.

W odpowiedzi na pozew datowanej na 11 marca 2015 r. pozwany Skarb Państwa – (...) w P., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o: oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że kwestionuje roszczenie powodów, zarówno co do zasady, jak i wysokości. Ponadto podniósł zarzut przedawnienia w stosunku do roszczenia powodów, wskazując, że roszczenie będące przedmiotem postępowania ma charakter deliktowy. Pozwany wskazał, że jeśli powodowie doznali szkody w związku z funkcjonowaniem lotniska P. – K., to taka szkoda powstała przed utworzeniem (...), albowiem przed dniem 1 stycznia 2004 r. nieruchomość powodów znajdowała się na obszarze skarżonym hałasem >65 dB. Następnie pozwany wskazał, że nie ma podstaw, aby przyjąć, że nie jest możliwe korzystanie z nieruchomości w sposób dotychczasowy lub powodowie zostali w istotny sposób ograniczeni w możliwości korzystania z nieruchomości w dotychczasowy sposób.

Pismem procesowym datowanym na 20 listopada 2015 r. powodowie rozszerzyli żądanie pozwu z kwoty 11.000 zł do kwoty 93.000 zł, wnosząc o zasądzenie od pozwanego
na rzecz powoda J. M. kwoty 46.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami
od kwoty 5.500 zł od 10.02.2015 r. i od kwoty 41.000 zł od dnia 20 listopada 2015 r.
oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki M. M. kwoty 46.500 zł
kwoty wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 5.500 zł od 10.02.2015 r. i od kwoty 41.000 zł od dnia 20 listopada 2015 r.

W piśmie procesowym z dnia 10 września 2015 r. pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia w zakresie w jakim powództwo rozszerzono.

Na rozprawie z dnia 12 maja 2016 r. Sąd Okręgowy oddalił wnioski o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłej B. H. (1) zawartej w aktach sprawy (...) Sądu Okręgowego w Poznaniu oraz o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka B. H. (1) na okoliczności wskazane przez stronę pozwaną. W związku z czym pełnomocnik pozwanego zgłosił zastrzeżenie do protokołu.

Sąd ustalił, co następuje:

Powodowie są właścicielami na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości, zabudowanej budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym, przy ulicy (...) w P.. Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu prowadzi dla powyższej nieruchomości księgę wieczystą o numerze KW (...). Powierzchnia działki wynosi 1065 m ². Budynek mieszkalny został wybudowany w latach 1998-2000 r.

Bezpośrednie sąsiedztwo i otoczenie przedmiotowej nieruchomości stanowią tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Droga dojazdowa ul. (...) jest drogą urządzoną. Całość nieruchomości jest ogrodzona. Nieruchomość posiada uzbrojenie we wszystkie sieci miejskie. Zabudowa nieruchomości wolnostojąca, budynek mieszkalny parterowy z poddaszem użytkowym, wykonany w technologii murowanej z dachem wielospadowym krytym dachówką betonową zakładową.

Dla obszaru, na którym znajduje się przedmiotowa nieruchomość, brak jest aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego. Z uwagi na fakt, że przedmiotowa nieruchomość zabudowana jest budynkiem mieszkalnym, jednorodzinnym, jej przeznaczenie zostało zdeterminowane. Zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta P. zatwierdzonym Uchwałą NR LXXII/1337/VI/2014 Rady Miasta P. z dnia 23 czerwca 2014 r. powyższa działka znajduje się na terenach oznaczonych symbolem M./U – tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej lub zabudowy usługowej niskiej.

Dowód: odpis zwykły księgi wieczystej (k.18-19) , operat szacunkowy z dnia 26 października 2015 r. oraz wypis z rejestru gruntów o niepełnej treści (k.55).

Nieruchomość znajduje się w bliskim sąsiedztwie lotniska wojskowego P. – K.. Lotnisko w K. istnieje od drugiej wojny światowej. Od lat sześćdziesiątych jest wykorzystywane jako miejsce startów i lądowań samolotów wojskowych, przy czym dopiero w ostatnich latach nastąpiła intensyfikacja lotów wojskowych. Do końca 2003 roku stacjonowały tam samoloty MIG 21, od 2004 roku stacjonują i latają samoloty I.. Od listopada 2006 roku stacjonują na tym lotnisku, startują i lądują samoloty F-16. W ostatnich latach liczba operacji lotniczych ulegała intensyfikacji.

Dowód: okoliczności bezsporne – fakt powszechnie znany .

Wojewoda (...) wydał 17 grudnia 2003 r. rozporządzenie nr 82/03 w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego P. – K. w P.. Rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 135 ust. 1 i 2 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 62 poz. 627 ze zmianami). Powołane wyżej rozporządzenie Wojewody weszło w życie 1 stycznia 2004 r. (ogłoszone w Dzienniku Urzędowym Województwa (...) z 17 grudnia 2003 r. nr 200). Przedmiotowa nieruchomość znalazła się w niewielkiej części na ternie objętym strefą (...) obszaru ograniczonego oraz w dużej części na terenie objętym strefą C obszaru ograniczonego użytkowania.

W dniu 31.12.2007 r. Wojewoda (...) wydał rozporządzenie nr 40/07 zmieniające rozporządzenie o wprowadzeniu obszaru ograniczonego użytkowania (Dziennik Urzędowy Województwa (...) z 22.01.2008r. roku nr 1, poz. 1 – dalej Rozporządzenie nr 40/07). Zmiany dotyczyły granic obszaru ograniczonego użytkowania, podziału na strefy, dopuszczalnych poziomów hałasu w strefach oraz sposobu korzystania z poszczególnych terenów i wymagań technicznych dotyczących budynków. Według zmienionego rozporządzenia obszar ograniczonego użytkowania stanowi teren ograniczony linią, na której długotrwały poziom hałasu od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych jest równy 55 dB w porze dziennej (LAeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom) i 45dB w porze nocnej (LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom) - granica obszaru ograniczonego użytkowania. Rozporządzenie utworzyło obszar ograniczonego użytkowania podzielony na trzy strefy oznaczone cyframi: I, II, III w zależności od odległości od lotniska K. i w zależności od poziomu hałasu. Nieruchomość powodów znalazła się w strefie I. Strefę I wyznaczają: linia biegnąca wzdłuż granicy terenu lotniska, stanowiąca wewnętrzną granicę strefy I oraz obwiednia złożona z linii, na której dopuszczalny, długookresowy średni poziom dźwięku A ( (...)), od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych jest równy 60dB i linia, na której dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A ( (...)) od operacji naziemnych i pozostałych źródeł hałasu związanych z funkcjonowaniem lotniska równy jest 55dB. W zakresie sposobu korzystania z terenu wprowadzono zakaz budowy budynków mieszkalnych, szpitali, domów opieki społecznej i budynków związanych ze stałym pobytem dzieci i młodzieży, takich jak szkoły, przedszkola, internaty, domy dziecka itp., zakaz tworzenia stref ochronnych, A uzdrowiska, zakaz zmiany funkcji istniejących obiektów niewymagających ochrony akustycznej na podlegające ochronie akustycznej. W strefie tej, w zalecanym sposobie korzystania z terenu, dopuszczono lokalizowanie nowych obiektów nie wymienionych w pkt 1 nie powodujących znaczącego zwiększenia emisji hałasu do środowiska. Jako wymagania techniczne dotyczące budynków wskazano zmianę funkcji istniejących budynków na nie podlegające ochronie akustycznej lub zapewnienie właściwego klimatu akustycznego w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród zewnętrznych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej.

Dowód: okoliczność bezsporna, a ponadto : zaświadczenie z (...) Urzędu Wojewódzkiego w P. z dnia 23 maja 2014 r. (k.17), opinia biegłego z dnia 26 października 2015 r. (k.54).

Hałasy o poziomie A 35 dB są dla zdrowia nieszkodliwe, czasami denerwujące. Hałasy o poziomie A 35- 70 dB wpływają ujemnie na organizm, powodując zmęczenie układu nerwowego, obniżenie czułości wzroku, utrudniają zrozumienie mowy, porozumiewanie się, niekorzystnie wpływają na sen i wypoczynek. Ciągła ekspozycja hałasu na poziomie A 70-85 dB wpływa ujemnie na wydajność pracy, działa szkodliwie dla zdrowia. Następuje obniżenie słuchu, bóle głowy, zaburzenia nerwowe. Hałas o poziomie A 90-130 dB jest niebezpieczny dla organizmu, powoduje liczne zaburzenia, między innymi układu krążenia, układu pokarmowego. Hałas o poziomach A wyższych od 130 dB wytwarza drgania niektórych organów wewnętrznych człowieka powodując ich choroby oraz zniszczenie. Przy czym długotrwały poziom hałasu w miejscu lokalizacji przedmiotowej nieruchomości (w strefie I) wynosi: 69,4 dB.

Dowód: opinia biegłego z dnia 26 października 2015 r. (k.54).

Wartość nieruchomości powodów uległa zmniejszeniu na skutek ograniczeń w zakresie korzystania z nieruchomości wprowadzonych dla nieruchomości rozporządzeniem nr 82/03 oraz rozporządzeniem nr 40/07. Fakt wprowadzenia strefy ograniczonego użytkowania ze względu na spodziewany poziom hałasu lotniczego powoduje, że właściciele nieruchomości położonych w jej granicach, w tym potencjalni ich nabywcy, muszą liczyć się z odpowiednimi niedogodnościami tak w sposobie zagospodarowania, jak i w sposobie ich użytkowania. Ograniczenia i niedogodności w wykorzystywaniu działki zgodnie z jej przeznaczeniem są związane między innymi z hałasem lotniczym.

Wartość rynkowa nieruchomości nieobciążonej strefą ograniczonego użytkowania na datę według stanu na dzień 1 stycznia 2004 r. i według aktualnych cen (26 października 2015 r.) wynosi 544.921 zł.

Zmniejszenie wartości rynkowej prawa własności nieruchomości powodów w wyniku wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego P. – K. wynosi 93.073 zł. W przypadku nieruchomości położonych na terenie (...) lotniska K. jej cena w porównaniu do nieruchomości o wszystkich innych cechach takich samych, a położeniu poza strefą, jest średnio niższa odpowiednio o 6,24 % średniej ceny transakcyjnej w strefie III, o 12,47 w strefie II i o 18,71% w strefie I.

Dowód: opinia biegłego z dnia 26 października 2015 r. (k.54) , operat szacunkowy z dnia 26 października 2015 r. (k.55)

Powodowie w dniu 27 grudnia 2005 r. złożyli w Sądzie Rejonowym Poznań – Stare Miasto w Poznaniu wniosek o wszczęcie postępowanie pojednawczego. Pozwany odmówił zawarcia ugody.

Dowód: okoliczności bezsporne, a ponadto: akta sprawy (...).

Przedstawiony stan faktyczny sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd dał wiarę powołanym dokumentom, albowiem nie budziły wątpliwości Sądu co do ich prawdziwości i autentyczności. Podkreślić przy tym należy, że zgodnie z art. 244 § 1 k.p.c. dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Z kolei w świetle art. 245 k.p.c. dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Ustalenia faktyczne w sprawie Sąd oparł w zasadniczym zakresie na opinii biegłego sądowego J. W., który oszacował wartość przedmiotowej nieruchomości, a także spadek jej wartości spowodowany utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, jak również na ustnych wyjaśnieniach biegłego złożonych na rozprawie w dniu 12 maja 2016 r.

Pozwany sformułował zarzut, iż w opinii ustalając wartość rynkową przedmiotowej nieruchomości (przy założeniu, że nie znajduje się ona w strefie (...)), pominięto okoliczność w postaci położenia nieruchomości w sąsiedztwie lotniska. Niemniej biegły wyjaśnił, że uwzględnił dwutorowo stan istnienia lotniska. Biegły wskazał, że została dokonana na najniższym poziomie ocena atrybutu lokalizacja, sąsiedztwo oraz otoczenie. Pojawią się tam elementy sąsiedztwa i otoczenia. I tak waga procentowa atrybutu waloryzującego została określona na 30%. Ponadto, biegły przeprowadził ocenę atrybutów w ramach poszczególnych przedziałów waloryzujących dla procesu wyceny w podejściu porównawczym, tj. biegły wziął pod uwagę nieruchomości porównawcze z najbliżej okolicy sąsiadującej ze strefą – charakterystyka tych nieruchomości została przedstawiona w tablicy nr 3.

Nie jest zasadny również zarzut, iż biegły nie zbadał, czy utworzenie (...) lotniska P. – K. skutkuje spadkiem wartości nieruchomości. Biegły wszechstronnie określił tendencje na rynku nieruchomości w strefie ograniczonego użytkowania, jak i poza nią, biorąc pod uwagę szereg okoliczności mających wpływ na ceny nieruchomości. Transakcje porównawcze zostały wybrane z rynku lokalnego o zbliżonej atrakcyjności lokalizacyjnej. Metoda ta pozwoliła na precyzyjne oszacowanie spadku wartości przedmiotowych nieruchomości. Nie powinien budzić zatem wątpliwości wpływ obszaru ograniczonego użytkowania lotniska P. - Ł. na wartość nieruchomości tam położonych, co spowodowało, iż ceny uzyskiwane za nieruchomości położone na obszarze ograniczonego użytkowania były niższe od cen podobnych nieruchomości położonych poza tym obszarem, w innych częściach miasta P..

Odnoszą się do kolejnego zarzutu pozwanego, należy wskazać, że z opinii biegłego jednoznacznie wynika, iż utrata wartości nieruchomości, której dotyczy postępowanie związana jest z położeniem nieruchomości w strefie obszaru ograniczonego użytkowania ustanowionego dla lotniska P. – K. i obejmuje uciążliwości związane z funkcjonowaniem lotniska przede wszystkim w postaci hałasu. Przy czym na podstawie przeprowadzonych badan, biegły wskazał, iż długotrwały poziom hałasu w miejscu lokalizacji przedmiotowej nieruchomości (w strefie I) wynosi: 69,4 dB. Oznacza to, że wskazana wartość znacznie przekracza dopuszczalny wpływ (poniżej 35 dB) oddziaływania hałasu na organizm człowieka i oscyluje na granicy dwóch grup pomiędzy: 35 dB a 70 dB oraz 70 dB a 85 dB. Przy czym należy wskazać, że wedle tej drugiej grupy hałas wpływa znacznie na zmniejszenie wydajności pracy oraz może być szkodliwy dla zdrowia i powodować uszkodzenie słuchu. Dodatkowo, biegły zaznaczył, że utrata wartości nieruchomości spowodowana jest również samą świadomością uczestników o podwyższonym ryzyku zamieszkiwania w pobliżu lotniska.

Posiłkowo, biegły przytoczył doświadczenia zagraniczne z zakresie utraty wartości nieruchomości wokół lotnisk. Podkreślić należy, że przyjęta przez biegłego metodyka badań jest zgodna ze standardami i znajduje oparcie w treści art. 26 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz.U.04.207.2109), zgodnie z którym przy określaniu wartości nieruchomości, które ze względu na ich szczególne cechy i rodzaj nie są przedmiotem obrotu na lokalnym rynku nieruchomości, można przyjmować ceny transakcyjne uzyskiwane za nieruchomości podobne na regionalnym albo krajowym rynku nieruchomości. W przypadku braku cen transakcyjnych za nieruchomości podobne uzyskiwanych na krajowym rynku nieruchomości, przy określaniu wartości nieruchomości, o których mowa w ust. 1, można przyjmować ceny transakcyjne uzyskiwane za nieruchomości podobne na zagranicznych rynkach nieruchomości (ust. 2). Rodzaj rynku, jego obszar i okres badania określa rzeczoznawca majątkowy, uwzględniając w szczególności przedmiot, zakres, cel i sposób wyceny oraz dostępność danych (ust.3).

W ocenie Sądu, sposób przeprowadzonych przez biegłego badań, który nie tylko poddał analizie transakcje krajowe, ale także podparł swoje wnioski doświadczeniami z innych krajów, świadczą o rzetelności opinii i wszechstronnym rozważeniu okoliczności niezbędnych do jej wydania. Zauważyć należy, że akceptację dla takiej metody badań wyraził Sąd Apelacyjny w Poznaniu w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 kwietnia 2011r. w sprawie I ACa 138/210, wskazując, że dokładne wyliczenie szkody polegającej na obniżeniu wartości nieruchomości w związku z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, związanego z funkcjonowaniem lotniska wojskowego P. – K., nastręcza znacznych trudności. Instytucja ta była jedną z pierwszych z wprowadzonych w Polsce tego rodzaju form ograniczania sposobu korzystania z nieruchomości w związku z ochroną środowiska. Z oczywistych przyczyn nie zdążyły się w tej sytuacji wykształcić, i to w krótkim terminie otwartym do zgłaszania roszczeń z omawianego tytułu (art. 129 ust. 4 Prawa ochrony środowiska), trendy pozwalające w sposób ścisły dokonać oceny wpływu wprowadzenia obszaru na wartość objętych w nim nieruchomości na podstawie rynku lokalnego bądź rynków równoległych. Uzasadnione byłoby zatem skorzystanie przez biegłego z wyników analogicznych badań, dotyczących analizowanego zagadnienia, przeprowadzonych za granicą na podstawie obszernych zbiorów danych i ich opracowań statystycznych. Sąd orzekający w sprawie niniejszej w całej rozciągłości stanowisko to podziela.

Pozwany zakwestionował również metodykę badań zastosowaną przez biegłego, jednak nie przedstawił żadnych rzeczowych argumentów na poparcie swoich twierdzeń. Stanowisko pozwanego ma w istocie charakter jedynie polemiczny. Niemniej, podkreślić należy, że biegły sądowy J. W. jest rzeczoznawcą majątkowym, biegłym z dziedziny budownictwa i akustyki budowalnej co pozwala uznać, że posiada on doświadczenie i wiedzę w przedmiocie objętym zakresem opinii w niniejszej sprawie. Istotne znaczenie ma fakt, że biegły od lat zajmuje się tematyką oddziaływania hałasu lotniczego na nieruchomości położone w strefach ograniczonego użytkowania. Tym samym zastosowana przez biegłego metodyka nie budzi wątpliwości sądu, albowiem jest poparta wieloletnim doświadczeniem, wiedzą oraz kompetencjami. Ponadto, na jej podstawie biegły w sposób zrozumiały przedstawił wnioski opinii oraz sposób w jaki do nich doszedł.

Na końcu należy wskazać, że niezasadne było przeprowadzenie dowodu z opinii biegłej B. H. zawartej w aktach sprawy (...) Sądu Okręgowego w Poznaniu oraz dowodu z zeznań B. H., albowiem na podstawie wnioskowanych dowodów nie sposób byłoby ustalić zmniejszenia wartości rynkowej przedmiotowej nieruchomości bez (...) lotniska wojskowego P. – K.. Zeznania B. H. mogą być jedynie rozpatrywane co do faktów, a w niniejszej sprawie, niezbędny był dowód z opinii biegłego sądowego, gdyż tylko ten posiada specjalne wiadomości potrzebne dla ustalenia badanych okoliczności. Przy czym opinia sporządzona w innej sprawie, co najwyżej, mogłaby uzasadniać wniosek o powołanie innego biegłego, gdyż mogłaby wskazywać na nieprawidłowości jakich dopuścił się biegły w niniejszej sprawie. Tym samym, zasadne było oddalić obydwa wnioski, gdyż ich przeprowadzenie zmierzałoby jedynie do przewlekłości postępowania, a w żaden sposób nie przyczyniłoby się do wyjaśnienia istotnych okoliczności dla sprawy.

.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Roszczenie zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów niweczącego podnoszonych przez pozwanego, tj. zarzutu przedawnienia roszczenia pierwotnego oraz roszczenia powstałego w wyniku rozszerzenia powództwa, albowiem ich uwzględnienie spowodowałoby oddalenie powództwa odpowiednio w całości albo w części (w przypadku roszczenia wynikającego z rozszerzenia powództwa). Przy czym Sąd Okręgowy nie podzielił tych zarzutów.

Wskazać należy, że zgodnie z art. 129 ust. 2 ustawy prawo ochrony środowiska (dalej: p.o.ś.) w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. Przy czym wedle ust. 4 z roszczeniem, o którym mowa w ust. 1-3, można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Przy czym zgodnie z poglądem wyrażonym w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2008 r., (sygn. akt II CSK 216/08, LEX nr 577165), termin do zgłoszenia roszczeń, o którym mowa w art. 129 ust. 4 ustawy z 2001 r. prawo ochrony środowiska, jest terminem zawitym a nie terminem przedawnienia. Oznacza, to że w terminie 2-lat właściciel powinien zgłosić swoje roszczenie zobowiązanemu.

Rozporządzenie Wojewody (...) z 17 grudnia 2003 r. nr 82/03 weszło w życie 1 stycznia 2004 roku, zaś Rozporządzenie zmieniające z 31 grudnia 2007 r. weszło w życie 22 lutego 2008 r. Powodowie w dniu 27 grudnia 2005 r. złożyli w Sądzie Rejonowym Poznań – Stare Miasto w Poznaniu wniosek o wszczęcie postępowania pojednawczego. Tym samym, dochowali terminu przewidzianego w art. 129 ust. 4 p.o.ś.

Pozwany wskazał, że termin przedawnienia dla roszczenia powodów wynosi 3 lata, albowiem ma charakter deliktowy. Niemniej, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r. (sygn. akt II CSK 161/13, LEX nr 1433722), który Sąd Okręgowy w pełni podziela, roszczenie przewidziane w art. 129 ust. 2 p.o.ś. przedawnia się w terminie ogólnym z art. 118 k.c. Termin ten biegnie od chwili powstania roszczenia - to znaczy od dnia wprowadzenia ograniczeń korzystania z nieruchomości w drodze ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, od tego momentu bowiem roszczenie jest wymagalne i może być dochodzone od zobowiązanego.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że przewidziana w przepisach art. 129-136 p.o.ś. odpowiedzialność odszkodowawcza nie mieści się w kategoriach odpowiedzialności deliktowej. Wprawdzie obecnie dominuje pogląd, że odpowiedzialność deliktowa może być także skutkiem działań zgodnych z prawem, ponieważ pojęcie czynu niedozwolonego w wyniku rozwoju reguł odpowiedzialności utraciło charakter opisowy, zaś bezprawność działania nie stanowi immanentnej cechy czynu niedozwolonego, jednak z reguły wyłącza się z tej kategorii i uznaje za odrębny reżim wynikającą z ustawy odpowiedzialność za szkody wynikłe z wykonywania praw podmiotowych i zrównanych z nimi uprawnień realizowanych w ważnym interesie społecznym.

W niniejszej sprawie nie powinno ulegać wątpliwości, że powodowie dochodzą swoich uprawnień w oparciu o przepisy ustawy prawo ochrony środowiska, a jednocześnie działania pozwanego są związane z rozporządzeniem Wojewody (...) z 17 grudnia 2003 r. nr 82/03 oraz rozporządzeniem zmieniającym z 31 grudnia 2007 r. oraz dotyczącą sfery obronności Państwa. Oznacza to, że nie sposób przypisać omawianej odpowiedzialności odszkodowawczej charakteru deliktowego.

Zatem 10-letni termin przedawnienia zaczął biec od dnia 1 stycznia 2004 r., albowiem wtedy weszło w życie rozporządzenie Wojewody (...) z dnia 17 grudnia 2003 r. Oznacza to, że roszczenie przedawniłoby się w dniu 18 grudnia 2013 r. Jednak należy zauważyć, iż powodowie w dniu 27 grudnia 2005 r. złożyli w Sądzie Rejonowym Poznań – Stare Miasto w Poznaniu wniosek o wszczęcie postępowania pojednawczego. Tym samym, zgodnie z art. 123 § 1 pkt. 1 k.c. nastąpiło przerwanie biegu terminu przedawnienia. Ten zgodnie z art. 124 k.c. zaczął biec od początku od dnia 8 lutego 2006 r., albowiem 7 lutego 2006 r. Sąd Rejonowy stwierdził, że nie doszło do zawarcia ugody. Ostatecznie przedawnienie roszczenia powodów nastąpiłoby w 9 lutego 2016 r. Niemniej w dniu 10 lutego 2015 r. wnieśli pozew do Sądu Rejonowego w Poznaniu. Tym samym zarzut przedawnienia należy uznać za bezzasadny, gdyż roszczenie zostało zgłoszone w ustawowym terminie do jego dochodzenia.

W zakresie zarzutu przedawnienia roszczenia w zakresie w jakim powództwo rozszerzono, należy zauważyć, że również okazał się on bezzasadny. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2011 r. (sygn. akt I CSK 684/09, LEX nr 951732) pozew o odszkodowanie przerywa bieg przedawnienia także dla kwoty, o jaką poszkodowany podwyższył swe żądanie w trakcie procesu wskutek ustaleń sądu dotyczących wysokości szkody. Ponadto w uzasadnieniu wskazano, że przerwanie biegu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. następuje, co do zasady, w granicach żądania pozwu. Jeżeli powód dochodzi pozwem części roszczenia, to wniesienie pozwu nie przerywa biegu przedawnienia co do tej części roszczenia, która nie została nim objęta. Przerwanie przedawnienia rozszerzonego roszczenia może nastąpić dopiero z chwilą rozszerzenia powództwa.

W niniejszej sprawie rozszerzenie powództwa nastąpiło w oparciu o opinię wydaną przez biegłego sądowego, albowiem tylko na jej podstawie można było ustalić rzeczywistą wysokość odszkodowania należnego powodom z tytułu zmniejszenia wartości rynkowej przedmiotowej nieruchomości. Oznacza to, że roszczenie powstałe na skutek rozszerzenia powództwa jest nierozerwalnie związane z początkowym roszczeniem i de facto mieści się w jego granicach, gdyż powodowie od początku domagali się pełnego odszkodowania z tytułu zmniejszenia wartości rynkowej nieruchomości. Ponadto powodowie nie byli wcześniej w stanie chociażby oszacować rzeczywistej wysokości należnego im świadczenia. Tym samym nie można stwierdzić, że w dniu wniesienia pozwu powodowie dochodzili, np. częściowo swojego roszczenia – co skutkowałoby przedawnieniem roszczenia w pozostałej części.

Przechodząc do meritum sprawy, należy wskazać, że powodowie, po rozszerzeniu powództwa, domagali się zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda J. M. kwoty 46.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 5.500 zł od 10.02.2015 r. i od kwoty 41.000 zł od dnia 20 listopada 2015 r. oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda M. M. kwoty 46.500 zł kwoty wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 5.500 zł od 10.02.2015 r. i od kwoty 41.000 zł od dnia 20 listopada 2015 r z tytułu spadku wartości nieruchomości w związku z usytuowaniem nieruchomości w strefie I ograniczonego użytkowania lotniska wojskowego P. – K..

Zgodnie z art.129 ust. 2 p.o.ś. w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości.

Przy czym artykuł 135 ust. 1 p.o.ś., przewidujący możliwość ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, jest wyjątkiem od zasady wyrażonej w art. 144 ust. 1 p.o.ś., zgodnie z którą eksploatacja instalacji w rozumieniu art. 3 pkt 6 p.o.ś., nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska. Wyjątek ten polega na tym, że na terenie obszaru ograniczonego użytkowania eksploatacja instalacji może powodować przekroczenie standardów jakości środowiska.

W art. 129 - 136 p.o.ś. ustawodawca uregulował samodzielne podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej związanej z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości oraz z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania. Przesłankami tej odpowiedzialności są: wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości, i związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą.

Z art. 129 ust. 2 p.o.ś. wynika, iż szkodą jest także zmniejszenie wartości nieruchomości, co koresponduje z pojęciem straty w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., przez którą rozumie się między innymi zmniejszenie aktywów. Obniżenie wartości nieruchomości stanowi przy tym wymierną stratę, niezależnie od tego czy właściciel ją zbył, czy też nie zamierza podjąć działań w tym celu.

Według art. 129 ust. 2 p.o.ś., ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jest także ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania. W związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania pozostaje nie tylko obniżenie wartości nieruchomości, będące następstwem ograniczeń przewidzianych bezpośrednio w treści rozporządzenia o utworzeniu obszaru, lecz także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z tego, że wskutek wejścia w życie rozporządzenia dochodzi do zawężenia granic własności (art. 140 k.c. w zw. z art. 144 k.c.), i tym samym ścieśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania. O ile bowiem właściciel przed wejściem w życie rozporządzenia mógł żądać zaniechania immisji (hałasu) przekraczającej standard ochrony środowiska, o tyle w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania możliwości takiej został pozbawiony. Inaczej mówiąc, szkodą podlegającą naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś., jest także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, iż właściciel nieruchomości będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje (np. hałas) (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 r. III CZP 128/09, LEX nr 578138).

Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie istnieje związek przyczynowy pomiędzy utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania i ograniczeniami powodów w korzystaniu z ich nieruchomości (i w związku z korzystaniem z niej – ze środowiska), wynikających z hałasu związanego z funkcjonowaniem lotniska wojskowego a szkodą powodów w postaci zmniejszenia wartości nieruchomości.

Obszar ograniczonego użytkowania dla terenów wokół lotniska K. wprowadzono, bo nie można było dotrzymać standardów emisji hałasu dla środowiska. Hałas natomiast ogranicza sposób korzystania z nieruchomości powodów, bo w związku z utworzeniem (...) powodowie muszą znosić przekroczenia norm hałasu na swojej nieruchomości. Rozporządzenie Wojewody (...) z 17 grudnia 2003 r. nr 82/03 oraz rozporządzenie zmieniające z 31 grudnia 2007 wprowadza ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości związane z korzystaniem ze środowiska przez nakazanie znoszenia przekroczeń norm hałasu lotniczego. Z tego, a nie innego powodu w strefie I obowiązuje zakaz budowania szkół, szpitali i innych budynków związanych ze stałym pobytem dzieci, młodzieży i osób starszych, a mieszkańcy tej strefy mogą domagać się wykupienia przez wojsko nieruchomości.

Jak wynika z opinii biegłego nabywcy nieruchomości wiążą położenie nieruchomości w obszarze ograniczonego użytkowania przede wszystkim z hałasem. Dla nich strefa (...) wiąże się z uciążliwością zwiększonej emisji hałasu, a to wpływa na decyzje o kupnie nieruchomości położonej w strefie za niższą cenę w porównaniu z nieruchomościami położonymi na terenach podobnych, a położonych poza strefą.

W związku z tym jest oczywiste, że zmniejszenie wartości nieruchomości powodów wyliczone przez biegłego jest związane z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, a konkretnie z ograniczeniem w korzystaniu z nieruchomości związanym z korzystaniem ze środowiska polegającym na obowiązku znoszenia przekroczeń norm hałasu lotniczego. Spadek ten stanowi różnicę między wartością gruntu wg stanu na dzień 1 stycznia 2004 r. wg aktualnego przeznaczenia, a wartością gruntu wg stanu z dnia 1 stycznia 2004 r. traktowanego jako terenu nie obciążonego ponadnormatywnym hałasem i związanym z nim ograniczeniami w możliwości zabudowy działki.

Z wyliczeń biegłego wynika, że spadek wartości rynkowej nieruchomości powodów stanowi kwotę 93.073 zł. Powyższa kwota zdaniem Sądu stanowi szkodę powodów w związku z usytuowaniem przedmiotowej nieruchomości w strefie I (...) ograniczonego (...) w P., która pozostaje w adekwatnym związku z istniejącymi na tym terenie przekroczeniami norm hałasu i wynikającymi z tego ograniczeniami w prawie własności powodów. Obowiązek znoszenia tych przekroczeń wynika zaś z wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania na mocy Rozporządzenia Wojewody (...) z dnia 17 grudnia 2003 r. i następnie z dnia 31 grudnia 2007 r. Powodowie nie mogą korzystać ze swojej nieruchomości wolnej od hałasu lotniczego, przekraczającego nadto dopuszczalne przez obowiązujące prawo poziomy emisyjne, w związku z którymi niemożliwe jest zagospodarowanie ww. nieruchomości pod zabudowę mieszkaniową.

Utrata wartości nieruchomości powodów nie jest szkodą jedynie hipotetyczną, aktualizującą się dopiero w chwili rozporządzenia prawem. Własność nieruchomości stanowi dobro o charakterze inwestycyjnym, jest lokatą kapitału. Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z 12.10.2001r. III CZP 57/01 (publik. OSNC 2002, nr 5, poz. 57), że anachronizmem jest przyjmowanie różnych sposobów określenia wartości takich samych rzeczy w zależności od tego, czy są przeznaczone do normalnego używania i korzystania przez właściciela, czy też są przeznaczone do zbycia. W warunkach gospodarki rynkowej każda rzecz mająca wartość majątkową może być w każdym czasie przeznaczona na sprzedaż. Zbycie rzeczy jest takim samym uprawnieniem właściciela, jak korzystanie z niej, wobec czego traci także znaczenie odróżnienie wartości użytkowej rzeczy od jej wartości handlowej. Miernikiem wartości majątkowej rzeczy jest pieniądz, a jej weryfikatorem rynek. Rzecz zawsze ma taką wartość majątkową, jaką może osiągnąć na rynku.

Mając na uwadze powyższe, Sąd zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – (...) w P.na rzecz powodów kwotę po 46.500 zł.

Niemniej należy wskazać, że roszczenie dochodzone przez powodów w niniejszej sprawie nie ma charakteru solidarnego w rozumieniu art. 369 k.c., albowiem przepisy kodeksu cywilnego nie ustanawiają solidarności czynnej po stronie małżonków ani współwłaścicieli nieruchomości w przypadku dochodzenia wyrównania szkody wyrządzonej w ich wspólnym majątku.W myśl przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego każdy z małżonków może samodzielnie dochodzić roszczeń z tytułu szkód w majątku wspólnym. Przy czym, zgodnie z art. 379 § 2 k.c. zobowiązania pieniężne są podzielne, dlatego też na podstawie art. 379 § 2 k.c. należy zasądzić na rzecz każdego z powodów kwotę odpowiadającą ich udziałowi w prawie współwłasności nieruchomości.

Sąd zasądził odsetki na podstawie art. 481 § 1 k.c., art. 455 k.c. oraz art. 363 § 2 k.c., zgodnie z którymi, jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. Sąd zasądził odsetki od dnia 20 listopada 2015 r., tj. następnego dnia po doręczeniu opinii biegłego. Dopiero bowiem wtedy było możliwe ostateczne ustalenie wysokości odszkodowania należnego powodom. Biorąc pod uwagę zgłoszone przez powodów roszczenie odsetkowe w pozostałym zakresie roszczenie to należało oddalić.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i § 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, obciążając nimi pozwanego, jako stronę przegrywającą proces w całości.

Strona powodowa poniosła następujące koszty: 550 zł tytułem opłaty od pozwu, 2800 zł tytułem zaliczki na poczet przeprowadzenia dowodu z pisemnej opinii biegłego, 3600 zł z tytułu zastępstwa procesowego, 34 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictw.

W związku z czym Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda 6.984 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

W pozostałym zakresie Sąd odstąpił od odciążania pozwanego kosztami.

/-/ SSO Hanna Ratajczak