Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 lipca 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. przeciwko C. N. o zapłatę kwoty 57.748,42 zł wraz z ustawowymi odsetkami naliczanymi od dnia 14 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że C. N. złożył wniosek o wydanie przez (...) Bank S.A. (poprzednia firma powoda) karty kredytowej. W następstwie tego C. N. zawarł w Ł. dniu 23 sierpnia 2005 roku z (...) Bankiem S.A. w W. umowę
o korzystanie z Karty Kredytowej M.. Na jej podstawie, pozwanemu wydano, zgodnie z wnioskiem, kartę kredytową M. licencji V. (...) oraz dopuszczono ewentualne wydanie kart dodatkowych na wniosek posiadacza rachunku przyznając przy tym kredyt o łącznej wysokości do 46.600,00 zł. Zgodnie z zawartą umową, Bank zobowiązał się wobec pozwanego rozliczać operacje dokonane przy użyciu karty,
a pozwany jako posiadacz rachunku bankowego zobowiązał się do zapłaty kwot zobowiązań, kwot operacji oraz należnych Bankowi kwot opłat i prowizji. Umowę zawarto na okres 12 miesięcy – równowarty przyjętemu okresowi spłaty zobowiązań zaciągniętych przy użyciu wskazanej karty z możliwością ewentualnego przedłużenia o kolejny okres 12 miesięcy
w sytuacji należytego wypełnienia przez pozwanego obowiązków umownych. W sytuacji niewykonywania przez posiadacza rachunku obowiązków umownych w ogóle lub należycie, Bank był uprawniony najpóźniej na 30 dni przed upływem czasu obowiązywania umowy zawiadomić posiadacza rachunku o nieprzedłużeniu czasu jej obowiązywania i o obowiązku spłaty zadłużenia kredytowego wraz z nadejściem terminu spłaty. W sprawach nieuregulowanych w umowie, zastosowanie znajdowały postanowienia Regulaminu wydawania i używania kart kredytowych w MultiBanku. Zgodnie z ust. 4 Rozdziału XVII Regulaminu rozwiązanie umowy o prowadzenie rachunku następowało w przypadku wypowiedzenia umowy przez posiadacza rachunku lub przez Bank. Natomiast ust. 8 Rozdziału XVII regulaminu przewidywał możliwość wypowiedzenia umowy przez Bank
w enumeratywnie wyszczególnionych sytuacjach z zachowaniem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia. Zgodnie z ust. 9 Rozdziału XVII Regulaminu wypowiedzenie winno zostać dokonane w formie pisemnej. W dniu 29 maja 2013 roku Bank wniósł pozew w (...). Strona powodowa od dnia 22 listopada 2013 roku działa pod firmą (...) S.A.

Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo wobec nie udowodnienia przez powoda, aby zgłoszone roszczenie było wymagalne. Strona powodowa nie udowodniła, aby pozwanemu skutecznie wypowiedziano umowę o kartę kredytową. Powód przestawił wyłącznie dokumenty prywatne. Nie przedłożył żadnego dokumentu potwierdzającego dokonanie wypowiedzenia umowy, a tym samym pozwalającego ustalić, czy dochodzone roszczenie jest wymagalne. Strona powodowa dochodziła zapłaty z tytułu należności wynikających
z zawartej z pozwanym umowy o kartę kredytową. Wskazana wierzytelność była przez powoda określona na kwotę 57.748,42 zł wraz z ustawowymi odsetkami naliczanymi od dnia 14 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty. Sąd Rejonowy zważył, iż zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Natomiast art. 232 k.p.c. przewiduje w ujęciu procesowym, iż strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. To na stronie powodowej spoczywał ciężar przedstawienia dowodów na poparcie zasadności zgłaszanych przez siebie roszczeń. W ocenie Sądu Rejonowego strona powodowa nie przedstawiła dowodów na poparcie twierdzenia, iż umowa została skutecznie wypowiedziana pozwanemu. W tym aspekcie, Sąd zwrócił uwagę, iż powód nie udowodnił zarówno faktu samego wypowiedzenia umowy, jak i dokonania tego z zachowaniem ustawowo wymaganej formy i trybu. Sąd w pierwszej kolejności zważył na regulację art. 60 k.c. Z treści Regulaminu wynika, że zawarto w nim szczegółowe wymogi co do okoliczności dopuszczalnego wypowiedzenia umowy a także jego trybu i wymaganej formy (k. 29). Zgodnie bowiem z art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe
w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu, albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu. Z kolei ust. 2 tego przepisu przewiduje, iż termin wypowiedzenia, o którym mowa w ust. 1, o ile strony nie określą w umowie dłuższego terminu, wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy - 7 dni. Powód złożył w sprawie datowane na dzień 16 stycznia 2013 roku zaświadczenie, w którym osoba fizyczna posługująca się pieczęcią z tytułem starszego inspektora bankowego z departamentu kredytów detalicznych oświadczyła, iż w oparciu o księgi rachunkowe (...) Banku umowa
o korzystanie z karty kredytowej zawarta w dniu 23 sierpnia 2005 roku została rozwiązana
z dniem 26 października 2011 roku (k. 33). Ponadto powód przedłożył dokument „wyciąg
z ksiąg bankowych (...) Banku S.A. (...)” Wskazany wyciąg zawierał wyszczególnione zestawienie należności Banku wobec dłużnika z tytułu należności głównej, odsetek umownych karnych oraz kosztów, opłat i prowizji (k. 30). W toku postępowania powód przedstawił ponadto na dowód zasadności i wymagalności dochodzonego roszczenia (k. 104) elektroniczne zestawienie operacji na karcie pozwanego (k. 106 - 109odw.). Dodatkowo
w dniu 8 kwietnia 2015 roku Bank przedstawił dowód w postaci wskazanego zadłużenia na kontrakcie mBank (k. 146- 167), co wraz z elektronicznym zestawieniem operacji na karcie pozwanego miało stanowić kompletną historię rachunku pozwanego (k. 145). W ocenie Sądu Rejonowego żaden z powyższych dokumentów nie świadczy o dokonaniu skutecznego wypowiedzenia umowy o kartę kredytową stronie pozwanej. Zgodnie z art. 95 ust. 1 Prawa bankowego księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw
i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, jak również sporządzone
w ten sposób pokwitowania odbioru należności mają moc prawną dokumentów urzędowych w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych oraz ustanowionych na rzecz banku zabezpieczeń i mogą stanowić podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych. Jak wynika z ust. 1a powyższego przepisu moc prawna dokumentów urzędowych, o której mowa w ust. 1, nie obowiązuje w odniesieniu do dokumentów wymienionych w tym przepisie w postępowaniu cywilnym. A zatem, wskazany wyciąg oraz zaświadczenie w obowiązującym stanie prawnym są w niniejszym postępowaniu jedynie dokumentami prywatnymi i dowodzą wyłącznie złożenia przez powoda oświadczenia
o wysokości przysługującej mu wobec pozwanego wierzytelności. Nie dowodzi natomiast
o istnieniu samej wierzytelności oraz skutecznym wypowiedzeniu umowy. Sąd Rejonowy zauważył, iż jedynym dokumentem podającym wprost informację o wypowiedzeniu umowy jest zaświadczenie (k. 33), którego treść ogranicza się do oświadczenia, iż rozwiązanie (wypowiedzenie) umowy nastąpiło z dniem 26 października 2011 roku. Podczas rozprawy
w dniu 14 lipca 2015 roku strona powodowa oświadczyła, iż nie składa dalszych wniosków dowodowych (k. 245) pomimo kwestionowania podstaw powództwa przez pozwanego.
W rezultacie tego Sąd Rejonowy dokonał przewidzianej w art. 233 § 1 k.p.c. oceny wiarogodności i mocy dowodów, (wyrok: k. 248; uzasadnienie: k. 249 – 258).

Strona powodowa w apelacji od opisanego wyroku w całości zarzuciła naruszenie
art. 217 § 2 k.p.c. poprzez niepominięcie spóźnionych, podniesionych na ostatniej rozprawie w dniu 14 lipca 2015 roku twierdzeń pozwanego, że nie doszło do wypowiedzenia umowy
o korzystanie z karty kredytowej, mimo nieuprawdopodobnienia, że nie zostały zgłoszone we właściwym czasie, ich uwzględnienie nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy ani, że występują wyjątkowe okoliczności; art. 3 w zw. z art. 210 § 2 w zw. z art. 229 w zw.
z art. 230 w zw. z art. 232 w zw. z art. 233 i w zw. z art. 245 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji nieuznanie, faktu wypowiedzenia umowy o korzystanie
z karty kredytowej za przyznany, mimo niekwestionowania go przez pozwanego
i podniesienie takiego twierdzenia dopiero na rozprawie w dniu 14 lipca 2015 roku, a także sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego,
co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia stanu faktycznego i przyjęcia, że nie doszło do wypowiedzenia umowy; art. 316 k.p.c. przez jego niezastosowanie i przyjęcie, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o korzystanie z karty kredytowej nie zostało złożone pozwanemu najpóźniej wraz z wniesionym pozwem, a co za tym idzie, nieuwzględnienie na dzień wyrokowania, że umowa uległa skutecznemu rozwiązaniu i w konsekwencji przyjęcie, że roszczenie powoda było niewymagalne.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa
i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 57.748,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 14 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Natomiast przy ewentualnym uwzględnieniu zarzutu naruszenia art. 316 k.p.c. powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 54.115,81 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 29 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty (apelacja: k. 270 – 275).

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz
o zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych, (odpowiedź na apelację: k. 288 – 289).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Bezzasadne są zarzuty naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. oraz art. 3 w zw. z art. 210 § 2
w zw. z art. 229 w zw. z art. 230 w zw. z art. 232 w zw. z art. 233 i w zw. z art. 245 k.p.c., sprowadzające się do błędnego niepominięcia przez Sąd pierwszej instancji spóźnionych, podniesionych na ostatniej rozprawie w dniu 14 lipca 2015 roku twierdzeń pozwanego, że nie doszło do wypowiedzenia umowy o korzystanie z karty kredytowej. Na wstępnie należy podkreślić, iż Sąd pierwszej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe, na podstawie którego dokonał istotnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń. Ustalenia te Sąd Okręgowy
w Ł. przyjmuje za własne. Należy bowiem przywołać utrwalone stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym w postępowaniu apelacyjnym nie wymaga się dokonywania ustaleń na podstawie dowodów przeprowadzonych we własnym zakresie oraz ich samodzielnej oceny, jeżeli sąd odwoławczy nie dostrzega potrzeby ponowienia dowodów dopuszczonych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz podziela ocenę ich wiarygodności wyrażoną przez sąd pierwszej instancji. Wówczas wystarczająca jest aprobata dla stanowiska przedstawionego w orzeczeniu sądu pierwszej instancji (zob. m.in. postanowienie SN z dnia 22 lipca 2010 r., sygn. I CSK 313/09, niepubl.; wyrok SN z dnia
16 lutego 2005 r., sygn. IV CK 526/04, niepubl.; wyrok SN z dnia 20 maja 2004 r., sygn.
II CK 353/03, niepubl.). Sąd Okręgowy w Łodzi podziela przedstawiony pogląd.

W kontekście powołanych zarzutów naruszenia prawa procesowego należy wskazać, że pozwany może podjąć obronę przeciwko powództwu m.in. poprzez zgłoszenie zarzutów. Zarzuty dzieli się na procesowe (formalne) i merytoryczne (materialne). Pierwsze, są zarzutami powołującymi się na nieprawidłowości we wszczęciu procesu, czyli wytoczeniu powództwa. Natomiast zarzuty merytoryczne dotyczą istoty sprawy, których uwzględnienie uzasadnia oddalenie powództwa. Ich przedmiotem jest brak pozytywnej albo istnienie negatywnej przesłanki zasadności powództwa. Decydujące znaczenie dla oceny prawnej podniesionych zarzutów apelacyjnych ma treść art. 217 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. Jednakże sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich we właściwym czasie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności (art. 217 § 2 i 207 § 6 k.p.c.). W powyższym kontekście trzeba wskazać, że zarzut pozwanego, iż nie doszło do wypowiedzenia umowy o korzystanie z karty kredytowej jest zarzutem merytorycznym (materialnym), którego nie dotyczy prekluzja dowodowa. Tytułem przykładu można podnieść, że według judykatury zarzut przedawnienia można zgłosić także w drugiej instancji (zob. wyrok SN z dnia 29 lipca 1999 r., II UKN 56/99, OSNP 2000, nr 22, poz. 829). Zarzuty oparte na oświadczeniach woli nie mogą zostać wykluczone na skutek opóźnienia strony. Prawo procesowe nie może bowiem zawierać regulacji, które ograniczają prawa podmiotowe stron. Stosowanie przez sąd prawa materialnego, co należy do domeny sądu, wymaga odpowiedniego ustalenia stanu faktycznego. Reguły tej nie zamyka zasada kontradyktoryjności, gdyż sprawa przed wyrokowaniem powinna być dostatecznie wyjaśniona. Nie można stosować prawa materialnego (rozstrzygać sporu) bez wyjaśnienia warstwy faktycznej w zakresie pozwalającym na aplikację tego prawa. Tylko wtedy realizuje się konstytucyjne prawo strony do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). W tym kontekście należy też rozumieć wymaganie (pojęcie) dostatecznego wyjaśnienia okoliczności spornych, które warunkuje rozstrzyganie (wyrokowanie) w sprawie (art. 217 § 3 k.p.c.). Skoro sąd pomija twierdzenia i dowody, jeżeli sporne okoliczności zostały już dostatecznie wyjaśnione, to powinien prowadzić postępowanie dowodowe nawet z urzędu, jeżeli okoliczności istotne nie zostały dostatecznie wyjaśnione (tak słusznie SN w wyroku z dnia 9 kwietnia 2015 r., III UK 166/14, LEX
nr (...)). Trzeba podkreślić, że przy wykładni przepisów o prekluzji nie można pominąć, że wszelkie ograniczenia praw procesowych strony, rzutujące na możliwość udowodnienia twierdzeń, a w konsekwencji uzyskania wyroku sądowego realizującego jej prawa podmiotowe, powinny być wykładane ściśle, jako wyjątki od ogólnej zasady wyrażonej
w art. 217 § 1 k.p.c., zezwalającej na przedstawianie dowodów aż do zamknięcia rozprawy, przy uwzględnieniu ustawowej odrębności wprowadzonej w tym zakresie między innymi przez art. 207 k.p.c.

W konsekwencji, twierdzenie pozwanego, że nie doszło do wypowiedzenia umowy
o korzystanie z karty kredytowej, jako zarzut merytoryczny nie może być uznane za spóźnione w świetle przepisów o postępowaniu dowodowym.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy
o korzystanie z karty kredytowej nie zostało złożone pozwanemu najpóźniej wraz
z wniesionym pozwem. Wobec tego, Sąd Rejonowy nie naruszył art. 316 k.p.c. i poprawnie przyjął, że roszczenie powoda było niewymagalne w dacie orzekania. Na wstępie trzeba podnieść, że to jednym ze skutków materialnoprawnych doręczenia odpisu pozwu pozwanemu – a nie jak twierdzi Skarżący, samego wniesienia pozwu – jest powstanie skutków oświadczeń woli złożonych pozwanemu w powództwie. Powód może formułować
w powództwie pod adresem pozwanego różnego rodzaju oświadczenia woli z powołaniem się na treść art. 61 k.c., jednakże uprawnienie to nie ma charakteru nieograniczonego. Należy podkreślić, że wypowiedzenie części lub całości kredytu stanowi uprawnienie banku do jednostronnej modyfikacji umowy kredytowej. Trzeba zauważyć, że wypowiedzenie umowy kredytowej jest bardzo dotkliwym dla kredytobiorcy uprawnieniem kształtującym banku
w stosunku kredytowym, bo jego wykonanie może doprowadzić do zakończenia tego stosunku przed pierwotnie ustalonym okresem spłaty kredytu. W związku z tym nie może być ono wykonane w sposób nagły, zaskakujący dla kredytobiorcy, nawet jeżeli istnieją podstawy do jego podjęcia zgodnie z treścią umowy kredytowej (tak słusznie SN w wyroku z dnia
24 września 2015 r., V CSK 698/14, LEX nr 1805901). W kwestii prawidłowości wypowiedzenia umowy kredytu przez bank można wskazać, iż w judykaturze zajęto słuszne stanowisko, zgodnie z którym za prawidłowe wypowiedzenie umowy nie może być uznane pismo, w którym bank stwierdza „że w przypadku braku spłaty zadłużenia w określonym terminie pismo niniejsze należy traktować jako wypowiedzenie umowy przez bank”. Takie oświadczenie banku nie daje jasności, bowiem nie sposób wywnioskować chociażby tego,
w jakiej dacie umowa ulega rozwiązaniu, tj. w jaki sposób liczyć należy okres wypowiedzenia (tak, Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 14 maja 2015 r., I ACa 16/15). Zgodnie
z art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. Dz. U. z 2015, poz. 128 ze zm.), w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w przypadku utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu. Natomiast art. 75 ust. 2 Prawa bankowego stanowi, że termin wypowiedzenia, o którym mowa w ust. 1,
o ile strony nie określą w umowie dłuższego terminu, wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy – 7 dni. Przepis ten w zakresie minimalnego terminu wypowiedzenia umowy kredytu ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Zważywszy na to, trzeba podzielić stanowisko strony pozwanej, że niewypowiedzenie umowy kredytu w trybie art. 75 Prawo bankowe nie może zostać konwalidowane poprzez wytoczenie powództwa,
a ściślej – doręczenie pozwanemu odpisu pozwu. Sprzeciwia się temu charakter prawny wypowiedzenia umowy kredytu, jego skutki oraz uregulowany w Prawie bankowym tryb wypowiedzenia.

Mając na uwadze powyższe, należało uznać, że apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1
i 3 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i zasądził zwrot kosztów postępowania od powoda jako strony przegrywającej postępowanie na rzecz pozwanego. Na koszty procesu strony pozwanej złożyła się kwota 2.700 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego w osobie radcy prawnego (§ 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, tekst jedn. Dz. U. z 2013,
poz. 490), przy czym wynagrodzenie to ustalono w wysokości 75% stawki obliczonej na podstawie § 6, gdyż w postępowaniu apelacyjnym występował pełnomocnik pozwanego, który nie brał udziału w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji.