Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 143/15
POSTANOWIENIE
Dnia 12 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogusław Cudowski
w sprawie z powództwa M. K.
przeciwko C. W. S.A. we W.
z udziałem interwenientów ubocznych Z. F., P. J.
o zadośćuczynienie, rentę uzupełniającą i zwrot kosztów leczenia,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 12 stycznia 2016 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 marca 2014 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej i odstępuje od
obciążenia strony powodowej kosztami postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Powód dochodził zasądzenia od strony pozwanej kwoty 500.000 zł wraz z
odsetkami od 11 czerwca 2009 r. tytułem zadośćuczynienia za krzywdę, ból i
cierpienie spowodowane skutkami wypadku podczas wykonywania pracy oraz
zasądzenia renty wyrównawczej w kwocie po 1.000 zł miesięcznie wraz z rentą
skapitalizowaną za okres od 1 września 2001 r. do 30 września 2009 r. w łącznej
kwocie 97.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami, kwoty 3.521,34 zł tytułem zwrotu
kosztów leczenia, a także ustalenia, że strona pozwana ponosi odpowiedzialność
za skutki wypadku mogące ujawnić się w przyszłości.
2
Wyrokiem z 13 maja 2011 r. Sąd Okręgowy we W. zasądził na rzecz
powoda kwotę 163.521,24 zł tytułem zadośćuczynienia oraz zwrotu kosztów
leczenia wraz z odsetkami od 11 czerwca 2009 r., kwotę 33.324,74 zł tytułem
skapitalizowanej renty za okres od 1 października 2006 r. do 30 października
2009 r., rentę uzupełniającą za okres od listopada 2009 r. do marca 2011 r. oraz
rentę uzupełniającą na przyszłość od kwietnia 2011 r. w kwocie po 1.000 zł
miesięcznie. Oddalił powództwo w pozostałym zakresie.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżyły obie strony. Powód zaskarżył wyrok w
zakresie części dotyczącej wysokości zasądzonego zadośćuczynienia i kosztów
zastępstwa. Strona pozwana zaskarżyła wyrok w części dotyczącej wysokości
zasądzonego zadośćuczynienia, ustalonego stopnia przyczynienia się powoda i
kosztów procesu.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 10 listopada 2011 r. zmienił zaskarżony wyrok,
obniżając kwotę zadośćuczynienia i odszkodowania do kwoty 83.521,24 zł nie
naruszając rozstrzygnięcia o odsetkach (pkt I), w pozostałym zakresie oddalił
apelację pozwanego (pkt II), w całości oddalił apelację powoda (pkt III), w pkt. IV-VI
rozstrzygając o kosztach postępowania.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w zakresie
pkt. I ponad zasądzoną kwotę 83.521,24 zł, pkt III - w zakresie oddalającym
apelację powoda oraz w zakresie pkt IV-VI.
Wyrokiem z dnia 14 listopada 2012 r. (II PK 92/12) Sąd Najwyższy uchylił
zaskarżony wyrok w pkt. I ponad zasądzoną kwotę 83.521,24 zł, oraz w pkt. III-VI i
sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny wyrokiem z 26 marca
2014 r. oddalił obie apelacje (pkt I), zniósł wzajemnie między stronami koszt
postępowania apelacyjnego (pkt II), zasądził od pozwanego na rzez powoda kwotę
3.600 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego z 26 marca 2014 r. powód zaskarżył skargą
kasacyjną w zakresie pkt. I oddalającego apelację powoda oraz pkt. II co do zwrotu
kosztów procesu. Zarzucił naruszenie prawa materialnego, to jest art. 445 § 1 k.c.
w zw. z art. 444 § 1 k.c. i art. 361 § 1 i 2 k.c.; oraz przepisów postępowania, to jest:
3
(-) art. 286 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art. 378 § 1 k.p.c., art. 382 k.p.c. oraz
art. 386 § 4 k.p.c., (-) art. 378 § 1 k.p.c., art. 382 k.p.c. oraz art. 386 § 4 k.p.c., (-)
art. 367 § 1 k.p.c., art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 386 § 4 k.p.c. w
zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazał, że
skarga jest oczywiście uzasadniona ze względu na naruszenie przez Sąd
Apelacyjny art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. i art. 361 § 1 i 2 k.c. oraz
ustalenie wysokości zadośćuczynienia w odniesieniu do 35% uszczerbku na
zdrowiu psychicznym powoda. Skarżący uzasadniał, że Sąd Apelacyjny na
podstawie opinii uzupełniającej biegłych sądowych psychiatry i psychologa z 29
stycznia 2014 r. ustalił, że w przeszłości uszczerbek na zdrowiu powoda wynosił
60%, a obecnie uszczerbek na zdrowiu psychicznym powoda wynosi 35%; niemniej
dokonując tych ustaleń pominął, że biegły sądowy neurolog w opinii z 29 marca
2013 r. stwierdził, że w uszczerbek na zdrowiu powoda wynosi nadal 60%. W
ocenie skarżącego Sąd Apelacyjny wadliwie ocenił rozmiar krzywdy powoda,
opierając się wyłącznie na wnioskach z opinii psychiatryczno-psychologicznej.
Ponadto, za przyjęciem skargi do rozpoznania ze względu na oczywistość
zarzutu naruszenia art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. i art. 361 § 1 i 2 k.c. ma
przemawiać fakt zaistniały po wydaniu zaskarżonego wyroku, a mianowicie
wydanie przez lekarza orzecznika ZUS orzeczenia z 12 czerwca 2014 r.
stwierdzającego całkowitą niezdolność do pracy w związku z wypadkiem przy pracy
istniejącą nadal od 1 kwietnia 2013 r. do 30 czerwca 2017 r. Skarżący wskazał, że
treść tego orzeczenia pozostaje w sprzeczności z opinią biegłych sądowych, na
podstawie której Sąd Apelacyjny wydał zaskarżony wyrok. Biegli stwierdzili, że
powód „…nie jest niezdolny do jakiejkolwiek pracy z uwagi na stan organizmu…”,
oraz że „…stan neurologiczny powoda nie jest przyczyną niezdolności do pracy…”.
Skarżący wskazał również, że w sprawie występuje istotne zagadnienie
prawne dotyczącej sytuacji procesowej, w jakiej Sąd drugiej instancji rozpoznający
apelację powinien uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do rozpoznania
Sądowi pierwszej instancji. Skarżący wyjaśniał, że w tej sprawie, Sąd Apelacyjny, w
ramach ponownego rozpoznania sprawy, przeprowadził samodzielnie
postępowanie dowodowe polegające na dopuszczeniu dowodów z dwóch opinii
4
biegłych lekarzy (neurologa i psychiatry) oraz opinii psychologa. W wyniku tego
postępowania dowodowego Sąd drugiej instancji doszedł do odmiennych ustaleń
faktycznych w stosunku do poprzednich wyroków odnośnie uszczerbku na zdrowiu
powoda, rozmiaru krzywdy i wysokości zadośćuczynienia. Zdaniem skarżącego
okoliczność ta – konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w
powyższym zakresie - stanowiła przesłankę uchylenia wyroku i przekazania sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w trybie art. 386 § 4 k.p.c.
Według skarżącego zachodzi konieczność ustalenia granic prawnych swobody
decyzyjnej sądu w zakresie możliwości uchylenia wyroku w trybie art. 386 § 4 k.p.c.
lub sformułowania ogólnych dyrektyw, jeżeli chodzi o kryteria, którymi powinien
kierować się sąd podejmujący decyzję, a to z uwagi na istotny wpływ tej decyzji na
uprawnienie do zaskarżenia wyroku i sytuację procesową strony.
Strona pozwana w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o odmowę
przyjęcia skargi do rozpoznania, a w przypadku przyjęcia jej do rozpoznania – o jej
oddalenie; w każdym przypadku o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego,
w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność
postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. W związku z tym
wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien wskazywać, że
zachodzi przynajmniej jedna z okoliczności wymienionych w powołanym przepisie,
a jego uzasadnienie zawierać argumenty świadczące o tym, że rzeczywiście, biorąc
pod uwagę sformułowane w ustawie kryteria, istnieje potrzeba rozpoznania skargi
przez Sąd Najwyższy (por. postanowienie SN z 17 czerwca 2014 r., II UK 43/14,
LEX nr 1738487).
Skarżący uzasadniając przyjęcie skargi do rozpoznania, wskazuje na
występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego (art. 3989
§ 1 pkt 1
5
k.p.c.). Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego istotność
zagadnienia prawnego konkretyzuje się w tym, że w danej sprawie występuje
zagadnienie prawne mające znaczenie dla rozwoju prawa lub znaczenie
precedensowe dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Twierdzenie o
występowaniu istotnego zagadnienia prawnego jest uzasadnione tylko wtedy, kiedy
przedstawiony problem prawny nie został jeszcze rozstrzygnięty przez Sąd
Najwyższy lub kiedy istnieją rozbieżne poglądy w tym zakresie, wynikające z
odmiennej wykładni przepisów konstruujących to zagadnienie (postanowienie SN z
12 marca 2010 r., II UK 400/09, LEX nr 577468).
W tej sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne w przedstawionym
wyżej znaczeniu. Należy podkreślić, że Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się
na temat art. 386 § 4 k.p.c., wskazując kiedy przepis ten może mieć zastosowania.
Sąd Najwyższy, dokonując wykładni tego przepisu, w pierwszej kolejności
podkreśla, że postępowanie przed sądem drugiej instancji – ze względu na model
apelacji pełnej – stanowi kontynuację postepowania pierwszoinstancyjnego, a sąd
drugiej instancji jako sąd merytoryczny powinien dokonać własnych ustaleń
faktycznych i na ich podstawie ocenić zasadność powództwa, oraz, iż nie może
ograniczać się jedynie do skontrolowania prawidłowości orzeczenia sądu pierwszej
instancji. W tym kontekście art. 386 § 4 k.p.c. wprowadza wyjątki od zasady
apelacji pełnej, a tym samym nie może być interpretowany rozszerzająco.
Wykładnia art. 386 § 4 k.p.c. prowadzi do wniosku, że uchylenie wyroku sądu
pierwszej instancji uzasadnia jedynie konieczność przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Odpowiednio, uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji
nie uzasadnia konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego w znacznej
części (postanowienia SN z: 21 października 2014 r., III PZ 9/14, LEX nr 1532750;
20 lutego 2015 r., V CZ 112/14, LEX nr 1677146 i powołane tam orzeczenia; 29
kwietnia 2015 r., V CZ 17/15, LEX nr 1751298 i powołane tam orzeczenia). Tak
rozumiany art. 386 § 4 k.p.c. nie narusza zasady dwuinstancyjności postępowania
sądowego, przewidzianej w art. 176 ust. 1 Konstytucji, która wymaga zapewnienia
co najmniej jednej instancji odwoławczej, dokonującej oceny prawidłowości
postępowania i rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji oraz bazuje na założeniu,
że przeprowadzenie merytorycznego rozpoznania sprawy przez sądy dwóch
6
instancji wystarczy do prawidłowego ustalenia stanu faktycznego i rozstrzygnięcia
sprawy (por. postanowienie SN z dnia 21 maja 2014 r. II CSK 509/13, LEX nr
1511198). Uzupełnienie postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji,
nawet w przeważającym zakresie, nie prowadzi do osądzenia sprawy w jednej
instancji - odwoławczej, lecz do zrealizowania zasady apelacji pełnej, która bez
wątpienia nie narusza konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania
sądowego (postanowienie SN z 29 kwietnia 2015 r., V CZ 17/15, LEX nr 1751298).
Zestawiając powyższe utrwalone i jednolite stanowisko Sądu Najwyższego
dotyczące wykładni art. 386 § 4 k.p.c. z argumentami skarżącego, zagadnienie
dotyczące „sytuacji procesowych, w jakich Sąd drugiej instancji ponownie
rozpoznający apelację powinien uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do
rozpoznania sądowi pierwszej instancji” nie stanowi istotnego zagadnienia
prawnego w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.
Jeżeli chodzi o pozostałe okoliczności przywołane przez skarżącego, a
mające uzasadniać przyjęcie skargi do rozpoznania, to należy zauważyć, że
oczywista zasadność skargi kasacyjnej powinna wynikać z widocznego prima facie
naruszenia przepisów prawa (postanowienie SN z 25 lutego 2008 r., I UK 339/07,
LEX nr 453109). Spełnienie tej przesłanki możliwe jest wyłącznie przy tak
kwalifikowanym naruszeniu prawa, którego stwierdzenie nie wymaga dokonywania
pogłębionej analizy prawnej lub prawniczej (por. postanowienie SN z: 10 lipca
2007 r., II UK 45/07, LEX nr 898439; 2 sierpnia 2007 r., III UK 45/07, LEX nr
898318). Ponadto, o oczywistej zasadności skargi kasacyjnej nie można mówić,
gdy skarżący dla uzasadnienia wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania powołuje się na uchybienia sądu drugiej instancji o charakterze
proceduralnym, które w ogóle nie poddają się kontroli kasacyjnej, w szczególności
dotyczy to zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (por. postanowienie SN z 23
stycznia 2014 r., I UK 365/13, LEX nr 1646124 i powołane tam orzecznictwo).
Skarżący oczywistą zasadność skargi wiąże z zarzutem naruszenia art. 445
§ 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. i art. 361 § 1 i 2 k.c. poprzez ustalenie wysokości
zadośćuczynienie w odniesieniu do 35% uszczerbku na zdrowiu psychicznym
powoda, gdy z opinii biegłego neurologa z 29 marca 2013 r. wynikało, że
uszczerbek na zdrowiu powoda wynosił nadal 60%. Pełnomocnik skarżącego,
7
stawiając ten zarzut, w istocie zmierza do zakwestionowania oceny materiału
dowodowego dokonanej przez Sąd drugiej instancji. Sąd drugiej instancji oparł
zaskarżony wyrok m.in. na opiniach biegłych psychiatry i psychologa, dokumentacji
medycznej powoda, ale również przywołanej przez skarżącego opinii neurologa
(s. 11, 12 zaskarżonego wyroku). Sąd nie tylko nie pominął opinii biegłego
neurologa, ale uwzględnił wynikające z niej wnioski, w szczególności wniosek o
bardzo dobrych rokowaniach dotyczących stanu fizycznego i somatycznego
powoda (s. 14 zaskarżonego wyroku). W konsekwencji przyjął, że głównym
problemem zdrowotnym powoda są i pozostają nadal zaburzenia psychiczne. Co z
kolei warunkowało znaczenie, jakie przy orzekaniu o roszczeniu powoda, Sąd
przypisał okoliczności aktualnego stopnia uszczerbku na zdrowiu powoda w
zakresie zaburzeń psychologicznych. Jednocześnie Sąd drugiej instancji podkreślił,
uwzględniając orzecznictwo Sądu Najwyższego, że ustalony stopień utraty zdrowia
nie jest równoznaczny z rozmiarem krzywdy i wielkością zadośćuczynienia.
Uwzględniając powyższe okoliczności, twierdzenie o oczywistym naruszeniu art.
445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. i art. 361 § 1 i 2 k.c. nie uzasadnia przyjęcia
skargi do rozpoznania.
Przyjęcia skargi do rozpoznania nie uzasadnia również zarzut naruszenia
art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. i art. 361 § 1 i 2 k.c. powiązany ze
stwierdzeniem, że w dniu 12 czerwca 2014 r. lekarz orzecznik ZUS orzekł całkowitą
niezdolności powoda do pracy od 1 kwietnia 2013 r. do 30 czerwca 2017 r.
Skarżący nie uzasadnił na czym, w kontekście tej okoliczności - która miała miejsce
po wydaniu i ogłoszeniu zaskarżonego wyroku - miałoby polegać naruszenie
przepisów prawa materialnego przez Sąd drugiej instancji. Przywołując
wcześniejsze rozważania, oczywista zasadność skargi kasacyjnej w rozumieniu art.
3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. wiąże się z kwalifikowanym naruszeniem przepisów prawa,
skutkujących wydaniem wadliwego orzeczenia. Brak takiego naruszenia wyklucza
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania ze względu na jej oczywistą zasadność.
Mając na względnie powyższe, zgodnie z art. 3989
§ 2 k.p.c., Sąd Najwyższy
orzekł jak w sentencji.
8
Uwzględniając sytuację życiową i materialną powoda, na podstawie art. 102
w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c., odstąpiono od obciążania go kosztami
postępowania kasacyjnego.
eb