Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 353/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący)
SSN Beata Gudowska
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. M.
przeciwko Ministerstwu […]
o przywrócenie do pracy, odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 lutego 2016 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 17 czerwca 2014 r.
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 30 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w W. uwzględnił roszczenie
powódki A. M. w ten sposób, że zasądził od pozwanego Ministerstwa na jej rzecz
2
kwotę 16.639,71 zł tytułem odszkodowania w związku z wypowiedzeniem umowy o
pracę z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu tego rodzaju umów.
Sąd ustalił, że powódka A. M. została zatrudniona przez Ministerstwo […] na
podstawie umowy o pracę z dnia 30 czerwca 2009 r., zawartej na czas określony, w
pełnym wymiarze czasu pracy, w stopniu dyplomatycznym II sekretarza. Mimo że w
§ 1 umowy o pracę zawarto stwierdzenie, że podpisana przez strony umowa łączy
je w okresie od dnia podjęcia obowiązków służbowych w placówce zagranicznej
przez powódkę do dnia jej odwołania i z tą datą stosunek pracy ulega rozwiązaniu,
faktycznie strony ustaliły, że łącząca je umowa ma trwać przez 4 lata - od daty
podjęcia przez powódkę obowiązków w placówce dyplomatycznej, z możliwością
zawarcia po tym okresie kolejnej umowy terminowej na rok lub 2 lata. Ani w treści
umowy, ani w rozmowach z powódką strona pozwana nie zastrzegła możliwości
wcześniejszego rozwiązania umowy za wypowiedzeniem.
Powódka została skierowana do pracy w Ambasadzie RP na okres czterech
lat. Obowiązki w placówce dyplomatycznej podjęła w dniu 17 sierpnia 2009 r. i
świadczyła pracę na stanowisku kierownika administracyjno-finansowego.
Dokumentem w formie „claris” z dnia 18 maja 2011 r. ambasador RP w […] został
powiadomiony o odwołaniu powódki z placówki z dniem 20 sierpnia 2011 r.
Poproszono go jednocześnie o przekazanie tej informacji powódce. Następnie
„clarisem” z dnia 3 sierpnia 2011 r. przesunięto datę odwołania na 27 sierpnia
2011 r. i z tą datą ustała łącząca strony umowa. Powódce przekazano ustnie
powyższą informację, a następnie okazano wspomniane wyżej „clarisy” celem
zapoznania się z nimi - odpowiednio w dniach 20 maja 2011 r. i 5 sierpnia 2011 r.
Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że powództwo jest zasadne co do
roszczenia o odszkodowanie, sformułowanego w niniejszym postępowaniu jako
żądanie ewentualne. Podkreślił, że strony wiązała umowa o pracę zawarta na czas
określony. Potwierdzają to zeznania samej powódki oraz § 1 umowy o pracę, z
którego wynika, iż przedmiotowa umowa jest umową na czas określony, a także
zaświadczenie z dnia 24 czerwca 2009 r., wskazujące około 4-letni okres
delegowania służbowego powódki do pracy w Ambasadzie RP w […]. W
konsekwencji uznał, że jeżeli strony oświadczyły, że chcą zawrzeć umowę o pracę
na czas określony, a różniły się tylko co do daty ustania stosunku pracy, to nie
3
można przyjąć, że miały zamiar zawarcia umowy na czas nieokreślony. W ocenie
Sądu, nie ma też podstaw, aby przyjąć, że wpisane w umowie sformułowanie
odnoszące się do odwołania powódki z placówki należy rozumieć „jako prawidłowo
określony termin” jej trwania. Kodeks pracy dopuszcza możliwość określenia czasu
trwania umowy o pracę przez wskazanie daty jej rozwiązania czy określenie innego
pewnego zdarzenia przyszłego, z nadejściem którego dojdzie do rozwiązania
umowy, niemniej jednak zawsze moment rozwiązania umowy o pracę musi być na
tyle precyzyjnie ustalony, by nie rodził wątpliwości co do czasu trwania umowy.
W konsekwencji nie było, w przekonaniu Sądu pierwszej instancji,
wątpliwości, że umowa o pracę zawarta z powódką była 4-letnią umową terminową,
która nie przewidywała dopuszczalności wcześniejszego jej rozwiązania za
wypowiedzeniem. W świetle powyższego Sąd Rejonowy stwierdził, że żądania
powódki w niniejszej sprawie co do zasady są uzasadnione. Odnosząc się zaś do
ich podstawy prawnej, Sąd ten podzielił stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w
uzasadnieniu uchwały dnia 17 listopada 2011 r. sygn. III PZP 6/11 (OSNP 2013 nr
1-2, poz. 2), w którym wskazano, że pracownikowi, któremu pracodawca
wypowiedział umowę o pracę zawartą na czas określony, w przypadku, gdy strony
nie przewidziały możliwości jej wcześniejszego rozwiązania za wypowiedzeniem
(art. 33 k.p.), przysługują roszczenia określone w art. 59 w związku z art. 56 k.p. W
związku z tym Sąd Rejonowy zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki
odszkodowanie za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę w
wysokości odpowiadającej trzymiesięcznemu wynagrodzeniu powódki. Wysokość
odszkodowania Sąd Rejonowy ustalił, nie uwzględniając dodatku zagranicznego
wypłacanego powódce, uznając, że stanowi on odrębną od wynagrodzenia
kategorię zwrotu ponoszonych kosztów i nie jest elementem wynagrodzenia ani
świadczeniem ze stosunku pracy, a przez to nie może być zaliczony do podstawy
obliczania ekwiwalentu za urlop.
Sąd Okręgowy, w wyniku apelacji strony pozwanej, wyrokiem z dnia 17
czerwca 2014 r zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo (pkt
1) oraz oddalił apelację powódki (pkt 2).
Sąd drugiej instancji nie podzielił stanowiska Sądu pierwszej instancji, że w
świetle obowiązującej u strony pozwanej praktyki strony w rzeczywistości ustaliły,
4
że łącząca je umowa ma trwać przez cztery lata - od daty podjęcia przez powódkę
obowiązków w placówce dyplomatycznej. Analiza treści umowy wskazuje bowiem,
że intencją stron było zatrudnienie powódki wyłącznie w okresie, kiedy pełniła ona
funkcję w przedstawicielstwie. W ocenie Sądu Okręgowego, sama treść
postanowień umowy o pracę pozwala na przyjęcie, że strony łączyła „terminowa
umowa o pracę na czas pełnienia funkcji w stopniu dyplomatycznym II sekretarza”,
która ulegała rozwiązaniu z mocy samego prawa z dniem odwołania powódki z
placówki dyplomatycznej.
Sąd zauważył również że, oceny rodzaju łączącej strony umowy o pracę nie
sposób dokonywać, abstrahując od specyficznych przepisów regulujących kwestie
związane z pełnieniem służby zagranicznej. Podkreślił, że art. 24 ust. 1 „ustawy o
służbie cywilnej z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz.U. z 2008 nr 227 poz. 1505)”
stanowi, że stanowisko w służbie zagranicznej wyznacza i odwołuje ze stanowiska
dyrektor generalny służby zagranicznej. Z art. 9 ust. 1 „cytowanej ustawy” wynika
natomiast, że stopnie dyplomatyczne są jednocześnie stanowiskami pracy, a w
placówkach zagranicznych funkcjami, na których członek personelu
dyplomatyczno-konsularnego wykonuje czynności służbowe. Z kolei zgodnie z
obowiązującym w dniu nawiązania stosunku pracy z powódką § 3 ust. 8
zarządzenia nr 8 Dyrektora Generalnego Służby Zagranicznej z dnia 26 czerwca
2008 r. w sprawie rodzajów, zasad i trybu obsady rotacyjnej stanowisk w urzędzie
obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych oraz w placówkach
zagranicznych (Dziennik Urzędowy MSZ z 2008 r. Nr 4, poz. 148), okres pełnienia
obowiązków służbowych w placówce zagranicznej nie przekracza czterech lat. Z
przepisów tych przepisów jednoznacznie wynika, że czas trwania łączącego strony
stosunku pracy był nierozerwalnie połączony z pełnieniem przez powódkę funkcji
dyplomatycznej, a jego granice wyznaczało odwołanie przez dyrektora służby
zagranicznej. O takim charakterze tejże umowy świadczą również zeznania
słuchanych w niniejszej sprawie świadków. Również sama powódka, jakkolwiek w
toku postępowania podawała, że łącząca ją z pozwanym umowa miała charakter
umowy na czas określony - 4 lata, wskazywała w swych zeznaniach, że znała treść
przywołanego wyżej „zarządzenia z dnia 26 czerwca 2008 r.”, a tym samym
musiała sobie zdawać sprawę z charakteru zawieranej umowy o pracę. Dalej Sąd
5
wywiódł, że „nie sposób nadto przyjąć w świetle zasad logiki i doświadczenia
życiowego, iż osoba, która przystępowała do konkursu w trybie przedmiotowego
rozporządzenia oraz wiązała swoją przyszłość z pracą na placówce dyplomatycznej
nie posiadała stosownych informacji odnośnie rodzaju umów o pracę zawieranych z
pracownikami kontraktowymi”. Wskazał także, że - wedle twierdzeń powódki -
zapoznała się ona z treścią umowy przed jej podpisaniem, zwracając przy tym
uwagę, że nie precyzuje ona konkretnych dat, w których powódka miałaby
świadczyć pracę. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji
niewłaściwie zastosował art. 33 k.p. ze względu na błędne przyjęcie, że przy braku
klauzuli umożliwiającej wcześniejsze rozwiązanie umowy zawartej na czas
określony, rozwiązanie umowy zawartej z powódką przed upływem 4-letniego
terminu nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa. W niniejszej sprawie zadanie,
„na czas wykonania którego strony zawarły umowę o pracę”, zostało wykonane
„wraz z odwołaniem powódki z placówki dyplomatycznej”.
Sąd drugiej instancji podzielił także pogląd Sądu pierwszej instancji co do
charakteru dodatku zagranicznego, stwierdzając, że jego celem jest pokrycie
różnicy kosztów utrzymania związanych z wykonywaniem pracy poza krajem i
przedmiotowe świadczenie nie stanowi składnika wynagrodzenia, a jest jedynie
świadczeniem, które przysługuje pracownikowi w związku ze zwiększonymi
kosztami utrzymania na placówce zagranicznej.
Powódka zaskarżyła ten wyrok skargą kasacyjną, zarzucając mu naruszenie
przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy: 378 § 1 k.p.c. w
związku z art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c., przez nierozważenie
wszystkich wniosków, twierdzeń i zarzutów powódki oraz nieprawidłowe
uzasadnienie zaskarżonego wyroku, co w następstwie tych uchybień oraz
nieprzestrzegania kompetencji rozpoznawczych i kontrolnych sądu odwoławczego
oraz naruszenia jego procesowej funkcji (art. 382 k.p.c.) doprowadziło do:
pominięcia, mającego bezpośredni wpływ na zaskarżone orzeczenie, zebranego
materiału w postaci wyjaśnień informacyjnych, oświadczeń i zarzutów zgłaszanych
przez powódkę, w szczególności dotyczących błędnego przyjęcia - z naruszeniem
art. 233 k.p.c. - że postanowienia umowy o pracę powódki dotyczyły umowy na
czas wykonania określonej pracy, z pominięciem oświadczenia pracodawcy w
6
zaświadczeniu z 24 czerwca 2009 r. oraz zaświadczeniu Ambasadora z 20 sierpnia
2009 r., że pracownik oddelegowany jest do pracy w […] i jest zatrudniony na
stanowisku szefa administracji na okres czterech lat, co doprowadziło do błędnego
zastosowania art. 25 § 1 w związku z art. 30 k.p.; niedostrzeżenia, że mianowanie
na stopień dyplomatyczny nastąpiło po zawarciu umowy o pracę, to jest 24 sierpnia
2009 r.; przyjęcia, że „claris” skierowany do Ambasadora RP jest skutecznym
wypowiedzeniem stosunku pracy, choć nie zawierał on w swej treści nawet
wskazania stanowiska pełnionego przez pracownika, co doprowadziło do błędnej
wykładni art. 24 ust.1 ustawy dnia 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej (Dz.U. Nr
128, poz. 1403 ze zm.) w związku z art. 60 k.c., 65 k.c. oraz art. 70 § 1 k.p.,
dokonanej w oderwaniu od treści umowy o pracę, co miało bezpośredni wpływ na
rozstrzygnięcie i prawidłową subsumcję stanu faktycznego pod normę prawa;
błędnego ustalenia statusu pracowniczego powódki, zatrudnionej na podstawie
umowy o pracę z Ministerstwem […], ale oddelegowanej służbowo do pracy w
Ambasadzie RP w [...], w dacie zawarcia umowy nieposiadającej stopnia
dyplomatycznego, bez ustalenia także, czy umowę rozwiązano z wypowiedzeniem;
naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., przez niewyjaśnienie w uzasadnieniu motywów
rozstrzygnięcia, w zakresie wskazanym przez ten przepis, w szczególności
przyczyn, dla których twierdzeniom i zarzutom powódki Sąd odmówił wiarygodności
i mocy dowodowej, lakoniczność wyjaśnienia podstawy prawnej rozstrzygnięcia w
zakresie utrudniającym jego zrozumienie i kontrolę.
Skarżąca zarzuciła także naruszenie prawa materialnego: art. 25 § 1 k.p. w
związku z art. 30 § 1 pkt 5 k.p., przez błędną wykładnię i przyjęcie, że powódka
zawarła umowę o pracę na czas wykonania określonej pracy; art. 30 § 3 i 4 k.p. i
art. 70 § 1 k.p., przez przyjęcie, że pracodawca nie był obowiązany do złożenia
pisemnego oświadczenia o rozwiązaniu stosunku pracy i wskazania przyczyny
rozwiązania umowy; art. 60 i 65 w związku z art. 300 k.p., przez błędne przyjęcie,
że oświadczenie pracodawcy może mieć dowolną formę i wyrażone może być z
oderwaniem tych kryteriów od oceny zachowania pracodawcy przy zawieraniu
umowy; art. 29 ust. 3 ustawy o służbie zagranicznej; § 6 rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad
udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas
7
urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.) w
związku z art. 172 k.p., § 1 i 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w
okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę
obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków do wynagrodzenia i innych należności
przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.) oraz § 2, 3 i 4
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie
dodatku zagranicznego i świadczeń przysługujących członkom służby zagranicznej
wykonującym obowiązki służbowe w placówce zagranicznej (Dz.U. Nr 239,
poz. 2048 ze zm.), przez ich niezastosowanie, co doprowadziło do błędnego
przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że dodatek zagraniczny wypłacany pracownikowi
służby zagranicznej nie jest uwzględniany przy obliczaniu odszkodowania
przysługującego pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z
naruszeniem przepisów prawa pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kwestią sposobu nawiązania i rozwiązania umowy o pracę z członkiem
korpusu służby zagranicznej zajmował się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24
lutego 2015 r., II PK 51/14 (LEX nr 1666890). Podzielając przedstawione w nim
poglądy, wskazać należy, że, stosownie do art. 3 ustawy o służbie zagranicznej, w
zakresie nieuregulowanym w ustawie do osób wchodzących w skład służby
zagranicznej, zwanych dalej „członkami służby zagranicznej”, z wyłączeniem
żołnierzy pełniących służbę w placówkach zagranicznych, stosuje się przepisy
ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz. 1505 ze
zm.). Ustawa o służbie zagranicznej nie reguluje samodzielnie zagadnienia
powstania i ustania stosunku pracy w tej służbie. W myśl art. 8 ust. 1 tej ustawy,
ustanawia się stopnie dyplomatyczne w służbie zagranicznej, które są jednocześnie
stanowiskami pracy (art. 9 ust. 1). Stanowisko w służbie zagranicznej wyznacza i
odwołuje z niego dyrektor generalny służby zagranicznej (art. 24 ust. 1).
Zatem wyznaczenie na stanowisko służbowe oznacza powierzenie pełnienia funkcji
w ramach umownego stosunku pracy, którego podstaw należy poszukiwać w
8
ustawie o służbie cywilnej, poza przypadkiem osób podejmujących po raz pierwszy
pracę w służbie cywilnej w placówce zagranicznej, gdy umowę o pracę zawiera się
na czas określony, nie dłuższy niż 5 lat, z możliwością wcześniejszego rozwiązania
stosunku pracy za dwutygodniowym wypowiedzeniem (art. 28c - obowiązujący od
24 marca 2009 r. – a więc w dacie zawarcia przez powódkę umowy o pracę).
Artykuł 35 ustawy o służbie cywilnej wymienia dwie podstawy umownego
nawiązania stosunku pracy z pracownikiem: umowę o pracę na czas nieokreślony i
umowę o pracę na czas określony. Prima facie wykluczona jest możliwość zawarcia
innych rodzajów umów o pracę (umowy na okres próbny, umowy na czas
wykonania określonej pracy czy też innych stosunków pracy - powołania, wyboru,
mianowania).
Z tych przyczyn nie sposób zaakceptować stanowiska Sądu drugiej instancji
o rodzaju zawartej przez strony umowy (na czas wykonania określonej pracy). W
konsekwencji – jeśli nie zachodzi przypadek wskazany w art. 28c ustawy o służbie
zagranicznej – strony umowy mogą wybrać jedną z wskazanych w art. 35 ustawy o
służbie cywilnej form zatrudnienia, natomiast wolą stron nie można przełamać
bezwzględnie obowiązujących norm prawa pracy określających sposób
zatrudnienia wskazany w pragmatyce służbowej. W tym kontekście umowa o pracę
z członkiem korpusu służby zagranicznej (zawarta na czas określony lub
nieokreślony) może być rozwiązana za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia.
Jak trafnie zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w przywołanym wyżej wyroku z dnia z
dnia 24 lutego 2015 r., II PK 51/14, milczenie ustawy w zakresie rozwiązania
stosunku pracy z pracownikiem służby cywilnej, niebędącym urzędnikiem służby
cywilnej, przemawia za nieuregulowaniem tej problematyki bezpośrednio w ustawie
o służbie cywilnej, co oznacza, w myśl art. 9 ust. 1 tej ustawy, konieczność
stosowania regulacji przewidzianych w Kodeksie pracy (por. także nowsze
orzecznictwo Sądu Najwyższego: wyrok z dnia 2 lipca 2009 r., II PK 316/08, LEX nr
533093, a oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r., I PK 36/10,
Legalis nr 397134), w tym - w zależności od rodzaju i treści umowy o pracę - art. 30
§ 1 pkt 2, § 3, 4 k.p. czy też art. 33 k.p.
Biorąc to pod uwagę, kwestia związana z rodzajem roszczenia
przysługującego powódce z tytułu rozwiązania umowy o pracę zależy od ustaleń
9
dotyczących jej treści. W zależności zatem od przyjętego stanowiska, roszczenie
powódki o odszkodowanie za naruszające przepisy o wypowiadaniu umów o pracę
rozwiązanie terminowego stosunku pracy może mieć swoje oparcie w art. 50 § 3
k.p. lub art. 59 k.p. w związku z art. 56 k.p. (przy przyjęciu, że nie dochowano formy
pisemnej zastrzeżonej dla tej czynności prawnej). Dodać jednak trzeba, że przy
ustaleniu, że strony w rzeczywistości zawarły umowę o pracę na okres 4 lat,
zawarte w niej zastrzeżenie, że z datą odwołania ze stanowiska stosunek pracy
ulega rozwiązaniu, może być - w zestawieniu z całokształtem okoliczności
faktycznych - poczytane za zastrzeżenie o dopuszczalności wcześniejszego
rozwiązania terminowej umowy o pracę, o jakim mowa w art. 33 k.p.
W związku z powyższym stanowiskiem potwierdził się zarzut naruszenia
art. 25 § 1 k.p. w związku z art. 30 § 1 pkt 5 k.p., co stanowi wystarczającą
podstawę do uwzględnienia skargi kasacyjnej w zakresie roszczenia o
odszkodowanie.
Na podstawie art. 29 ust. 3 ustawy służbie zagranicznej, członkowi służby
zagranicznej wykonującemu obowiązki służbowe w placówce zagranicznej
przysługuje dodatek zagraniczny na pokrycie zwiększonych kosztów związanych z
wykonywaniem obowiązków służbowych w placówce zagranicznej, uwzględniający
poziom kosztów utrzymania w państwie przyjmującym.
Na mocy upoważnienia określonego w art. 30 tej ustawy, Prezes Rady
Ministrów wydał rozporządzenie z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie dodatku
zagranicznego i świadczeń przysługujących członkom służby zagranicznej
wykonującym obowiązki służbowe w placówce zagranicznej, w którym
postanowiono (§ 2 ust. 1), że dodatek zagraniczny przysługuje członkowi służby
zagranicznej od dnia podjęcia wykonywania obowiązków służbowych w placówce
zagranicznej do dnia zakończenia ich wykonywania.
Sąd Najwyższy podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 3 grudnia 2014 r., II PK 285/13 (LEX nr 1628921), że dodatek zagraniczny jest
koniecznym elementem stosunku pracy w służbie zagranicznej. Dodatek ten ujęty
jest w konstrukcji wynagrodzenia, skoro art. 27 ust. 1 tej ustawy stanowi, że
wynagrodzenie członków służby zagranicznej składa się z wynagrodzenia
określonego dla członków korpusu służby cywilnej, z tym, że członkom personelu
10
dyplomatyczno-konsularnego przysługuje dodatek służby zagranicznej z tytułu
posiadanego stopnia dyplomatycznego. Dodatek zagraniczny stanowi istotną
wartość w relacji do wynagrodzenie zasadniczego. Wypłacany jest periodycznie tak
jak wynagrodzenie za pracę. Jego wysokość zależy od posiadanego stopnia
dyplomatycznego (zob. - załącznik nr 1 do rozporządzenia z 23 grudnia 2002 r.), a
więc spełnia on rolę wynagrodzenia odpowiedniego do rangi zajmowanego
stanowiska i przypisanych doń obowiązków dyplomatycznych. W tym aspekcie
dodatek ten różni się zasadniczo od świadczenia z tytułu zwiększonych kosztów
utrzymania, których wysokość ze swej istoty nie zależy od zajmowanego
stanowiska czy pełnionej funkcji (por. np. diety z tytułu podróży zagranicznej,
wynikające z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia
2013 r. r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w
państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży
służbowej; Dz.U. z 2013 r., poz. 167). Omawiany dodatek realizuje także postulat,
że warunki pracy w placówkach zagranicznych powinny zapewniać prawidłowe i
godne wykonywanie zadań służby zagranicznej (art. 29 ust. 1 ustawy o służbie
zagranicznej), co stanowi nieobojętną dla prestiżu i wizerunku Rzeczypospolitej
Polskiej wartość.
Biorąc zaś po uwagę treść art. 32 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej („Jeżeli
wymagają tego potrzeby służby zagranicznej, członek służby zagranicznej
wykonuje pracę poza normalnymi godzinami pracy, a w wyjątkowych przypadkach
także w niedziele i święta, bez prawa do oddzielnego wynagrodzenia i prawa do
czasu wolnego w zamian za czas przepracowany) oraz art. 33 ust. 2 tej ustawy
(„Członek służby zagranicznej wykonujący obowiązki służbowe w placówce
zagranicznej, jeżeli wymagają tego potrzeby służby zagranicznej, może być
czasowo przeniesiony do innej placówki zagranicznej. Czas tego przeniesienia nie
powinien przekraczać 6 miesięcy”), można przyjąć, że dodatek zagraniczny
przysługuje także za dyspozycyjność i związaną z tym uciążliwość wykonywanej
pracy, a więc spełnia rolę wynagrodzenia odpowiadającego rodzajowi wykonywanej
pracy (art. 78 § 1 k.p.).
Omawiana należność nie ma charakteru świadczenia socjalnego, jak
przyjmuje to sąd drugiej instancji także i dlatego, że tego rodzaju świadczenia
11
pracodawca zapewnia odrębnie od dodatku zagranicznego i ustawa to wyraźnie
odróżnia (art. 29 ust. 3 i 4 ustawy o służbie zagranicznej). Zauważyć też należy, że
wedle § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r.
w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz
wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw,
dodatków do wynagrodzenia i innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy,
odszkodowanie przysługujące pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o
pracę z naruszeniem przepisów prawa pracy oblicza się według zasad
obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop, zaś ekwiwalent
ten ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku
pracy (§ 6 w związku z § 14 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu
wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz
ekwiwalentu pieniężnego za urlop), z których prawodawca nie wyłączył dodatku
zagranicznego.
Skarga kasacyjna ma zatem także usprawiedliwioną podstawę w zakresie
naruszenia art. 29 ust. 3 ustawy o służbie zagranicznej, § 1 i 2 ust. 1 pkt 2
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie
sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz
wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw,
dodatków do wynagrodzenia i innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy
oraz § 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r.
w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i
wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39815
§ 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto na
podstawie art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
kc