Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Krupińska

Protokolant: Anna Matwiejuk

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2013 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy D. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek odwołania D. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 17 czerwca 2013 roku

Nr (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 1298/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 17 czerwca 2013 roku wydaną na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz na podstawie § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późń. zm.) odmówił D. K. przyznania emerytury, bowiem udowodniła okres pracy w szczególnych warunkach wynoszący 9 lat, 6 miesięcy i 27 dni zamiast wymaganych ustawą 15 lat.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła D. K.. Podkreśliła, iż 6 lat prowadziła działalność gospodarczą jako kuśnierz. Wniosła o zaliczenie powyższego okresu działalności gospodarczej do okresu pracy w szczególnych warunkach.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu decyzji. Organ rentowy podkreślił, iż nie uwzględnił do okresu pracy w warunkach szczególnych podnoszonego w odwołaniu okresu prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 1 października 1990 roku, ponieważ przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku dotyczą tylko osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, czyli 1 stycznia 1999r., osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27– 20 lat dla kobiet, 25 lat dla mężczyzn. Z kolei w myśl ust. 2 tego przepisu emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Natomiast art. 32 ust. 2 wyżej wymienionej ustawy stanowi, że dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ustępie 1 za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych (art. 32 ust. 4).

W tym też zakresie należy stosować przepisy obowiązującego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 3 i 4 ww. rozporządzenia pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz posiada wymagany okres zatrudnienia wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Okolicznością bezsporną w niniejszej sprawie jest, iż ubezpieczona
w dniu 10 maja 2013r. ukończyła 55 lat i na dzień 1 stycznia 1999r. wykazała wymagany przepisami ogólny okres zatrudnienia wynoszący 21 lat i 19 dni. Wnioskodawczyni zgłaszając wniosek o emeryturę złożyła oświadczenie, iż jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego wnosząc jednocześnie o przekazanie zgromadzonych środków na poczet dochodów budżetu państwa.

Wszystkie wymienione wyżej okoliczności były bezsporne i uwzględnione zostały zarówno w treści decyzji, jak i przyznane w odpowiedzi na odwołanie. W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania kwestia sporna dotyczyła natomiast możliwości zaliczenia do wymaganego przepisami prawa 15 - letniego okresy pracy w warunkach szczególnych, okresu wykonywania przez ubezpieczoną działalności gospodarczej w zakresie prac przy garbowaniu i wykańczaniu skór (kuśnierstwa).

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, to jest zaświadczeń o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej (k. 11-12) wynika, iż w okresach od 20 września 1990 roku do 31 grudnia 1994 roku oraz od 24 lutego 1998 roku do 23 kwietnia 2004 roku D. K. (wówczas D. B.) prowadziła działalność gospodarczą w zakresie usług kuśnierskich. Potwierdziła to również sama ubezpieczona (k. 15-16), a organ rentowy nie kwestionował wykonywania tej działalności.

Wykaz A dział VII cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. wymienia prace przy garbowaniu i wykańczaniu skór. W ocenie Sądu wykonywanie przez ubezpieczoną tego rodzaju czynności nie mogło jednakże być zaliczone do okresu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na fakt, iż były one wykonywane w ramach działalności gospodarczej, a nie na podstawie stosunku pracy. Treść art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie pozostawia wątpliwości, iż z nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym skorzystać mogą tylko pracownicy, którzy w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia wykonywali pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (pogląd taki wyrażono m.in. uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2004 roku, sygn. akt II UK 246/03, w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2007 roku, sygn. akt I UK 376/06 oraz w doktrynie prawa ubezpieczeń społecznych- zob. Kamil Antonów, Komentarz do art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Nadto Sąd pragnie wskazać, iż zgodnie z art. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późń. zm.) za pracowników uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy (ust. 1), jak również osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (ust. 2a).

W przedmiotowej sprawie w spornym okresie ubezpieczona niewątpliwie nie była pracownikiem w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych, a w rezultacie okresy wykonywania tej działalności nie mogły być uwzględnione przy ustalaniu prawa do wcześniejszej emerytury.

Należy również dodać, iż z tytułu cytowanego na wstępie Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. wynika, że dotyczy ono i reguluje kwestie związane z wiekiem emerytalnym pracowników pozostających w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy, a nie każdego innego zatrudnienia w tym np. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, która w żadnym wypadku nie może być uznana w świetle omówionych powyżej uregulowań w tym szczególnie art. 2 k.p. za tożsamą z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę.

Dlatego okres prowadzonej działalności gospodarczej mimo, że był objęty obowiązkiem ubezpieczenia nie jest zatrudnieniem w ramach stosunku pracy i nie może być zaliczony do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach od wykazania którego jest uzależnione uprawnienie do wcześniejszej emerytury. Podobne stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 13 lutego 2002r. (OSNP 2002/10/243) stwierdzając, iż zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 118 ze zm.) pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach są - bez względu na status własnościowy pracodawcy - prace wymienione w § 4 - 8a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

W uzasadnieniu swojego stanowiska Sąd Najwyższy zaakcentował, iż stosownie do treści art. 32 ust. ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych należy stwierdzić, że literalne brzmienie tego przepisu nie wskazuje, aby zawarta w nim regulacja dotyczyła tylko niektórych, a nie wszystkich pracowników spełniających określone warunki. Stanowi on, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949r. będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. W ust. 2 tego przepisu zawarta jest ogólna definicja pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach (przy pracach szkodliwych dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości), w ust. 3 definiuje się w sposób wyczerpujący pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze. Przepis art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Za przepisy dotychczasowe należy uważać przepisy powołanego rozporządzenia Rady Ministrów. Ustawa o emeryturach i rentach nie zawiera upoważnienia, zatem przepis art. 194 stanowiący, że do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie pozostają w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie ustaw dotychczasowych, nie jest podstawą prawną zachowania mocy obowiązującej powołanego rozporządzenia. Zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy odesłanie do przepisów dotychczasowych, sankcjonujących obowiązywanie rozporządzenia, można odnosić tylko do tych przepisów rozporządzenia, które regulują materię określoną w przepisie ustawy, a więc wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk, oraz warunki, na jakich osobom wykonującym te prace przysługuje prawo do emerytury. Zachowały zatem moc przepisy § 4-8a określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, przepisy § 9-15 określające wiek emerytalny i warunki przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w szczególnym charakterze, a ponadto przepis § 3 określający ogólny wymagany okres zatrudnienia oraz przepis § 2 ust. 1 stanowiący, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami judykatury nie jest dopuszczalne różnicowanie uprawnień pracowników, gdyż w wyroku z dnia 15 listopada 2000r., II UKN 39/00, Sąd Najwyższy uznał, że przepisy § 4 - 15 rozporządzenia mają zastosowanie do pracowników zatrudnionych u prywatnych pracodawców, bowiem nie ma podstaw do podmiotowego ograniczenia ich oddziaływania normatywnego wyłącznie do pracowników zakładów pracy, o których mowa w § 1 ust. 2. Odmienna wykładnia nie ma oparcia w przepisach tego rozporządzenia i jest sprzeczna z zasadą równego traktowania wszystkich ubezpieczonych (art. 2a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), a także z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 Konstytucji RP). Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lipca 1999r., III RN 25/99 (OSNAPiUS z 2000 r. nr 12, poz. 453) nie podzielając poglądu, że praca w prywatnym zakładzie, wykonywana nawet na stanowiskach wymienionych w wykazach ustalonych przez właściwych ministrów, nie może być uznana za pracę w szczególnych warunkach. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że przepisy § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia nie mogą być interpretowane w ten sposób, że jedynie pracownicy zatrudnieni na stanowiskach określonych w wykazach sporządzanych przez wymienione w nich podmioty mają prawo do świadczeń przysługujących ze względu na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach. Dlatego w obowiązującym stanie prawnym nie ma podstaw do różnicowania uprawnień pracowników ze względu na status własnościowy pracodawcy. Ale zostało w sprawie ustalone, iż odwołująca w spornym okresie nie była pracownikiem zatrudnionym u prywatnego pracodawcy, tylko prywatnym pracodawcą tworzącym swoje warunki pracy.

Dlatego żądanie dotyczące przyznania wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach jest pozbawione podstaw prawnych, bowiem wnioskodawczyni jako osoba prowadząca działalność gospodarczą była prywatnym pracodawcą, a nie pracownikiem zatrudnionym w szczególnych warunkach na stanowiskach pracy wymienionych w wykazie cytowanego Rozporządzenia.

Z tej przyczyny okres prowadzenia działalności gospodarczej nie może być zaliczony jako pracowniczy okres pracy w szczególnych warunkach.

Mając na uwadze przytoczone powyżej okoliczności należało oddalić odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.